Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) ή αλλιώς σπαστική κολίτιδα είναι μία από τις πλέον διαδεδομένες γαστρεντερικές παθήσεις στον κόσμο. Η συχνότητα εμφάνισής του στον ανεπτυγμένο κόσμο κυμαίνεται από 10-20%. Στις ΗΠΑ μόνο εκτιμάται ότι σχεδόν 45 εκατομμύρια ασθενείς υποφέρουν από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ενώ σχεδόν 30 εκατομμύρια από αυτούς τους ασθενείς δεν έχουν διαγνωσθεί. Είναι δύο φορές πιο συνηθισμένο σε γυναίκες από άνδρες και συνήθως εμφανίζεται πριν την ηλικία των 45 ετών. Μερικά από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα που σχετίζονται με το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι διάρροια, δυσκοιλιότητα, διάρροια που εναλλάσσεται με δυσκοιλιότητα, κοιλιακό φούσκωμα, κράμπες, πόνος και αέρια χωρίς ένδειξη υποκείμενης βλάβης.
Για την αντιμετώπιση του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου από διατροφική-φυσική οπτική συνήθως προτείνεται δίαιτα χαμηλή σε FODMAP καθώς και συμπληρώματα προβιοτικών. Οι FODMAP (ζυμωμένοι ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες) είναι μια ομάδα υδατανθράκων που βρίσκονται σε τρόφιμα που είναι εξαιρετικά ζυμωμένα. Η ζύμωση των FODMAP από βακτήρια στο έντερο (επίσης γνωστή ως παραγωγή αερίων) είναι ένα φυσιολογικό και υγιές μέρος της πέψης. Ωστόσο, για τα άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, η κατανάλωση τροφίμων υψηλών σε FODMAP μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως υπερβολικά αέρια, φούσκωμα, διάταση, κράμπες, δυσκοιλιότητα ή/και διάρροια.
Στο άρθρο αυτό θα παρουσιάσουμε μελέτες για δύο συμπληρώματα διατροφής που δύσκολα κάποιος θα φανταζόταν ότι θα μπορούσαν να βοηθήσουν στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
Μελατονίνη
Σε μια μελέτη ατόμων με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και διαταραχές ύπνου, 3 mg μελατονίνης που ελήφθησαν πριν τον ύπνο για δύο εβδομάδες μείωσαν σημαντικά τον κοιλιακό πόνο και την ευαισθησία του ορθού. Σαράντα ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ηλικίας 20-64 ετών) με διαταραχές ύπνου τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν είτε 3 mg μελατονίνης είτε αντίστοιχο εικονικό φάρμακο πριν από τον ύπνο για δύο εβδομάδες. Σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο, η μελατονίνη που λήφθηκε για δύο εβδομάδες μείωσε σημαντικά τη μέση βαθμολογία κοιλιακού πόνου και την ευαισθησία στο ορθό. Το φούσκωμα, ο τύπος κοπράνων, η συχνότητα των κοπράνων και οι βαθμολογίες άγχους και κατάθλιψης δεν διέφεραν σημαντικά μετά τη θεραπεία και στις δύο ομάδες. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι: «Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι ευεργετικές επιδράσεις της μελατονίνης στον κοιλιακό πόνο σε ασθενείς με IBS με διαταραχές ύπνου είναι ανεξάρτητες από τη δράση της στις διαταραχές του ύπνου ή στα ψυχολογικά προφίλ» (1).
Σε μια διπλά τυφλή, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο, διασταυρούμενη μελέτη 3 mg μελατονίνης μείωσαν τον κοιλιακό πόνο και το φούσκωμα σε γυναίκες με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Οι αλλαγές στη μέση βαθμολογία ύπνου, άγχους και κατάθλιψης ήταν παρόμοιες είτε με τη θεραπεία με μελατονίνη είτε με εικονικό φάρμακο. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι: «Η μελατονίνη είναι ένας πολλά υποσχόμενος θεραπευτικός παράγοντας για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Η θεραπευτική της δράση είναι ανεξάρτητη από τις επιδράσεις της στον ύπνο, το άγχος ή την κατάθλιψη» (2).
