Η ΔΕΠΥ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, υπερκινητικότητα) μπορεί να υπερδιαγνωσθεί υπερβολικά, και σε πολλές περιπτώσεις αγνοείται κάποιο άλλο πρόβλημα, όπως η κατάθλιψη.
Οι ερευνητές έχουν βιαστεί πολύ να κάνουν διάγνωση της ΔΕΠΥ χωρίς να αποκλείσουν πρώτα άλλες πιθανές πιθανότητες, και αυτά τα λάθη έχουν γίνει ακόμη και στις πιο σημαντικές μελέτες που έχουν καθοδηγήσει τις πολιτικές φαρμάκων και θεραπείας.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης ανέλυσαν 292 από τις σημαντικότερες μελέτες για τη ΔΕΠΥ σε ενήλικες και διαπίστωσαν ότι περίπου οι μισές δεν είχαν πραγματοποιήσει ενδελεχείς διαγνωστικούς ελέγχους. Οι μισές μελέτες περιλάμβαναν άτομα που είχαν άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας και παρόλα αυτά εξακολουθούσαν να διαγιγνώσκονται με ΔΕΠΥ.
Οι περισσότεροι ερευνητές δεν είχαν τα προσόντα για να κάνουν ακριβή διάγνωση και μάλιστα σε μία μελέτη η διάγνωση έγινε από υπολογιστή.

European Psychiatry, 2025; 68 (1); doi: 10.1192/j.eurpsy.2025.2447

Τα διεγερτικά είναι τόσο περιζήτητα που είναι δύσκολο να τα προμηθευτεί κανείς, αλλά η Σελέστ ΜακΓκόβερν βρίσκει ότι οι άγνωστες παρενέργειες των αμφεταμινών δεν είναι τόσο ελκυστικές

Ο Τ.Μ. διαγνώστηκε με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής (ΔΕΠ) πριν από σχεδόν 20 χρόνια σε ηλικία οκτώ ετών. Ήταν ένα έξυπνο, εμφανίσιμο παιδί, που ξεπέρασε τη διάγνωση χωρίς φαρμακευτική αγωγή και πέρασε καλά στο σχολείο.
Το 2018, σε ηλικία 20 ετών, ο Τ.Μ. παρατήρησε ότι είχε πρόβλημα να καθίσει να δουλέψει σε πράγματα που δεν τον ενδιέφεραν. Στο διαδίκτυο διαπίστωσε ότι τα συμπτώματά του, δηλαδή οι ελλειπείς οργανωτικές δεξιότητες και η έλλειψη κινήτρων, περιγράφηκαν ως Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής / Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).
Ήταν ένα νέο ακρωνύμιο για την παλιά διαταραχή που περιοριζόταν κυρίως στα παιδιά, αλλά τώρα εμφανιζόταν όλο και σε περισσότερους ενήλικες. Σκέφτηκε ότι αυτό ήταν το πρόβλημά του που δεν είχε εξαφανιστεί ποτέ.
Σε μία επίσκεψη στο γιατρό του ο Τ.Μ. έφυγε με μια συνταγή για 20mg Adderall δύο φορές την ημέρα άμεσης αποδέσμευσης - ένα φάρμακο αμφεταμίνης πρώτης γραμμής που συνταγογραφείται ευρέως για τη ΔΕΠΥ.
«Ήταν το καλύτερο χάπι που είχα πάρει ποτέ στη ζωή μου», αφηγείται ο 26χρονος στο Jimbo, το κανάλι του στο YouTube. Έκανε ό,τι ισχυριζόταν ότι έκανε. Είχε πολύ καλύτερη συγκέντρωση. Η δουλειά έγινε διασκεδαστική. Είχε περισσότερη ενέργεια.

Το καλύτερο απ' όλα είναι ότι λίγους μήνες αργότερα, όταν μαζί με έναν φίλο του ξεκίνησε το Savage Garage, ένα κανάλι στο YouTube για την οδήγηση εξωτικών αυτοκινήτων, μπορούσε να κάνει ράλι όλη μέρα και να κάνει μοντάζ όλη νύχτα, ζώντας στα άκρα, αρκεί να είχε τις δόσεις του Adderall.
Καθώς το κανάλι του με τα υπεραυτοκίνητα μεγάλωνε μέσα στο 2019 και το 2020, ο Τ.Μ. έπιασε τον εαυτό του να αναλαμβάνει όλο και περισσότερα καθήκοντα, και με τις κινηματογραφικές λήψεις τύπου reality, ένιωθε ότι έπρεπε πάντα να είναι «χαρούμενος» στην κάμερα. Σύντομα βρέθηκε να εξαντλεί τη μηνιαία συνταγή του σε δύο εβδομάδες περίπου και ο brand manager του φρόντιζε να έχει κάποια «χάπια χαράς» ως απόθεμα, ώστε να μην ξεμείνει και γίνει «δύστροπος».
Ήξερε ότι η χρήση ναρκωτικών ήταν πρόβλημα, αλλά «κανείς δεν ήθελε να βλέπει τον δυστυχισμένο Τ.Μ.» και στα 24 του χρόνια, ο YouTuber δεν έβλεπε διέξοδο.
Ο ορμητικός κόσμος του Τ.Μ. άρχισε να ξετυλίγεται το 2022. Ο συνεργάτης του στην επιχείρηση αυτοκτόνησε, και ο άλλος καλύτερος φίλος του και διαχειριστής της εταιρείας του, που είχε πάθει σκλήρυνση κατά πλάκας, πέθανε ξαφνικά από καρδιακή προσβολή.
Μια νύχτα τον Ιούλιο του 2022, ο Τ.Μ. ένιωσε ξαφνικά το λαιμό του να σφίγγεται και με δυσκολία ανέπνεε. Σχεδόν αναίσθητος και ιδρωμένος, ένιωσε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με την καρδιά του και κάλεσε ασθενοφόρο. Νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο, αλλά οι γιατροί δεν μπόρεσαν να βρουν κάτι άλλο, εκτός από σοβαρή αφυδάτωση. Ίσως είχε πολύ άγχος, υπέθεσαν.
Τα βίντεο του Τ.Μ. εκείνη την εποχή δείχνουν έναν κοκαλιάρη, λιπόσαρκο νεαρό (ζύγιζε μόλις 58 κιλά) με βαθουλωτά μάγουλα και ένα νευρικό, αγχωμένο βλέμμα. Είναι απίστευτο ότι συνέχισε να συνεχίζει να παίρνει το φάρμακο, όπως λέει, αν και «καμία ποσότητα δεν μπορούσε να διορθώσει τα προβλήματα», καθώς προωθούσε νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες.
Μετά τα όσα συνέβησαν, ο Τ.Μ. αποφάσισε να επικεντρωθεί στην υγεία του. Γράφτηκε σε γυμναστήριο, άρχισε να τρώει καλύτερα και πήρε λίγο βάρος, ενώ εξακολουθούσε να παίρνει χάπια. Στη συνέχεια, τον Αύγουστο του 2023, πήρε τη συνηθισμένη συνταγή του, αλλά παρατήρησε ότι τα φάρμακα δεν λειτουργούσαν το ίδιο.
Είναι απίστευτο ότι ήταν κουρασμένος μετά τη λήψη των ισχυρών διεγερτικών του νευρικού συστήματος. Άρχισε να αισθάνεται συνέχεια άρρωστος, σαν να έπαθε γρίπη. Η ενέργειά του ήταν χαμηλή, η διάθεσή του ήταν κακή και ήταν όλο και πιο ανήσυχος και καταθλιπτικός.

