Εμμηνόπαυση & προβλήματα ύπνου: Φυσικές λύσεις για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων

Τα συμπληρώματα μελατονίνης φαίνεται να είναι αναποτελεσματικά για την αϋπνία στην εμμηνόπαυση
Τα επίπεδα μελατονίνης αρχίζουν να μειώνονται μετά την ηλικία των 50 ετών (1). Η μείωση της μελατονίνης που σχετίζεται με την ηλικία συσχετίζεται με μειωμένη βιοσύνθεση και απελευθέρωση μελατονίνης από την επίφυση, η οποία θεωρείται ότι οφείλεται στη μειωμένη αντίληψη του φωτός του αμφιβληστροειδούς και στη μεταβαλλόμενη φύση του υαλοειδούς σώματος, το οποίο μεταδίδει λιγότερο φως (2). Έτσι, η μείωση των επιπέδων μελατονίνης συμβαίνει συνήθως στην ηλικία της εμμηνόπαυσης (3). Φαίνεται ότι τα επίπεδα μελατονίνης στον ορό μειώνονται με την ηλικία, επιτυγχάνοντας ελάχιστα επίπεδα στην εμμηνόπαυση. Πράγματι, μια προοπτική μελέτη έδειξε ότι η διάρκεια της έκκρισης και η συγκέντρωση της μελατονίνης έτεινε να είναι χαμηλότερη στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες (ηλικίας 58-71 ετών) από ότι στην περιεμμηνοπαυσιακή φάση (4). Ως εκ τούτου, η μείωση της έκκρισης μελατονίνης που φυσιολογικά εμφανίζεται με την ηλικία θα μπορούσε να είναι ένας επιπλέον παράγοντας που συμβάλει στις διαταραχές ύπνου κατά την εμμηνόπαυση.
Ωστόσο, σε μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών που εξέτασαν τις επιδράσεις της εξωγενούς μελατονίνης στην ποιότητα του ύπνου και τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, τα γενικά συμπτώματα εμμηνόπαυσης, η ποιότητα του ύπνου, η διάθεση, τα επίπεδα οιστραδιόλης και ο ΔΜΣ δεν βελτιώθηκαν υπό αυτή την παρέμβαση (5).

Διαταραχές ύπνου κατά την εμμηνόπαυση
Αντίθετα στις γυναίκες στην εμμηνόπαυση οι ώρες ύπνου και η αϋπνία έχει αποδειχθεί ότι συσχετίζονται σημαντικά με τις συγκεντρώσεις τρυπτοφάνης στα αιμοπετάλια, ενώ παρατηρούνται διαφορές στις αξιολογήσεις της αϋπνίας και των εξάψεων (6).
Τα χαμηλά επίπεδα τρυπτοφάνης στον ορό φαίνεται να αποτελούν δείκτη της συνολικής γνωστικής απόδοσης σε γυναίκες άνω των 50 ετών που δεν πάσχουν από άνοια. Σε γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση έχει καταδειχθεί αρνητική συσχέτιση μεταξύ της ηλικίας και των επιπέδων τρυπτοφάνης και ότι ομοίως οι βαθμολογίες κατάθλιψης συσχετίζονται αρνητικά με την τρυπτοφάνη ορού (7).
Μελέτη ελέγχου περιπτώσεων, έδειξε αύξηση του συνολικού χρόνου ύπνου και της αποτελεσματικότητας του ύπνου μετά από μια εβδομάδα κατανάλωσης 60mg τρυπτοφάνης ημερησίως σε γυναίκες εμμηνοπαυσιακής ηλικίας που έπασχαν από διαταραχές του ύπνου (8). Η κατανάλωση τρυπτοφάνης έδειξε αυξημένη αποτελεσματικότητα του ύπνου (ποσοστό ύπνου ενώ η εθελόντρια βρίσκεται στο κρεβάτι), πραγματικό χρόνο ύπνου (υποτιθέμενος ύπνος μείον χρόνος αφύπνισης) και μειωμένη συνολική νυχτερινή δραστηριότητα και λανθάνουσα κατάσταση ύπνου. Σε μια τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο, δοκιμή, διερευνήθηκαν οι επιδράσεις ενός συμπληρώματος πλούσιου σε τρυπτοφάνη στη γνωστική ικανότητα και στην ποιότητα του ύπνου, σε πενήντα εννέα ψυχικά και σωματικά υγιείς γυναίκες ηλικίας 45-65 ετών (9). Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η καθημερινή κατανάλωση συμπληρώματος τρυπτοφάνης φαίνεται να έχει ευεργετικές επιδράσεις στη συναισθηματική κατάσταση και την ποιότητα του ύπνου. Η ποιότητα του ύπνου έτεινε να βελτιώνεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Έτσι, η κατανάλωση συμπληρώματος τρυπτοφάνης φαίνεται να ενδείκνυται σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με διαταραχές ύπνου. 

