«Κάποτε οι πέντε κύριες ικανότητες της ανθρώπινης φύσης μας το μυαλό, η αναπνοή Prana, η ομιλία, η ακοή και η όραση, διαφωνούσαν για το ποια ήταν το πιο σημαντική. Για να επιλύσουν τη διαφωνία τους, αποφάσισαν ότι η καθεμία τους θα φύγει για λίγο από το σώμα για να αποδειχθεί ποια θα έλειπε περισσότερο. Πρώτη έφυγε η ομιλία, αλλά το σώμα συνέχισε να ανθίζει αν και ήταν σιωπηλό. Στη συνέχεια αναχώρησε η όραση, αλλά το σώμα άνθιζε και ας ήταν τυφλό. Στη συνέχεια έφυγε η ακοή, αλλά το σώμα συνέχιζε να ανθίζει αν και ήταν κωφό. Στο τέλος έφυγε και το μυαλό, αλλά ακόμα το σώμα παρέμεινε ζωντανό, αν και ήταν σαν αναίσθητο. Αλλά τη στιγμή που η Prana άρχισε να φεύγει, τότε το σώμα άρχισε να πεθαίνει. Τότε οι άλλες ανθρώπινες ικανότητες έχασαν γρήγορα τη ζωτική δύναμή τους, οπότε όλες μαζί έσπευσαν απεγνωσμένα στην Prana, παραδέχτηκαν την υπεροχή της και της ζήτησαν να μείνει».
Το παραμύθι αυτό των Βεδών υπάρχει σε διάφορες αρχαίες Ουπανισάδες (Upanishads). Το δίδαγμα της ιστορίας είναι να αντιληφθούμε πόσο σημαντική είναι η Prana σε σχέση με όλες τις άλλες ανθρώπινες ικανότητες, καθότι η Prana δίνει ενέργεια σε όλες και καμία από αυτές δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς την ενέργειά της. Δίχως την Prana δεν υπάρχει ζωή. Το σημαντικό επίσης είναι ότι για να ελέγχει κάποιος αυτές τις ικανότητες χρειάζεται να ελέγχει την Prana.
Η Prana είναι η λεπτοφυής δύναμη που είναι υπεύθυνη για τις ενεργειακές διεργασίες που προηγούνται των φυσικών διεργασιών. Για παράδειγμα, κάθε βράδυ που πηγαίνουμε για ύπνο χωρίς να σκεφτούμε ή να δράσουμε με κάποιο τρόπο, υπάρχει κάτι που κρατά το αίμα και τα επίπεδα του pH μας σταθερά, καθώς και τη διαδικασία της αναπνοής, ώστε να ρέει αρμονικά εσωτερικά και εξωτερικά του σώματος. Κάθε δευτερόλεπτο που περνά στο σώμα συντελούνται εκατομμύρια χημικές διεργασίες που συμβαίνουν ανά δευτερόλεπτο τέλεια συντονισμένες και εναρμονισμένες μεταξύ τους, χωρίς καμία προσπάθεια είτε του μυαλού μας είτε μηχανική. Η δύναμη που είναι υπεύθυνη για αυτό το θαύμα είναι η Prana, μια ενεργειακή νοημοσύνη, ένα είδος λεπτοφυούς ηλεκτρικής ενέργειας, ή ένας θεϊκός αγγελιοφόρος, ο μαέστρος που κρατά την ορχήστρα του σώματος να ρέει ομαλά και να μας κρατά στη ζωή.
