Η χρόνια γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι μια πάθηση στην οποία τα περιεχόμενα του στομάχου ρέουν πίσω στον οισοφάγο προκαλώντας τραυματισμό του οισοφαγικού ιστού και συμπτώματα όπως η καούρα. Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμε μη φαρμακευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.

Μελατονίνη
Η μελατονίνη είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από την επίφυση και συνδέεται συχνότερα με τον κύκλο του ύπνου, αλλά αυτό που σπάνια αναφέρεται είναι ότι βρίσκεται σε επίπεδα εκατοντάδες φορές υψηλότερα στο έντερο από ό, τι στον εγκέφαλο (1). Η μελατονίνη έχει αποδειχθεί πολλά υποσχόμενη ως προστατευτικό του βλεννογόνου του οισοφάγου, με την έρευνα σε ζώα να διαπιστώνει ότι η θεραπεία με μελατονίνη προστατεύει τον βλεννογόνο από τον τραυματισμό του οισοφάγου από το γαστρικό οξύ και την πεψίνη και βελτιώνει τη ροή αίματος του βλεννογόνου του οισοφάγου (2). Άλλες έρευνες έχουν βρει ότι η μελατονίνη εμφανίζει ιδιότητες σάρωσης ελεύθερων ριζών και τοπικά αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα στον βλεννογόνο του οισοφάγου, προστατεύοντας έτσι από την οισοφαγίτιδα που προκαλείται από παλινδρόμηση (3). Προκαταρκτική ανθρώπινη έρευνα έχει επίσης βρει τη μελατονίνη ικανή να θεραπεύσει ακόμη και σοβαρά έλκη του οισοφάγου (4). Σε μια μελέτη, 176 ασθενείς σε συνδυαστική θεραπεία με μελατονίνη 6 mg και πολλαπλά θρεπτικά συστατικά (L-τρυπτοφάνη και βιταμίνες του συμπλέγματος Β) συγκρίθηκαν με 175 ασθενείς σε θεραπεία με αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (20 mg ομεπραζόλης). Οι επιδράσεις μετρήθηκαν με βάση το χρονικό διάστημα που χρειάστηκε για τους ασθενείς ώστε να μην έχουν συμπτώματα για 24 ώρες. Όλοι οι ασθενείς στην ομάδα μελατονίνης ανέφεραν βελτίωση στα συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης σε σύγκριση με τα δύο τρίτα στην ομάδα του φαρμάκου αναστολέων αντλίας πρωτονίων. Η ανακούφιση επιτεύχθηκε πιο γρήγορα στην ομάδα της μελατονίνης (7 ημέρες) έναντι της ομάδας αναστολέων αντλίας πρωτονίων (9 ημέρες), με πολύ μικρότερη εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών (5). Μια άλλη μελέτη συνέκρινε τρεις ομάδες 9 ασθενών με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, καθεμία σε διαφορετικό σχήμα (3 mg μελατονίνης, 20 mg ομεπραζόλης ή και τα δύο) με μια ομάδα υγιών ατόμων ελέγχου. Η καούρα και ο γαστρικός πόνος μειώθηκαν μετά από τέσσερις εβδομάδες και εξαφανίστηκαν πλήρως μετά από οκτώ εβδομάδες σε όλες τις ομάδες θεραπείας. Ωστόσο, μόνο οι δύο ομάδες μελατονίνης είχαν σημαντικές βελτιώσεις στη λειτουργία του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα (6).

D-λιμονένιο (D-limonene)
Η προκαταρκτική έρευνα που χρησιμοποιεί D-λιμονένιο (1000 mg κάθε δεύτερη ημέρα) έχει δείξει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα, με το 86% των ατόμων σε μια μικρή δοκιμή να βιώνουν πλήρη ανακούφιση από τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης μετά από 14 μέρες θεραπείας σε σύγκριση με το 29% της ομάδας ελέγχου που έλαβε εικονικό φάρμακο (placebo) (7). Ο μηχανισμός δράσης του είναι άγνωστος, αλλά το D-λιμονένιο μπορεί να επικαλύψει τον βλεννογόνο του οισοφάγου, προστατεύοντας τον υποκείμενο ιστό από την έκθεση στο γαστρικό οξύ. Μπορεί επίσης να επιταχύνει τη γαστρική κένωση (8).