«Αυτό που σε φτιάχνει, σε καταστρέφει εντελώς».
Γκουγκλάροντας ξανά τα συμπτώματά του, ο Τ.Μ. διαπίστωσε ότι πολλοί άνθρωποι παραπονιόντουσαν ότι τα φάρμακά τους για της ΔΕΠΥ δεν λειτουργούσαν. Τα βίντεο σχετικά με το πρόβλημα είχαν 15 εκατομμύρια προβολές, σύμφωνα με ένα δελτίο ειδήσεων.
Ίσως λόγω της ξαφνικά τεράστιας ζήτησης για φάρμακα κατά της ΔΕΠΥ και της επακόλουθης έλλειψης, οι άνθρωποι αύξαναν τις δόσεις τους ή έπαιρναν γενόσημα των φαρμάκων που τους επηρέαζαν διαφορετικά, δήλωσε ένας γιατρός στους New York Times.
Μπορεί να εξηγούσε τα προβλήματά του και ο Τ.Μ. ήταν έξαλλος με τον γιατρό του, ο οποίος δεν του είχε πει τίποτα για τον εθισμό ή τα γενόσημα. Συνειδητοποίησε όμως ότι ήταν «σκλάβος του φαρμάκου» και ότι είχε έρθει η ώρα να εγκαταλείψει την λήψη του.
«Δεν ήθελα να ξαναπαίξω αυτό το παιχνίδι, όπου το φάρμακο σε κάνει να νιώθεις υπέροχα και μετά καταρρέεις», είπε.
Δοκίμασε να «ξεκόψει απότομα», αλλά μετά από λίγες μέρες μιζέριας, καταθλιπτικός και σχεδόν ανίκανος να σηκωθεί από το κρεβάτι του, αποφάσισε απλώς να μειώσει τις αμφεταμίνες. Του πήρε αρκετές εβδομάδες, αλλά καθώς περνούσε κάθε εβδομάδα, βρισκόταν ελαφρώς καλύτερα. Ένιωθε τον εγκέφαλό του να «ενεργοποιείται».
«Θέλετε να μιλήσουμε για φαύλο κύκλο», προειδοποιεί ο Τ.Μ.. «Αυτό που σε ανεβάζει, σε καταστρέφει επίσης εντελώς, σε καταστρέφει εντελώς».
Σχεδόν κανείς δεν μιλάει γι' αυτό, και τα ΜΜΕ σιωπούν για το θέμα, «επειδή αυτό θα παρεμπόδιζε τις πωλήσεις, και το τελευταίο πράγμα που θέλεις όταν οι άνθρωποι βγάζουν πολλά χρήματα είναι να μιλάει κάποιος αρνητικά γι' αυτό».

Η ΔΕΠΥ στις ειδήσεις
Τα περισσότερα σημερινά πρωτοσέλιδα σχετικά με τη ΔΕΠΥ αφορούν τη συνεχιζόμενη παγκόσμια έλλειψη φαρμάκων μετά την έκρηξη των διαγνώσεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid, με αποτέλεσμα οι παρασκευαστές και οι ρυθμιστικές αρχές να προσπαθούν να καλύψουν τη νέα ζήτηση. «Η μητέρα από το Μέιν αναζητά απαντήσεις για την έλλειψη φαρμάκων για τη ΔΕΠΥ», αναφέρει το ένα. «Παρά τη δεκαπλάσια αύξηση των συνταγών για τη ΔΕΠΥ, πάρα πολλοί Νεοζηλανδοί εξακολουθούν να μένουν χωρίς φάρμακα», λέει ένας άλλος.
Ο Ρ.Χ., 30 ετών, δήλωσε στο BBC τον Μάιο ότι κάθε πρωί όταν παίρνει τα φάρμακά του, είναι σαν ένα «ρολόι καταστροφής» να μετράει αντίστροφα τις ημέρες μέχρι να τελειώσουν. Και ο Ρ.Μ., 33 ετών, από το Νότιγχαμ του Ηνωμένου Βασιλείου, ο οποίος άρχισε να παίρνει τα φάρμακα το 2021, δήλωσε ότι βρέθηκε να ψάχνει τα φάρμακα σαν «κάποιο περίεργο πρεζόνι» όταν του τελείωσαν πρόσφατα.
«Ήταν καταστροφικό. Η μη παροχή υποστήριξης οδήγησε σε σύνθετη μετατραυματική διαταραχή», δήλωσε. «Στη χειρότερη περίπτωση, σήμαινε να ουρλιάζω σε ανθρώπους που δεν είναι εκεί- χτύπησα τον εαυτό μου στο κεφάλι, είχα μια πλήρη προσωπική κατάρρευση». ¹

#Trendy
Μεταξύ του 2020 και του 2021, οι συνταγές Adderall μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες εκτοξεύτηκαν πάνω από 10% -41,4 εκατομμύρια χορηγήθηκαν το 2021.
Μέχρι το 2023, μεταξύ των 23- και 24χρονων, πάνω από το 10% χρησιμοποιούσαν αμφεταμίνες, συμπεριλαμβανομένου του Adderall.² Οι νεότερες ομάδες ήταν σε καλό δρόμο για να ξεπεράσουν αυτόν τον αριθμό. Κατά την περίοδο 2020-2022, το 11,3% των παιδιών ηλικίας 5-17 ετών είχαν διαγνωστεί κάποια στιγμή με ΔΕΠΥ, γεγονός που σύμφωνα με την καθιερωμένη πρακτική περίθαλψης θα οδηγούσε σε συνταγογράφηση.³
Παρόλο που η ΔΕΠΥ υπάρχει εδώ και δεκαετίες, μπήκε στο προσκήνιο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κατά τη διάρκεια των αποκλεισμών του Covid και το άστρο της δεν έχει σταματήσει να ανεβαίνει. Μόνο στο TikTok, οι προβολές με ετικέτα #adhd αριθμούσαν 11,4 δισεκατομμύρια μέχρι το 2021 και σήμερα ξεπερνούν τα 24 δισεκατομμύρια.
«Υπάρχει κάποια κοινωνική μετάδοση», δήλωσε η Βρετανίδα ψυχίατρος και καθηγήτρια του University College London, Joanna Moncrieff, υποθέτοντας ότι τα lockdowns έδωσαν στον κόσμο περισσότερο χρόνο να κοιτάξει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γεγονός που δημιούργησε το buzz.
Κάτι άλλο συνέβη κατά τη διάρκεια των lockdowns για την προώθηση της τάσης #adhd. Οι κυβερνήσεις άφησαν τους επαγγελματίες να αρχίσουν να κάνουν διαγνώσεις και να χορηγούν φάρμακα μέσω διαδικτύου χωρίς προσωπικές διαβουλεύσεις. Αυτό οδήγησε στην ανάπτυξη μιας νέας βιομηχανίας τηλεϊατρικής.
Εταιρείες όπως η Cerebral Inc. στις ΗΠΑ και η Frida στον Καναδά προσφέρουν διαδικτυακά ερωτηματολόγια για τη ΔΕΠΥ για ενήλικες, η συμπλήρωση των οποίων διαρκεί λιγότερο από τρία λεπτά. Το κουίζ της Cerebral θέτει ερωτήσεις όπως αυτές:

- «Όταν έχετε μια εργασία που απαιτεί πολλή σκέψη, πόσο συχνά αποφεύγετε ή καθυστερείτε να ξεκινήσετε;».

- «Πόσο συχνά δυσκολεύεστε να διατηρήσετε την προσοχή σας όταν κάνετε μια βαρετή ή επαναλαμβανόμενη εργασία;»

- «Πόσο συχνά πιάνετε τον εαυτό σας να μιλάει υπερβολικά όταν βρίσκεστε σε κοινωνικές καταστάσεις;»⁴

Απαντήστε «μερικές φορές» ή «συχνά» σε αυτές τις ερωτήσεις και θα σας παραπέμψουν σε έναν επαγγελματία που θα συνομιλήσει μαζί σας για λίγα λεπτά ακόμη. Στη συνέχεια, θα πρέπει να έχετε μια συνταγή σε λιγότερο από μισή ώρα. H Cerebral προσφέρει την παράδοση της συνταγής σας στην πόρτα σας φθηνότερα από το να πάτε στο φαρμακείο.
Η Cerebral δεν προσφέρει Adderall ή οποιοδήποτε άλλο διεγερτικό, αλλά η Frida προσφέρει, όπως και ορισμένες άλλες εταιρείες. Το μηδαμινό εμπόδιο για την απόκτηση μιας συνταγής έχει καταστήσει ευκολότερη την κατάχρηση των φαρμάκων.