Το Pranamaya kosha το σώμα της Prana ρυθμίζει τη ζωτικότητα ενός ανθρώπου, την Υγεία και το βαθμό ενεργητικότητας και ευεξίας, αντλώντας ζωτική ενέργεια από το περιβάλλον. Οι φωτογραφίες Κίρλιαν μπορούν να αποτυπώσουν εκτός από την αιθερική ενέργεια και αυτή την ακτινοβολία που εκπέμπει η ζωτικότητα της Prana την ζωτική αυτή φωτιά, την Οργόνη ή Βιοενέργεια. Το σώμα της Prana συνυπάρχει με όλα τα σώματα κυρίως όμως με το σώμα του Manomaya kosha, το τρίτο στη σειρά από το Φυσικό σώμα. Πρόκειται για το εξωτερικό ή χαμηλότερο επίπεδο του Νου, που εμπεριέχει τα πέντε είδη αισθητηριακών εντυπώσεων.
Το σώμα της Prana είναι δομημένο πάνω στο Φυσικό σώμα. Αυτό σημαίνει ότι το φαγητό που τρώμε επηρεάζει την Prana και το σώμα της το Pranamaya kosha. Οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας επηρεάζουν παρομοίως την Prana. Και η ενέργειά μας η Prana με τη σειρά της, επηρεάζει το πώς αισθανόμαστε. Οι άνθρωποι είμαστε σαν μια μεγάλη κούκλα babouska που η πιο μεγάλη εμπεριέχει μέσα της τις μικρότερες. Κάθε σώμα επηρεάζει το επόμενο και όλα μαζί συνδέονται και αλληλοεπηρεάζονται. Οι yogis αντιλαμβανόμενοι μέσα από το βίωμα την αίσθηση που δίνει το σώμα της Prana, κατάλαβαν ότι ήταν δύσκολο να τιθασεύσουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους. Βέβαια η φιλοσοφία της Yoga σε πηγαίνει προς αυτή την κατεύθυνση μέσα από την ηθική διδασκαλία της. Ασκήσεις πνευματικές και σωματικές πρακτικές δυναμώνοντας τις αρετές της θέλησης και της επιμονής, είναι απαραίτητες για να τιθασευτεί η δύναμη της φωτιάς. Τα πάθη και οι επιθυμίες της ψυχής από κοινού είναι σαν ένα ατίθασο άγριο άλογο, που χρειάζονται δυναμική προσπάθεια υποταγής και επιμονή για να μην μας υποτάξουν αυτά και μας οδηγήσουν στην καταστροφή.
Η άσκηση βοηθάει επίσης για να καεί ή να ανακατανεμηθεί η ενέργεια της Prana. Έτσι μέσα από την πρακτική της Hatha Yoga αυτό μπορεί να επιτευχθεί και μάλιστα γρήγορα, μέσω πρακτικών όπως της dharana-συγκέντρωσης, της εστιασμένης asana και της pranayama-αναπνοής.
Όταν αισθάνεστε ότι η ενέργεια επεκτείνεται στην καρδιά ή το κεφάλι σας κατά τη διάρκεια του διαλογισμού ή της πρακτικής http://www.yogajournal.com/category/poses/της Hatha Yoga, ή όταν κύματα θερμότητας πλημυρίζουν το σώμα σας, τότε είστε σε επαφή με το σώμα ζωτικής ενέργειας ή Pranamaya kosha. Όταν αισθάνεστε το άδειασμα της ενέργειας και την ενεργειακή κούραση του σώματός σας, με αποτέλεσμα την υπνηλία, τότε είναι η στιγμή της ελαχιστοποίησης της ζωτικής δύναμης Prana από το φυσικό σώμα.
Οι αρχαίοι yogis ήξεραν ότι η Prana είναι ο μεγάλος διαλύτης. Έχει την ικανότητα να διαλύει τους παλιούς πόνους και να ελευθερώνει την καρδιά. Διασπά το σκοτάδι στο σώμα. Μπορεί να θεραπεύσει παλιές ή και εγγενείς αναμνήσεις που έχουν αποθηκευτεί μέσα μας, απελευθερώνοντας τον ασυνείδητο έλεγχό τους πάνω μας. Στην ουσία, η σύνδεση αυτού του υπέροχου διαλύτη ελευθερώνει τα εσωτερικά μας ενεργειακά μπλοκαρίσματα, αφαιρεί το σκοτεινό πέπλο της συνείδησης και αναδεικνύει το πνευματικό μας φως. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αισθανόμαστε πιο αφυπνισμένοι και πιο απελευθερωμένοι από τα πάθη και τις επιθυμίες μας.