Γλυκόριζα
Οι ενώσεις από το φυτό γλυκόριζας αυξάνουν τη συγκέντρωση των προσταγλανδινών στη θέση των διαβρωτικών βλαβών προκαλώντας αυξημένη έκκριση βλεννογόνου και πολλαπλασιασμό των κυττάρων για να βοηθήσουν στην επούλωση. Τα συστατικά της γλυκόριζας μπορούν επίσης να αναστέλλουν την παραγωγή φλεγμονωδών κυτοκινών όπως οι ιντερλευκίνες, ο παράγοντας νέκρωσης όγκου και ο πυρηνικός παράγοντας κάπα-Β, και είναι ένας ισχυρός ρυθμιστής του οξειδωτικού στρες. Αυτές οι ιδιότητες συμβάλλουν στην ικανότητά της να προστατεύει την λεπτή επένδυση του γαστρεντερικού σωλήνα (9-12). Υπ’ αυτή την έννοια θα μπορούσε να βοηθήσει και τα άτομα με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, προστατεύοντας του ιστούς του οισοφάγου από βλάβη. Επειδή ένα συστατικό που βρίσκεται στη γλυκόριζα, η γλυκυρριζίνη, μπορεί να προκαλέσει υψηλή αρτηριακή πίεση, διαλέξτε συμπλήρωμα γλυκόριζας στο οποίο έχει αφαιρεθεί η γλυκυρριζίνη. Το προϊόν ονομάζεται deglycyrrhizinated licorice ή DGL.

Κουρκουμίνη
Η μείωση της φλεγμονής του οισοφάγου και η επούλωση του οισοφάγου θα συμβάλει στη μείωση του φαύλου κύκλου της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Η φλεγμονή είναι συχνό φαινόμενο στη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Η κουρκουμίνη, το εκχύλισμα του κουρκουμά, ως φυσικό αντιφλεγμονώδες μπορεί να βοηθήσει στη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, όπως έδειξε μια δοκιμή. Δεκατέσσερις ασθενείς με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση που εξαρτώνταν από αναστολείς αντλίας πρωτονίων ή ανταγωνιστές υποδοχέα ισταμίνης-2, φάρμακα δηλαδή που αναστέλλουν την παραγωγή οξέων του στομάχου, ξεκίνησαν θεραπεία με κουρκουμίνη (2 g/ημέρα). Μετά από δύο εβδομάδες τα συμβατικά τους φάρμακα αποσύρθηκαν. Έντεκα άτομα ήταν εντελώς ασυμπτωματικά κατά τη διάρκεια της περιόδου παρακολούθησης των δύο μηνών. Από τους τρεις που δεν ανταποκρίθηκαν, ένας μπόρεσε να έχει πλήρη ανακούφιση από τα συμπτώματα με χαμηλότερη δόση θεραπείας με αναστολείς αντλίας πρωτονίων από ό,τι είχε χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν (13). Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η κουρκουμίνη προστατεύει από οισοφαγίτιδα που προκαλείται από παλινδρόμηση (14).

Βότανα καταπραϋντικά (μαλακτικά) του γαστρεντερικού συστήματος
Η ανακούφιση από την καούρα είναι πρωταρχικής σημασίας για τη διαχείριση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Τα γαστρεντερικά καταπραϋντικά είναι συνήθως πολύ αποτελεσματικά στην παροχή άμεσης ανακούφισης από τα συμπτώματα της καούρας (συνήθως μέσα σε λίγα λεπτά από την κατάποση). Στα αποτελεσματικά καταπραϋντικά περιλαμβάνονται η ρίζα Althea officinalis και ο φλοιός Ulmus fulva. Τα μαλακτικά βότανα για το γαστρεντερικό είναι πιο αποτελεσματικά όταν χορηγούνται σε μορφή σκόνης – αναμειγνυόμενα σε λίγο νερό ή χυμό μήλου για να σχηματίσουν πολτό ή χυλό.

Βότανα για την τόνωση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα
Σημαντική για τη θεραπεία της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης είναι η βελτίωση του τόνου του λείου μυός του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, κάτι που ενισχύει την ικανότητά του να συγκρατεί το γαστρεντερικό περιεχόμενο στο στομάχι. Ο κακός τόνος του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα μπορεί ενδεχομένως να βελτιωθεί με τη χρήση βοτάνων πλούσιων σε τανίνες, τα οποία παρέχουν στυπτικότητα και αυξημένο τόνο των ιστών, εκτός από τη μείωση της φλεγμονής. Τα βότανα που περιέχουν αυτές τις τανίνες περιλαμβάνουν τα Geranium maculatum, Achillea millefolium, Calendula officinalis, Hamamelis virginiana και Agrimonia eupatorium. Ωστόσο, δεν υπάρχουν κλινικές μελέτες για να αποδείξουν αυτή τη δράση. Ο μόνος παράγοντας που έχει αποδειχθεί μέχρι στιγμής ότι βελτιώνει σημαντικά τη λειτουργία του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα είναι η μελατονίνη (15).

