Η ισορροπία των βακτηρίων στο έντερο μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στα επίπεδα οιστρογόνων και στην ορμονική υγεία, υποστηρίζει η Marcelle Pick. Δείτε πώς να βοηθήσετε του μικροβίωμα του εντέρου σας για να έχετε τη βέλτιστη ορμονική υγεία.
Το estrobolome είναι μία νέα έννοια που αναφέρεται όλο και πιο συχνά τον τελευταίο καιρό και αφορά στη συλλογή μικροοργανισμών, συμπεριλαμβανομένων των βακτηρίων του εντέρου, που εμπλέκονται στον μεταβολισμό των οιστρογόνων.
Οι ερευνητές Claudia Plottel και Martin Blaser ορίζουν το estrobolome ως "το σύνολο των γονιδίων των εντερικών βακτηρίων των οποίων τα προϊόντα είναι ικανά να μεταβολίζουν τα οιστρογόνα". Με λιγότερο επιστημονικούς όρους, αυτό σημαίνει τη συλλογή βακτηρίων που μπορούν να μετατρέψουν τα οιστρογόνα στην ενεργό μορφή τους.
Νομίζω ότι είναι σημαντικό για τις γυναίκες να κατανοήσουν τι είναι το estrobolome και πώς μπορεί να επηρεάσει την υγεία τους. Οι περισσότερες γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι διακυμάνσεις των ορμονών επηρεάζουν το πώς αισθάνονται. Έχουν βιώσει σκαμπανεβάσματα γύρω από τον εμμηνορροϊκό κύκλο τους και κάθε γυναίκα που βρίσκεται σε περιεμμηνόπαυση ή εμμηνόπαυση μπορεί να σας πει τα πάντα για εξάψεις, εναλλαγές της διάθεσης και άλλα δυσάρεστα συμπτώματα.
Η ανισορροπία των οιστρογόνων μπορεί όχι μόνο να κρύβεται πίσω από αυτά τα συμπτώματα, αλλά συνδέεται και με μια σειρά από σοβαρές παθήσεις. Και είναι πολύ σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η ισορροπία στο έντερο έχει μεγάλο αντίκτυπο στα επίπεδα των οιστρογόνων.

Οιστρογόνα & έντερο
Μπορεί να φαίνεται περίεργο, αλλά αν και τα οιστρογόνα παράγονται κυρίως από τις ωοθήκες και τα επινεφρίδια, τα επίπεδα ρυθμίζονται κυρίως στο έντερο. Αυτό σημαίνει ότι αν το έντερό σας είναι εκτός ισορροπίας, τα επίπεδα οιστρογόνων μπορεί επίσης να είναι διαταραγμένα.
Η έρευνα επεκτείνεται συνεχώς σε αυτόν τον τομέα. Μια ανασκόπηση διερεύνησε τον τρόπο με τον οποίο το estrobolome μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο εμφάνισης μετεμμηνοπαυσιακού καρκίνου του μαστού με θετικούς οιστρογονικούς υποδοχείς. Η εξέταση της σύνθεσης και των δράσεων του estrobolome σε υγιή άτομα, καθώς και σε γυναίκες με ορμονικά εξαρτώμενο καρκίνο του μαστού, θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη βιοδεικτών μικροβιώματος και παρεμβάσεων για τον μετριασμό του κινδύνου καρκίνου, υποστηρίζουν οι συγγραφείς.¹
Το estrobolome ρυθμίζει τα κυκλοφορούντα οιστρογόνα καθώς και τα επίπεδα των απεκκρινόμενων οιστρογόνων. Τα βακτήρια παράγουν ένα ένζυμο, τη β-γλυκουρονιδάση, που μετατρέπει τα οιστρογόνα στις ενεργές μορφές τους. Τα ενεργά οιστρογόνα μπορούν να συνδεθούν με υποδοχείς και να επηρεάσουν ορισμένες φυσιολογικές διεργασίες.
Εάν υπάρχει ισορροπία στο εντερικό μικροβίωμα, η δραστηριότητα της β-γλυκουρονιδάσης είναι φυσιολογική. Όταν όμως εμφανίζεται δυσβίωση (ανισορροπία), τα επίπεδα των οιστρογόνων μπορεί να γίνουν πολύ υψηλά ή χαμηλά, αυξάνοντας τον κίνδυνο ασθενειών που σχετίζονται με τα οιστρογόνα.
Όταν τα οιστρογόνα μεταβολίζονται από το ήπαρ, στη συνέχεια στέλνονται στη χολή για να αποβληθούν στο έντερο. Όταν το estrobolome είναι υγιές, τα οιστρογόνα απομακρύνονται με ασφάλεια ως απόβλητα. Όταν όμως υπάρχει δυσβίωση, τα οιστρογόνα μπορεί να επαναρροφηθούν στην κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας κυριαρχία των οιστρογόνων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων υγείας.