Μπαίνοντας στο σώμα και βιώνοντας την Prana
Το πρώτο βήμα για τη σύνδεση με το σώμα της Prana είναι να μάθουμε πώς να το βρίσκουμε. Είναι εύκολο να νιώσουμε το Φυσικό σώμα μας, ειδικά όταν μας ενοχλεί ή μας πονάει. Παρομοίως όλοι γνωρίζουμε πώς αισθάνεται η ψυχική μας υπόσταση που εμπεριέχεται στα δύο αυτά σώματα στο Pranamaya kosha και στο Manomaya kosha, ειδικά όταν αισθανόμαστε συναισθηματικά θλιμμένοι, σοκαρισμένοι, θυμωμένοι, ή ζηλεύουμε. Όμως δεν είναι πάντα τόσο εύκολο να νιώσεις την καθαρή ενέργεια της  Prana, τουλάχιστον αρχικά.
Για να μπείτε στο σώμα της Prana, χρειάζεται να επιστρέψετε σε κάποια από τα κείμενα των αρχαίων guru και σε κάποιες ενδείξεις που μας υποδεικνύουν για το πώς να αποκτήσετε πρόσβαση σε αυτό. Η Yoga μας λέει ότι η prana shakti εκδηλώνεται στη συνειδητότητά μας όπως η spanda ο παλμός, ή όπως μία δόνηση, ή όπως ένα ελαφρύ τράνταγμα. Εάν κλείσετε τα μάτια σας και αισθανθείτε το λεπτό σφυγμό σας, ή δείτε κάποιο εσωτερικό χρώμα ή φως, τότε είναι μία καλή αρχή ώστε να έχετε πρόσβαση στο σώμα της Prana σας. Ακούγεται πολύ απλό, αλλά είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό.
Εάν δεν βλέπετε λεπτό φως ή δεν αισθάνεστε παλμούς, μην ανησυχείτε. Όπου εστιάζετε η Prana πηγαίνει. Τελικά μέσα από την πρακτική θα αισθανθείτε κάποια στιγμή τη λεπτή παρουσία της ενέργειας Prana, σαν να ακούτε ένα συνεχόμενο βόμβο ή ένα λεπτό βουητό, απλώς ησυχάζοντας το μυαλό και εστιάζοντας σε μια συγκεκριμένη περιοχή του σώματός σας, ή σε κάποιο σταθερό υποθετικό σημείο για λίγα λεπτά. Επίσης το σώμα κατακλύζεται από την Prana όταν είμαστε σε εγρήγορση, όταν είμαστε συγκεντρωμένοι και εστιασμένοι σε κάτι που το κάνουμε δυναμικά και αποφασιστικά, ή όταν ασκούμαστε. Τότε απλά είμαστε συνδεδεμένοι με το σώμα της Prana.

Hatha Yoga και Prana
Η πρακτική της Hatha Yoga είναι κάτι παραπάνω από ευελιξία, αντοχή και δύναμη που αποκτά κάποια-ος μέσα από τις asanas. Είναι μία πολύ αποτελεσματική διαχείρισης της Prana. Μέσω της βαθιάς και ισορροπημένης αναπνοής-Pranayama (σημαίνει τον έλεγχο της ενέργειας Prana μέσω της αναπνοής), μπορούμε να ενισχύσουμε και να κατευθύνουμε τη ροή της Prana, αναζωογονώντας το σώμα και το πνεύμα. Η Pranayama αυξάνει και επεκτείνει τη ζωτική δύναμη της Prana και μαζί με τις τεχνικές καθαρισμού (γνωστές ως shat kriyas ή έξι δράσεις), καθαρίζει τα nadis ή τα κανάλια της ροής της Prana. Επίσης μέσα από αυτές τις πρακτικές μπορούμε να αναπτύξουμε μια διευρυμένη εσωτερική αντίληψη και να ανοίξουμε τις πύλες της συνείδησης σε υψηλότερες καταστάσεις πνευματικότητας.
