Οι οικονομικές πιέσεις και η δυσκολία να ανταποκριθούν ακόμα και στις ανάγκες στοιχειώδους επιβίωσης τυραννά πολλούς ανθρώπους στην εποχή μας. Τα ψυχολογικά προβλήματα που προκύπτουν από το πρόβλημα αυτό είναι γνωστά ενώ η ριζική του αντιμετώπιση, κοινωνικο-οικονομικής φύσης, συχνά δεν εξαρτάται από το μεμονωμένο άτομο. Ας δούμε λοιπόν τι θα μπορούσε να ανακουφίσει τις πιέσεις, τις αγωνίες και τις ανησυχίες σε ατομικό επίπεδο, εξασφαλίζοντας ίσως και καλύτερες προϋποθέσεις για αντιμετώπιση του θέματος και στο κοινωνικό πεδίο.

Ένα δυνατό ανθοΐαμα για τον άνθρωπο που δεν μπορεί να ησυχάσει την ημέρα και να κοιμηθεί τη νύχτα από την αγωνία για το τι θα απογίνει εξ αιτίας οικονομικής φύσης δυσκολιών και αδιεξόδων είναι το California Valerian (FES). Είναι αξιοθαύμαστη η ικανότητα που έχει το ανθοΐαμα αυτό να καθησυχάζει και να ηρεμεί ενώ οι εξωτερικές συνθήκες φαίνονται ή και είναι μη-αντιμετωπίσιμες.

Μια καλή επίσης υποστήριξη είναι το ανθοΐαμα Sweet Chestnut (Bach), για τη βαθιά, γενικευμένη υπαρξιακή αγωνία, τυπικό παράδειγμα της οποίας μπορεί να αποτελεί το πρόβλημα που εξετάζουμε εδώ. Ο συνδυασμός με Gorse (Bach), για την εσωτερική απελπισία και το ψυχικό ‘πλάκωμα’ που προκαλεί η αίσθηση ότι δεν υπάρχει λύση, καθώς και με το Gentian (Bach) προκειμένου να δημιουργείται και να συντηρείται ένα βασικό επίπεδο αισιοδοξίας, παρέχει βασικότατη στήριξη. Η καθησύχαση που προσφέρεται στον ψυχισμό μεταφράζεται συχνά και σε μια άμεση βελτίωση στον ύπνο, που είναι συνήθως μια από τις βασικές λειτουργίες που οι οικονομικές πιέσεις διαταράσσουν. Βοήθεια σε αυτό θα δώσει φυσικά από πλευράς του και το Rescue Remedy (Bach), το οποίο, χωρίς να είναι πανάκεια όπως τείνει να θεωρείται συνήθως, θα βοηθήσει το άτομο στην αντιμετώπιση του τρόμου, του σοκ, της γενικότερης αναστάτωσής του, της ενστικτώδους τάσης του να ‘φεύγει’ από την πραγματικότητα που του φαίνεται μη-αντιμετωπίσιμη καθώς και της δυσκολίας να αφεθεί. Το Mimulus (Bach) θα φέρει θάρρος εκεί που υπάρχουν φόβοι και ανησυχίες πρακτικού χαρακτήρα, όπου το άτομο νοιώθει να δειλιάζει.

Μια άλλη δεσμίδα συναισθημάτων που μπορεί να συνοδεύουν το στρες λόγω των οικονομικών προβλημάτων και που μοιραία υποσκάπτουν την ψυχολογία επηρεάζοντας αρνητικά την εσωτερική στάση του ατόμου είναι το αίσθημα της αδικίας, του  θυμού, του ‘γιατί να είναι έτσι τα πράγματα’, ‘γιατί σε μένα;’, ‘τι μπορώ να κάνω εγώ αφού είμαι θύμα των καταστάσεων;’ Ανθοϊάματα όπως τα Willow (Bach) και Southern Cross (Australian Bush), εκτός του ότι θα ανακουφίσουν ψυχικά από τα επώδυνα συναισθήματα της πίκρας και της αδικίας, θα ενισχύσουν επίσης τη δύναμη και την μαχητικότητα του ατόμου, κατευθύνοντας την ενέργειά του μακριά από τη μεμψιμοιρία, προς μια πρακτικά δυναμικότερη στάση ζωής. Παύει έτσι να αυτο-αναλώνεται στο να νοιώθει θύμα και ελευθερώνεται μέσα του η επιθυμία να αναλάβει δράση.

Εξαιρετικό για περιόδους όπου πρέπει να μη κάμπτεται κανείς, να μη ‘το βάζει κάτω’ αλλά να συνεχίζει να αγωνίζεται με ευκολία και σθένος είναι το Kapok Bush (Australian Bush). Θα φανεί χρήσιμο σε πολλούς που πρέπει να δείξουν επιμονή και μαχητικότητα προκειμένου να αντέξουν τις συνθήκες της ζωής και να βρουν λύσεις. Το Bottlebrush (Australian Bush) θα αποτελέσει μια υποστηρικτική ‘γέφυρα’ κατά τη διάβαση προς μια πιο βιώσιμη φάση ζωής αν το άτομο νοιώθει ότι ‘δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνο του’.