Ασθένειες που σχετίζοναι με τα οιστρογόνα και ισορροπία μικροβιώματος
Τρεις μορφές οιστρογόνων παράγονται από το σώμα μιας γυναίκας: οιστρόνη (Ε1), οιστραδιόλη (Ε2) και οιστριόλη (Ε3) και κάθε μία από αυτές επηρεάζει διαφορετικούς ιστούς και λειτουργίες στο σώμα.
Η Ε2 είναι η κυρίαρχη μορφή οιστρογόνου πριν από την εμμηνόπαυση, ενώ η Ε1 είναι το κυρίαρχο οιστρογόνο μετά την εμμηνόπαυση. Η Ε3 είναι το λιγότερο ισχυρό οιστρογόνο, αλλά επικρατεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Όλοι οι τύποι οιστρογόνων αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, γι' αυτό είναι σημαντικό να δίνεται προσοχή στη συνολική ισορροπία κάθε μορφής.
Τα οιστρογόνα ρυθμίζουν πολλές διεργασίες στο σώμα, συμπεριλαμβανομένης της αναπαραγωγικής λειτουργίας, της εναπόθεσης σωματικού λίπους, της καρδιαγγειακής υγείας, των διεργασιών ανανέωσης στα οστά και της αναπαραγωγής των κυττάρων. Η μείωση των κυκλοφορούντων οιστρογόνων μπορεί να μπλοκάρει την υγιή λειτουργία, οδηγώντας σε έναν μακρύ κατάλογο προβλημάτων, όπως η παχυσαρκία, το μεταβολικό σύνδρομο, ο καρκίνος, η ενδομητρίωση, η υπερπλασία του ενδομητρίου, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η οστεοπόρωση, η στειρότητα και η κακή γνωστική λειτουργία.
Έρευνες έχουν δείξει ότι οι ανισορροπίες στο έντερο μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ή να επιδεινώσουν τα συμπτώματα αυτών των παθήσεων. Ασθενείς με παχυσαρκία,² καρδιαγγειακές παθήσεις³ και οστεοπόρωση⁴ έχουν πολύ συχνά δυσβίωση του εντέρου.
Όταν τα κυκλοφορούντα οιστρογόνα μειώνονται, η οστεοκλαστική δραστηριότητα αυξάνεται, με αποτέλεσμα την οστική αποδόμηση και τη μειωμένη αντοχή των οστών. Σε μια μελέτη, η χορήγηση συγκεκριμένων βακτηρίων σε ποντίκια που έχουν υποβληθεί σε ωοθηκεκτομή έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει τον οστικό σχηματισμό και μειώνει την οστική αποδόμηση.⁵ Άλλες μελέτες έχουν δείξει παρόμοια θετικά αποτελέσματα με την χορήγηση συγκεκριμένων βακτηρίων.
Τα οιστρογόνα μπορούν επίσης να αλλάξουν τη σύνθεση των βακτηρίων τόσο στο ουροποιητικό σύστημα όσο και στον κόλπο, προκαλώντας λοιμώξεις. Καθώς τα οιστρογόνα μειώνονται, το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τους λακτοβάκιλλους, καθώς τα οιστρογόνα διεγείρουν την ανάπτυξη αυτών των πολύτιμων βακτηρίων. Οι λακτοβάκιλλοι έχουν διάφορους προστατευτικούς ρόλους στην υγεία των γυναικών, συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης του κατάλληλου όξινου περιβάλλοντος και της αποτροπής της προσκόλλησης ανεπιθύμητων βακτηρίων.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η έρευνα σχετικά με τη σχέση μεταξύ του μικροβιώματος του εντέρου και του καρκίνου του μαστού έχει αυξηθεί σημαντικά.⁶ Η έρευνα αυτή έχει καταδείξει τον βασικό ρόλο του μικροβιώματος του εντέρου στη ρύθμιση των οιστρογόνων.
Η ποικιλομορφία στο έντερο αποτελεί σημαντικό παράγοντα της συνολικής υγείας, συμπεριλαμβανομένης της υγείας του μαστού. Η έρευνα έχει δείξει ότι ο μικροβίωμα είναι σημαντικά διαφορετικό σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού, συμπεριλαμβανομένου ότι είναι πολύ λιγότερο ποικιλόμορφο.

Πώς συνδέονται όλα
Η σημαντική σύνδεση μεταξύ της ορμονικής υγείας και του εντέρου είναι ένα παράδειγμα του πώς σχεδόν τα πάντα στο σώμα σας μπορούν να συνδεθούν με το τι συμβαίνει στο έντερό σας - και το ίδιο ισχύει και για τις ορμόνες σας.
Για παράδειγμα, μια ερευνητική ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2022 επικεντρώνεται στις συνδέσεις μεταξύ των οιστρογόνων, της υγείας του εντέρου και της υγείας του δέρματος.⁷ Και ενώ με την πρώτη ματιά όλοι αυτοί οι τομείς μπορεί να φαίνονται ξεχωριστοί, είναι απολύτως λογικό ότι είναι αλληλένδετοι.
Αν το μικροβίωμα του εντέρου επηρεάζει την παραγωγή οιστρογόνων (και τα οιστρογόνα επηρεάζουν το μικροβίωμα του εντέρου) και αν τόσο οι ορμόνες μας όσο και η υγεία του εντέρου μας επηρεάζουν το δέρμα μας, τότε θα πρέπει να εξετάζουμε τα όλα αυτά μαζί.