Σύμφωνα με τον Paramahansa Yogananda το αρχαίο κείμενο «The Yoga Sutras of Patanjali», περιέχει περιγραφή της Kriya Yoga στο δεύτερο κεφάλαιο (II.49) όπου αναφέρει: «Η απελευθέρωση μπορεί να επιτευχθεί μέσω της Pranayama, η οποία κατορθώνεται με την αποσύνδεση της ροής της εισπνοής και της εκπνοής».
Το σύστημα της Kriya Yoga διαμορφώνεται από δύο τεχνικές: μία αυτοσυγκέντρωσης και μία διαλογισμού μέσω Pranayama που είναι ο έλεγχος της ζωτικής ενέργειας της Prana κυρίως και λιγότερο της αναπνοής και κάποιες moudras που είναι κάποιες σωματικές στάσεις σε συνδυασμό με χειρονομίες, που τελούνται μετά την εκτέλεση της Kriya, βασισμένες σε τεχνικές που έχουν ως στόχο την επιτάχυνση της πνευματικής ανάπτυξης επιτυγχάνοντας μια βαθιά κατάσταση ηρεμίας και επικοινωνίας με την πνευματική μας Φύση. Όλη αυτή η πρακτική ξεκινά από τη Raja Yoga του Patanjali και από την Bhagavad Gita.
Η Kriya Yoga αναφέρεται δύο φορές από τον Κρίσνα, τον μυθικό θεάνθρωπο της Ινδίας, στην Bhagavad Gita: «Προσφέροντας την εισπνεόμενη ανάσα στην εκπνεόμενη ανάσα και προσφέροντας την εκπνεόμενη ανάσα στην εισπνεόμενη ανάσα, ο γιόγκι εξουδετερώνει και τις δύο ανάσες, έτσι απελευθερώνει την prana από την καρδιά και θέτει υπό τον έλεγχό του τη ζωική δύναμη» (Bhagavad Gita IV:29). Ένας άλλος στίχος της Bhagavad Gita (V:27-28) δηλώνει: «Αιώνια ελεύθερος γίνεται ο άριστος στο διαλογισμό, ο οποίος, αναζητώντας τον υπέρτατο στόχο, μπορεί να αποσύρεται από εξωτερικά φαινόμενα, εστιάζοντας το βλέμμα του στο σημείο ανάμεσα στα φρύδια, εξουδετερώνοντας τα ίσα ρεύματα της prana και της apana που ρέουν μέσα στα ρουθούνια και στους πνεύμονες και να ελέγχει έτσι τον αισθητήριο νου και τη διάνοια, για να εξαφανίζει την επιθυμία, τον φόβο και τον θυμό».
Η παράδοση της Yoga περιγράφει πέντε δράσεις ή λειτουργίες της Prana γνωστές ως Vayus «άνεμοι». Αυτές είναι: Prana Vayu, Apana Vayu, Samana Vayu, Udana Vayu, και Vyana Vayu . Αυτές οι πέντε δράσεις διέπουν διαφορετικές περιοχές του σώματος και διαφορετικές φυσικές και λεπτές δραστηριότητες. Όταν λειτουργούν αρμονικά, διασφαλίζουν την Υγεία και τη ζωτικότητα του σώματος και του νου, επιτρέποντάς μας να απολαύσουμε τα μοναδικά ταλέντα μας και να ζήσουμε τη ζωή με νόημα και σκοπό.