Τρυπτοφάνη και εξάψεις
Σε ασθενείς που περνούν από ιατρικά προκαλούμενη εμμηνόπαυση, όπως γυναίκες που υποβάλλονται σε θεραπεία για καρκίνο του μαστού, οι οποίες εμφανίζουν συμπτώματα όπως εξάψεις, ασθένεια και αϋπνία, η χορήγηση τρυπτοφάνης ως συμπλήρωμα διατροφής έχει αποδειχθεί ότι είναι καλά ανεκτή, βελτιώνει την ποιότητα ζωής και σχετίζεται με βελτίωση της βαθμολογίας της κλίμακας των συμπτωμάτων που τους ενδιαφέρουν, όπως η αϋπνία και οι εξάψεις (10).

Φολικό οξύ και εξάψεις
Σε μια μελέτη σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες χορηγήθηκε φολικό οξύ ή εικονικό φάρμακο μία φορά την ημέρα επί τέσσερις εβδομάδες. Η μέση συχνότητα των εξάψεων διέφερε σημαντικά την τρίτη και την τέταρτη εβδομάδα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το φολικό οξύ ήταν αποτελεσματικό στη μείωση της σοβαρότητας, της διάρκειας και της συχνότητας των εξάψεων κατά την εμμηνόπαυση (11).  

Μαγνήσιο και εξάψεις
Τα ευρήματα δείχνουν ότι η από του στόματος χορήγηση συμπληρώματος μαγνησίου είναι αποτελεσματική στη μείωση της σοβαρότητας και της συχνότητας των εξάψεων σε γυναίκες μετά από θεραπεία καρκίνου του μαστού (12). Το μαγνήσιο φαίνεται να είναι μια ασφαλής και ανέξοδη θεραπεία για τα άτομα με ενοχλητικές εξάψεις. Η μεγαλύτερη από 50% μείωση των συμπτωμάτων δείχνει ότι το από του στόματος χορηγούμενο μαγνήσιο είναι πιθανότατα πιο αποτελεσματικό από το εικονικό φάρμακο και πληροί τα καθορισμένα κριτήρια επαρκούς επιτυχίας για να δοκιμαστεί σε τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο δοκιμή. Τα συμπτώματα που σχετίζονται με τις εξάψεις, όπως η κόπωση, η ανώμαλη εφίδρωση και η αντιληπτή δυσφορία από τις εξάψεις μειώθηκαν σημαντικά.

Βιταμίνη D και υγεία των οστών
Κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, η μείωση των οιστρογόνων έχει ως αποτέλεσμα μείωση της οστικής πυκνότητας και αυξημένο κίνδυνο κατάγματος. Οι μυοσκελετικές ενοχλήσεις μπορεί να υποβαθμίσουν την ποιότητα ζωής, οι διαταραχές της διάθεσης εμφανίζονται συχνά και ο κίνδυνος μεταβολικών και καρδιαγγειακών νοσημάτων αυξάνεται. Επιπλέον, η σύσταση του σώματος αλλάζει, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης λιπώδους μάζας και της μειωμένης άλιπης μάζας, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμίνης D. Υπάρχουν ακριβείς συστάσεις σχετικά με την επαρκή πρόσληψη βιταμίνης D για την πρόληψη της οστικής απώλειας στις γυναίκες κατά τη διάρκεια και μετά την εμμηνόπαυση (13). Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D και η εμμηνόπαυση μοιράζονται κοινούς παράγοντες κινδύνου πέραν της οστικής υγείας, όπως καρδιαγγειακές, μεταβολικές, γνωστικές και συναισθηματικές διαταραχές, θα πρέπει να επιτυγχάνεται επαρκής κατάσταση βιταμίνης D σε όλες τις γυναίκες που βρίσκονται στην περι- και μετεμμηνοπαυσιακή περίοδο. Αυτό μπορεί να είναι ευεργετικό όχι μόνο όσον αφορά την υγεία των οστών αλλά και όσον αφορά τη γνωστική, συναισθηματική, μεταβολική και καρδιαγγειακή υγεία των γυναικών. 