Οι αιτίες της δυσβίωσης
Τα σημάδια της δυσβίωσης είναι σαφή (βλ. παρακάτω), αλλά τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται και σε άλλες καταστάσεις. Οι εξετάσεις μπορούν να βοηθήσουν στον προσδιορισμό της ισορροπίας των βακτηρίων στο σώμα.
Αν και μπορεί να υπάρχουν πολλές βασικές αιτίες της δυσβίωσης, ορισμένες έχουν βρεθεί ότι καταστρέφουν συστηματικά τη βακτηριακή σύνθεση του εντέρου.
Τα αντιβιοτικά και τα ορμονικά αντισυλληπτικά αλλάζουν τόσο τη μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου όσο και τα επίπεδα των οιστρογόνων. Οι χρόνιες λοιμώξεις μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε δυσβίωση, οπότε υπάρχει μία λεπτή ισορροπία μεταξύ της αντιμετώπισης αυτών των καταστάσεων με αντιβιοτικά όταν είναι απαραίτητο, αλλά χωρίς να το παρακάνετε και να τα χρησιμοποιείτε πολύ συχνά.
Η διατροφή έχει επίσης σημαντική επίδραση στον εντερικό μικροβιόκοσμο. Μια διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να σας αφήσει πιο ευάλωτους στη δυσβίωση λόγω έλλειψης θρεπτικών συστατικών.
Η κατανάλωση φυτοοιστρογόνων στα τρόφιμα έχει βρεθεί ότι αλλάζει τον εντερικό μικροβιόκοσμο και αυξάνει τον κίνδυνο ασθενειών που σχετίζονται με τα οιστρογόνα. Οι τροφικές αλλεργίες μπορούν επίσης να προκαλέσουν δυσβίωση (και αντίστροφα η δυσβίωση μπορεί να προκαλέσει τροφικές ευαισθησίες).
Η κατανάλωση αλκοόλ, γενετικοί παράγοντες, το βάρος, η ηλικία και οι περιβαλλοντικές τοξίνες μπορούν να αλλάξουν τη σύνθεση του μικροβιώματος του εντέρου και να οδηγήσουν σε δυσβίωση.
Το στρες μπορεί επίσης να οδηγήσει σε δυσβίωση. Τα προβλήματα αναπτύσσονται όταν το στρες γίνεται χρόνιο. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι εξοικειωμένοι με τις σωματικές αντιδράσεις στο στρες, αλλά δεν συνειδητοποιούν ότι η συνεχής έκθεση σε αυτές τις αντιδράσεις αλλάζει την ισορροπία του εντέρου.

Πώς να διορθώσετε το έντερό σας
Τώρα που ξέρετε πόσο σημαντικό είναι ένα υγιές έντερο για την ισορροπία των οιστρογόνων, η οποία με τη σειρά της είναι ζωτικής σημασίας για την καλή υγεία, τι μπορείτε να κάνετε για να διατηρήσετε τη σωστή ισορροπία;
Η ισορροπία του εντέρου βασίζεται σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Από τις διατροφικές επιλογές μέχρι την άσκηση, από τη μείωση του στρες μέχρι τη στοχευμένη λήψη συμπληρωμάτων, έχουμε τον έλεγχο σε τόσους πολλούς παράγοντες που μπορούν να μειώσουν τις ανισορροπίες στο έντερο.
Ακολουθούν μερικές συμβουλές που θα σας βοηθήσουν να κάνετε υγιεινές επιλογές.

Βελτιώστε τη διατροφή σας: Κάντε καλές επιλογές τροφών τουλάχιστον στο 80% του χρόνου. Ένα γλυκό μία στο τόσο είναι μια χαρά, αλλά όσο περισσότερο αποφεύγετε τη ζάχαρη, τα επεξεργασμένα τρόφιμα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να σας προκαλεί πεπτικές διαταραχές (η γλουτένη και τα γαλακτοκομικά είναι δύο συνήθεις ένοχοι), τόσο το καλύτερο. Μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει υγιεινά λιπαρά, πρωτεΐνες και σύνθετους υδατάνθρακες είναι το κλειδί.
Αυξήστε την πρόσληψη τροφών που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως το ξινολάχανο, το kimchi και το kombucha, για να ενισχύσετε την ποικιλομορφία και να επαναφέρετε την ισορροπία της χλωρίδας του εντέρου.
Τρώτε περισσότερα πρεβιοτικά τρόφιμα για να ενθαρρύνετε την ανάπτυξη των ωφέλιμων βακτηρίων. Ορισμένες εξαιρετικές επιλογές είναι τα σπαράγγια, το σκόρδο, τα κρεμμύδια, τα πράσα και οι μπανάνες. Οι φυτικές τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, όπως οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, τα όσπρια και τα λαχανικά, υποστηρίζουν επίσης ένα υγιές έντερο.
Τα σταυρανθή λαχανικά, όπως το μπρόκολο, το λάχανο και το κουνουπίδι, βοηθούν στη ρύθμιση των "καλών" βακτηρίων και υποστηρίζουν την υγιή αποβολή της περίσσειας ορμονών, συμπεριλαμβανομένων των οιστρογόνων. Απλά φροντίστε να τα μαγειρέψετε πρώτα, καθώς μπορεί να επιδεινώσουν διαταραχές του θυρεοειδούς όταν καταναλώνονται ωμά.

Μειώστε το στρες: Μην αφήνετε τα συναισθηματικά ζητήματα να υποβόσκουν. Αντιμετωπίστε οποιαδήποτε αναστάτωση, παλιά και νέα, και εκτονώστε τη, ώστε να μπορέσει και το σώμα σας να αφεθεί. Δοκιμάστε το διαλογισμό ή πρακτικές προσοχής για να καταπραΰνετε το κεντρικό νευρικό σας σύστημα.