Βιβλιογραφικές αναφορές
1. Altern Ther Health Med. 2008;14(4):54–58.
2. J Physiol Pharmacol. 2007 Jun;58(2):361-77.
3. J Pineal Res. 2009 Mar;46(2):207-13.
4. World J Gastrointest Pharmacol Ther. 2010 Oct 6;1(5):102-6.
5. J. Pineal Res. 2006;41(3):195–200.
6. BMC Gastroenterol. 2010;10:7.
7. U Patent. Editor, US. 2002.
8. Altern Med Review. 2007;12(3):259-64.
9. Steroids. Feb 1994;59(2):136-141.
10. International immunopharmacology. Apr 2009;9(4):499-507.
11. Phytotherapy research : PTR. Jun 2008;22(6):709-724.
12. AAPS PharmSciTech. 2005;6(1):E74-82.
13. Gastroenterology. 2010;138(5, Suppl. 1): S-646.
14. Int J Mol Sci. 2019 Mar 24;20(6):1477.
15 BMC Gastroenterol. 2010;10:7.

Ο Μάριος Δημόπουλος γεννήθηκε το 1975 στον Πειραιά. Σπούδασε αρχικά φιλολογία με ειδικότητα στη γλωσσολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συνέχεια λόγω του ενδιαφέροντός του στις φυσικές και εναλλακτικές θεραπείες σπούδασε στο εξωτερικό διατροφολογία και φυσικοπαθητική (naturopathy). Έχει ειδικευθεί στη χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων και εστιάζει την έρευνά του στην πρόληψη των ασθενειών με σωστή διατροφή, με χορήγηση βιταμινών, μετάλλων και αντιοξειδωτικών ουσιών υπό μορφή διατροφικών συμπληρωμάτων και με χορήγηση φαρμακευτικών φυτών και βοτάνων. Είναι καθηγητής διατροφολογίας στη σχολή Natural Health Science (Ελλάδα), όπου διδάσκει για τα διατροφικά συμπληρώματα σε φαρμακοποιούς, διαιτολόγους, διατροφολόγους και εναλλακτικούς θεραπευτές. Ο Μάριος Δημόπουλος έχει γράψει 36 βιβλία για θέματα υγείας. Εδώ το πλήρες βιογραφικό του.

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε βιώσει κατά καιρούς παλινδρόμηση οξέων, όταν σωματίδια τροφής μαζί με οξέα από το στομάχι ανεβαίνουν προς τον οισοφάγο, δημιουργώντας ένα εξαιρετικά επώδυνο όξινο κάψιμο στο στήθος ή άσχημη γεύση στο στόμα.

Όμως όταν αυτό συμβαίνει επανειλημμένα, τότε πρόκειται για πάθηση που ονομάζεται γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ) και μπορεί να καταστρέψει την ευαίσθητη επένδυση του οισοφάγου, οδηγώντας σε άλλα συμπτώματα όπως αίσθηση ότι κάτι έχει σταθεί στο λαιμό, δυσκολία στην κατάποση ή έλκη.

Συνήθως για τη θεραπεία της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης συνταγογραφούνται αναστολείς της αντλίας πρωτονίων όπως η ομεπραζόλη, που όμως εμφανίζουν συχνά άσχημες παρενέργειες. Κάποιες από τις πιο σοβαρές που συνδέονται με αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν κατάγματα οστών, επικίνδυνες λοιμώξεις και ακόμα και καρδιακές προσβολές.¹ Επιπλέον, περίπου το ένα τρίτο των ασθενών με ΓΟΠ συνεχίζουν να υποφέρουν από τα συμπτώματα, παρά τη λήψη αναστολέων αντλίας πρωτονίων.²

Ωστόσο υπάρχουν πολλές φυσικές εναλλακτικές λύσεις που είναι αποδεδειγμένα αποτελεσματικές και μπορούν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία το πρόβλημα. Ιδανικά, θα πρέπει να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία φυσικοπαθητικό που μπορεί να σας προσφέρει εξατομικευμένες συμβουλές που θα βασίζονται στα δικά σας συμπτώματα και τον τρόπο ζωής σας και θα καταγράψει την πρόοδό σας.

