Η ορμονική θεραπεία κατά την εμμηνόπαυση σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο άνοιας και νόσου Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με μεγάλη έρευνα που δημοσιεύεται στο περιοδικό «The BMJ».

Η ορμονική θεραπεία χρησιμοποιείται για την ανακούφιση κοινών συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, όπως οι εξάψεις και οι νυχτερινές εφιδρώσεις. Μελέτες παρατήρησης έχουν δείξει στο παρελθόν ότι η μακροχρόνια χρήση ορμονοθεραπείας κατά την εμμηνόπαυση σχετίζεται με την ανάπτυξη άνοιας, ωστόσο δεν ήταν γνωστή η επίδραση της βραχυπρόθεσμης χρήσης της θεραπείας και των διαφορετικών σχημάτων θεραπείας στην εμφάνιση άνοιας. Ερευνητές από τη Δανία αξιολόγησαν τη σχέση μεταξύ της χρήσης συνδυασμένης θεραπείας με οιστρογόνα και προγεσταγόνα και της ανάπτυξης άνοιας ανάλογα με τον τύπο της ορμονικής θεραπείας, τη διάρκεια χρήσης και την ηλικία κατά τη χρήση.
Η έρευνα έγινε σε δεδομένα εθνικού μητρώου της περιόδου 2000-2018 για γυναίκες της Δανίας ηλικίας 50-60 ετών χωρίς ιστορικό άνοιας και χωρίς υποκείμενη αιτία που να τις εμποδίζει να κάνουν χρήση ορμονικής θεραπείας κατά την εμμηνόπαυση. Παράγοντες, όπως η εκπαίδευση, το εισόδημα, η υπέρταση, ο διαβήτης και οι παθήσεις του θυρεοειδή, λήφθηκαν επίσης υπόψη. Εντοπίστηκαν 5.589 περιπτώσεις άνοιας. Η μέση ηλικία κατά τη διάγνωση ήταν τα 70 έτη. Πριν από τη διάγνωση το 32% των περιπτώσεων είχε λάβει θεραπεία με οιστρογόνα-προγεστερόνη από τη μέση ηλικία των 53 ετών. Η μέση διάρκεια χρήσης της θεραπείας ήταν 3,8 έτη.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι σε σύγκριση με τα άτομα που δεν είχαν λάβει ποτέ τη θεραπεία, εκείνα που είχαν λάβει θεραπεία με οιστρογόνα-προγεστερόνη είχαν 24% αυξημένο ποσοστό εμφάνισης άνοιας και νόσου Αλτσχάιμερ, ακόμη και οι γυναίκες που έλα - βαν θεραπεία σε ηλικία 55 ετών ή νεότερες. Η αύξηση στην εμφάνιση άνοιας παρατηρήθηκε ακόμη και σε βραχυχρόνιους χρήστες. Τα ποσοστά ήταν υψηλότερα με τη μεγαλύτερη διάρκεια χρήσης, κυμαινόμενα από 21% για ένα έτος ή λιγότερο έως και 74% για περισσότερα από 12 έτη χρήσης. Το αυξη - μένο ποσοστό άνοιας ήταν παρόμοιο για τα συνεχή (καθημερινά) και τα κυκλικά (για 10- 14 ημέρες κάθε μήνα) θεραπευτικά σχήματα. Αντίθετα, η θεραπεία μόνο με προγεστερόνη και μόνο με κολπικά οιστρογόνα δεν συσχετίστηκε με την ανάπτυξη άνοιας. Οι ερευνητές ζητούν να γίνουν περαιτέρω μελέτες για να διερευνηθεί εάν η συσχέτιση αυτή παραπέμπει σε αιτιώδη σχέση μεταξύ της ορμονοθεραπείας και του κινδύνου άνοιας. Όπως σημειώνουν «απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να προσδιοριστεί εάν αυτά τα ευρήματα αντιπροσωπεύουν μια πραγματική επίδραση της ορμονοθεραπείας για την εμμηνόπαυση στον κίνδυνο άνοιας ή εάν αντανακλούν μια υποκείμενη προδιάθεση στις γυναίκες που χρειάζονται αυτές τις θεραπείες».

Η έρευνα: Menopausal hormone therapy and dementia: nationwide, nested case-control study

Ενώ η εμμηνόπαυση είναι μια φυσική αλλαγή που σηματοδοτεί το τέλος της αναπαραγωγικής φάσης μιας γυναίκας, για ορισμένες γυναίκες, η αλλαγή αυτή φέρνει συμπτώματα που μπορεί να δυσκολεύουν πολύ τη ζωή τους. Ξαφνικές εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, αϋπνία, κόπωση και μειωμένη πνευματική διαύγεια κατακλύζουν τις γυναίκες, και ενώ πολλές μπορούν να διαχειριστούν αυτές τις αλλαγές, άλλες βιώνουν συμπτώματα τόσο έντονα που διαταράσσουν την εργασία και τις καθημερινές τους δραστηριότητες (1). Μερικές φορές, αυτά τα συμπτώματα μπορεί να δημιουργήσουν ένα ντόμινο που τελικά υπονομεύει την εμπιστοσύνη της γυναίκας στον εαυτό της. Για παράδειγμα, ενώ οι νυχτερινές εφιδρώσεις και η αϋπνία μπορεί συχνά να οδηγήσουν σε έλλειψη ύπνου που μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη, οι εξάψεις κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να προκαλέσουν αμηχανία και άγχος, ενώ τα προβλήματα μνήμης μπορεί να οδηγήσουν σε περαιτέρω αποδιοργάνωση της ζωής. Έτσι, η εμμηνόπαυση δημιουργεί μία δύσκολη κατάσταση σε πολλές γυναίκες, οι οποίες επιθυμούν να μάθουν με ποιον τρόπο μπορούν να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους.  