Ανακτήστε τη χαρά: Ο καλύτερος τρόπος για να ανακουφιστείτε από το άγχος είναι να κάνετε κάτι που αγαπάτε κάθε μέρα. Όταν το κάνετε, δεν επιτρέπετε στο άγχος να συσσωρεύεται στον οργανισμό σας. Ο χορός, το διάβασμα, η ενασχόληση με ένα μουσικό όργανο, το παιχνίδι με την οικογένεια ή τους φίλους σας, το τρέξιμο είναι κάποια παραδείγματα, οι επιλογές περιορίζονται μόνο από τη φαντασία σας!

Αποκτήστε ποιοτικό ύπνο: Η καλή ξεκούραση διατηρεί τα επίπεδα κορτιζόλης σε ισορροπία και μειώνει το στρες στο σώμα σας. Πολλή δουλειά συμβαίνει μέσα στο σώμα σας καθώς κοιμάστε, οπότε το να βεβαιωθείτε ότι ξεκουράζεστε επαρκώς είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία σας.

Μειώστε την έκθεση σε τοξίνες: Εξετάστε τις ετικέτες των προϊόντων ομορφιάς και καθαρισμού και χρησιμοποιήστε φυσικά προϊόντα, όποτε είναι δυνατόν.

Αποφύγετε την έκθεση σε βαρέα μέταλλα και εξαλείψτε τη χρήση πλαστικών για τρόφιμα και ποτά, ιδιαίτερα όταν θερμαίνονται. Τρώτε βιολογικά τρόφιμα όποτε μπορείτε για να μειώσετε την έκθεσή σας στα φυτοφάρμακα.

Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ: Το αλκοόλ αλλάζει τη σύνθεση του μικροβιώματος και αυξάνει τη διαπερατότητα του εντέρου.

Ασκηθείτε: Η άσκηση είναι μεγάλη ανακούφιση από το στρες και η σωματική δραστηριότητα βοηθά στην εξισορρόπηση των κυκλοφορούντων επιπέδων οιστρογόνων. Είναι σημαντικό, ωστόσο, να διατηρείτε τα επίπεδα δραστηριότητας στα κατάλληλα επίπεδα. Η υπερβολική (ή πολύ έντονη) άσκηση μπορεί να προκαλέσει αδικαιολόγητο στρες στο σώμα σας.

Συμπληρώματα διατροφής: Οι διατροφικές ελλείψεις μπορεί να συμβάλλουν στην κακή πέψη και στις ορμονικές ανισορροπίες. Είναι καλύτερο να κάνετε εξετάσεις για να υπολογίσετε τις ατομικές σας ανάγκες, ωστόσο παρακάτω αναφέρουμε μερικά συμπληρώματα που μπορεί να βοηθήσουν να καλύψετε τα διατροφικά κενά και να εξισορροπήσετε το μικροβίωμα και τα επίπεδα των ορμονών σας:

Μια υψηλής ποιότητας πολυβιταμίνη.
Προτεινόμενη δοσολογία: Ακολουθήστε τις οδηγίες της ετικέτας

Βιταμίνη D. Η έκθεση στον ήλιο είναι ο καλύτερος τρόπος για την πρόσληψη βιταμίνης D, αλλά οι περισσότεροι από εμάς δεν παίρνουμε αρκετή.

Προτεινόμενη δοσολογία: 2.000 IU/ημέρα

Ωμέγα-3. Αυτά τα απαραίτητα λιπαρά οξέα λείπουν από την τυπική δυτική διατροφή. Ένα συμπλήρωμα ιχθυελαίου που παρέχει DHA (δοκοσαεξαενοϊκό οξύ) και EPA (εικοσαπενταενοϊκό οξύ), είναι μια καλή επιλογή.

Προτεινόμενη δοσολογία: 720-1.440 mg/ημέρα EPA, 480-960 mg/ημέρα DHA

Προβιοτικά. Οι γαλακτοβάκιλλοι είναι ζωτικής σημασίας για την αποκατάσταση της σωστής ισορροπίας στο έντερό σας. Τα μπιφιδοβακτήρια είναι ένα άλλο σημαντικό προβιοτικό. Αναζητήστε ένα συμπλήρωμα που περιέχει και τα δύο.

Προτεινόμενη δοσολογία: Ακολουθήστε τις οδηγίες της ετικέτας

Έχετε δυσβίωση;
Αυτά είναι μερικά σημάδια και συμπτώματα ενός μη ισορροπημένου μικροβιώματος του εντέρου:⁹
- Φούσκωμα και αέρια
- Διάρροια
- Δυσκοιλιότητα
- Αλλαγές στο βάρος
- Ευαισθησία σε ορισμένα τρόφιμα
- Ερεθισμός του δέρματος
- Κόπωση
- Ορμονικές διαταραχές
- Αυτοάνοσες καταστάσεις

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. J Natl Cancer Inst, 2016; 108(8): djw029
2. Nature, 2006; 444(7122): 1022–23
3. Curr Cardiol Rep, 2014; 16(11): 540
4. Crit Rev Food Sci Nutr, 2017; 57(8): 1664–72
5. J Cell Physiol, 2014; 229(11): 1822–30
6. Perm J, 2020; 24: 19.129
7. Dermatol Ther (Heidelb), 2022; 12(7): 1535–50
8. Nutr Rev, 2016; 74(7): 432–43; Anticancer Res, 1999; 19(3A): 1673–80; J Nutr, 2000; 130(12): 2927–31
9. “Maintaining a Balanced and Healthy Microbiome,” marcellepick.com