Οι οικονομικές δυσκολίες, οι στερήσεις, η αίσθηση ότι το άτομο δεν μπορεί να προσφέρει σε αυτούς που εξαρτώνται από τη φροντίδα του (πχ στα παιδιά του) όσα χρειάζονται, το αίσθημα της απόρριψης που συχνά λαμβάνει από τους άλλους ιδιαίτερα σε μια εποχή όπως η τωρινή όπου η οικονομική κατάσταση αποτελεί συχνά το μοναδικό κριτήριο κοινωνικού status και γίνεται το μέτρο της επιτυχίας ή αποτυχίας στη ζωή, συχνά πλήττουν βαριά την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση του ανθρώπου. Εδώ, βασικότατα ανθοϊάματα όπως το Larch (Bach), ‘χτίζουν’ αυτοπεποίθηση και βοηθούν το άτομο να νοιώθει ότι δεν υστερεί σε σχέση με τους άλλους. Από πλευράς του, το Elm (Bach) θα ‘ξαναστήσει στα πόδια του’ τον άνθρωπο που έχει χάσει την επαρκή και εδραιωμένη αυτοπεποίθηση που είχε επειδή οι συνθήκες (πχ απόλυση, ανεργία κλπ) του την στερούν. 

Οι ενοχές είναι μια ακόμη κατηγορία συναισθημάτων που μπορεί να συνοδεύουν μια οικονομικά πιεστική πραγματικότητα. Το άτομο μπορεί, κατά βάθος ή και εμφανώς, να βασανίζεται από συναισθήματα ενοχής, ότι ‘φταίει’ επειδή τα πράγματα στη ζωή του είναι όπως είναι, επειδή κάτι λάθος έκανε, ή κάτι σωστό δεν έκανε, ή γενικώς για κάποιο λόγο που μπορεί και να μη γνωρίζει. Τα Pine (Bach), Sturt Desert Rose (Australian Bush), Hyssop (Pegasus) και ότι σχετικό, έχουν φυσικά ένδειξη εδώ. 

Υπάρχουν περιπτώσεις που άνθρωποι αναγκάζονται να στερηθούν συνθήκες διαβίωσης υποβαθμίζοντας τη ζωή τους στον τομέα αυτόν ή να χάσουν πράγματα υλικά με τα οποία ήταν πολύ συνδεδεμένοι. Απελπίζονται τότε και υποφέρουν. Τα ανθοϊάματα Sagebrush (FES) και Chrysanthemum (FES) θα βοηθήσουν τη συνειδητότητά τους να διευρυνθεί, να απαλλαγεί από την τυραννία των υλικών προσκολλήσεων και να νοιώσει ελεύθερη και ανάλαφρη μέσα στην ομορφιά της καθαρής ύπαρξης.