Ενώ σε πολλές γυναίκες συνταγογραφείται θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (Hormone Replacement Therapy) ως θεραπεία πρώτης γραμμής, αντενδείκνυται για ορισμένες γυναίκες και συχνά αποφεύγεται λόγω ανησυχιών για αυξημένο κίνδυνο καρκίνου και καρδιακών παθήσεων (2). Αν και ο κίνδυνος αυτός μπορεί να είναι ελάχιστος όταν χρησιμοποιείται ως θεραπεία για τη διαχείριση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης βραχυπρόθεσμα, η ανησυχία είναι αρκετά διαδεδομένη ώστε πολλές γυναίκες να την αποφεύγουν, επιλέγοντας αντ' αυτού μη φαρμακευτικές ή μη ορμονικές λύσεις (3). Η παρούσα ανασκόπηση εξετάζει ορισμένες από τις φυσικές και βοτανικές επιλογές που μπορεί να είναι χρήσιμες για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης.

Παράγοντες του τρόπου ζωής

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και στη διατροφή μπορούν να βελτιώσουν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης (4). Σε αυτή τη φάση της ζωής, είναι ωφέλιμη η ελαχιστοποίηση της καφεΐνης και του αλκοόλ, η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους και η αποφυγή του καπνίσματος (5). Οι γυναίκες θα πρέπει να παροτρύνονται να κάνουν τουλάχιστον 150 λεπτά άσκησης μέτριας έντασης την εβδομάδα. Δύο συνεδρίες προπόνησης με αντιστάσεις μπορεί να προσφέρουν πρόσθετο όφελος. Στις γυναίκες που είναι σωματικά δραστήριες, παρατηρείται βελτίωση της μεταβολικής λειτουργίας, της ισορροπίας, της μυϊκής δύναμης, της γνωστικής λειτουργίας και της ποιότητας ζωής. Επιπλέον, τα καρδιαγγειακά επεισόδια, ο καρκίνος του μαστού και του παχέος εντέρου, τα εγκεφαλικά επεισόδια και τα κατάγματα είναι λιγότερο συχνά.

Υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι ο διαλογισμός, η χαλάρωση, η ελεγχόμενη αναπνοή, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και η εκπαίδευση ενσυνειδητότητας θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη μείωση των εξάψεων (6). Πρόσφατες μετα-αναλύσεις έχουν επίσης δείξει ότι ο βελονισμός μπορεί να είναι ευεργετικός για τα αγγειοκινητικά συμπτώματα. Πολλές γυναίκες βρίσκουν χρήσιμες αυτές τις επιλογές, ενώ η Βρετανική Εταιρεία Εμμηνόπαυσης συμβουλεύει να λαμβάνονται μέτρα για τον τρόπο ζωής ώστε να υποστηριχθεί η ομαλή μετάβαση στην εμμηνόπαυση (7).

Βοτανικές επιλογές

Το Bacopa monnieri (L.) χρησιμοποιείται για περισσότερα από 3000 χρόνια ως ινδικό αγιουρβεδικό φάρμακο για τη βελτίωση της μνήμης, την αύξηση της εγκεφαλικής λειτουργίας ή την προώθηση της μακροζωίας και έχει ευεργετικές επιδράσεις στη γνωστική απόδοση (8). Μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση έδειξε ότι το Bacopa monnieri ενίσχυσε την ανάκληση πληροφοριών από τη μνήμη και ως εκ τούτου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ενισχυτικό της μνήμης. Έδειξε επίσης ότι το εκχύλισμα Bacopa monnieri μπορεί να βελτιώσει τη γνωστική απόδοση, ιδίως την ταχύτητα της προσοχής, μειώνοντας το χρόνο αντίδρασης (9).

Τα μύρτιλλα είναι πλούσια σε πολυφαινόλες που θεωρούνται ευεργετικές για τη γνωστική απόδοση και τη διάθεση. Μια συστηματική ανασκόπηση αξιολόγησε τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές που διερεύνησαν αυτές τις επιδράσεις σε παιδιά και ενήλικες (10). Οκτώ μελέτες ανέφεραν ότι η κατανάλωση ή η συμπληρωματική χορήγηση μύρτιλλων σε διάφορες δόσεις και χρονικές περιόδους βελτίωσαν τη γνωστική απόδοση, ιδίως τη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη μνήμη και τη χωρική μνήμη. Όσον αφορά στη διάθεση, μελέτη ανέφερε σημαντική βελτίωση μεταξύ των ομάδων που το χρησιμοποιούσαν.

Το Dong Quai αποκαλείται "γυναικείο τζίνσενγκ" και είναι κυρίως γνωστό για τη χρήση του στη θεραπεία ενός μεγάλου αριθμού γυναικολογικών παθήσεων που γενικά δεν αντιμετωπίζονται εύκολα με συμβατικές θεραπείες (11). Το Dong Quai είναι γνωστό στην παραδοσιακή ιατρική ως ενισχυτικό της μνήμης, με ερευνητικά στοιχεία για διάφορους μηχανισμούς που διέπουν τη νευροπροστατευτική του ικανότητα, γεγονός που δείχνει τη δυνατότητά του ως πολυλειτουργικό νευροπροστατευτικό.