Βρείτε ποιες τροφές πυροδοτούν του πρόβλημα

Συγκεκριμένες τροφές μπορεί να επιδεινώνουν την παλινδρόμηση, όπως η σοκολάτα, τα λιπαρά φαγητά, το αλκοόλ, τα ανθρακούχα ποτά, η καφεΐνη, το αγελαδινό γάλα κ.α.,³ οπότε η αποφυγή τους θα μπορούσε να βοηθήσει. Επίσης είναι καλή ιδέα να κρατάτε ημερολόγιο καταγράφοντας ό,τι τρώτε ή πίνετε μέσα στη μέρα αλλά και τα συμπτώματά σας προκειμένου να μπορείτε να διακρίνεται κάποιο συσχετισμό μεταξύ αυτών των δύο. Αν κάποιες τροφές φαίνεται να σας δημιουργούν συμπτώματα, προσπαθήστε να τις αποκλείσετε από τη διατροφή σας για να δείτε αν υπάρχει βελτίωση.

Δοκιμάστε διατροφή χαμηλή σε υδατάνθρακες

Μία πρόσφατη μελέτη ανακάλυψε ότι η διατροφή με μεγάλα ποσοστά υδατανθράκων προκαλεί περισσότερα συμπτώματα σε ασθενείς με ΓΟΠ,⁴ ενώ μία δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε έναν διατροφολόγο για να σας φτιάξει ένα πρόγραμμα διατροφής χαμηλών υδατανθράκων που να είναι κατάλληλο για εσάς. Ό,τι και να κάνετε όμως, αποφύγετε τις επεξεργασμένες τροφές χαμηλού υδατάνθρακα και προτιμήστε αληθινές τροφές, πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά.

Διαχειριστείτε το στρες σας

Το στρες έχει συνδεθεί με τη ΓΟΠ, αν και δεν είναι ξεκάθαρο αν είναι αυτό που προκαλεί τα συμπτώματα ή τα συμπτώματα προκαλούν στρες.⁵ Έτσι και αλλιώς, οι μέθοδοι μείωσης του στρες όπως ο διαλογισμός, η γιόγκα ή το qigong θα έχουν ευεργετική επίδραση.

Χάστε βάρος

Αν έχετε επιπλέον κιλά, η απώλεια βάρους μάλλον θα βοηθήσει να επιλυθούν και τα συμπτώματά σας. Επίσης αν καπνίζετε, η διακοπή του καπνίσματος θα βοηθήσει πολύ, καθώς το κάπνισμα είναι ένας ακόμα παράγοντας κινδύνου για ΓΟΠ.⁶

Πάρτε συμπληρώματα διατροφής

Σε μία μελέτη, τα συμπληρώματα που περιείχαν μελατονίνη, βιταμίνη Β6, φολικό οξύ, βιταμίνη Β12 και τα αμινοξέα τρυπτοφάνη, μεθειονίνη και μπεταΐνη ήταν πιο αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ΓΟΠ από το φάρμακο ομεπραζόλη. Μετά από 40 ημέρες, όλοι οι ασθενείς που έπαιρναν το συμπλήρωμα διατροφής δεν είχαν καθόλου συμπτώματα ΓΟΠ (ούτε οποιαδήποτε παρενέργεια) σε σύγκριση με τα δύο τρίτα εκείνων που έπαιρναν ομεπραζόλη.⁷

Προτεινόμενες δόσεις: 2.5mg μελατονίνης, 200mg βιταμίνης Β6, 10mg L-methylfolate (η πιο βιοδιαθέσιμη μορφή φολικού οξέως), 50mcg βιταμίνης Β12, 25mg L-τρυπτοφάνης, 100mg μεθειονίνης και 100mg μπεταΐνης (αυτές είναι οι δοσολογίες που χρησιμοποιήθηκαν στην παραπάνω μελέτη).

Μασήστε τσίχλα

Η μάσηση τσίχλας για μία ώρα μετά το γεύμα θα μπορούσε να βοηθήσει στο να ελαχιστοποιηθούν τα συμπτώματα της ΓΟΠ για περισσότερες από τρεις ώρες.⁸ Αποφύγετε τις συνηθισμένες τσίχλες με ζάχαρη ή τεχνητά γλυκαντικά και επιλέξτε μια πιο υγιεινή επιλογή όπως η μαστίχα Χίου ή οι τσίχλες με φυσικές ουσίες.