#Not SoTrendy παρενέργειες
Παρόλο που οι συνηθισμένες αναφορές υποδηλώνουν μια υποκείμενη πανδημία εθισμού και μια κρίση στα πρόθυρα της έκρηξης, δεν την αναφέρουν – όπως δεν αναφέρουν και οποιεσδήποτε άλλες παρενέργειες των φαρμάκων για το θέμα αυτό.
Αν περιηγηθείτε στα social media, influencers συζητούν τα δικά τους συμπτώματα ΔΕΠΥ, πώς να αναγνωρίσετε τη ΔΕΠΥ, πώς να αντιμετωπίσετε τη ΔΕΠΥ ή πόσο καλά τα πάνε από τότε που έλαβαν τη διάγνωση και ξεκίνησαν τα φάρμακα.
Μόνο στις λιγότερο ρυθμιζόμενες (και λιγότερο πολυσύχναστες) πλατφόρμες, όπως το Reddit, εμφανίζονται αμέσως τα θέματα σχετικά με τις παρενέργειες των φαρμάκων για τη ΔΕΠΥ. Υπάρχει ένας 18χρονος που γράφει ότι ανησυχεί ότι το πέος του έχει συρρικνωθεί δραματικά από τότε που ξεκίνησε τη συνταγογράφησή του.
«Νιώθω περίεργα», λέει μια άλλη ανάρτηση από τον Blueberrypiev, ο οποίος έπαιρνε 30mg Adderall και 40mg του αντικαταθλιπτικού Prozac δυόμισι εβδομάδες και άρχισε να παρατηρεί δυσάρεστες παρενέργειες μια εβδομάδα μετά. «Η αναπνοή μου είναι πολύ τρεμάμενη, έχω πονοκέφαλο που με διαλύει και τρέμουλα, φυσικά.
«Δεν μπορώ να καταλάβω αν η καρδιά μου χτυπάει γρήγορα ή αν είναι ολόκληρο το σώμα μου που δονείται, αλλά νομίζω ότι χτυπάει γρήγορα. Ένιωσα ότι έλιωνα, έχει 8°C και έχω δύο ανεμιστήρες στραμμένους ακριβώς πάνω μου».
Υπάρχουν δεκάδες αναρτήσεις από ανθρώπους που παίρνουν φάρμακα για ADHD και φοβούνται για τους έντονους καρδιακούς παλμούς τους. «Αντιμετωπίζει κανείς άλλος ταχυπαλμία όταν χρησιμοποιεί διεγερτικά; Ο γιατρός μου μου είπε ότι το αίσθημα παλμών της καρδιάς είναι φυσιολογικό, απλά είναι ασυνήθιστο για τους ανθρώπους να το αισθάνονται», λέει ένας. Μελέτες τεκμηριώνουν τις καρδιαγγειακές παρενέργειες των διεγερτικών φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένης της εξασθένησης του καρδιακού μυός.
Υπάρχουν επίσης άνθρωποι που παραπονιούνται για ξαφνικό χρόνιο άγχος, διέγερση, ευερεθιστότητα, κρίσεις πανικού, απώλεια όρεξης, ναυτία, διάρροια, εγκεφαλική ομίχλη, απώλεια βάρους, απώλεια λίμπιντο, στυτική δυσλειτουργία, τριχόπτωση, ψευδαισθήσεις, τικ και άλλα.
«Όταν παίρνω τα φάρμακά μου, μπορώ να κάνω τα πράγματα πιο αποτελεσματικά», δήλωσε ένας χρήστης του Reddit, «αλλά δεν μπορώ να αισθανθώ τίποτα. Δεν αισθάνομαι χαρούμενος, ούτε θυμωμένος ή λυπημένος, απλά άδειος. Το φαγητό δεν έχει καλή γεύση, σε κάποιο σημείο το φαγητό με κάνει να αρρωσταίνω σωματικά. Δεν μπορώ να χαμογελάσω ή να εκφράσω οποιοδήποτε συναίσθημα. Το μόνο που αισθάνομαι είναι αυτό το τεράστιο κενό και αυτό με κάνει να αισθάνομαι απαίσια, σαν να μην αξίζει να ζεις τη ζωή».⁵
Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2022, το 95,2% των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι αντιμετώπισαν τουλάχιστον μία ανεπιθύμητη παρενέργεια που σχετίζεται με τα φάρμακα της ΔΕΠΥ κατά τον τελευταίο μήνα, με μέσο όρο 5,8 συμπτώματα το καθένα.
Πιο συχνές ήταν οι διαταραχές του ύπνου (47,9%), το άγχος/οι κρίσεις πανικού (47,7%) και η καταθλιπτική διάθεση (45,6%). Κατά ειρωνικό τρόπο, το 45% δήλωσε ότι τα φάρμακα αύξησαν τη «συναισθηματική παρορμητικότητα/αστάθεια της διάθεσής τους» και περισσότεροι από τους μισούς από εκείνους που είχαν προβλήματα ύπνου ή συναισθηματική παρορμητικότητα ανέφεραν ότι «αισθάνονται νευρικότητα/ανησυχία»⁶.
Άλλες έρευνες διαπίστωσαν ότι τα παιδιά χάνουν βάρος ανάλογα με τις δόσεις των διεγερτικών της ΔΕΠΥ που λαμβάνουν και μπορεί να αναπτύξουν «σοβαρό σχετικό έλλειμμα ύψους».⁷ Τα φάρμακα μειώνουν επίσης την οστική πυκνότητα.⁸