Η Rhodiola rosea L. και τα συστατικά της χρησιμοποιούνται για την αναπλήρωση της ζωτικής ενέργειας, την ενεργοποίηση της κυκλοφορίας του αίματος, το ξεμπλοκάρισμα των αιμοφόρων αγγείων και την ενίσχυση της νοητικής λειτουργίας στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική. Σύγχρονες φαρμακολογικές μελέτες δείχνουν ότι τα εκχυλίσματά της μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών, τη δραστηριότητα του κεντρικού νευρικού συστήματος και την καρδιαγγειακή λειτουργία (12). Πρόσφατες μελέτες ανέφεραν ότι η λήψη του R. rosea L. μπορεί να βελτιώσει τη γνωστική λειτουργία, να μειώσει την πνευματική κόπωση, να ασκήσει αντιοξειδωτικές και νευροπροστατευτικές επιδράσεις, να αυξήσει την απόδοση αντοχής και να ανακουφίσει από ανεπιθύμητα συμπτώματα που σχετίζονται με έντονο σωματικό και ψυχολογικό στρες (13).

Το δεντρολίβανο ασκεί την αντιοξειδωτική του δράση μέσω διαφόρων μεταβολικών οδών. Είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό, ικανό να αποτρέπει την υπεροξείδωση των λιπιδίων, μια καταστροφική διαδικασία που προκαλείται από το οξειδωτικό στρες. Το δεντρολίβανο φαίνεται να ενισχύει τις ντοπαμινεργικές, σεροτονινεργικές, νοραδρενεργικές και χολινεργικές λειτουργίες στον εγκέφαλο, εξηγώντας ενδεχομένως τις αντικαταθλιπτικές του επιδράσεις (14). Αυξάνοντας τα ολικά επίπεδα χολίνης στον εγκέφαλο, το δεντρολίβανο θα μπορούσε να μετριάσει την απώλεια μνήμης, το άγχος και την κατάθλιψη. 

Το φασκόμηλο βελτιώνει όχι μόνο τα αγγειοκινητικά συμπτώματα αλλά ταυτόχρονα ασκεί θετική επίδραση στα ψυχολογικά συμπτώματα, αντιμετωπίζοντας έτσι ένα ευρύ φάσμα εμμηνοπαυσιακών ενοχλήσεων. Έδειξε σαφή αποτελεσματικότητα σε γυναίκες που βιώνουν μια τυπική εμμηνόπαυση που συνδέεται με συμπτώματα που διαρκούν έως και 5 χρόνια μετά την τελευταία έμμηνο ρύση (15). Με τις εξάψεις και τα προβλήματα ύπνου να αποτελούν τις πιο διαδεδομένες ανησυχίες στην εμμηνόπαυση, η επίδραση του φασκόμηλου έδειξε βελτίωση της ποιότητας του ύπνου και των ψυχοσωματικών προβλημάτων (16).

Η λήψη εκχυλίσματος καρπών Schisandra φαίνεται να βελτιώνει τη συγκέντρωση. Άλλα κλινικά στοιχεία δείχνουν ότι η λήψη μιας εφάπαξ δόσης ενός συνδυασμού rhodiola με schisandra, βελτιώνει την προσοχή, καθώς και την ταχύτητα και την ακρίβεια, σε γνωστικές λειτουργίες που εκτελούνται από γυναίκες σε στρεσογόνες καταστάσεις σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Μια μικρή κλινική δοκιμή δείχνει ότι η καθημερινή λήψη εκχυλίσματος schisandra για 6 εβδομάδες βελτιώνει τις εξάψεις και άλλα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο σε υγιείς γυναίκες με μέτρια ή σοβαρά συμπτώματα εμμηνόπαυσης (17).

Shatavari σημαίνει "που αποκτά 100 συζύγους ή σημαντικά πολλούς". Μπορεί επίσης να αποδοθεί ως "100 σύζυγοι", υποδηλώνοντας την ικανότητά του να παρατείνει τη γονιμότητα και την αντοχή. Το βότανο Shatavari συνιστάται τόσο ως τυπικό τονωτικό όσο και ως γυναικείο αναπαραγωγικό τονωτικό. Στην Αγιουρβέδα, αυτό το φυτό αποκαλείται ως η "βασίλισσα των βοτάνων", καθώς ενθαρρύνει τον έρωτα και το πάθος. Είναι το σημαντικότερο αγιουρβεδικό φάρμακο αναζωογόνησης για τις γυναίκες. Το Shatavari μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για τη διόρθωση της ορμονικής ανισορροπίας λόγω των φυτοοιστρογονικών ιδιοτήτων του (18). Τα φυτοοιστρογόνα του shatavari θα μπορούσαν να ρυθμίσουν τον οιστρικό ή ωοθηκικό κύκλο και να μειώσουν τα δυσμενή συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.