Η μελατονίνη ασκεί ευεργετικά αποτελέσματα στο έντερο εν μέρει λόγω μυοχαλαρωτικών ιδιοτήτων στους λείους μυς. Η έκκρισή της μειώνεται με την ηλικία, ιδιαίτερα στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Μια μελέτη είχε ως στόχο την αξιολόγηση της επίδρασης της μελατονίνης στα συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου (IBS) σε αυτή την ομάδα ασθενών. Οι έρευνες διεξήχθησαν σε 80 μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ηλικίας 48-65 ετών, χωρισμένες σε δύο ίσες ομάδες, που διαγνώστηκαν σύμφωνα με τα Κριτήρια III της Ρώμης: δηλαδή ασθενείς με IBS με κυρίαρχη δυσκοιλιότητα (IBS-C) και ασθενείς με IBS με κυρίαρχη διάρροια. IBS-D). Η ομάδα ελέγχου περιλάμβανε υγιείς γυναίκες ηλικίας 46-65 ετών. Η ημερήσια λήψη μελατονίνης, σε δόση 3 mg το πρωί και 5 mg το βράδυ για περίοδο έξι μηνών, βελτίωσε σημαντικά τα συνολικά συμπτώματα στους τέσσερις και έξι μήνες σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο σε εκείνες με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου που κυριαρχούσε η δυσκοιλιότητα (3).
Σε μια μελέτη που εξέτασε ένα ευρύτερο φάσμα συμπτωμάτων, εκτός από τη βελτίωση της λειτουργίας του εντέρου, η μελατονίνη συσχετίστηκε με 43% βελτίωση στη συνολική ποιότητα ζωής σε σύγκριση με 14% στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Οι συνολικές βαθμολογίες συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου βελτιώθηκαν κατά 45% μεταξύ εκείνων που έλαβαν μελατονίνη σε σύγκριση με 16% σε όσους έλαβαν εικονικό φάρμακο (4).
Πώς όμως δικαιολογούνται όλα αυτά τα θετικά αποτελέσματα της μελατονίνης στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου; Η μελατονίνη είναι μια πολυλειτουργική ορμόνη που εμφανίζει μια ποικιλία ευεργετικών επιδράσεων στις γαστρεντερικές διαταραχές ανεξάρτητα από τις πιο ευρέως γνωστές επιδράσεις της στον ύπνο (5). Μελέτες σε ζώα υποδηλώνουν ότι η παραγωγή μελατονίνης στο γαστρεντερικό σωλήνα από τα εντεροενδοκρινικά κύτταρα υπερβαίνει κατά πολύ την παραγωγή μελατονίνης στην επίφυση (6-7). Οι υποδοχείς μελατονίνης στο έντερο έχει αποδειχθεί ότι παίζουν ρόλο στην κινητικότητα, τη φλεγμονή και τον πόνο (8). Η μελατονίνη έχει επίσης αποδειχθεί ότι επηρεάζει τη σύνθεση της μικροχλωρίδας του εντέρου, μειώνοντας τη δυσβίωση που προκαλείται από το στρες και τη στέρηση ύπνου σε μια μελέτη σε ζώα (9).
Βιταμίνη D
Ορισμένα στοιχεία υποδηλώνουν ότι τα συμπληρώματα βιταμίνης D μπορεί να ωφελήσουν ορισμένα άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ιδιαίτερα εκείνα με ανεπάρκεια βιταμίνης D.
Μια μελέτη είχε στόχο να αξιολογήσει εάν η ανεπάρκεια βιταμίνης D σχετίζεται με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων ασθενών με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS). Το άγχος και η φλεγμονή του εντέρου μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα ορμόνης απελευθέρωσης κορτικοτροπίνης (CRH) και ιντερλευκίνης-6 (IL-6), οδηγώντας σε αλλαγή στις κινήσεις του εντέρου. Ο στόχος αυτής της μελέτης ήταν να αξιολογήσει τις αντιφλεγμονώδεις και ψυχολογικές επιδράσεις του συμπληρώματος βιταμίνης D3 στη βελτίωση των συμπτωμάτων ασθενών με μορφή συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου που κυριαρχεί στη διάρροια (IBS-D) . Η μελέτη τυχαιοποίησε 88 άτομα που πληρούσαν τα κριτήρια Rome IV για IBS-D και είχαν ανεπάρκεια βιταμίνης D, και τα άτομα έλαβαν είτε 50.000 IU βιταμίνης D3 είτε εικονικό φάρμακο εβδομαδιαίως για εννέα εβδομάδες. Όλοι οι συμμετέχοντες έλαβαν επίσης 135 mg του αντισπασμωδικού φαρμάκου mebeverine δύο φορές την ημέρα. 74 ασθενείς ολοκλήρωσαν τη μελέτη. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου και η IL-6 μειώθηκαν σημαντικά στην ομάδα παρέμβασης (που λάμβανε βιταμίνη D) σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου (10).
Σε μια εξάμηνη τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή, 90 συμμετέχοντες με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου έπαιρναν είτε 50.000 IU βιταμίνης D είτε εικονικό φάρμακο κάθε δύο εβδομάδες. Τα άτομα που έλαβαν βιταμίνη D ανέφεραν βελτιωμένα συμπτώματα σε σύγκριση με αυτά που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Οι ερευνητές της μελέτης θεωρούν ότι η βιταμίνη D βελτίωσε τα συμπτώματα των ασθενών που πάσχουν από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου μέσω των ευεργετικών της επιδράσεων σε ψυχολογικούς παράγοντες και σε φλεγμονή (11).