Εθισμός
Με τόσους πολλούς ανθρώπους να παίρνουν αμφεταμίνες, μια μεγάλη ανησυχία είναι ο εθισμός. Η καταστροφική κρίση των οπιοειδών οδήγησε σε κύματα θανάτων, ανεργίας, αστέγων και διαλυμένων οικογενειών. Πολλοί αναζήτησαν παράνομα ναρκωτικά όπως η ηρωίνη και η φαιντανύλη στις επακόλουθες επιδημίες εθισμού αντικατάστασης. Τι μέλλει γενέσθαι για τους εθισμένους στην αμφεταμίνη;
Είναι τυχαίο ότι η Teva Pharmaceuticals, ο κύριος κατασκευαστής του Adderall, η Janssen Pharmaceuticals, ο κατασκευαστής του Concerta, και η Purdue Pharma, ο κατασκευαστής του Adhansia XR, έχουν όλες κληθεί δικαστικά να πληρώσουν δισεκατομμύρια σε αγωγές για οπιοειδή στις ΗΠΑ;⁹
Ακόμη και ορισμένοι που βλέπουν τα οφέλη των φαρμάκων στη ζωή τους αναρωτιούνται τι θα συνέβαινε αν δεν μπορούσαν να τα πάρουν.
«Ξεκίνησα να παίρνω Adderall όταν ήμουν 15 ετών. Τελικά το συνέχισα μέχρι το κολέγιο», ανέφερε μια γυναίκα στο Reddit. «Δεν με ενίσχυσε, ηρέμησε το μυαλό μου και μου επέτρεψε να συγκεντρωθώ.
«Είμαι 42 ετών τώρα, και κάθε φορά που το κόβω η ζωή μου γυρίζει στην κατάθλιψη και δεν μπορώ να συμβαδίσω με τίποτα. Δεν νομίζω ότι είναι κακό ναρκωτικό αν έχεις ψυχική διαταραχή. Αλλά όταν σου το κόβουν ή [υπάρχουν] ελλείψεις φαρμάκων, μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους σε speed του δρόμου ή αλκοόλ».
Η μεθυλφαινιδάτη (Ritalin και Concerta), τα μικτά άλατα αμφεταμίνης (Adderall) και η λισδεξαμφεταμίνη (Vyvanse) είναι όλα ισχυρά διεγερτικά που αξιοποιούν τους ίδιους υποκείμενους μηχανισμούς με τη μεθαμφεταμίνη -γνωστή στην πιάτσα ως meth ή speed. Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ του τρόπου με τον οποίο τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με ΔΕΠΥ και οι «φυσιολογικοί» άνθρωποι επεξεργάζονται τα φάρμακα, αλλά τα διεγερτικά μπορούν να επηρεάσουν ισχυρά οποιονδήποτε.
Ο εθιστικός χαρακτήρας αυτών των φαρμάκων είναι καλά τεκμηριωμένος. «Λόγω της μεγάλης πιθανότητας κατάχρησής τους που μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση, τα συνταγογραφούμενα διεγερτικά κατατάσσονται από την Υπηρεσία Επιβολής Ναρκωτικών των Ηνωμένων Πολιτειών στα φάρμακα του Πίνακα ΙΙ», αναφέρεται σε πρόσφατη μελέτη σχετικά με το πρόβλημα. «Ως αποτέλεσμα, τα συνταγογραφούμενα διεγερτικά θεωρούνται ελεγχόμενη ουσία από τους ομοσπονδιακούς και πολιτειακούς νόμους και τα άτομα που κάνουν κατάχρηση χωρίς έγκυρη συνταγή υπόκεινται σε ποινικές διώξεις».¹⁰
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι είναι δημοφιλή στη νεολαία. Μια μελέτη του 2015 διαπίστωσε ότι το 17% των φοιτητών κάνουν κατάχρηση διεγερτικών για να μελετούν περισσότερο, αν και ειρωνικά άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι οι φοιτητές που το κάνουν αυτό τείνουν να αφιερώνουν λιγότερο χρόνο για μελέτη και έχουν παρόμοιο ή χαμηλότερο μέσο όρο βαθμολογίας από εκείνους που δεν το κάνουν.¹¹
Κάποιοι λένε ότι είναι εύκολο να παγιδευτεί κανείς όταν ξεκινάει. «Έκανα Adderall στην πρώτη μου χρονιά και δόξα τω Θεώ δεν εξελίχθηκε σε πραγματικά σοβαρό πρόβλημα», σχολίασε μια γυναίκα στο διαδίκτυο, «αλλά θυμάμαι ότι είχα ένα χάπι που θα έπαιρνα κατά τη διάρκεια του γεύματος στο σχολείο και ο φίλος μου το πέταξε και βρέθηκα σε πανικό. Δεν φαίνεται σαν πρόβλημα μέχρι να μην το έχεις».
Αν σχεδόν ένας στους πέντε μαθητές παίζει τυχερά παιχνίδια με κίνδυνο να εθιστεί, το υπόγειο πρόβλημα εθισμού θα μπορούσε να είναι τεράστιο. «Δεν βλέπω να το συζητούν πολύ και ξέρω ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που παλεύουν με αυτό», λέει η YouTuber Tori Nishini, η οποία λέει ότι λαμβάνει πολλά προσωπικά μηνύματα όταν μιλάει για τον αγώνα της να απεξαρτηθεί από τα ναρκωτικά.
Ενώ φοιτούσε στο κολέγιο για ένα πτυχίο επιχειρήσεων, η Tori πήρε ένα «χάπι μελέτης» και πίστευε ότι τη βοήθησε. Πήγε και έκανε διάγνωση για ΔΕΠΥ. («Έπαιρνα το Adderall μου σαν καραμέλα σε ζαχαροπλαστείο, έμπαινα και έβγαινα»).
Περνούσε μερικές ημέρες χωρίς το φάρμακο και στη συνέχεια έπεφτε θύμα κραιπάλης για να προλάβει μια προθεσμία. Αυτό συνεχίστηκε αφού μπήκε στον κόσμο των επιχειρήσεων, αλλά πολύ πριν παραιτηθεί, ένιωθε σαν «αιχμάλωτη αυτού του φαρμάκου».
Χρειάστηκε ένας ολόκληρος χρόνος θεραπείας, αγώνων και κραιπάλων για να βγει η Tori από τον εθισμό της, τον οποίο αφηγείται ως την πιο δύσκολη περίοδο της ζωής της.
Για πολλούς, η μαστούρα της έναρξης των ναρκωτικών κατά της ADHD, όπως και κάθε ναρκωτικό του δρόμου, είναι αυτό που τους παρασύρει.
«Αυτά τα χάπια είναι σκληρά, φίλε. Επικίνδυνο παιχνίδι!» σχολίασε ο @rkbvideos575 σε ένα βίντεο στο YouTube. «Στην αρχή, θαυματουργό φάρμακο, η ζωή μου άλλαξε για πάντα, έτσι είναι να είσαι φυσιολογικός! Τρεις μήνες αργότερα είμαι σε τριπλάσια δόση και δεν μπορώ να σκάσω ένα χαμόγελο, εκτός αν έχω πάρει φρέσκια δόση».
Ο YouTuber Matt Spear λέει ότι ξεκινώντας, το φάρμακο ένιωθε καταπληκτικά. «Ένιωθα ψηλά. Ένιωθα σαν να μπορούσα να πετάξω... Μπορούσα να κάνω όλη αυτή τη δουλειά».
Έδινε μερικά χάπια στους φίλους του και έπαιζαν μαζί βιντεοπαιχνίδια. «Ο χρόνος περνάει γρήγορα όταν παίρνεις Adderall», προσθέτει ο Matt, «αλλά εστιάζεις σε λάθος πράγματα». Ήδη εθισμένος στο χόρτο, τα βιντεοπαιχνίδια, το άτμισμα και το πορνό, βρέθηκε να τα αποζητά «10 φορές περισσότερο». Έκανε scrolling στο τηλέφωνό του και «άτμιζε» συνεχώς.
Σύντομα η αρχική δόση του φαρμάκου δεν έδινε το ίδιο αποτέλεσμα και ο Matt παρατήρησε: «Είχα δύο εκδοχές του εαυτού μου: εγώ χωρίς Adderall και εγώ με Adderall». Χωρίς το φάρμακο, είχε «φρικτές πεποιθήσεις» για τον εαυτό του, για τη ζωή, για το τι μπορούσε να κάνει. Με ένα χάπι Adderall, ξαφνικά είχε κίνητρο και μπορούσε να «κατακτήσει τα πάντα».
Παρατήρησε επίσης ότι γινόταν «όλο και πιο αδύνατος». Ο ύπνος του ήταν «μπερδεμένος» επειδή ήταν τόσο διεγερμένος όλη μέρα, που δεν μπορούσε να χαλαρώσει, «οπότε μετά κάπνιζα χόρτο για να κοιμηθώ».
Το πέος του «συρρικνώθηκε» (όπως περιέγραψε ο 18χρονος στο Reddit). Είναι γνωστό στους χρήστες ως «Addy dick», λέει. Ο Matt επίσης ίδρωνε έντονα σε περίεργες ώρες και άρχισε να παίρνει όλο και περισσότερο για να «κάνει πράγματα». Όπως και ο Jim, χρησιμοποιούσε τη συνταγή του σε δύο εβδομάδες και στη συνέχεια, όταν έβγαινε έξω, «το μόνο που έκανα ήταν να καπνίζω χόρτο».
Ευτυχώς βρήκε μια εφαρμογή για να περιορίσει τον εθισμό του στο πορνό (NoFap), η οποία με τη σειρά της τον ενθάρρυνε να αρχίσει να ελέγχει άλλες κακές συνήθειες στη ζωή του. Λέει ότι χωρίς την υποστήριξη του φόρουμ του NoFap, ίσως να μην είχε ξεπεράσει τις πιο δύσκολες ημέρες της απόσυρσής του από το Adderall.
Το καλό, λέει: «Συνειδητοποίησα ότι μπορούσα να αρχίσω να ανακτώ κάποιο είδος ελέγχου της ζωής μου».

Μια διέξοδος
Ευτυχώς, για όσους παλεύουν με τον εθισμό στα διεγερτικά, νέες πηγές ξεπηδούν για να βοηθήσουν και οι εμπνευσμένες ιστορίες όσων κατέκτησαν τον εθισμό έρχονται στο φως.
Η πρώην ολυμπιονίκης της γυμναστικής Shawn Johnson μοιράστηκε μια ανάρτηση στη σελίδα της στο Instagram αφού γέννησε με καισαρική τομή, λέγοντας ότι θα αρνηθεί την αντιμετώπιση του πόνου με φάρμακα. Πίσω στο 2010, της είχε συνταγογραφηθεί Adderall από έναν «όχι καλό γιατρό».
«Επτά χρόνια ήμουν βαριά εθισμένη σε αυτό και με έλεγχε, όταν τελικά απελευθερώθηκα από αυτό, ορκίστηκα ότι θα μείνω μακριά από οτιδήποτε έστω και ελάχιστα εθιστικό», πρόσθεσε. «Επηρέασε κάθε κομμάτι της ζωής μου και άλλαξε αυτό που ήμουν. Δεν θέλω ποτέ ξανά να νιώσω έτσι εκτός ελέγχου».
YouTubers όπως η Nishini και η Lauren Stone του καναλιού Amphetamine Recovery προσφέρουν συμβουλές και πληροφορίες. Το ιστολόγιο Quitting Adderall (quittingadderall.com) προσφέρει φόρουμ για τους ανθρώπους να λάβουν υποστήριξη κατά τη διακοπή, ενώ κάποιοι συνιστούν τους Narcotics Anonymous (na.org).
Για όσους αισθάνονται εγκλωβισμένοι στην παγίδα της διάγνωσης της ΔΕΠΥ ή φυλακισμένοι από τα φάρμακα της ΔΕΠΥ, υπάρχει ελπίδα. «Έχω καιρό να σκεφτώ το Adderall και νιώθω πολύ καλύτερα», λέει ο Τ.Μ., ο οποίος τώρα επικεντρώνει την ενέργειά του στην άρση βαρών και σε ένα κανάλι γυμναστικής. «Χαίρομαι που αυτό συνέβη στο τέλος ... Πιθανότατα γλίτωσα από πολλά προβλήματα υγείας».