Επιδημιολογικές έρευνες έχουν διερευνήσει τη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης σόγιας και της μείωσης των αγγειοκινητικών συμπτωμάτων. Οι ισοφλαβόνες σόγιας μπορούν να ασκήσουν δράσεις παρόμοιες με τα οιστρογόνα και έτσι να ανακουφίσουν το μετεμμηνοπαυσιακό σύνδρομο (19,20). Έχει βρεθεί ότι οι ισοφλαβόνες μειώνουν την οστική απώλεια στη σπονδυλική στήλη, βελτιώνουν την υπέρταση και ενισχύουν τη ρύθμιση του γλυκαιμικού δείκτη.(21) Τρεις μελέτες διαπίστωσαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ του εικονικού φαρμάκου και των ισοφλαβονών σόγιας με μείωση της δυσπαρευνίας κατά 62% και ανακούφιση των σεξουαλικών συμπτωμάτων κατά 40% σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Σε δύο μελέτες, η κολπική ξηρότητα ήταν χαμηλότερη στις ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με σόγια, σε σύγκριση με εκείνη στις ομάδες ελέγχου (22).

Μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση για το πράσινο τσάι διαπίστωσε ότι η κατεχίνη του πράσινου τσαγιού, επιγαλλοκατεχίνη-3-γαλλική (EGCG), εμφανίζει νευροπροστατευτική δράση και επηρεάζει τη διάθεση, αλλά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα εξαγόμενα δεδομένα δείχνουν ότι οι διάφορες βελτιώσεις στις γνωστικές ικανότητες που συνδέονται με την κατανάλωση πράσινου τσαγιού δεν είναι συνέπεια ενός μόνο συστατικού (23).

Η σπιρουλίνα είναι ένα σημαντικό αντιοξειδωτικό, με το συστατικό της την φυκοκυανοβιλίνη (PCB) να λειτουργεί ως ισχυρός αναστολέας της οξειδάσης NADPH, του ενζυμικού συμπλέγματος που αποτελεί την κύρια πηγή παθολογικού οξειδωτικού στρες σε ένα ευρύ φάσμα διαταραχών της υγείας. Η από του στόματος λήψη ολόκληρης Spirulina έχει νευροπροστατευτική επίδραση - μια παρατήρηση που δείχνει ότι το PCB μπορεί να διαπεράσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό (24).

Το Tulsi (Ocimum sanctum L.) στην Αγιουρβεδική παράδοση αναφέρεται συχνά ως "Λύση της Ζωής" για τις επιδιορθωτικές του δυνάμεις και είναι γνωστό ότι θεραπεύει ένα ευρύ φάσμα βασικών καταστάσεων που επηρεάζουν την ευεξία. Οι πολυφαινόλες που υπάρχουν στο Tulsi δρουν ως ισχυρά αντιοξειδωτικά και ασκούν αντιφλεγμονώδεις δράσεις. Το Tulsi έχει επίσης προσαρμοστικές ιδιότητες που μπορούν να ελέγξουν τις συχνές εναλλαγές της διάθεσης, να προσφέρουν ψυχική γαλήνη και διαύγεια και να μειώσουν το στρες (25). Άλλες μελέτες δείχνουν ότι το φυτό έχει σημαντική επίδραση στο κεντρικό νευρικό σύστημα επιφέροντας αντι-στρές και αγχολυτική δράση που σχετίζεται με το GABA.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Menopause. 2019 Jul 1;26(7):758-64.
2. Climacteric. 2021 Jan 2;24(1):3-10.
3. Obstetrics and Gynecology Clinics46.3 (2019): 501-514.
4. Nutrients. 2021 Jun 23;13(7):2149.
5. Menopause. 2015 Dec 1;22(12):1351-8.
6. Journal of evidence-based integrative medicine. 2019 Mar 12;24:2515690X19829380.
7. Post Reproductive Health. 2021 Mar;27(1):10-8.
8. Indian Journal Of Agricultural Research. 2016;50(1):1-7.
9. The Journal of Alternative and Complementary Medicine. 2012 Jul 1;18(7):647-52.

• Brain, behavior, and immunity. 2020 Mar 1;85:96-105.
• Chinese Journal of Natural Medicines. 2013 Nov 1;11(6):577-87.
• Frontiers in Pharmacology. 2018:1415.
• Phytotherapy research. 2015 Dec;29(12):1934-9.
• Biomed J Sci Tech Res. 2017;1(4):1-6.
• Advances in therapy. 2011 Jun;28:490-500.
• Phytomedicine. 2010 Jun 1;17(7):494-9.
• Climacteric. 2016 Nov 1;19(6):574-80.
• Asparagus racemosus (Shatavari): a versatile female tonic. health. 2010;3(4):5-6.
• British journal of clinical pharmacology. 2015 Apr;79(4):593-604.
• Menopause. 2015 Feb 1;22(2):198-206.
• Journal of Clinical Medicine. 2018 Sep 21;7(10):297.
• Journal of Obstetrics and Gynaecology. 2016 Feb 17;36(2):160-71.
• Nutrients. 2019 Feb 23;11(2):474.
• Nutrients. 2022 Feb 5;14(3):676.
• Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2017 Mar 16;2017.
  