Δοκιμάστε τον βελονισμό

Αυτή η αρχαία Κινέζικη τεχνική είναι ασφαλής και αποτελεσματική σε περιπτώσεις ΓΟΠ, σύμφωνα με μία πρόσφατη μετα-ανάλυση μελετών και έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει την ποιότητα ζωής σε όσους υποφέρουν από παλινδρόμηση.⁹ Απευθυνθείτε σε έναν καταρτισμένο επαγγελματία βελονιστή.

Πιείτε αλόη

Η Αλόη Βέρα, γνωστή για τις ανακουφιστικές της ιδιότητες, μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων της ΓΟΠ. Σε μία μελέτη, η αλόη ήταν εξίσου αποτελεσματική όπως τα φάρμακα ομεπραζόλη και ρανιτιδίνη για τη μείωση διαφόρων συμπτωμάτων συμπεριλαμβανομένων της καούρας, της παλινδρόμησης τροφής, των ερυγών και της ναυτίας.¹⁰

Δοκιμάστε βότανα

Τα βότανα της παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της ΓΟΠ.¹¹ Μία μελέτη ανακάλυψε ότι ένα αφέψημα από βότανα γνωστό ως jiangni hewei, που αποτελείται από φρέσκο τζίντζερ, Pinellia, γαρύφαλλο, αγαστάχη και σκόνη αιματίτη ήταν τόσο αποτελεσματικό όσο και οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων αλλά με λιγότερες παρενέργειες. Επιπλέον, τα συμπτώματα ήταν λιγότερο πιθανό να επιστρέψουν σε όσους έπιναν το βοτανικό αφέψημα. ¹² Για περισσότερες πληροφορίες συμβουλευτείτε έναν πιστοποιημένο βοτανοθεραπευτή.

Εξασκείστε την κοιλιά σας

Σε μία μελέτη φάνηκε ότι οι ασκήσεις κοιλιακών αναπνοών φαίνεται να βοηθούν τους ασθενείς με ΓΟΠ.¹³ Μάλλον δουλεύουν εξασκώντας ενεργά το διάφραγμα – έναν σημαντικό μυ για την αποφυγή της παλινδρόμησης. Η παρακάτω είναι μια απλή άσκηση που μπορείτε να δοκιμάσετε:

• Τοποθετήστε το ένα χέρι στην κοιλιά σας και το άλλο χέρι στο στήθος.
• Όπως εισπνέετε, δοκιμάστε να πιέζετε τον αέρα στην κοιλιά σας έτσι ώστε το χέρι που έχετε στην κοιλιά να ανεβαίνει ενώ το χέρι που είναι στο στήθος να παραμένει ακίνητο.
• Εξασκηθείτε σε αυτό για μερικά λεπτά κάθε μέρα.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. JAMA,2006;296:2947-53;AlimentPharmacolTher,2011;34:1269-81;CMAJ 2009;180:713-8
2. SingaporeMedJ,2016;57:546-51
3. CirEsp,2007;81:64-9;Pediatrics 2002;110:972-84
4. JFormosMedAssoc,2018;117:973-8
5. DigDisSci.2013;58:471-7
6. ClinGastroenterolHepatol,2016;14:175-82.e1-3
7. JPinealRes,2006;41:195-200
8. AlimentPharmacolTher,2001;15:151-5
9. AcupunctMed,2017;35:316-23
10. JTraditChinMed,2015;35:632-6
11. Phytomedicine,2018q56:118-25
12. ZhongguoZhongXiYiJieHeZaZhi,2005;25:876-9
13. AmJGastroenterol,2012;107:372-8
14. Gastroenterology,2012;143:1179-87e1-3; JGastroenterol,2009;44:518-34

Συμβουλές για την αποφυγή της ΓΟΠ

Αποφύγετε να ξαπλώνετε για τρεις ώρες μετά από ένα γεύμα.

Ανασηκώστε το κεφάλι σας όταν ξαπλώνετε στο κρεβάτι για να αποτρέψετε συμπτώματα κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Ασκηθείτε τακτικά, αλλά αποφύγετε δραστηριότητες που ταρακουνούν όπως το τρέξιμο ή η κωπηλασία που μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα, ειδικά αμέσως μετά το φαγητό.