Το μικροβίωμα είναι το σύνολο των μικροοργανισμών που ζουν μέσα στο σώμα μας και πάνω στο δέρμα μας! Αποτελείται από βακτήρια, μύκητες, παράσιτα, ιούς και πιθανόν και από άλλους μικροοργανισμούς, τους οποίους αγνοούμε. Παρά το ότι οι μικροοργανισμοί ως μονάδες είναι μικροσκοπικοί και αόρατοι στο γυμνό μάτι, ζυγίζουν το ίδιο περίπου με τον εγκέφαλό μας. Όταν θρέφονται με το κατάλληλο φαγητό (πρεβιοτικά) αποτελούν ένα θαυμαστό φαρμακείο καθώς παράγουν ζωτικής σημασίας χημικές ουσίες που είναι βασικές για το ανοσοποιητικό μας σύστημα και παράγουν νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη και το GABA. Το Gaba έχει μία ηρεμιστική δράση στο σώμα και τον νου, ενώ η σεροτονίνη παίζει καίριο ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης, του ύπνου, της όρεξης και της ευαισθησίας στο πόνο. Γνωρίζουμε ότι το 95% της σεροτονίνης παράγεται και αποθηκεύεται στο έντερο και όχι στον εγκέφαλο. Έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχει άμεση σύνδεση μεταξύ των βακτηρίων του εντέρου και της κατάθλιψης.

Ας δούμε το παράδειγμα της Έμιλυ για να κατανοήσουμε τη σημασία του εντερικού μικροβιώματος. Η Έμιλυ ήταν μία κοπέλα εξωστρεφής και χαρούμενη από τη φύση της, αλλά μετά από τη λήψη αντιβιοτικών για μεγάλο χρονικό διάστημα παρατήρησε ότι ένιωθε ένα μόνιμο αίσθημα θλίψης. Λίγο καιρό αργότερα διαγνώστηκε με κατάθλιψη. Αυτό που έχει ενδιαφέρον στη περίπτωση της Έμιλυ είναι ότι ήταν μία κοπέλα που είχε μία χαρούμενη παιδική ηλικία, όχι κάποιο ιδιαίτερο τραύμα, μία καλή συντροφική σχέση, οπότε η κατάθλιψη δεν έβγαζε κάποιο νόημα. Κάποια μέρα όμως διάβασε ένα άρθρο το οποίο τη συντάραξε και αναφερόταν στη σύνδεση μεταξύ εντέρου και ψυχικής υγείας. Αυτό το οποίο έμαθε ήταν ότι τα αντιβιοτικά σκοτώνουν εκτός από τα παθογόνα βακτήρια και τα φιλικά και ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη καθώς το έντερο όταν δεν έχει φιλικά βακτήρια, δεν λειτουργεί σωστά και δεν παράγει σεροτονίνη, GABA και άλλες ορμόνες. Αλλά ούτε και το ανοσοποιητικό λειτουργεί καθώς το 80% της ανοσολογικής απόκρισης στηρίζεται στο έντερο. Η Έμιλυ αποφάσισε να πάρει η ίδια το έλεγχο της υγείας της και άρχισε να ενσωματώνει τροφές πλούσιες σε προβιοτικά (όπως φυσικό γιαούρτι, κίμτσι, κεφίρ, ζυμωμένο λάχανο, ψωμί με προζύμι). Αυτές οι τροφές περιέχουν ζωντανά βακτήρια τα οποία βοήθησαν να πολλαπλασιαστούν στο έντερό της οι ωφέλιμοι μικροοργανισμοί και επέλεξε και ένα ποιοτικό προβιοτικό σκεύασμα. Επίσης μείωσε τις επεξεργασμένες και ραφιναρισμένες τροφές, οι οποίες είναι γνωστό ότι σκοτώνουν τα υγιή βακτήρια. Καθώς ο καιρός περνούσε η Έμιλυ παρατηρούσε σιγά-σιγά αλλαγές όπως βελτίωση της πέψης, περισσότερη ενέργεια και καλύτερη διάθεση. Η κατάθλιψή της άρχισε να απομακρύνεται και ένιωσε περισσότερη ψυχική ανθεκτικότητα και ευελιξία στις προκλήσεις της ζωής.

Ως ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής γνωρίζω ότι το να διαχειριστεί και να θεραπεύσει κάποιος τη κατάθλιψη δεν είναι πάντα κάτι τόσο εύκολο όπως το να αλλάξει τη διατροφή του. Η κατάθλιψη είναι μία σύνθετη και χρόνια διαταραχή διάθεσης που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες (γενετικούς, περιβαλλοντικούς κ.α.) αλλά και από το ιστορικό του κάθε ανθρώπου. Όμως υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός ερευνών που αποδεικνύουν μία επιβεβαιωμένη σχέση μεταξύ του εντερικού μικροβιώματος και της ψυχικής υγείας. Στην Αμερική ήδη χρησιμοποιούν τη μεταμόσχευση μικροβιώματος από υγιείς δότες και αυτό έχει δείξει βελτίωση σε καταστάσεις όπως:

• διπολική διαταραχή,
• κατάθλιψη,
• ευαισθησία στην ινσουλίνη,
• νόσος του Crohn,
• μείωση αγχώδους διαταραχής
• μείωση Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).