  ---

  
  Ο Mike Wakeman είναι φαρμακοποιός και ειδικός υγείας με 30 χρόνια εμπειρίας στη βιομηχανία φυσικών προϊόντων. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη φαρμακευτική ανάλυση, τη διατροφική ιατρική και την κλινική ογκολογία. Είναι τακτικός συνεργάτης σε περιοδικά υγείας τόσο για καταναλωτές όσο και για ειδικούς. Το 2009, η έρευνά του σχετικά με τα οφέλη για την υγεία των φυσικών προϊόντων επιλέχθηκε για την προώθηση του ετήσιου επιστημονικού συνεδρίου της Βασιλικής Φαρμακευτικής Εταιρείας της Μεγάλης Βρετανίας. Είναι συνεργάτης του Royal College of Medicine και του Guild of Health Writers.

Τα συμπληρώματα μελατονίνης φαίνεται να είναι αναποτελεσματικά για την αϋπνία στην εμμηνόπαυση
Τα επίπεδα μελατονίνης αρχίζουν να μειώνονται μετά την ηλικία των 50 ετών (1). Η μείωση της μελατονίνης που σχετίζεται με την ηλικία συσχετίζεται με μειωμένη βιοσύνθεση και απελευθέρωση μελατονίνης από την επίφυση, η οποία θεωρείται ότι οφείλεται στη μειωμένη αντίληψη του φωτός του αμφιβληστροειδούς και στη μεταβαλλόμενη φύση του υαλοειδούς σώματος, το οποίο μεταδίδει λιγότερο φως (2). Έτσι, η μείωση των επιπέδων μελατονίνης συμβαίνει συνήθως στην ηλικία της εμμηνόπαυσης (3). Φαίνεται ότι τα επίπεδα μελατονίνης στον ορό μειώνονται με την ηλικία, επιτυγχάνοντας ελάχιστα επίπεδα στην εμμηνόπαυση. Πράγματι, μια προοπτική μελέτη έδειξε ότι η διάρκεια της έκκρισης και η συγκέντρωση της μελατονίνης έτεινε να είναι χαμηλότερη στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες (ηλικίας 58-71 ετών) από ότι στην περιεμμηνοπαυσιακή φάση (4). Ως εκ τούτου, η μείωση της έκκρισης μελατονίνης που φυσιολογικά εμφανίζεται με την ηλικία θα μπορούσε να είναι ένας επιπλέον παράγοντας που συμβάλει στις διαταραχές ύπνου κατά την εμμηνόπαυση.
Ωστόσο, σε μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών που εξέτασαν τις επιδράσεις της εξωγενούς μελατονίνης στην ποιότητα του ύπνου και τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, τα γενικά συμπτώματα εμμηνόπαυσης, η ποιότητα του ύπνου, η διάθεση, τα επίπεδα οιστραδιόλης και ο ΔΜΣ δεν βελτιώθηκαν υπό αυτή την παρέμβαση (5).

Διαταραχές ύπνου κατά την εμμηνόπαυση
Αντίθετα στις γυναίκες στην εμμηνόπαυση οι ώρες ύπνου και η αϋπνία έχει αποδειχθεί ότι συσχετίζονται σημαντικά με τις συγκεντρώσεις τρυπτοφάνης στα αιμοπετάλια, ενώ παρατηρούνται διαφορές στις αξιολογήσεις της αϋπνίας και των εξάψεων (6).
Τα χαμηλά επίπεδα τρυπτοφάνης στον ορό φαίνεται να αποτελούν δείκτη της συνολικής γνωστικής απόδοσης σε γυναίκες άνω των 50 ετών που δεν πάσχουν από άνοια. Σε γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση έχει καταδειχθεί αρνητική συσχέτιση μεταξύ της ηλικίας και των επιπέδων τρυπτοφάνης και ότι ομοίως οι βαθμολογίες κατάθλιψης συσχετίζονται αρνητικά με την τρυπτοφάνη ορού (7).
Μελέτη ελέγχου περιπτώσεων, έδειξε αύξηση του συνολικού χρόνου ύπνου και της αποτελεσματικότητας του ύπνου μετά από μια εβδομάδα κατανάλωσης 60mg τρυπτοφάνης ημερησίως σε γυναίκες εμμηνοπαυσιακής ηλικίας που έπασχαν από διαταραχές του ύπνου (8). Η κατανάλωση τρυπτοφάνης έδειξε αυξημένη αποτελεσματικότητα του ύπνου (ποσοστό ύπνου ενώ η εθελόντρια βρίσκεται στο κρεβάτι), πραγματικό χρόνο ύπνου (υποτιθέμενος ύπνος μείον χρόνος αφύπνισης) και μειωμένη συνολική νυχτερινή δραστηριότητα και λανθάνουσα κατάσταση ύπνου. Σε μια τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο, δοκιμή, διερευνήθηκαν οι επιδράσεις ενός συμπληρώματος πλούσιου σε τρυπτοφάνη στη γνωστική ικανότητα και στην ποιότητα του ύπνου, σε πενήντα εννέα ψυχικά και σωματικά υγιείς γυναίκες ηλικίας 45-65 ετών (9). Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η καθημερινή κατανάλωση συμπληρώματος τρυπτοφάνης φαίνεται να έχει ευεργετικές επιδράσεις στη συναισθηματική κατάσταση και την ποιότητα του ύπνου. Η ποιότητα του ύπνου έτεινε να βελτιώνεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Έτσι, η κατανάλωση συμπληρώματος τρυπτοφάνης φαίνεται να ενδείκνυται σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με διαταραχές ύπνου. 