Και μόνο το άκουσμα της λέξης ‘καλοκαίρι’ αρκούσε κανονικά για να νοιώσει ο άνθρωπος ένα αίσθημα ευεξίας και χαλάρωσης. Η εποχή, ανεξάρτητα από τις ειδικότερες συνθήκες ζωής του καθενός και του κατά πόσον οι συνθήκες αυτές επέτρεπαν ξεκούραση και απόλαυση της ζωής, ήταν πάντα μια περίοδος μεγαλύτερης χαράς, ξεγνοιασιάς και αμεσότερης επαφής με τη φύση. Τα τελευταία χρόνια όμως, όλο και περισσότερο αυτό που είχαμε συνηθίσει σαν ‘φυσική τάξη πραγμάτων’ υφίσταται αναταράξεις πρωτόγνωρες με συνέπειες απρόβλεπτες και διαταρακτικές για τις συνήθειες και κυρίως για τον ψυχισμό μας. Ακραίες και ασυνήθιστες μεταβολές της θερμοκρασίας, ξαφνικά γεγονότα που φοβίζουν ή και απειλούν, όπως για παράδειγμα μεγάλες πυρκαγιές, δυστυχήματα, αλλεπάλληλες άγριες ειδήσεις για γεγονότα στον κόσμο ή και στην αμεσότερη κοινωνία μας, δοκιμάζουν εξακολουθητικά τα νεύρα και τον ψυχισμό μας και κάνουν συχνά την προσδοκία και την ανάγκη για ένα όμορφο και ξέγνοιαστο καλοκαιράκι να φαίνεται σαν μια υπερβολική ή και ουτοπική απαίτηση.  
Πρέπει να προστατέψουμε τον ψυχισμό μας από τις εξωτερικές αυτές συνθήκες και τις επιπτώσεις τους. Οι φίλοι των ανθοϊαμάτων μπορούν να αναζητήσουν σε αυτά σημαντικούς πιστούς συμμάχους και βοηθούς.
Καταρχήν, μέσα από τα γεγονότα και γενικά την περιρρέουσα ατμόσφαιρα που έχει πρακτικά καταστεί ‘κανονικότητα’, βρισκόμαστε συνέχεια αντιμέτωποι με συνθήκες σοκ. Το να λαμβάνει κανείς 2-4 σταγόνες από το Bach Flower Star of Bethlehem τουλάχιστον μία φορά πριν τον ύπνο έχει να προσφέρει οφέλη, ειδικά στους πιο ευαίσθητους ανθρώπους που λόγω της φύσης τους υποφέρουν συχνά ακόμη και όταν τα γεγονότα μπορεί να μη τους αφορούν προσωπικά. Το Bach Rescue Remedy, ευτυχώς γνωστό πλέον σε πολλούς, είναι επίσης μια πολύ καλή ιδέα για λήψη, ιδιαίτερα πριν τον ύπνο, όταν νοιώθουμε ταραγμένοι και τρομαγμένοι από όλα αυτά που συμβαίνουν, είτε μας αφορούν άμεσα και προσωπικά είτε ‘γενικότερα’. Επίσης, καθώς στο είδος των σύγχρονων προβλημάτων υπάρχει συχνά και ένα στοιχείο ακαθόριστου φόβου για πράγματα περίεργα και ασυνήθιστα που δεν μπορούν να προβλεφθούν, να κατανοηθούν ή να αντιμετωπιστούν (όπως π.χ. η λεγόμενη κλιματική αλλαγή κ.α.) το Bach Aspen συνεισφέρει σημαντικά στο να ηρεμεί το ταραγμένο υποσυνείδητο από φόβους τέτοιας ακαθόριστης έως και μεταφυσικής υφής. Όταν η ανησυχία παίρνει τη μορφή εσωτερικής αγωνίας και απόγνωσης, το Bach Sweet Chestnut θα βοηθήσει το υποσυνείδητό μας να γαληνέψει.  
Συχνά είναι τα συναισθήματα θυμού και αγανάκτησης και η άκρως επιβαρυντική αίσθηση του ότι είμαστε θύματα καταστάσεων που δεν έχουμε προκαλέσει και που δεν μας αξίζουν, καθώς πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ότι η μοίρα τους βρίσκεται στα χέρια μη-φιλάνθρωπων δυνάμεων οι οποίες την ορίζουν καθοριστικά. Το ανθοΐαμα Bach Holly ανακουφίζει από αισθήματα οργής, μίσους και καχυποψίας. Ανθοϊάματα όπως το Bach Willow είναι πολύτιμα προκειμένου να αναστραφεί το βαρύ συναίσθημα του ότι είμαστε θύματα της όλης κατάστασης και αναγκαζόμαστε να υποφέρουμε χωρίς να έχουμε φταίξει.  

Το Bach Pine μπορεί να χρειάζεται συχνά όταν κανείς αισθάνεται ‘ένοχος’ βλέποντας άλλους ανθρώπους να δοκιμάζονται από αλλεπάλληλες φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές (π.χ. φωτιές, πλημμύρες, κακουργηματικές συμπεριφορές, πολέμους κ.α.) ενώ αυτός όχι μόνον δεν μπορεί να τα εμποδίσει όλα αυτά αλλά ταυτόχρονα καλείται –και έχει φυσικά και την ανάγκη- να διασκεδάσει, να ξεκουραστεί, να χαρεί το καλοκαίρι και να αναζωογονηθεί ανταποκρινόμενος στο κάλεσμα της φύσης και στις ανάγκες του.
Απαραίτητο είναι συχνά το Bach Gentian, για να διατηρήσουμε μια πιο αισιόδοξη και ευχάριστη διάθεση εν μέσω των όποιας μορφής δοκιμασιών και να μην απογοητευόμαστε εύκολα μπροστά στις αναποδιές. Να αντιμετωπίσουμε, για παράδειγμα, ευκολότερα και χωρίς μεγάλες απώλειες στην καλή μας διάθεση γεγονότα όπως ο απρόβλεπτος καιρός που μας εμποδίζει να χαρούμε τις όποιες διακοπές περιμέναμε με τόση λαχτάρα ή ξαφνικές εξελίξεις που μας αναγκάζουν να αλλάξουμε τα πρόγραμματά μας ή –το λιγότερο- να τα πραγματοποιήσουμε με αλλοιωμένη την ψυχολογία μας και με τραυματισμένη τη διάθεσή μας.
Το Bach Wild Rose θα είναι καλό να το θυμόμαστε όποτε νοιώθουμε ότι ‘το βάζουμε κάτω’, ότι δεν βρίσκουμε τη διάθεση να συνεχίσουμε να προσπαθούμε να ζήσουμε όπως θα θέλαμε και να απολαμβάνουμε τη ζωή, να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για τα όνειρα και τις αξίες μας, να θέτουμε στόχους και να χαιρόμαστε την προσήλωσή μας σ’ αυτούς και τα διαλείμματα της ξεκούρασης που μας χαρίζονται.
Και όποτε νοιώθουμε να μας καταλαμβάνει μια μελαγχολία χωρίς προφανή λόγο, που δεν μπορούμε, όσο και αν προσπαθούμε, να την διώξουμε, το Bach Mustard μπορεί να μας κάνει να νοιώθουμε ευκολότερο το να χαμογελάσουμε και να βρούμε το κέφι μας.
Υπάρχουν πολλά ακόμη όμορφα ανθοϊάματα που μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεση καθαυτή και να βοηθήσουν στο να νοιώσουμε γενικά μεγαλύτερη ευεξία και χαρά ζωής. Τέτοια είναι για παράδειγμα τα Borage, California Wild Rose, Zinnia κ.α. της North American Flower Essences, (γνωστής κυρίως ως Flower Essence Services - FES ή και ως ‘Ανθοϊάματα της Καλιφόρνιας’) καθώς επίσης η Bougainvillea, Gardenia, Rosemary και πολλά άλλα της Pegasus, που δρουν ως φυσικά και ακίνδυνα ψυχοαναληπτικά βελτιωτικά της διάθεσης και ‘εκπαίδευσης’ του ψυχισμού σε θετικότερες ψυχολογικές δονήσεις.