Καρδιαγγειακά αποτελέσματα
Οι επιπτώσεις των διεγερτικών της ΔΕΠΥ στην καρδιά είναι γνωστές εδώ και αρκετό καιρό και ορισμένοι γιατροί συνταγογραφούν ακόμη και β-αναστολείς όπως η προπρανολόλη μαζί με τα διεγερτικά της ΔΕΠΥ για την αντιμετώπιση των καρδιακών αρρυθμιών¹.
Μια μελέτη του 2024 εξέτασε δεδομένα εθνικού σουηδικού μητρώου για 252.382 άτομα με ΔΕΠΥ ηλικίας 12-60 ετών. Σε όλους τους συμμετέχοντες είχαν συνταγογραφήσει μεθυλφαινιδάτη μεταξύ Ιανουαρίου 2007 και Ιουνίου 2012.
Όσοι χρησιμοποιούσαν μεθυλφαινιδικά φάρμακα όπως το Ritalin και το Adderall είχαν σημαντικά υψηλότερο ποσοστό καρδιαγγειακών επεισοδίων εντός έξι μηνών από τη θεραπεία σε σύγκριση με τους αντίστοιχους μάρτυρες. Η μελέτη δεν διαπίστωσε καμία διαφορά στον κίνδυνο μεταξύ των ατόμων με και χωρίς ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου.²
Οι περισσότερες μελέτες όπως αυτή έχουν εξετάσει μόνο τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις, αλλά πρόσφατη έρευνα εξέτασε τα μακροπρόθεσμα δεδομένα και διαπίστωσε ότι οι νέοι που λαμβάνουν φάρμακα για τη ΔΕΠΥ διατρέχουν επίσης κίνδυνο να αναπτύξουν μυοκαρδιοπάθεια, εξασθενημένο καρδιακό μυ που καθιστά τους πάσχοντες ανίκανους να ολοκληρώσουν καθημερινές εργασίες.
Οι ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Κολοράντο ανέλυσαν στοιχεία από 80 νοσοκομεία και συνέκριναν τους ασθενείς που τους είχε συνταγογραφηθεί ένα από τα διεγερτικά με υγιείς μάρτυρες. Συνολικά, αναλύθηκαν 12.759 ζεύγη ασθενών ηλικίας 20-40 ετών -ένας που έπαιρνε φάρμακα και ένας υγιής- για 10 χρόνια.
Εκείνοι που έπαιρναν φάρμακα είχαν «σημαντικά» περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν μυοκαρδιοπάθεια κατά τη διάρκεια των 10 ετών, αν και οι αριθμοί σε πραγματικούς όρους παρέμειναν χαμηλοί. Για κάθε 2.000 ασθενείς, ένας θα εμφάνιζε το καρδιακό πρόβλημα, και αυτό αυξάνεται σε έναν στους 500 μετά από 10 χρόνια.
Οι αμφεταμίνες όπως το Adderall και το Ritalin αυξάνουν τον κίνδυνο κατά 17% τον πρώτο χρόνο και κατά 57% σε οκτώ χρόνια.³

Η σύνδεση με τη νόσο του Πάρκινσον
Οι ψυχίατροι και οι οργανισμοί υγείας θα παραδεχτούν ότι τα δεδομένα σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των διεγερτικών φαρμάκων της ΔΕΠΥ είναι «περιορισμένα», αλλά ορισμένες μακροπρόθεσμες έρευνες έχουν συνδέσει την πάθηση -και ιδίως τη χρήση φαρμάκων για τη θεραπεία της- με τη νόσο του Πάρκινσον και άλλες κινητικές διαταραχές.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Γιούτα εξέτασαν κρατικά ιατρικά αρχεία και συνέκριναν τον αριθμό των ασθενών με ΔΕΠΥ που εμφάνισαν στη συνέχεια Πάρκινσον με τον αριθμό του γενικού πληθυσμού που δεν είχε διαγνωστεί.
Τα άτομα με ΔΕΠΥ είχαν περισσότερες από διπλάσιες πιθανότητες να διαγνωστούν με κινητική διαταραχή, ενώ όσοι έπαιρναν διεγερτικά φάρμακα είχαν «ιδιαίτερα έντονο» κίνδυνο—8,6 φορές υψηλότερο από το βασικό ποσοστό στον πληθυσμό.¹

Συμπληρώματα για τον εγκέφαλο
Πολλοί από εμάς έχουμε ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά χάρη στις σύγχρονες πρακτικές γεωργίας και παραγωγής τροφίμων. Αυτά είναι μερικά θρεπτικά συστατικά που μπορούν να ενισχύσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου σας εάν τα φέρετε σε πιο βέλτιστα επίπεδα.

Μαγνήσιο. Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι λαμβάνουν λίγο μαγνήσιο στη διατροφή τους, τα χαμηλά επίπεδα είναι κοινά, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις που επηρεάζουν έως και το 80% των ανθρώπων παγκοσμίως. Αυτό το μέταλλο ρυθμίζει τον μεταβολισμό και διατηρεί την ομοιόσταση σε όλα τα όργανα. Στον εγκέφαλο, εναρμονίζει τη μετάδοση του νευρικού σήματος, διατηρεί τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και καταπολεμά το οξειδωτικό στρες. Σύμφωνα με ένα έγγραφο του 2023 από Ιταλούς και Γάλλους ερευνητές, η ανεπάρκεια μαγνησίου είναι της παράγοντας χρόνιας φλεγμονής, ο «κοινός παρονομαστής των περισσότερων ασθενειών».¹

Δοσολογία: διςγλυκινικό μαγνήσιο, 250–320 mg/ημέρα για της γυναίκες, 250–420 mg/ημέρα για της άνδρες ή ακολουθήστε της οδηγίες της ετικέτας

Σίδηρος. Οι ανισορροπίες σιδήρου έχουν συνδεθεί με γνωστικά συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένης της ΔΕΠΥ.² Σε μια ελεγχόμενη μελέτη 23 παιδιών με χαμηλά επίπεδα σιδήρου στο αίμα, 80 mg/ημέρα βελτίωσαν τα συμπτώματα ΔΕΠΥ.³
Μια άλλη μελέτη συνέδεσε τα χαμηλά επίπεδα σιδήρου με τα αρχικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ και με τη δόση των αμφεταμινών που απαιτείται για την κλινική βελτίωση.⁴

Δοσολογία: Ελέγξτε τα επίπεδα φερριτίνης ορού και ακολουθήστε τις οδηγίες της ετικέτας

Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. Αυτά τα υγιεινά λίπη έχουν ερευνηθεί εκτενώς για το ρόλο τους στη λειτουργία του εγκεφάλου.⁵

Δοσολογία: 1.000 mg EPA/DPA σε ιχθυέλαιο ημερησίως

Σύμπλεγμα βιταμινών και μετάλλων. Οι ερευνητές εξέτασαν μια φόρμουλα 36 συστατικών με βιταμίνες και μέταλλα έναντι ενός εικονικού φαρμάκου σε μια ελεγχόμενη δοκιμή 80 ενηλίκων με ΔΕΠΥ. Περίπου το 65% όσων έπαιρναν την κατάλληλη δόση μικροθρεπτικών ουσιών εμφάνισαν πτώση μεγαλύτερη από 30% σε τουλάχιστον ένα σύμπτωμα ΔΕΠΥ.⁶

Δοσολογία: επιλέξτε ένα συμπλήρωμα υψηλής ποιότητας και ακολουθήστε τις οδηγίες της ετικέτας.