Παρατηρείται λοιπόν μία στροφή και από τους επιστήμονες στην ανάπτυξη μεθόδων παρέμβασης στο μικροβίωμα για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Υπάρχουν ήδη πολλές μελέτες που δείχνουν πώς τα προβιοτικά μειώνουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης και του άγχους. Τα προβιοτικά αυτά ανήκουν στη κατηγορία των ψυχοβιοτικών.

Είναι πολύ ενθαρρυντικό να μπορεί κανείς να αυξήσει τα επίπεδα σεροτονίνης ανάλογα με την τροφή που τρώει. Αυτό πραγματικά έρχεται σε αντίθεση με την ιδέα ότι χρειάζεστε αντικαταθλιπτικά επειδή υπάρχει χημική ανισορροπία στον εγκέφαλό σας. Όπως είπαμε πιο πάνω το 95% της σεροτονίνης παράγεται και αποθηκεύεται στο έντερο και όχι στον εγκέφαλο.
Τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά ανήκουν στην κατηγορία των αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης, ή SSRI, και αυξάνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης, ενός από τους νευροδιαβιβαστές που επιτρέπει στα νευρικά κύτταρα να ανταλλάσσουν σήματα.
Το Συμβούλιο για την Evidence–Based Psychiatry (Ψυχιατρική βασισμένη σε αποδείξεις) αναφέρει «παρά το ότι οι επιστήμονες ελέγχουν την εγκυρότητα της θεωρίας για τη χημική ανισορροπία για περισσότερα από 40 χρόνια, και παρά το ότι υπάρχουν χιλιάδες μελέτες, δεν υπάρχει καμία άμεση απόδειξη ότι είναι σωστή». Δηλαδή όπως αναφέρει και η ψυχίατρος Dr. Joanna Monkrif καθηγήτρια του University College London: «Πολύς κόσμος παίρνει αντικαταθλιπτικά επειδή οδηγήθηκε στην άποψη ότι η κατάθλιψη έχει βιοχημική βάση. Η έρευνά μας δείχνει ότι αυτή η άποψη δεν στηρίζεται από τις διαθέσιμες ενδείξεις».
Υπάρχουν περιπτώσεις που τα αντικαταθλιπτικά βοηθούν και χρειάζονται, αλλά πιστεύω ότι αντί να βασιζόμαστε σχεδόν εξολοκλήρου στα αντικαταθλιπτικά, χρειάζεται να προσεγγίσουμε τη ρίζα του προβλήματος μέσω της ψυχοθεραπείας και να αυξήσουμε τη ποικιλομορφία του εντερικού μας μικροβιώματος. Η επικοινωνία εντέρου – εγκεφάλου είναι μία αμφίδρομη επικοινωνία. Το μυαλό και το έντερο στέλνουν σήματα μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου και αποτελεί τον άξονα εντέρου – εγκεφάλου. Όλα αυτά παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στον ύπνο, στον πόνο, στη διάθεση, στην πείνα και το άγχος. Για να μεταφερθούν οι πληροφορίες από το έντερο στο μυαλό χρησιμοποιούνται νευροδιαβιβαστές, όπως η σεροτονίνη, το γλουταμινικό οξύ, και ορμόνες του εντέρου. Έχετε νιώσει ποτέ πεταλούδες στο στομάχι ή μία αίσθηση πίεσης στο έντερο; Τα συναισθήματά σας, το μυαλό και το έντερο είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Στη πραγματικότητα το έντερο θεωρείται ο δεύτερος εγκέφαλος και έχει το δικό του νευρικό σύστημα: το εντερικό νευρικό σύστημα. Το εντερικό νευρικό σύστημα είναι ενσωματωμένο στην επένδυση του γαστρεντερικού σωλήνα, η οποία αρχίζει από τον οισοφάγο και εκτείνεται μέχρι το πρωκτό και αποτελείται από περισσότερα από 500 εκατομμύρια νεύρα. Αναγνωρίζεται λοιπόν η σημασία ενός υγιούς και ποικιλόμορφου εντερικού μικροβιώματος για μία καλή ψυχική υγεία.

Τα προβιοτικά μπορούν να καταπολεμήσουν τα υπερβακτήρια στο έντερο που έχουν γίνει ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.

Μελέτη έδειξε ότι μπορούν να επιτεθούν αποτελεσματικά σε μια αποικία MRSA (Χρυσίζοντα σταφυλόκοκκου ανθεκτικού στη μεθικιλλίνη), μικροβίων δηλαδή που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές λοιμώξεις του δέρματος, των οστών, των πνευμόνων και του αίματος εάν παραβιαστεί ο δερματικός φραγμός.
Μια ερευνητική ομάδα από το Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων στις ΗΠΑ χρησιμοποίησε το προβιοτικό Bacillus subtilis σε 115 συμμετέχοντες, οι οποίοι είχαν όλοι μολυνθεί από το μικρόβιο MRSA. Στους μισούς περίπου χορηγήθηκε το προβιοτικό κάθε μέρα για τέσσερις εβδομάδες, ενώ οι υπόλοιποι έλαβαν εικονικό φάρμακο.
Μετά τις τέσσερις εβδομάδες, όσοι έπαιρναν το προβιοτικό είχαν 96,8% μείωση του MRSA στα κόπρανά τους και υπήρξε 65,4% μείωση της ποσότητας που βρισκόταν στις ρινικές διόδους.
Το προβιοτικό δεν σκότωσε το βακτήριο, αλλά το εμπόδισε να αναπαραχθεί και να αναπτυχθεί, δήλωσε ο Michael Otto, ένας από τους ερευνητές. Επιπλέον, σε αντίθεση με τα αντιβιοτικά, δεν καταστρέφει τα "καλά" βακτήρια στο έντερο.