Τρυπτοφάνη και εξάψεις
Σε ασθενείς που περνούν από ιατρικά προκαλούμενη εμμηνόπαυση, όπως γυναίκες που υποβάλλονται σε θεραπεία για καρκίνο του μαστού, οι οποίες εμφανίζουν συμπτώματα όπως εξάψεις, ασθένεια και αϋπνία, η χορήγηση τρυπτοφάνης ως συμπλήρωμα διατροφής έχει αποδειχθεί ότι είναι καλά ανεκτή, βελτιώνει την ποιότητα ζωής και σχετίζεται με βελτίωση της βαθμολογίας της κλίμακας των συμπτωμάτων που τους ενδιαφέρουν, όπως η αϋπνία και οι εξάψεις (10).

Φολικό οξύ και εξάψεις
Σε μια μελέτη σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες χορηγήθηκε φολικό οξύ ή εικονικό φάρμακο μία φορά την ημέρα επί τέσσερις εβδομάδες. Η μέση συχνότητα των εξάψεων διέφερε σημαντικά την τρίτη και την τέταρτη εβδομάδα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το φολικό οξύ ήταν αποτελεσματικό στη μείωση της σοβαρότητας, της διάρκειας και της συχνότητας των εξάψεων κατά την εμμηνόπαυση (11).  

Μαγνήσιο και εξάψεις
Τα ευρήματα δείχνουν ότι η από του στόματος χορήγηση συμπληρώματος μαγνησίου είναι αποτελεσματική στη μείωση της σοβαρότητας και της συχνότητας των εξάψεων σε γυναίκες μετά από θεραπεία καρκίνου του μαστού (12). Το μαγνήσιο φαίνεται να είναι μια ασφαλής και ανέξοδη θεραπεία για τα άτομα με ενοχλητικές εξάψεις. Η μεγαλύτερη από 50% μείωση των συμπτωμάτων δείχνει ότι το από του στόματος χορηγούμενο μαγνήσιο είναι πιθανότατα πιο αποτελεσματικό από το εικονικό φάρμακο και πληροί τα καθορισμένα κριτήρια επαρκούς επιτυχίας για να δοκιμαστεί σε τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο δοκιμή. Τα συμπτώματα που σχετίζονται με τις εξάψεις, όπως η κόπωση, η ανώμαλη εφίδρωση και η αντιληπτή δυσφορία από τις εξάψεις μειώθηκαν σημαντικά.

Βιταμίνη D και υγεία των οστών
Κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, η μείωση των οιστρογόνων έχει ως αποτέλεσμα μείωση της οστικής πυκνότητας και αυξημένο κίνδυνο κατάγματος. Οι μυοσκελετικές ενοχλήσεις μπορεί να υποβαθμίσουν την ποιότητα ζωής, οι διαταραχές της διάθεσης εμφανίζονται συχνά και ο κίνδυνος μεταβολικών και καρδιαγγειακών νοσημάτων αυξάνεται. Επιπλέον, η σύσταση του σώματος αλλάζει, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης λιπώδους μάζας και της μειωμένης άλιπης μάζας, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμίνης D. Υπάρχουν ακριβείς συστάσεις σχετικά με την επαρκή πρόσληψη βιταμίνης D για την πρόληψη της οστικής απώλειας στις γυναίκες κατά τη διάρκεια και μετά την εμμηνόπαυση (13). Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D και η εμμηνόπαυση μοιράζονται κοινούς παράγοντες κινδύνου πέραν της οστικής υγείας, όπως καρδιαγγειακές, μεταβολικές, γνωστικές και συναισθηματικές διαταραχές, θα πρέπει να επιτυγχάνεται επαρκής κατάσταση βιταμίνης D σε όλες τις γυναίκες που βρίσκονται στην περι- και μετεμμηνοπαυσιακή περίοδο. Αυτό μπορεί να είναι ευεργετικό όχι μόνο όσον αφορά την υγεία των οστών αλλά και όσον αφορά τη γνωστική, συναισθηματική, μεταβολική και καρδιαγγειακή υγεία των γυναικών. 

Κρόκος για το άγχος και την κατάθλιψη στην εμμηνόπαυση
Σκοπός μιας πρόσφατης μελέτης ήταν να εξεταστεί η ανεκτικότητα και η αποτελεσματικότητα του εκχυλίσματος σαφράν (κρόκος) στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης σε διάστημα 12 εβδομάδων. Τα αποτελέσματα από την κλίμακα κλιμακτηρίου Greene (GCS), αποκάλυψαν σημαντικά μεγαλύτερη μείωση της ψυχολογικής βαθμολογίας GCS (P = 0,032), η οποία χαρακτηρίζεται από μείωση κατά 33% της βαθμολογίας άγχους και κατά 32% της βαθμολογίας κατάθλιψης από την έναρξη έως την εβδομάδα 12. Υπήρξε επίσης σημαντικά μεγαλύτερη μείωση στη βαθμολογία αρνητικής συναισθηματικής επίδρασης του Psychological Negative Affect Schedule (PANAS), αρνητικής συναισθηματικής επίδρασης (P = 0,043) σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (14).
Σε μια μετα-ανάλυση που περιλάμβανε 23 μελέτες, η χορήγηση σαφράν είχε μεγάλη θετική θεραπευτική επίδραση σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο στα καταθλιπτικά και αγχώδη συμπτώματα (15). Οι μελέτες αυτές έχουν διεξαχθεί σε ενήλικες διαφόρων ηλικιών, χωρίς να υπάρχει καμία μελέτη που να εξετάζει ειδικά τις επιδράσεις του στην ενίσχυση της διάθεσης κατά την περιεμμηνόπαυση. Ωστόσο, σε μια μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με εξάψεις, διαπιστώθηκε βελτίωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων μετά τη χορήγηση εκχυλίσματος σαφράν διάρκειας 6 εβδομάδων (16).