Η Μαρίνα Αγγελή είναι ιατρός με ειδίκευση στην ψυχιατρική, εκπαίδευση στην Συστημική Ψυχοθεραπεία και πολυετή ενασχόληση με εναλλακτικές θεραπείες και κυρίως με τη μέθοδο των Ανθοϊαμάτων και τις θεραπευτικές εφαρμογές τους στην αντιμετώπιση ψυχολογικών προβλημάτων. Έχει γράψει πολλά άρθρα και εργασίες για τα Ανθοϊάματα καθώς και το βιβλίο 'Ανθοθεραπεία με τα Ιάματα Μπαχ'.

Τα τελευταία αρκετά χρόνια γινόμαστε μάρτυρες μιας αυξανόμενης έντασης, θυμού, γενικευμένης αντιπαλότητας, καχυποψίας και έλλειψης διάθεσης κατανόησης και συνεργατικότητας στις ευρύτερες κοινωνικές διεργασίες, συζητήσεις και επαφές, που μοιραία εντείνεται, επεκτείνεται και απειλεί ακόμη και τις στενότερες και τις πιο οικείες ανθρώπινες σχέσεις. Ιδιαίτερα στους χώρους επικοινωνίας όπου συναντώνται άτομα με διαφορετικές αντιλήψεις και επιλογές, όπως είναι για παράδειγμα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το φαινόμενο φαίνεται να λαμβάνει μεγάλες και εξαιρετικά ανησυχητικές διαστάσεις. Είτε μέσω θυμού και μισαλλοδοξίας εκ μέρους ορισμένων ατόμων, είτε μέσω φανατισμού, είτε μέσω ελλιπούς πληροφόρησης πολλών, το μεγάλο δώρο της δυνατότητας επικοινωνίας και ανταλλαγής πληροφοριών, απόψεων, θέσεων και εμπειριών καθίσταται συχνά στην πράξη ένας βίαιος πόλεμος με στόχο την υπερίσχυση, τον εξευτελισμό και την κατατρόπωση του αντιπάλου. Πρόκειται για ένα φαινόμενο λυπηρό, που όλο και περισσότερο ‘κλείνει’ τις καρδιές και απομακρύνει από την κουλτούρα του σεβασμού, του έστω και για λόγους ‘κοινωνικής ευπρέπειας’ επιβαλλόμενου, γενικεύοντας ένα πνεύμα που διαποτίζει και απειλεί να συμπαρασύρει ακόμη και τους πιο συνεργατικούς και καλοπροαίρετους ανθρώπους.
Είναι ένα ‘τραχύ’ και δύσκολο θέμα σε μια δύσκολη ψυχικά και πνευματικά εποχή.
Τα ανθοϊάματα μπορούν ασφαλώς να κάνουν πολλά για να προστατέψουν τον ευαίσθητο ψυχικό μας χώρο από τέτοιες επιδράσεις και να συνδράμουν στη διατήρηση της συναισθηματικής μας ταυτότητας, των αξιών και της ψυχικής μας ακεραιότητας. Το ανθοΐαμα του Μπαχ HOLLY βεβαίως πρωταγωνιστεί σαν ανθοϊαματικός αρωγός αυτή την εποχή. Τα αισθήματα θυμού και οργής, αντιπαλότητας, καχυποψίας και δυσπιστίας, η αίσθηση ότι το άτομο περιβάλλεται από εχθρούς, εκούσιους ή ακούσιους, οι οποίοι απειλούν, φανερά ή συγκαλυμμένα, στοχευμένα ή λόγω άγνοιας, φανατισμού ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο, να βλάψουν την υλική ή την ψυχική του υπόσταση, η πληθώρα των ψευδών πληροφοριών που διαδίδονται ταχύτατα και ανεξέλεγκτα, φαινόμενα βίας, ανθρώπινης απαξίωσης, ηλεκτρονικής ή άλλης εξαπάτησης, παραποιημένες ειδήσεις για λόγους εκμετάλλευσης, άμεσης ή μέσω δημιουργίας αρνητικών εντυπώσεων, κλπ., κάνουν τον άνθρωπο συχνά να μη ξέρει τι να πιστέψει και ποιον να εμπιστευτεί. Το ανθοΐαμα HOLLY θα μετριάσει και θα απαλύνει το θυμό και την οργή που προκαλεί στο άτομο η αίσθηση του ότι περιβάλλεται από κακόβουλους αντιπάλους και εχθρούς. Ο άνθρωπος θα νοιώσει πολύ καλύτερα, πιο ευχάριστα και γαλήνια και η αντίληψή του θα γίνει διαυγέστερη χωρίς ωστόσο να χάσει την ικανότητα να διακρίνει το τι συμβαίνει πραγματικά στη ζωή γύρω, με τις όποιες ‘κακοτοπιές’ της.