Πηγή: Lancet Microbe, 2023; doi: 10.1016/S2666-5247(22)00322-6

Το ανθρώπινο μικροβίωμα εκφράζει το σύνολο των τρισεκατομμυρίων μικροοργανισμών (ιών, βακτηρίων και μυκήτων) που ζουν μέσα μας και γύρω μας, ξεπερνώντας κατά πολύ τον αριθμό των κυττάρων μας. Μπορούμε να μιλάμε λοιπόν για έναν υπερ-οργανισμό, μία παράξενη συμβίωση που περιλαμβάνει εμάς και τα μικρόβια που ζουν μαζί μας και επηρεάζουν όλες τις λειτουργίες μας.

Εδώ και δεκαετίες, έχει μελετηθεί ο ρόλος του μικροβιώματος στην υγεία και την ομαλή λειτουργία του εντέρου και είναι επίσης γνωστή η συμβολή του στην ανάπτυξη δυνατού ανοσοποιητικού. Η σημασία του γίνεται όλο και περισσότερο γνωστή όσο μαθαίνουμε νέα πράγματα γι’ αυτό. Ωστόσο, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς τα μικροσκοπικά μικρόβια στο έντερο συμβάλλουν καθημερινά στη γνωστική ικανότητα και τη λειτουργία του εγκεφάλου αλλά και στη συμπεριφορά.

Πρόκειται για μία αμφίδρομη πορεία: Το έντερο μέσα από ένα σύνθετο νευρωνικό χρησιμοποιεί το βακτηριακό οικοσύστημα για χάρη τόσο της σωματικής όσο και της ψυχολογικής ευεξίας. Τα βακτήρια του εντέρου παράγουν εκατοντάδες νευροχημικά στοιχεία που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος για τη ρύθμιση βασικών φυσιολογικών διαδικασιών, καθώς και νοητικών διεργασιών όπως η μάθηση, η μνήμη και η διάθεση. Ακριβώς όπως τα βακτήρια του εντέρου επηρεάζουν τον εγκέφαλο, έτσι και ο εγκέφαλος μπορεί να ασκήσει βαθιά επίδραση στο εντερικό μικροβίωμα. Μελέτες έχουν δείξει ότι το ψυχολογικό στρες ανατρέπει την μικροβιακή ισορροπία στο έντερο, καθιστώντας μας πιο ευάλωτους σε μολυσματικές ασθένειες και προκαλώντας μοριακές αντιδράσεις που στέλνουν πληροφορίες πίσω στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Τα τελευταία χρόνια, έχουν συγκεντρωθεί στοιχεία από μελέτες για το πώς τα βακτήρια του εντέρου μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος, τη χημεία του εγκεφάλου και ένα ευρύ φάσμα των φαινομένων συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένης της συναισθηματικής συμπεριφοράς, της μνήμης, της αντίληψης του πόνου και της αντίδρασης του οργανισμού στο στρες.

Η κακή μνήμη συνδέεται με χαμηλότερα επίπεδα του εγκεφαλικού νευροτροφικού παράγοντα που είναι γνωστός ως BDNF (Brain Derived Neurotrophic Factor) που είναι μια πρωτεΐνη πολύ σημαντική για τη μάθηση και τη μνήμη, η οποία διεγείρει την παραγωγή νέων εγκεφαλικών κυττάρων και ενισχύει τα υπάρχοντα. Τα χαμηλά επίπεδα BDNF συνδέονται επίσης με την κατάθλιψη και το άγχος. Το μικροβίωμα, αυξάνοντας τα επίπεδα του BDNF, επιδρά στη βελτίωση της μνήμης, μειώνει το άγχος και αυξάνει την αίσθηση αυτοπεποίθησης.

Έρευνες εντοπίζουν ποια συγκεκριμένα μικρόβια παράγουν συγκεκριμένους διαβιβαστές. Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι το 90% της σεροτονίνης μας παράγεται στο έντερο και βρέθηκε ότι μέρος αυτής της σεροτονίνης παράγεται από αυτά τα τέσσερα μικρόβια: Candida, Streptococcus, Escherichia και Enterococcus.

Τα βακτήρια Lactobacillus and Bifidobacterium παράγουν γάμμα-αμινοβουτυρικό οξύ ή «GABA» που αποτελεί τον κύριο ανασταλτικό νευροδιαβιβαστή μας που έχει χαλαρωτική και αγχολυτική επίδραση.

Τα μικρόβια Escherichia coli, Bacillus και Saccharomyces παράγουν νορεπινεφρίνη, μια ορμόνη / νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στην αντίδραση φόβου «πάλης ή φυγής» (απόκριση του οργανισμού στο στρες που χαρακτηρίζεται από έκρηξη της αδρεναλίνης).

Τα Bacillus και Serratia παράγουν τον νευροδιαβιβαστή κίνητρου, την ντοπαμίνη.