Μελισσόχορτο στην εμμηνόπαυση
Το μελισσόχορτο (Melissa officinalis) είναι πλούσιο σε καφεϊκό οξύ και αυτό το βότανο χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της νευρικής διέγερσης και των προβλημάτων ύπνου, ειδικά στην εμμηνόπαυση. Δεν υπάρχουν αναφορές για επικίνδυνες παρενέργειες που προκαλούνται από τη λήψη θεραπευτικών δόσεων αυτού του βοτάνου (17,18).

Το χαμομήλι στην εμμηνόπαυση
Μια μελέτη του 2019 διερεύνησε τα αποτελέσματα της χρήσης εκχυλίσματος χαμομηλιού στις διαταραχές του ύπνου που εμφανίζονται μετά την εμμηνόπαυση (19). Μετά από 4 εβδομάδες θεραπείας, παρατηρήθηκε σημαντική βελτίωση στον λανθάνοντα χρόνο ύπνου, στον χρόνο αφύπνισης μετά την έναρξη του ύπνου, στον αριθμό των αφυπνίσεων και στον συνολικό χρόνο ύπνου στην ομάδα του χαμομηλιού σε σύγκριση με την ομάδα του εικονικού φαρμάκου.
Σε μια ξεχωριστή μελέτη διερευνήθηκε η χρήση εκχυλίσματος χαμομηλιού δύο φορές την ημέρα για ένα μήνα (20). Υπήρξε σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου της βαθμολογίας της ποιότητας του ύπνου στην ομάδα παρέμβασης πριν και μετά την παρέμβαση (P=0,001). Επίσης, υπήρξε σημαντική διαφορά μεταξύ της μέσης βαθμολογίας της ποιότητας του ύπνου στις ομάδες παρέμβασης και ελέγχου μετά την παρέμβαση (P=0,001). Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χρήση του εκχυλίσματος χαμομηλιού είναι αποτελεσματική στη μείωση της διαταραχής του ύπνου των εμμηνοπαυσιακών γυναικών.

Λυκίσκος και εξάψεις
Τα αποτελέσματα μιας μελέτης του 2015 έδειξαν ότι η κατανάλωση συμπληρώματος λυκίσκου μείωσε δραματικά τη μέση βαθμολογία των πρώιμων συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης (21). Η μείωση αυτή ήταν εμφανής σύμφωνα με την παρακολούθηση των υποκειμένων για 12 εβδομάδες και τη σύγκριση της συνολικής βαθμολογίας της κλίμακας Greene και των διαστάσεών της, καθώς και του αριθμού των εξάψεων στην ομάδα παρέμβασης σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Τα αποτελέσματα μιας τυχαιοποιημένης, διπλής- τυφλής μελέτης στο Βέλγιο (22) έδειξαν επίσης ότι το εκχύλισμα λυκίσκου μείωσε σημαντικά τη μέση βαθμολογία των εμμηνοπαυσιακών δεικτών και τον αριθμό των εξάψεων σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες μετά από 6 και 12 εβδομάδες (22). Μια άλλη δοκιμή στη Φινλανδία (23) με εκχύλισμα λυκίσκου, επί 16 εβδομάδες, εντόπισε μείωση των αγγειοκινητικών συμπτωμάτων.

Ο Mike Wakeman είναι φαρμακοποιός και ειδικός υγείας με 30 χρόνια εμπειρίας στη βιομηχανία φυσικών προϊόντων. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη φαρμακευτική ανάλυση, τη διατροφική ιατρική και την κλινική ογκολογία. Είναι τακτικός συνεργάτης σε περιοδικά υγείας τόσο για καταναλωτές όσο και για ειδικούς. Το 2009, η έρευνά του σχετικά με τα οφέλη για την υγεία των φυσικών προϊόντων επιλέχθηκε για την προώθηση του ετήσιου επιστημονικού συνεδρίου της Βασιλικής Φαρμακευτικής Εταιρείας της Μεγάλης Βρετανίας. Είναι συνεργάτης του Royal College of Medicine και του Guild of Health Writers.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Exp Gerontol. 36(2):297–310.
2. Maturitas. 41(Suppl 1):S85–S104.
3. J Steroid Biochem. 35(2): 257–262
4. Menopause. 21: 493–500.
5. Menopause. 2021 Jun 1;28(6):717-25.
6. Gynecological Endocrinology. 2014 Mar 1;30(3):232-5.
7. Oxidative Medicine and Cellular Longevity. 2018 Oct;2018.
8. Age (Dordr). 35(4):1277–1285.
9. Br J Nutr. 113(2): 350–365
10. Nutricion Hospitalaria. 2021 Mar 23.
11. Journal of caring sciences. 2013 Jun;2(2):131.
12. Supportive Care in Cancer. 2011 Jun;19(6):859-63.
13. Maturitas. 2014 Sep 1;79(1):3-7.
14. Journal of Menopausal Medicine. 2021 Aug;27(2):66.
15. Nutrition reviews. 2019 Aug 1;77(8):557-71.
16. Archives of gynecology and obstetrics. 2018 Mar;297(3):717-24.
17. 4th ed. Tehran: Institute for the History of Islamic and Complementary Medicine; 1389.
18. Z Phytother. 1995; 16(3): 147-56.
19. The Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility, 19 (20). pp. 1-7.
20. Iqbal K. Outcome of use of High Quality Chamomile Extract on Sleep Disorders Occurring after Menopause. General section – Original articles. 2018 Jul;16(3):766.
21. Complementary Therapies in Clinical Practice (2015),
22. Maturitas 2006;54:164e75.
23. Phytomedicine 2010;17:389e.