Το HOLLY βεβαίως θα επιδράσει ανάλογα και στα συναισθήματα αντιπαλότητας, καχυποψίας, εχθρότητας και δυσπιστίας στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις. Αν τα αρνητικά αυτά συναισθήματα είναι δικαιολογημένα και αποτελούν συνέπειες της στάσης του άλλου/των άλλων, η βοήθεια του HOLLY θα είναι καθοριστική και επαρκής και το πρόβλημα θα αντιμετωπιστεί πρακτικά στο σύνολό του. Αν η καχυποψία και το αίσθημα αντιπαλότητας οφείλονται σε μια ‘ενδογενή’ τάση του ατόμου να παρεξηγεί και να παρερμηνεύει τη στάση των άλλων χωρίς λόγο, η επίδραση του ανθοϊάματος δεν είναι συνήθως αρκετή στο να αναστρέψει πλήρως την κατάσταση, θα βοηθήσει όμως και πάλι και θα ανακουφίσει το άτομο αρκετά.
Το ανθοΐαμα Μπαχ WILLOW αποτελεί έναν καλό συνεργάτη του HOLLY στις συνθήκες αυτές, επειδή μας απαλλάσσει από την πικρία και το θυμό που προκαλεί η αγανάκτηση και η αίσθηση ότι είμαστε θύματα των καταστάσεων. Το WILLOW αποδεικνύεται και αυτό ένας από τους ‘πρωταγωνιστές’ των ανθοϊαμάτων που απαιτούνται στις συνθήκες του παρόντος. Σταδιακά θα αναστρέψει την ‘κακή διάθεση’ και τον αρνητισμό που κάνει τα πάντα να φαίνονται ‘μαύρα’, ώστε να διαφυλάξουμε μέσα μας τη διάθεση να παραμείνουμε στη φωτεινή πλευρά της ζωής και να μη ‘βουλιάξουμε’ στη μιζέρια, στην αγανάκτηση και στον αρνητισμό.
Το WILD ROSE του Μπαχ θα μας στηρίξει αποφασιστικά αν νοιώθουμε τη διάθεση να ‘τα παρατήσουμε’ και να βυθιστούμε στην απάθεια, μη βλέποντας κατά βάθος το λόγο να θέλουμε να ζούμε σε συνθήκες που μας φαίνονται ανούσιες και αδιάφορες. Το WILD ROSE επαναφέρει τη φυσιολογική διάθεση για ζωή και για απόλαυσή της στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό που οι συνθήκες επιτρέπουν.
Το ανθοΐαμα GENTIAN του Μπαχ θα μας κάνει να νοιώθουμε πιο αισιόδοξοι για το ότι τα πράγματα μπορούν να ‘πάνε καλά τελικά’ και επίσης στο να ανακαλύπτουμε θετικά και ευχάριστα στοιχεία στην καθημερινότητά μας έτσι όπως είναι.
Το WALNUT του Μπαχ όπως και η σειρά των YARROWS της FES και του Pegasus μπορεί να χρειάζονται όταν νοιώθουμε ότι επηρεαζόμαστε αρνητικά από τις ιδέες και την ενέργεια του περιβάλλοντος. Πολύτιμο όπως πάντα το CERATO (Μπαχ), όταν κανείς αισθάνεται τελικά μπερδεμένος και σε σύγχυση, μη ξέροντας τι να πιστέψει και τι να σκεφθεί, αμφιβάλλοντας για την ικανότητά του να κρίνει σωστά.
Ανθοϊάματα όπως το BEECH (Μπαχ) θα απαλύνει τα αισθήματα απόρριψης προς τους άλλους λόγω του θυμού που μπορεί να μας προκαλεί η συμπεριφορά τους, ενώ η CALENDULA (FES) και το YELLOW STAR TULIP (FES) θα μας βοηθήσουν να εκφραζόμαστε με γλυκύτητα και ευγένεια και με ένα πνεύμα σεβασμού προς τον συνάνθρωπο, κάτι τόσο απαραίτητο στις συνθήκες αυτές.