Επίλογος
Η Yoga η φιλοσοφία της και οι πρακτικές της μας δίνουν τη δυνατότητα να ελέγχουμε την ζωτική δύναμη Prana που ρέει μέσα μας και βρίσκεται παντού γύρω μας, διαποτίζοντας τα πάντα μέσα στην ενέργεια της ζωής. Η Yoga είναι εδώ για να μας κρατά υγιείς, νέους και δυνατούς, να μας αφυπνίσει, να μας λύσει τους γρίφους και τα αναπάντητα ερωτήματα της ζωής και να μας δείξει το δρόμο προς τη Φώτιση.

---

Βασίλης Μαυρομμάτης
Ιπποκράτειο Κέντρο Κλασικής Ομοιοπαθητικής
Bachelor of Health Science (Naturopathy) στο Warnborough College Ireland
e-mail: bmavromatis@gmail.com
Facebook: @greekmedicine

«Ό,τι υπάρχει στους τρεις κόσμους βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο της prana. Όπως η μητέρα προστατεύει τα παιδιά της. Ω! prana, προστάτεψέ μας και δώσε μας την λαμπρότητα και την σοφία σου» (Prashna Upanishad 2.13).

Όλοι οι κόσμοι, όλα τα όντα, τα φυτά και τα ορυκτά, τα μόρια και τα άτομα και ό,τι υπάρχει μέσα στο σύμπαν, όλα πλέουν μέσα σε έναν ωκεανό αιώνιας και άπειρης φωτιάς που δεν ελαττώνεται ποτέ και δεν εξαντλείται. Κάθε οντότητα είτε πρόκειται για μόριο είτε για το ίδιο το σύμπαν λειτουργεί σαν ένα σφουγγάρι, ενσωματώνοντας ένα μέρος αυτής της φωτιάς στη Φύση του. Επομένως κάθε ον περιέχει μέσα του μία σπίθα του ωκεανού της φωτιάς αυτής. Στην Ανατολή και στη Γιόγκα η ζωτική αυτή φωτιά ή ενέργεια ονομάζεται Prana ή «ανάσα της ζωής».
Η Prana αντικατοπτρίζει πολλά νοήματα, από τη φυσική αναπνοή έως την ίδια την ενέργεια της συνείδησης. Η Prana δεν είναι μόνο η βασική ζωτική δύναμη της ζωής, αλλά είναι η αρχική δημιουργική δύναμη του σύμπαντος κόσμου μας. Είναι η κύρια μορφή της ενέργειας που λειτουργεί σε κάθε επίπεδο της ύπαρξής μας. Ολόκληρο το σύμπαν είναι μια εκδήλωση της Prana. Ακόμα και η kundalini shakti, η γήινη δύναμη του φιδιού που κοιμάται κουλουριασμένη στο 1^ο chakra, η εσωτερική αυτή ενέργεια που όταν αφυπνιστεί και ανέλθει διαπερνώντας όλα τα chakras, μεταμορφώνοντας τη συνείδησή μας και ο άνθρωπος φωτιστεί, τροφοδοτείται ενεργειακά από την Prana.
Σε κοσμικό επίπεδο υπάρχουν δύο πτυχές της Prana. Η πρώτη είναι άδηλη, η ενέργεια της καθαρής συνείδησης, η οποία ξεπερνά όλη τη δημιουργία. Η δεύτερη ή προφανής Prana, είναι η εκδήλωση της δημιουργίας. Ο Purusha, το Απόλυτο Εν η Θεότητα, μπορεί να ειπωθεί ότι είναι η άδηλη Prana, η ίδια η ενέργεια της συνείδησης, που ονομάζεται Devatma Shakti ή Chiti Shakti. Από την άδηλη Prana της καθαρής συνείδησης προέρχεται η προφανής Prana της δημιουργίας, μέσω της οποίας δημιουργείται ολόκληρο το σύμπαν σε όλες τις διαστάσεις του.