Γιατροί από το Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία, δήλωσαν σε δημοσίευσή τους στο BMJ, ότι η θεώρηση της εμμηνόπαυσης ως μια ορμονική ανεπάρκεια που απαιτεί ιατρική παρέμβαση, θα μπορούσε να τροφοδοτήσει αρνητικές προσδοκίες για την εμμηνόπαυση και να επιδεινώσει τα πράγματα για τις γυναίκες που περνούν αυτή την απολύτως φυσιολογική μετάβαση στη ζωή τους. Αμφισβητούν την αντίληψη ότι η εμμηνόπαυση θα οδηγήσει σε επιβάρυνση της υγείας των γυναικών που δεν χρησιμοποιούν φάρμακα όπως η Θεραπεία Ορμονικής Αποκατάστασης (Hormone Replacement Therapy) προκειμένου να διαχειριστούν την αλλαγή, και ζητούν μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση για τους αναρίθμητους τρόπους με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί η εμμηνόπαυση. Προειδοποιούν ότι η ιατρικοποίηση της εμμηνόπαυσης θα μπορούσε να οδηγήσει στο να θεωρείται η εμμηνόπαυση ασθένεια αντί να θεωρείται ως ένα φυσικό γεγονός της φυσιολογικής εξέλιξης στη ζωή της γυναίκας.

Το συγκεκριμένο θέμα ξεκίνησε όταν το Σεπτέμβριο του 2017 η βιομηχανία των μέσων ενημέρωσης του Ηνωμένου Βασιλείου, η Advertising Standards Authority (ASA), χαρακτήρισε την εμμηνόπαυση ως «σοβαρή ιατρική πάθηση».

Μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουνίου 2016, η ρυθμιστική αρχή φαρμάκων του Ηνωμένου Βασιλείου, ο Οργανισμός Ρύθμισης Φαρμάκων και Προϊόντων Υγείας (MHRA), χαρακτήρισε 3 συμπληρώματα διατροφής που αποσκοπούν στην υποστήριξη της εμμηνόπαυσης, ως μη εγκεκριμένα φάρμακα. Τα προϊόντα, τα οποία περιείχαν τα βότανα black cohosh και Agnus castus, έπρεπε να αποσυρθούν από την αγορά, ώστε οι κατασκευαστές να αποφύγουν την ποινική δίωξη.

Μία εταιρεία υπερασπίστηκε σθεναρά το δικαίωμά της να πουλάει τα προϊόντα ως συμπληρώματα διατροφής χρησιμοποιώντας τη νόμιμη διαδικασία. Κεντρική θέση σε κάθε υπεράσπιση κατέχει η άποψη ότι η εμμηνόπαυση είναι ένα φυσικό στάδιο της ζωής που σηματοδοτεί το τέλος της εμμήνου ρύσεως στη γυναίκα. Οι ορισμοί των λεξικών το καθιστούν αυτό απολύτως σαφές, όπως και η κύρια υγειονομική αρχή που καθοδηγεί την ιατρική πρακτική, το NICE, (National Institute for Health and Care Excellence ).

Στη συνέχεια, υπάρχει το ζήτημα της δράσης των ίδιων των βοτάνων. Εδώ βλέπουμε τη διερεύνηση του κεντρικού δόγματος του ορισμού του φαρμάκου της ΕΕ που δηλώνει ότι κάθε προϊόν είναι φάρμακο,  είτε παρουσιάζεται για τη θεραπεία ή την πρόληψη μιας ασθένειας, είτε η λειτουργία του είναι να διορθώνει, να τροποποιεί ή να αποκαθιστά φυσιολογικές λειτουργίες ασκώντας φαρμακολογική, ανοσολογική λειτουργία.

Ωστόσο τον Νοέμβριο του 2017 η ASA (Αρχή Διαφημιστικών Προτύπων ) τροποποίησε τη διατύπωσή της ως εξής: "Ενώ η ίδια η εμμηνόπαυση προφανώς δεν αποτελεί ιατρική κατάσταση, η ASA είναι πιθανό να θεωρήσει ότι τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης αποτελούν καταστάσεις για τις οποίες θα πρέπει να ζητείται ιατρική παρακολούθηση. Οι ισχυρισμοί για την αντιμετώπιση αυτών των συμπτωμάτων είναι πιθανό να αποθαρρύνουν την απαραίτητη θεραπεία, εκτός εάν η αντιμετώπιση αυτή πραγματοποιείται υπό την επίβλεψη κατάλληλα καταρτισμένου επαγγελματία υγείας."

Η έρευνα: https://www.bmj.com/content/377/bmj-2021-069369