Η Μαρίνα Αγγελή είναι ιατρός με ειδίκευση στην ψυχιατρική, εκπαίδευση στην Συστημική Ψυχοθεραπεία και πολυετή ενασχόληση με εναλλακτικές θεραπείες και κυρίως με τη μέθοδο των Ανθοϊαμάτων και τις θεραπευτικές εφαρμογές τους στην αντιμετώπιση ψυχολογικών προβλημάτων. Έχει γράψει πολλά άρθρα και εργασίες για τα Ανθοϊάματα καθώς και το βιβλίο 'Ανθοθεραπεία με τα Ιάματα Μπαχ'.

Μια εντελώς νέα κατάσταση στην καθημερινότητά μας καλούμαστε όλο και περισσότερο να αντιμετωπίσουμε σαν κοινωνία και σαν άτομα, αυτήν της επίδρασης του διαδικτύου στον τρόπου που ζούμε, που επικοινωνούμε και που ενεργούμε. Είναι γνωστές οι εικόνες των ανθρώπων, νέων, ηλικιωμένων και παιδιών, με το βλέμμα βυθισμένο στις οθόνες των κινητών, οπουδήποτε και αν βρίσκονται. Η ξαφνική ή αναγκαστική απομάκρυνση από την οθόνη, ανεξάρτητα από το πόσο πραγματικά ενδιαφέρον ή σημαντικό μπορεί να είναι αυτό που προβάλλεται εκεί, προκαλεί δυσφορία, εκνευρισμό και ένα αίσθημα στέρησης, πολύ παρόμοιο με αυτό που προκαλείται από την οποιαδήποτε μορφή εθισμού. Πολλοί άνθρωποι επίσης αρχίζουν να διαπιστώνουν το πόσο δύσκολο είναι το να ελέγξουν το χρόνο που αφιερώνουν στο διαδίκτυο, είτε με τη μορφή ενημέρωσης (ειδήσεις και διαφημίσεις που η μία μέσω της άλλης οδηγούν σε ατελείωτα νέες και με ενδιαφέρον υλικό ιστοσελίδες κλπ) είτε επικοινωνίας μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα των Facebook, Χ, Instagram, TikTok κλπ, είτε μέσω παιγνιδιών (video games), διαφημίσεων, διαδικτυακών αγορών, ταινιών κ.α. Το internet έχει εξελιχθεί σε έναν παράλληλο κόσμο στον οποίο καλούμαστε να ζήσουμε ταυτόχρονα με τον ‘πραγματικό’ χωρίς να είναι πάντοτε εύκολο να ξεχωρίζουμε τα όρια μεταξύ των δύο αυτών κόσμων και κυρίως χωρίς να μπορούμε να αποφασίζουμε συνειδητά και με ευχέρεια το πότε και για πόσο χρόνο κάθε φορά θα ‘ζούμε’ στον κυβερνοχώρο του διαδικτύου. Η φύση επίσης των εικόνων, των ερεθισμάτων και των πληροφοριών είναι τέτοια που συνήθως δεν είμαστε σε θέση να αντιληφθούμε το πόσο δύσκολο είναι πραγματικά το να επιλέγουμε σε τι ακριβώς θα επενδύσουμε την προσοχή μας, το πόσο χρόνο θα αφιερώσουμε σε αυτό και αν και πόσο θα επηρεαστούμε από την τυχαία, αδιάκοπη και γοητευτική εναλλαγή του υλικού που μέσα από το διαδίκτυο θα επηρεάσει την ψυχολογία, την αισθητική, την κρίση, τις διαθέσεις και τις άμεσες ή και μακροπρόθεσμες επιλογές μας.

Χαρακτηριστικά το εθισμού στο διαδίκτυο, εμφανέστατα συχνά στους μικρούς μαθητές και στους νεότερους ανθρώπους, είναι η πτώση στην παραγωγικότητα, η αδυναμία συγκέντρωσης, η αδιαφορία για τα μαθήματα ή την εργασία τους (γίνεται μια δυσάρεστη ‘αγγαρεία’), η αδυναμία ελέγχου του χρόνου που αφιερώνεται στο διαδίκτυο (ο χρόνος που δαπανάται είναι συχνά πολλαπλάσιος αυτού που ήταν στην πρόθεση του ατόμου, και μάλιστα χωρίς αυτό να γίνεται έγκαιρα αντιληπτό καθώς η πλοήγηση στον κυβερνοχώρο συνεπιφέρει απώλεια της αίσθησης του χρόνου), δυσφορία που προκαλείται από την συνειδητή ή επιβαλλόμενη ανάγκη διακοπής της χρήσης του, μειωμένη ικανότητα στοχοπροσήλωσης και συγκέντρωσης της προσοχής στο αντικείμενο της εργασίας καθώς και ένα αίσθημα κενού και αδιαφορίας για τα πράγματα που κανονικά κινητοποιούσαν και ενδιέφεραν το άτομο πριν την ‘εισβολή’ των πειρασμών που απορρέουν από την ανεξέλεγκτη χρήση του διαδικτύου.