Εναλλακτικές για τις αμφεταμίνες
Εάν έχετε συμπτώματα ΔΕΠΥ, όπως έλλειψη εστίασης και προσοχής στη λεπτομέρεια, παρορμητικότητα και κακή μνήμη, αλλά δεν θέλετε να πάρετε διεγερτικά φάρμακα, τι άλλο μπορείτε να κάνετε; Τα παρακάτω μπορεί να βελτιώσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου σας, συμπεριλαμβανομένης της γνωστικής ικανότητας και της προσοχής σας.

L-τυροσίνη
Η L-τυροσίνη, ένα αμινοξύ σε πρωτεϊνούχα τρόφιμα όπως το κρέας, τα αβγά και τα ψάρια, είναι πρόδρομος των χημικών ουσιών του εγκεφάλου όπως η επινεφρίνη και η ντοπαμίνη και μπορεί να ενισχύσει την παραγωγή τους.
Μια ανασκόπηση του 2015 διαπίστωσε ότι η τυροσίνη βοήθησε στη βελτίωση της μνήμης εργασίας, στην επιτάχυνση της επεξεργασίας πληροφοριών και στην τόνωση της διάθεσης σε στρεσογόνες καταστάσεις. Διαπίστωσε επίσης ότι το αμινοξύ μπορεί να βελτιώσει τη συγκλίνουσα σκέψη, την ικανότητα εντοπισμού μιας σωστής απάντησης.¹
Μια μελέτη του 2022 εξέτασε μετρήσεις όπως η μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού και ο ρυθμός των ανοιγοκλεισμάτων των ματιών μετά τη λήψη συμπληρωμάτων τυροσίνης και διαπίστωσε ότι είχε μια ηρεμιστική επίδραση. Βοήθησε τους συμμετέχοντες να επιβραδύνουν τη σκέψη τους χωρίς να εμποδίζει την ακρίβεια και βελτίωσε την ικανότητά τους να καθυστερούν την ικανοποίηση.²
Οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν ναυτία, πονοκεφάλους και καούρα. Η τυροσίνη μπορεί επίσης να αλληλεπιδράσει με άλλα φάρμακα, όπως φάρμακα για τον θυρεοειδή, αντικαταθλιπτικά αναστολέα μονοαμινοξειδάσης (ΜΑΟΙ) και διεγερτικά, τα οποία επηρεάζουν τους νευροδιαβιβαστές.³
Δοσολογία: 500–2.000 mg/ημέρα; ξεκινήστε από χαμηλά και αυξήστε σταδιακά όπως είναι ανεκτό.

Ροντιόλα
Η Ροντιόλα (Rhodiola rosea), ένα διάσημο βότανο, έχει μελετηθεί για την επίδρασή του στις καταστάσεις ψυχικής υγείας σε 11 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές μέχρι σήμερα.
«Μελέτες έχουν δείξει ότι η ροντιόλα μπορεί να βελτιώσει τις γνωστικές λειτουργίες όπως η προσοχή, η ακρίβεια και η μνήμη, και έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη βελτίωση της εστίασης τόσο των ενηλίκων όσο και των παιδιών», διαπίστωσε μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. «Λειτουργεί αυξάνοντας την ευαισθησία στο νευρολογικό και νευρικό σύστημα που παράγει σεροτονίνη και ντοπαμίνη, τα οποία είναι και τα δύο απαραίτητα για τον αποτελεσματικό έλεγχο των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ».

Δοσολογία: Εκχύλισμα Rhodiola rosea (που περιέχει rosavin), 250–800 mg/ημέρα (χωρισμένο σε δύο δόσεις). Έχει ήπια αντιπηκτική επίδραση και δόσεις πάνω από αυτή την ποσότητα μπορεί να προκαλέσουν μώλωπες

Άσκηση για τον εγκέφαλο
Η άσκηση έχει πολλαπλά οφέλη για τη γνωστική απόδοση. Σε μια μελέτη στη Γερμανία, 150 υγιή παιδιά ηλικίας 13-16 ετών χωρίστηκαν τυχαία σε ομάδες.
Μια ομάδα εκτέλεσε «αμφίπλευρες συντονισμένες ασκήσεις», όπως το να αναπηδά μια μπάλα μπάσκετ με το ένα χέρι και μια μπάλα βόλεϊ με το άλλο ταυτόχρονα. Ο άλλος εκτέλεσε γενική άσκηση χωρίς τη συνιστώσα συντονισμού.
Στη συνέχεια δοκιμάστηκαν και οι δύο ομάδες. Μετά από μόλις 10 λεπτά άσκησης, η συντονισμένη ομάδα άσκησης έδειξε πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση και προσοχή.¹

ΔΕΠΥ: βασικές αιτίες και πόροι
Εάν εσείς ή ένα αγαπημένο σας πρόσωπο έχετε συμπτώματα που πιστεύετε ότι μπορεί να είναι ΔΕΠΥ ή έχετε διαγνωστεί, σκεφτείτε μια προσέγγιση λειτουργικής ιατρικής, η οποία εξετάζει πιθανές βασικές αιτίες.
Η δίαιτα, οι διατροφικές ελλείψεις, τα προβλήματα ύπνου και οι περιβαλλοντικοί ρύποι, όπως τα πλαστικά χημικά και τα βαρέα μέταλλα, έχουν συνδεθεί με τη ΔΕΠΥ, επομένως ένας εξειδικευμένος γιατρός λειτουργικής ιατρικής θα μπορούσε να βοηθήσει με το έργο του ντετέκτιβ, να οργανώσει τις κατάλληλες εξετάσεις και να καταλήξει σε ένα ολιστικό, εξατομικευμένο σχέδιο θεραπείας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει αλλαγές διατροφής και τρόπου ζωής, συμπληρώματα διατροφής και μεθόδους αποτοξίνωσης.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Κυρίως κείμενο

1. “ADHD: Medication Shortages Have 'Profound Effect' on Patients,” May 16, 2024, bbc.com
2. Alyssa Hill and Annamarie Coy, “Adderall Use Prevalence and Addiction Statistics,” March 29, 2024, addictiongroup.org
3. NCHS Data Brief No. 499, March 20, 2024, stacks.cdc.gov
4. “ADHD Self-Test,” cerebral.com/screeners/adhd-self-test
5. u/Thic_Snakes_37, “I can only function when I take my medication but I feel like a part of me dies whenever I do,” May 16, 2024, reddit.com/r/ADHD
6. Curr Med Res Opin, 2023; 39(1): 149–159
7. Child Adolesc Psychiatry Ment Health, 2015: 9: 50
8. Int J Mol Sci, 2022; 23(18): 10257; Sci Rep, 2018; 8(1): 1515
9. Dietrich Knauth and Nate Raymond, “Teva Reaches Proposed $4.35 Bln Settlement of US Opioid Lawsuits,” July 26, 2022, reuters.com
10. J Addict Nurs, 2023; 34(3): 216–223
11. Clin Child Fam Psychol Rev, 2015; 18(1): 50–76

Καρδιαγγειακά προβλήματα

1. “Beta Blockers for ADHD,” April 5, 2024, adxs.org
2. JAMA Netw Open, 2024; 7(3): e241349
3. J Am Coll Cardiol, 2024; 83(13 suppl): 666

Η σύνδεση με Parkinson's

1. Neuropsychopharmacology, 2018; 43(13): 2548–2555

Συμπληρώματα για τον εγκέφαλο

1. Int J Mol Sci, 2023; 24(1): 223
2. Biochimie, 2009; 91(10): 1255–1259
3. Pediatr Neurol, 2008; 38(1): 20–6
4. J Child Adolesc Psychopharmacol, 2010; 20(6): 495–502
5. Cureus. 2022; 14(10): e30091
6. Br J Psychiatry, 2014: 204: 306–15

Εναλλακτικά αντί για τις αμφεταμίνες

1. Pharmacol Biochem Behav, 2015: 133: 1–6
2. PLoS Comput Biol, 2022; 18(12): e1010785
3. Int J Mol Sci, 2022; 23(18): 10257
4. Adolesc Psychiatry (Hilversum), 2015; 5(2): 84–95

Άσκηση για τον εγκέφαλο

1. Neurosci Lett, 2008; 441(2): 219–23 
   

Copyright 2024© Holistic Life - Εκδόσεις Etra
*Σημείωση: Το άρθρο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν μπορει να αντικαταστήσει τη γνώμη του ιατρού σας ή άλλου ειδικού της υγείας.