Κρόκος για το άγχος και την κατάθλιψη στην εμμηνόπαυση
Σκοπός μιας πρόσφατης μελέτης ήταν να εξεταστεί η ανεκτικότητα και η αποτελεσματικότητα του εκχυλίσματος σαφράν (κρόκος) στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης σε διάστημα 12 εβδομάδων. Τα αποτελέσματα από την κλίμακα κλιμακτηρίου Greene (GCS), αποκάλυψαν σημαντικά μεγαλύτερη μείωση της ψυχολογικής βαθμολογίας GCS (P = 0,032), η οποία χαρακτηρίζεται από μείωση κατά 33% της βαθμολογίας άγχους και κατά 32% της βαθμολογίας κατάθλιψης από την έναρξη έως την εβδομάδα 12. Υπήρξε επίσης σημαντικά μεγαλύτερη μείωση στη βαθμολογία αρνητικής συναισθηματικής επίδρασης του Psychological Negative Affect Schedule (PANAS), αρνητικής συναισθηματικής επίδρασης (P = 0,043) σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (14).
Σε μια μετα-ανάλυση που περιλάμβανε 23 μελέτες, η χορήγηση σαφράν είχε μεγάλη θετική θεραπευτική επίδραση σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο στα καταθλιπτικά και αγχώδη συμπτώματα (15). Οι μελέτες αυτές έχουν διεξαχθεί σε ενήλικες διαφόρων ηλικιών, χωρίς να υπάρχει καμία μελέτη που να εξετάζει ειδικά τις επιδράσεις του στην ενίσχυση της διάθεσης κατά την περιεμμηνόπαυση. Ωστόσο, σε μια μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με εξάψεις, διαπιστώθηκε βελτίωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων μετά τη χορήγηση εκχυλίσματος σαφράν διάρκειας 6 εβδομάδων (16).

Μελισσόχορτο στην εμμηνόπαυση
Το μελισσόχορτο (Melissa officinalis) είναι πλούσιο σε καφεϊκό οξύ και αυτό το βότανο χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της νευρικής διέγερσης και των προβλημάτων ύπνου, ειδικά στην εμμηνόπαυση. Δεν υπάρχουν αναφορές για επικίνδυνες παρενέργειες που προκαλούνται από τη λήψη θεραπευτικών δόσεων αυτού του βοτάνου (17,18).

Το χαμομήλι στην εμμηνόπαυση
Μια μελέτη του 2019 διερεύνησε τα αποτελέσματα της χρήσης εκχυλίσματος χαμομηλιού στις διαταραχές του ύπνου που εμφανίζονται μετά την εμμηνόπαυση (19). Μετά από 4 εβδομάδες θεραπείας, παρατηρήθηκε σημαντική βελτίωση στον λανθάνοντα χρόνο ύπνου, στον χρόνο αφύπνισης μετά την έναρξη του ύπνου, στον αριθμό των αφυπνίσεων και στον συνολικό χρόνο ύπνου στην ομάδα του χαμομηλιού σε σύγκριση με την ομάδα του εικονικού φαρμάκου.
Σε μια ξεχωριστή μελέτη διερευνήθηκε η χρήση εκχυλίσματος χαμομηλιού δύο φορές την ημέρα για ένα μήνα (20). Υπήρξε σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου της βαθμολογίας της ποιότητας του ύπνου στην ομάδα παρέμβασης πριν και μετά την παρέμβαση (P=0,001). Επίσης, υπήρξε σημαντική διαφορά μεταξύ της μέσης βαθμολογίας της ποιότητας του ύπνου στις ομάδες παρέμβασης και ελέγχου μετά την παρέμβαση (P=0,001). Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χρήση του εκχυλίσματος χαμομηλιού είναι αποτελεσματική στη μείωση της διαταραχής του ύπνου των εμμηνοπαυσιακών γυναικών.