Συζητιέται και γράφεται ότι η κατάταξη του εθισμού στο διαδίκτυο σαν μορφής ψυχοπαθολογίας με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά είναι θέμα χρόνου ως προς το διαγνωστικό σύστημα DSM ενώ ήδη συμπεριλαμβάνεται στο ICD-11. Είναι βέβαιο και προφανές ότι όλες οι περιπτώσεις δεν πληρούν απόλυτα τα κριτήρια ενός κλασσικού εθισμού, είναι επίσης βέβαιο όμως έχουν πολλά από τα χαρακτηριστικά του, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Υπάρχει όμως εδώ και μια ιδιαιτερότητα: στους ‘κλασσικούς’ εθισμούς, η απεξάρτηση και η θεραπεία είναι ξεκάθαρη και συγκεκριμένη: η πλήρης αποφυγή του αντικειμένου της εξάρτησης προκειμένου η ‘ικανοποίηση’ που παρέχει αυτό να εξασθενίσει και σταδιακά να ‘ξεχαστεί’ και να χάσει την επιρροή και την έλξη που ασκεί στο άτομο. Το άτομο που θέλει να απαλλαγεί από τον εθισμό γνωρίζει ακριβώς τι πρέπει να κάνει, όσο και αν ενδεχομένως τον δυσκολεύει αυτό. Αυτός που παίρνει ναρκωτικά καλείται να αποφύγει αυτές τις ουσίες απολύτως, το ίδιο και αυτός που είναι εξαρτημένος από αλκοόλ κλπ. Ο καπνιστής που επιθυμεί να κόψει το κάπνισμα γνωρίζει ότι πρέπει να το αποφύγει εντελώς για να μη ‘ξανακυλήσει’ και το ξαναρχίσει. Ο εθισμένος στο internet όμως δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο, επειδή συνεχώς είναι υποχρεωμένος να το χρησιμοποιεί για ‘καλούς λόγους’, που μπορεί να περιλαμβάνουν την τηλεργασία, την τηλεκπαίδευση, διάφορες αγορές ή συναλλαγές και σε έναν απαραίτητο και υγιή βαθμό την δημιουργική εργασία, την επικοινωνία και την ενημέρωση. Ο βαθμός εγρήγορσης και αυτοελέγχου που απαιτείται εδώ είναι τεράστιος και οι τρόποι για την απόκτησή τους πρέπει να εφευρεθούν από τον ενδιαφερόμενο καθώς το πρόβλημα είναι σε κοινωνικό επίπεδο καινούριο και δεν υπάρχει προηγούμενη συλλογική εμπειρία για στηριχτεί κάποιος σ’ αυτήν και να βοηθηθεί.

Τα ανθοϊάματα μπορούν να προσφέρουν εξαιρετικά σημαντική και αναντικατάστατη βοήθεια σε αυτή την προσπάθεια αυτεπίγνωσης, αυτοελέγχου και αυτοπρογραμματισμού. Αφού η μη-επαφή με το εθιστικό στοιχείο είναι αδύνατη, όλα θα πρέπει να στηριχτούν στην ενδυνάμωση της βούλησης, στην καλλιέργεια της κατάλληλης διάθεσης εντός του ατόμου. Η ευχαρίστηση και οι συγκινήσεις που παρέχονται μέσω της παθητικής συμμετοχής στα προβαλλόμενα και τεκταινόμενα μέσα στους ωκεανούς της σχετικής ή άσχετης εικόνας και πληροφορίας του διαδικτύου θα πρέπει να αντικατασταθεί από την ακόμα ισχυρότερη συγκίνηση και το ενδιαφέρον που εξασφαλίζει η ‘αυτοκινούμενη’ βούληση και η δημιουργική δράση που εκπηγάζει από το εσωτερικό του ατόμου και που του χαρίζει τη μεθυστική εμπειρία της συνειδητά επιλεγμένης έκφρασης και της αυτοπραγμάτωσης. Η υπέρβαση, όσον αφορά την αντίσταση σε μια ισχυρή συγκίνηση, μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο μέσα από μια ακόμη ισχυρότερη συγκίνηση –και δεν υπάρχει ισχυρότερη συγκίνηση από την πλήρη, συνειδητή και ενθουσιώδη έκφραση της ψυχής και της προσωπικότητας του ανθρώπου μέσα από έναν στόχο που νηφάλια και με αυτοσυνείδηση επιλέγει σαν σημαντικό στόχο και σαν προορισμό ζωής γι’ αυτόν. 