Έχουμε, λοιπόν, αυτό το μικρό εργοστάσιο παραγωγής ουσιών στο έντερο, οι οποίες επηρεάζουν τον εγκέφαλό μας. Στην πραγματικότητα, το έντερο και τα μικρόβιά του φαίνεται να επηρεάζουν τον εγκέφαλο τόσο πολύ που η προκλινική έρευνα έδειξε ότι τα προβιοτικά έχουν αντικαταθλιπτική και αγχολυτική δράση. Μάλιστα, υπήρξε μία μελέτη που διαπίστωσε ότι το Bifidobacterium infantis είχε αντικαταθλιπτικά αποτελέσματα ισοδύναμα με αυτά του αντικαταθλιπτικού φάρμακου σιταλοπράμη.

Η αλλαγή της μικροχλωρίδας του εντέρου με κάποιο τρόπο μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές που σχετίζονται με το άγχος και την κατάθλιψη.

Όλοι ξέρουμε ότι οι φυτικές ίνες βοηθούν την καλή λειτουργία του εντέρου. Ωστόσο, θεωρώντας ότι οι φυτικές ίνες δεν είναι τροφή για εμάς, αλλά για τα μικρόβιά μας, μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες από ποικιλία πηγών θα πρέπει επίσης να είναι καλή για την ψυχική μας υγεία.

Όλες αυτές οι πληροφορίες σχετικά με το μικροβίωμα του εντέρου μάς κάνουν να αναρωτιόμαστε πόσες νοητικές παθήσεις θα μπορούσαν να εντοπιστούν σε διαταραχές στην υγεία του εντέρου, για παράδειγμα από δίαιτες με επεξεργασμένα τρόφιμα χωρίς ίνες και εξευγενισμένους υδατάνθρακες, ή από την απρόσκοπτη χρήση αντιβιοτικών.

Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν;

Δεν θα ήταν εύκολο (και ούτε σωστό) να κατηγοριοποιήσουμε τα μικρόβια σε «καλά» και «κακά». Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ισορροπία είναι αυτή που συμβάλλει στη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Και καθώς όλοι είμαστε διαφορετικοί, το μικροβίωμά μας είναι διαφορετικό και τείνει να προσαρμόζεται ανάλογα με τα προβλήματα, τις διαταραχές και τις ανάγκες μας. Όμως είναι ευάλωτο σε φαρμακευτικές παρεμβάσεις όπως τα αντιβιοτικά, τα κορτικοστεροειδή κλπ, οπότε σε αυτές τις περιπτώσεις θα χρειαστεί η λήψη προβιοτικών σκευασμάτων για να βοηθηθεί επαρκώς η αποκατάσταση της ισορροπίας.

Για να ενισχύσουμε μικροβίωμα με φυσικούς τρόπους:

• προσθέτουμε στη διατροφή μας προβιοτικές και πρεβιοτικές τροφές και αποφεύγουμε τα επεξεργασμένα τρόφιμα
• ζούμε σε επαφή με τη φύση, το περιβάλλον, τα κατοικίδια ζώα μας,
• χρησιμοποιούμε προβιοτικά συμπληρώματα, ειδικά αν οι ανάγκες αποκατάστασης του οργανισμού είναι μεγάλες (π.χ. λήψη αντιβίωσης, κορτικοστεροειδών κλπ.).Μέσα από τη μελέτη του μικροβιώματος, επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά η θεωρία ολιστικών συστημάτων υγείας (όπως για παράδειγμα η Ομοιοπαθητική) που υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος δεν είναι μια οντότητα ξεκομμένη από το περιβάλλον της και καμία διαταραχή - είτε σωματική είτε ψυχική - δεν αφορά σε ένα μόνο όργανο ή σύστημα του οργανισμού.
  
  
  

  Μέσα από τη μελέτη του μικροβιώματος, επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά η θεωρία ολιστικών συστημάτων υγείας (όπως για παράδειγμα η Ομοιοπαθητική) που υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος δεν είναι μια οντότητα ξεκομμένη από το περιβάλλον της και καμία διαταραχή - είτε σωματική είτε ψυχική - δεν αφορά σε ένα μόνο όργανο ή σύστημα του οργανισμού.

Έτσι την επόμενη φορά που θα έχετε να αντιμετωπίσετε οποιοδήποτε ζήτημα του οργανισμού σας, λάβετε υπόψη σας τόσο τη σωματική όσο και την ψυχολογική σας κατάσταση και οπωσδήποτε τον τρόπο ζωής σας και τη σχέση σας με το φυσικό περιβάλλον σας.

Βιβλιογραφία

1. Proc Natl Acad Sci U S A 2011 Feb 15;108(7):3047-52.
2. J Physiol. 2004;558(Pt 1):263-275. doi:10.1113/jphysiol.2004.063388
3. Clinical Psychopharmacology and Neuroscience 2015;13(3):239-244
4. https://www.caltech.edu/about/news/microbes-help-produce-serotonin-gut-46495
5. Trends Neurosci. 2016;39(11):763-781. doi:10.1016/j.tins.2016.09.002
6. Nutrients. 2017;9(2):125. Published 2017 Feb 10. doi:10.3390/nu9020125
7. Maes, Kubera, Leunis, Berk, J. Affective Disorders, 2012 και Berk, Williams, Jacka, BMC Med, 2013).