Σχεδόν το 12% των παιδιών στις ΗΠΑ έχουν διαγνωστεί με ΔΕΠΥ - και σε περισσότερα από τα μισά χορηγείται φάρμακο για τον έλεγχο των συμπτωμάτων.
Οι περιπτώσεις αυξήθηκαν κατά περισσότερο από ένα εκατομμύριο μέσα σε μόλις έξι χρόνια και 7,1 εκατομμύρια παιδιά -ένα στα εννέα παιδιά ή 11,4%- είχαν διαγνωστεί με την πάθηση μέχρι το 2022.Σχεδόν το 60%, ηλικίας μεταξύ τριών και 17 ετών, έχουν μέτρια έως σοβαρή ΔΕΠΥ και στο 53 % έχουν χορηγηθεί φάρμακα για τη ΔΕΠΥ.  Η ανησυχητική εικόνα προέρχεται από την Εθνική Έρευνα για την Υγεία των Παιδιών (Survey of Children’s Health ) του 2022 και οι ερευνητές που εξέτασαν τα στατιστικά στοιχεία εκτιμούν ότι οι περιορισμοί του Covid, όπως το κλείσιμο των σχολείων και το lockdown, μπορεί να έχουν παίξει ρόλο στην αύξηση των κρουσμάτων. Αν και η ΔΕΠΥ ήταν πιο συχνή στα αγόρια, ερευνητές από το CDC (Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) υποστηρίζουν ότι το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων μειώνεται.

Πηγή: Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 2024; 1: doi: 10.1080/15374416.2024.2335625

Ο Φ. ήταν εννέα ετών όταν οι γονείς του τον έφεραν σε μένα πριν από πολλά χρόνια. Ήταν γοητευτικός και έξυπνος, αλλά υπερβολικά υπερκινητικός, και είχε διαγνωστεί με ΔΕΠΥ και υπήρχαν ενδείξεις διάγνωσης αυτισμού. Πετούσε πράγματα από το γραφείο μου στο ιατρείο, κουνούσε το στηθοσκόπιό μου γύρω από το κεφάλι του και γενικά έτρεχε τριγύρω ψάχνοντας κάτι να κάνει- τα έξυπνα παιδιά με ΔΕΠΥ δεν αντέχουν ούτε δευτερόλεπτο την πλήξη. Προσπαθούσα να αλληλεπιδράσω μαζί του όσο και με τους γονείς του, ώστε να νιώθει ότι συμμετέχει και δεν μένει απ' έξω. Αλλά η συζήτηση απλώς δεν ήταν αρκετά συναρπαστική γι' αυτόν.
Ο Φ. μου είπε ότι του άρεσαν τα αθλήματα στο σχολείο και ότι είχε πολλούς φίλους, αλλά απλά μισούσε να κάθεται όλη μέρα στην τάξη. Τον μάλωναν συνεχώς επειδή χαζολογούσε. Αυτό είναι μόνο εν μέρει πρόβλημα του Φ.- είναι εξίσου πρόβλημα ενός σχολικού συστήματος που περιμένει από τα δραστήρια μικρά παιδιά να κάθονται ακίνητα όλη την ημέρα, ενώ στην πραγματικότητα πρέπει να τρέχουν και να σκαρφαλώνουν στα δέντρα το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, όπως προβλέπει η Φύση. Αν ήταν ελεύθερα να το κάνουν αυτό, θα συγκεντρώνονταν πολύ καλύτερα για την μία ή δύο ώρες την ημέρα σχολικών σπουδών, που είναι το μόνο που πραγματικά χρειάζεται στην ηλικία των 9 ετών.
Ωστόσο, ο Φ. χρειαζόταν κάποια βοήθεια. Σε αντίθεση με τα περισσότερα τέτοια παιδιά που βλέπω, ακολουθούσε ήδη μια υγιεινή διατροφή- η μαμά και ο μπαμπάς του ήξεραν να τον κρατούν μακριά από τη ζάχαρη και έτρωγε πρόθυμα φρούτα και λαχανικά και μια λογική ποσότητα πρωτεϊνών και καλών λιπαρών. Είναι πολύ συνηθισμένη παρατήρηση ότι η κατανάλωση ζάχαρης επιδεινώνει την υπερκινητικότητα, αλλά στην περίπτωση του Φ. αυτό δεν ήταν η βασική αιτία. Ήθελα να δω αν θα μπορούσαμε να ηρεμήσουμε τον Φ. αρκετά ώστε να του διευκολύνουμε τη σχολική ζωή, αλλά οι διατροφικές αλλαγές δεν θα το έκαναν αυτό- στην περίπτωσή του δεν ήταν απαραίτητες.
Παίρνοντας ένα πολύ λεπτομερές ιατρικό ιστορικό από τη μητέρα του Φ., ξεκίνησα με το δικό της ιατρικό ιστορικό. Ήταν καλά σε όλη της τη ζωή, και παρέμεινε απολύτως καλά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, και ο τοκετός ήταν φυσιολογικός και κανονικής διάρκειας. Επομένως, μία πιθανή εγκεφαλική βλάβη από στέρηση οξυγόνου κατά τη διάρκεια του τοκετού (που είναι συχνότερη απ' ό,τι νομίζουμε) δεν ήταν το θέμα εδώ.

Ψάχνοντας βαθύτερα, ωστόσο, ανακάλυψα ότι είχε κακά δόντια στη δική της παιδική ηλικία και της είχαν τοποθετηθεί πολλά μεταλλικά σφραγίσματα αμαλγάματος. Αυτά περιέχουν υδράργυρο, κασσίτερο και άλλα βαρέα μέταλλα, τα οποία δεν ταιριάζουν με την ανθρώπινη βιοχημεία και είναι τοξικά, ειδικά για τον εγκέφαλο. Οι περισσότεροι οδοντίατροι πιστεύουν ότι ο υδράργυρος και τα άλλα τοξικά μέταλλα παραμένουν στο σφράγισμα και δεν διαρρέουν στον υπόλοιπο οργανισμό, αλλά ένας τεράστιος όγκος στοιχείων δείχνει πλέον ότι αυτό είναι απλώς ευσεβής πόθος.¹

Ο Φ. ήταν το πρώτο παιδί της οικογένειάς του και ο υδράργυρος από τα σφραγίσματα της μητέρας του θα είχε διαρρεύσει στην κυκλοφορία του αίματός της και από εκεί μέσω του ομφάλιου λώρου και του πλακούντα θα μεταφερόταν στον Φ., ενώ αυτός βρισκόταν στη μήτρα. Αυτό θα είχε αποτελεσματικά "αποτοξινώσει" τον υδράργυρο από τον οργανισμό της μητέρας του (η ίδια ένιωθε "θαυμάσια" καθ' όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης), αλλά θα οδηγούσε τον Φ. σε ένα πρόβλημα: δηλητηρίαση από υδράργυρο.
Είναι ενδεικτικό ότι η μικρή αδελφή του Φ., ηλικίας 7 ετών, δεν είχε κανένα αντίστοιχο πρόβλημα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο περισσότερος υδράργυρος είχε εγκαταλείψει τον οργανισμό της μαμάς τους μέχρι τη στιγμή που η μικρή αδελφή συνελήφθη μόλις ενάμιση χρόνο μετά τη γέννηση του Φ. Αν υπήρχε πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μεταξύ της γέννησής της και της γέννησης του Fergus, περισσότερος υδράργυρος θα είχε προλάβει να διαρρεύσει από τα δόντια της μαμάς τους στην κυκλοφορία του αίματός της και το δεύτερο παιδί της θα κινδύνευε επίσης. (Δεν συνηγορώ καθόλου υπέρ των μικρών διαστημάτων μεταξύ των μωρών- διατροφικά και από άλλες απόψεις, είναι προτιμότερο να αφήνουμε μεγαλύτερο διάστημα. Η λύση όμως εδώ είναι να αποφεύγονται τα σφραγίσματα αμαλγάματος, όχι να υπάρχει συγκεκριμένο διάστημα μεταξύ της γέννησης δύο μωρών).
Τα περισσότερα αυτιστικά παιδιά που βλέπω, αλλά και τα περισσότερα παιδιά με ΔΕΠΥ, είναι πρώτα παιδιά. Επιβαρύνονται περισσότερο- τα επόμενα παιδιά συνήθως τη γλιτώνουν πιο ελαφρά.
Αποδείχθηκε ότι ο Φ. είχε επίσης μια άλλη πιθανή πηγή υδραργύρου στον οργανισμό του. Είχε κάνει αρκετούς εμβολιασμούς στην πρώιμη παιδική ηλικία γύρω στο 2005, όταν οι αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ αφαιρούσαν τον υδράργυρο (με τη μορφή του thimerosal) ως συντηρητικό από τα εμβόλια (αλλά πρόσθεταν αλουμίνιο, επίσης νευροτοξικό μέταλλο, ως "ανοσοποιητικό βοηθητικό").
Κατά την εποχή της αλλαγής, οι παλαιότερες παρτίδες εμβολίων διφθερίτιδας και τετάνου εξακολουθούσαν να περιέχουν υδράργυρο. Φυσικά, η μαμά του Φ. δεν γνώριζε τι ακριβώς περιείχαν τα εμβόλια που του είχαν χορηγηθεί- άλλωστε πόσοι γονείς ζητούν να διαβάσουν τον κατάλογο των συστατικών στο ένθετο έντυπο της συσκευασίας του κατασκευαστή; Παρόλα αυτά, δεν χρειαζόταν να κάνουμε εικασίες- μπορούσαμε να δοκιμάσουμε και να το μάθουμε.