Λυκίσκος και εξάψεις
Τα αποτελέσματα μιας μελέτης του 2015 έδειξαν ότι η κατανάλωση συμπληρώματος λυκίσκου μείωσε δραματικά τη μέση βαθμολογία των πρώιμων συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης (21). Η μείωση αυτή ήταν εμφανής σύμφωνα με την παρακολούθηση των υποκειμένων για 12 εβδομάδες και τη σύγκριση της συνολικής βαθμολογίας της κλίμακας Greene και των διαστάσεών της, καθώς και του αριθμού των εξάψεων στην ομάδα παρέμβασης σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Τα αποτελέσματα μιας τυχαιοποιημένης, διπλής- τυφλής μελέτης στο Βέλγιο (22) έδειξαν επίσης ότι το εκχύλισμα λυκίσκου μείωσε σημαντικά τη μέση βαθμολογία των εμμηνοπαυσιακών δεικτών και τον αριθμό των εξάψεων σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες μετά από 6 και 12 εβδομάδες (22). Μια άλλη δοκιμή στη Φινλανδία (23) με εκχύλισμα λυκίσκου, επί 16 εβδομάδες, εντόπισε μείωση των αγγειοκινητικών συμπτωμάτων.

Ο Mike Wakeman είναι φαρμακοποιός και ειδικός υγείας με 30 χρόνια εμπειρίας στη βιομηχανία φυσικών προϊόντων. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη φαρμακευτική ανάλυση, τη διατροφική ιατρική και την κλινική ογκολογία. Είναι τακτικός συνεργάτης σε περιοδικά υγείας τόσο για καταναλωτές όσο και για ειδικούς. Το 2009, η έρευνά του σχετικά με τα οφέλη για την υγεία των φυσικών προϊόντων επιλέχθηκε για την προώθηση του ετήσιου επιστημονικού συνεδρίου της Βασιλικής Φαρμακευτικής Εταιρείας της Μεγάλης Βρετανίας. Είναι συνεργάτης του Royal College of Medicine και του Guild of Health Writers.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Exp Gerontol. 36(2):297–310.
2. Maturitas. 41(Suppl 1):S85–S104.
3. J Steroid Biochem. 35(2): 257–262
4. Menopause. 21: 493–500.
5. Menopause. 2021 Jun 1;28(6):717-25.
6. Gynecological Endocrinology. 2014 Mar 1;30(3):232-5.
7. Oxidative Medicine and Cellular Longevity. 2018 Oct;2018.
8. Age (Dordr). 35(4):1277–1285.
9. Br J Nutr. 113(2): 350–365
10. Nutricion Hospitalaria. 2021 Mar 23.
11. Journal of caring sciences. 2013 Jun;2(2):131.
12. Supportive Care in Cancer. 2011 Jun;19(6):859-63.
13. Maturitas. 2014 Sep 1;79(1):3-7.
14. Journal of Menopausal Medicine. 2021 Aug;27(2):66.
15. Nutrition reviews. 2019 Aug 1;77(8):557-71.
16. Archives of gynecology and obstetrics. 2018 Mar;297(3):717-24.
17. 4th ed. Tehran: Institute for the History of Islamic and Complementary Medicine; 1389.
18. Z Phytother. 1995; 16(3): 147-56.
19. The Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility, 19 (20). pp. 1-7.
20. Iqbal K. Outcome of use of High Quality Chamomile Extract on Sleep Disorders Occurring after Menopause. General section – Original articles. 2018 Jul;16(3):766.
21. Complementary Therapies in Clinical Practice (2015),
22. Maturitas 2006;54:164e75.
23. Phytomedicine 2010;17:389e.