Το Wild Oat, της συλλογής των ανθοϊαμάτων Μπαχ, το σημαντικότερο ίσως ανθοΐαμα σε αυτή την περίπτωση, έχει αυτήν ακριβώς την ιδιότητα: το να ωθεί το άτομο να επιλέξει -ή να ξαναθυμηθεί, έμπρακτα- τους στόχους του και να θελήσει, να επιθυμήσει το να προσηλωθεί σ’ αυτούς, αντλώντας ικανοποίηση μέσα από αυτήν την αφοσίωση, αντιστεκόμενο με απόλυτη ευκολία και επιτυχία στους περισπασμούς και διεκπεραιώνοντας τους σκοπούς του παρόλες τις αντιτιθέμενες επιρροές και συνθήκες. Η ‘πτώση της παραγωγικότητας’, το ‘αίσθημα του εσωτερικού κενού’ και οι λοιπές σχετικές εκδηλώσεις του συγκεκριμένου εθισμού θα εξαφανιστούν γρήγορα και χωρίς αντιστάσεις. Ένα αίσθημα εσωτερικής λύτρωσης συνοδεύει συνήθως την επίτευξη της στοχοπροσήλωσης αυτής, ιδιαίτερα μάλιστα αν η απαλλαγή από τους συγκεκριμένους περισπασμούς του διαδικτύου αποτελεί γνήσια εσωτερική επιθυμία του ατόμου, την οποία απλά δεν δύναται μέχρι τότε να επιτύχει.

Το Agrimony (Bach), ένα ανθοΐαμα με κλασσική ένδειξη στους κάθε είδους εθισμούς, θα βοηθήσει απαλύνοντας την ανάγκη της άμεσης αποφυγής του στρες μέσω της καταφυγής σε ‘ευχάριστες’ και απολαυστικές εμπειρίες ή/και ατασθαλίες.

Το Chestnut Bud (Bach) θα βοηθήσει στο να καλλιεργήσουμε και να ενισχύσουμε το είδος της εγρήγορσης και της αυτοπαρατήρησης που μας κάνει ικανούς να αποφεύγουμε το να κάνουμε τα ίδια λάθη (“πάλι δεν κατάλαβα πότε ξεχάστηκα και πέρασε τόση ώρα! Πάλι δεν πρόσεξα πότε ξέφυγα σε άσχετες σελίδες και θέματα” κλπ.)

Το Water Violet (Bach) θα ξυπνήσει μέσα μας την ανάγκη για ανθρώπινη συναναστροφή, την ‘δια ζώσης’ και με φυσική παρουσία συνάντηση με ανθρώπους, μια ανάγκη που πλήττεται συχνά και που σε μεγάλο βαθμό περιορίζεται μέχρις εξαφανίσεως μέσα από την απορρόφηση στο διαδίκτυο και στις συχνά απόμακρες, μονομερείς ή και απρόσωπες διαδικτυακές σχέσεις.

Το Wild Rose (Bach) θα επαναφέρει και θα φρεσκάρει το ενδιαφέρον για τη ζωή και για την πλήρη συμμετοχή σ’ αυτήν, την επαναδραστηριοποίηση και την επανάκτηση των προσωπικών ενδιαφερόντων και της χαράς που αυτό συνεπάγεται.

Η ‘χρυσή τριάδα’ (όπως προσωπικά την αποκαλώ) της υλοποίησης και της διεκπεραίωσης, των Borage, California Wild Rose και Rabbitbrush (της FES) θα κάνει να φαίνεται και να είναι εύκολη έως και ενδιαφέρουσα η εργασία που απαιτούν τα διάφορα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις, ώστε να πάψουν αυτά να αποτελούν αιτία δυσφορίας, αντίστασης και διάθεσης αποφυγής με συνεπακόλουθο τον κίνδυνο ‘παράδοσης’ στους περισπασμούς του διαδικτύου.  

Το Infinite Patience της συλλογής Spirit in Nature θα καλλιεργήσει το είδος της υπομονής που απαιτείται προκειμένου να μπορούμε να αναβάλλουμε, με άνεση και χωρίς δυσφορία, την άμεση ικανοποίηση των επιθυμιών  και εν προκειμένω της ελκυστικής πλοήγησης στο διαδίκτυο. Είναι έτσι σε θέση κανείς να ακολουθεί με ησυχία το πρόγραμμά του, μεταθέτοντας στην κατάλληλη στιγμή την ικανοποίηση των παρορμήσεών του, χωρίς να πιέζεται ή να ‘αφήνει για αργότερα’ τις εργασίες του κλπ.

Συχνά ο εθισμός στο διαδίκτυο φαίνεται ότι αναπτύσσεται σε έδαφος άλλων ψυχολογικών προβλημάτων, όπως πχ η κοινωνική φοβία, η ψυχαναγκαστική διαταραχή κ.α. Εκεί βεβαίως, η υποκείμενη δυσλειτουργία θα πρέπει να αντιμετωπιστεί παράλληλα και με κατάλληλους τρόπους.

Η Μαρίνα Αγγελή είναι ιατρός με ειδίκευση στην ψυχιατρική, εκπαίδευση στην Συστημική Ψυχοθεραπεία και πολυετή ενασχόληση με εναλλακτικές θεραπείες και κυρίως με τη μέθοδο των Ανθοϊαμάτων και τις θεραπευτικές εφαρμογές τους στην αντιμετώπιση ψυχολογικών προβλημάτων. Έχει γράψει πολλά άρθρα και εργασίες για τα Ανθοϊάματα καθώς και το βιβλίο 'Ανθοθεραπεία με τα Ιάματα Μπαχ'.