Κάναμε εξετάσεις ούρων, κοπράνων και αίματος για υδράργυρο. Ο Φ. επέμενε ότι δεν φοβόταν την εξέταση αίματος, και οι νοσοκόμες στο εργαστήριο, όπου τον εξέτασαν, ήταν πολύ εξειδικευμένες και ευγενικές και χρησιμοποίησαν τοπική αναισθητική κρέμα στο χέρι του πριν του πάρουν αίμα. Ο υδράργυρος εμφανίστηκε τόσο στην εξέταση κοπράνων όσο και στην εξέταση ούρων και ακόμη και σε χαμηλές ποσότητες στην εξέταση αίματος.
Είναι ασυνήθιστο να εμφανίζονται στο αίμα. Το σώμα προσπαθεί να απομακρύνει τα βαρέα μέταλλα και άλλες τοξίνες από την κυκλοφορία του αίματος όσο το δυνατόν γρηγορότερα, αποθηκεύοντάς τα σε άλλους ιστούς και όργανα - δυστυχώς συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου. Έτσι, ακόμη και σε άτομα με δηλητηρίαση από υδράργυρο, δεν τον βρίσκουμε συχνά στο αίμα.
Η μαμά του Φ. αποφάσισε να αφαιρέσει με ασφάλεια όλα τα μεταλλικά σφραγίσματα αμαλγάματος από έναν εξειδικευμένο οδοντίατρο που τηρούσε τα ειδικά πρωτόκολλα της Βρετανικής Εταιρείας Οδοντιατρικής χωρίς Υδράργυρο ή της Διεθνούς Ακαδημία Στοματικής Ιατρικής και Τοξικολογίας. Πρόκειται για προληπτική ιατρική, η οποία μειώνει τον κίνδυνο νευρολογικής νόσου στο μέλλον. Οι οδοντίατροι που ανήκουν σε αυτές τις εταιρείες γνωρίζουν πώς να αφαιρούν και να αντικαθιστούν τα σφραγίσματα χωρίς να απελευθερώνουν υδράργυρο στον οργανισμό, κάτι που θα συνέβαινε με τη συνήθη μέθοδο της συμβατικής οδοντιατρικής πρακτικής.
Εν τω μεταξύ, πώς αποτοξινώνει κανείς τον υδράργυρο από ένα 9χρονο παιδί; Υπάρχουν πολλές ουσίες που βοηθούν στην απομάκρυνση του υδραργύρου από τον οργανισμό και όλες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε παιδιά. Βιταμίνη C σε υψηλές δόσεις, κόλιανδρο και χλωρέλλα βιολογικής καλλιέργειας, ψευδάργυρος, σελήνιο, ιώδιο και φωσφατιδυλοχολίνη. Επίσης κρεμμύδι και σκόρδο, τα οποία είναι πλούσια σε αμινοξέα που περιέχουν θείο.

Ο Φ. έπαιρνε μέτριες ποσότητες βιταμίνης C τις ημέρες του σχολείου και μεγαλύτερες δόσεις τα σαββατοκύριακα που ήταν στο σπίτι, επειδή μπορεί να προκαλέσει διάρροια όταν το άτομο παίρνει αρκετή ποσότητα για να φτάσει στα επίπεδα ανοχής του εντέρου. Έπαιρνε την υγρή φωσφατιδυλοχολίνη αναμεμειγμένη σε γιαούρτι και τα υπόλοιπα συμπληρώματα σε υγρή μορφή, εκτός από τη χλωρέλλα και τον κόλιανδρο, για τα οποία ήταν σε θέση να καταπιεί κάψουλες όταν ήταν 10 ετών. Η οικογένειά του έμαθε επίσης να μαγειρεύει με φρέσκο κόλιανδρο, φροντίζοντας πάντα να είναι βιολογικής καλλιέργειας, ώστε να μην έχει πάρει βαρέα μέταλλα από το έδαφος - αυτό θα αναιρούσε την αγωγή του παιδιού.
Επανεξετάζαμε τον Φ. σε τακτά χρονικά διαστήματα με την πάροδο των ετών. Σήμερα είναι 19 ετών και τα επίπεδα του υδραργύρου του μειώθηκαν σταδιακά. Πρόκειται για μια αργή διαδικασία, αλλά τώρα που ο Φ. μεγάλωσε, μπορεί να προσθέσει και άλλες μεθόδους αποτοξίνωσης, όπως χυμούς βιολογικών λαχανικών, υδροθεραπεία εντέρου και σάουνες. Τα λουτρά με άλατα Epsom βοηθούν επίσης, τόσο βοηθώντας την αποτοξίνωση όσο και χαλαρώνοντας τον υπερδραστήριο εγκέφαλο, και αυτά τα κάνει εδώ και 10 χρόνια.
Είναι ένας ήρεμος, δημιουργικός και καλά λειτουργικός ενήλικας- θα έχει πάντα την αφηρημάδα ενός ατόμου με ΔΕΠΥ, αλλά το στοιχείο της υπερκινητικότητας έχει μειωθεί σημαντικά. Και γνωρίζει ότι χρειάζεται πολλή ενεργητική άσκηση πριν μπορέσει να συγκεντρωθεί στη δουλειά, γι' αυτό και κάνει τζόκινγκ κάθε πρωί.

Βιβλιογραφική αναφορά
1. J Dent Res, 1985; 64(8): 1072–75; Swedish Dent J, 1987; 11(5): 179–87; Lancet, 1989; 1(8648): 1207

Η Δρ Τζένι Γκούντμαν αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Λιντς το 1982 και είναι μέλος της Βρετανικής Εταιρείας Οικολογικής Ιατρικής. Ειδικεύεται στη Διατροφική και Περιβαλλοντική Ιατρική τα τελευταία 20 χρόνια. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την προ-σύλληψη (γονιμότητα και δημιουργία υγιών μωρών) και για τη συνεργασία με παιδιά.  Η Δρ Τζένι Γκούντμαν αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Λιντς το 1982 και είναι μέλος της Βρετανικής Εταιρείας Οικολογικής Ιατρικής. Ειδικεύεται στη Διατροφική και Περιβαλλοντική Ιατρική τα τελευταία 20 χρόνια. Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την προ-σύλληψη (γονιμότητα και δημιουργία υγιών μωρών) και για τη συνεργασία με παιδιά.  Η Η Δρ Τζένι Γκούντμαν έχει δώσει πολλές διαλέξεις, σε άλλους γιατρούς, σε επαγγελματίες της εναλλακτικής ιατρικής και στο ευρύ κοινό. Διηύθυνε επί 10 χρόνια μια ομάδα συζήτησης περιστατικών, όπου ιατροί και φυσικοπαθητικοί / διατροφολόγοι ανταλλάσσουν γνώσεις και κλινική εμπειρία.