Μια δοκιμή που ενέγραψε 112 εφήβους με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D διαπίστωσε ότι η λήψη 2.000 IU βιταμίνης D ημερησίως για έξι μήνες βελτίωσε τα συμπτώματα σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (12).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Song GH, Leng PH, Gwee KA, Moochhala SM, Ho KY. Melatonin improves abdominal pain in irritable bowel syndrome patients who have sleep disturbances: a randomised, double blind, placebo controlled study. Gut. 2005 Oct;54(10):1402-7.
2. Lu WZ, Gwee KA, Moochhalla S, Ho KY. Melatonin improves bowel symptoms in female patients with irritable bowel syndrome: a double-blind placebo-controlled study. Aliment Pharmacol Ther. 2005 Nov 15;22(10):927-34.
3. Chojnacki C, Walecka-Kapica E, Lokieć K, Pawłowicz M, Winczyk K, Chojnacki J, Klupińska G. Influence of melatonin on symptoms of irritable bowel syndrome in postmenopausal women. Endokrynol Pol. 2013;64(2):114-20.
4. Saha L, Malhotra S, Rana S, Bhasin D, Pandhi P. A preliminary study of melatonin in irritable bowel syndrome. J Clin Gastroenterol. 2007 Jan;41(1):29-32.
5. Chen CQ, Fichna J, Bashashati M, Li YY, Storr M. Distribution, function and physiological role of melatonin in the lower gut. World J Gastroenterol. Sep 14 2011;17(34):3888-98.
6. Bubenik GA. Thirty four years since the discovery of gastrointestinal melatonin. J Physiol Pharmacol. 2008 Aug;59 Suppl 2:33-51.
7. Pal PK, Sarkar S, Chattopadhyay A, Tan DX, Bandyopadhyay D. Enterochromaffin cells as the source of melatonin: key findings and functional relevance in mammals. Melatonin Research. 2019;2(4):61-82.
8. Chen CQ, Fichna J, Bashashati M, Li YY, Storr M. Distribution, function and physiological role of melatonin in the lower gut. World J Gastroenterol. Sep 14 2011;17(34):3888-98.
9. Park YS, Kim SH, Park JW, Kho Y, Seok PR, Shin JH, Choi YJ, Jun JH, Jung HC, Kim EK. Melatonin in the colon modulates intestinal microbiota in response to stress and sleep deprivation. Intest Res. 2020 Jul;18(3):325-336.
10. Khalighi Sikaroudi M, Mokhtare M, Janani L, et al. Vitamin D3 Supplementation in Diarrhea-Predominant Irritable Bowel Syndrome Patients: The Effects on Symptoms Improvement, Serum Corticotropin-Releasing Hormone, and Interleukin-6 - A Randomized Clinical Trial. Complement Med Res. 2020;27(5):302-309.
11. Abbasnezhad A, Amani R, Hajiani E, et al. Effect of vitamin D on gastrointestinal symptoms and health-related quality of life in irritable bowel syndrome patients: a randomized double-blind clinical trial. Neurogastroenterol Motil. 2016 Oct;28(10):1533-44.
12. El Amrousy D, Hassan S, El Ashry H, Yousef M, Hodeib H. Vitamin D supplementation in adolescents with irritable bowel syndrome: Is it useful? A randomized controlled trial. Saudi J Gastroenterol. 2018 Mar-Apr;24(2):109-114.
Ο Μάριος Δημόπουλος γεννήθηκε το 1975 στον Πειραιά. Σπούδασε αρχικά φιλολογία με ειδικότητα στη γλωσσολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συνέχεια λόγω του ενδιαφέροντός του στις φυσικές και εναλλακτικές θεραπείες σπούδασε στο εξωτερικό διατροφολογία και φυσικοπαθητική (naturopathy). Έχει ειδικευθεί στη χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων και εστιάζει την έρευνά του στην πρόληψη των ασθενειών με σωστή διατροφή, με χορήγηση βιταμινών, μετάλλων και αντιοξειδωτικών ουσιών υπό μορφή διατροφικών συμπληρωμάτων και με χορήγηση φαρμακευτικών φυτών και βοτάνων. Είναι καθηγητής διατροφολογίας στη σχολή Natural Health Science (Ελλάδα), όπου διδάσκει για τα διατροφικά συμπληρώματα σε φαρμακοποιούς, διαιτολόγους, διατροφολόγους και εναλλακτικούς θεραπευτές. Ο Μάριος Δημόπουλος έχει γράψει 36 βιβλία για θέματα υγείας. Εδώ το πλήρες βιογραφικό του.