Στις φιλοσοφικές θεωρήσεις όλων των λαών και κυρίως των αρχαίων Ελλήνων η Prana αναφέρεται ως η κινητήρια δύναμη της Φύσης απ’ όπου ξεκίνησε η δημιουργία και η ζωή: «Αυτόν τον κόσμο τον κοινό για όλους δεν τον έπλασε κανένας θεός ή άνθρωπος, παρά υπήρχε πάντα, υπάρχει και θα υπάρχει ως ένα αιώνιο κι αθάνατο πυρ, που ανάβει και σβήνει με μέτρο» (Ηράκλειτος «Περί Φύσεως» απ.53). Το αιώνιο και αθάνατο «Πυρ» του Ηρακλείτου που ανάβει και σβήνει-αυξομειώνεται με μέτρο είναι η Prana. Ο Ιπποκράτης την ίδια ενέργεια την αποκαλεί «Φύσα» εκ της λέξης φύση.
Για να επιτύχουμε θετικούς μετασχηματισμούς στο σώμα και το πνεύμα χρειάζεται να κατανοήσουμε την ενέργεια μέσω της οποίας λειτουργούν αυτά τα δύο επίπεδα της ύπαρξής μας. Prana στα Σανσκριτικά σημαίνει πρωτογενής ενέργεια, αν και μεταφράζεται και ως αναπνοή ή ζωτική ενέργεια, ή ανάσα της ζωής, όμως στην πραγματικότητα είναι κάτι πολύ περισσότερο. Οι διάφορες μορφές μέσω των οποίων εκφράζεται η Prana, σπάνια εξετάζονται σε βάθος στη δυτική βιβλιογραφία σε σχέση με τη Yoga, και για αυτό το λόγο η δύναμη της Prana, η οποία είναι τεράστια και βαθιά, σπάνια γίνεται κατανοητή.
Η ίδια η Φύση Prakriti αποτελείται από τα τρία Gunas ή ποιότητες: Η Sattva η αρμονική ισορροπία, δημιουργεί το πνεύμα. Η Rajas η δυναμική ενεργητικότητα, δημιουργεί την Prana και η Tamas η παθητική αδράνεια, δημιουργεί το φυσικό σώμα. Οι τρεις αυτές καταστάσεις ή ποιότητες υφίστανται στην καθημερινότητά μας εναλλάσσοντας την κυριαρχία τους. Η Φύση είναι μια ζωντανή rajasic, ενέργεια. Rajasic είναι η ημέρα, το καλοκαίρι, ο ήλιος, η πέψη. Ανταποκρινόμενη στη θέληση του ανώτερου Εαυτού, ή της καθαρής συνείδησης, αυτή η ενέργεια γίνεται sattvic εξελικτική και πνευματική. Με την αδράνεια της άγνοιας, αυτή η ίδια ενέργεια γίνεται tamasic. Tamasic ενέργεια είναι η νύχτα, η σελήνη, ο χειμώνας, ο ύπνος.
Σε σχέση με τη φυσική μας ύπαρξη, η Prana η ζωτική αυτή ενέργεια είναι μια τροποποίηση του στοιχείου του αέρα, που προέρχεται κυρίως από το οξυγόνο που αναπνέουμε. Σε λεπτοφυές επίπεδο, το στοιχείο του αέρα αντιστοιχεί στην αίσθηση της αφής. Μέσω της αφής αισθανόμαστε ζωντανοί και είμαστε σε θέση να μεταδώσουμε τη δύναμη της ζωής μας σε άλλους. Η Prana αποκαλείται και η «ανάσα της ζωής» για του yogis.
Στην Ελληνική Μυθολογία κατά την στιγμή της δημιουργίας του ανθρώπου από τον Προμηθέα πλάθοντας το σώμα του από πηλό αρχικά, ο καλοκάγαθος Τιτάνας ακολούθησε τη διαδικασία της εμφύσησης της πνοής ή της ανάσας της ζωής, ή ζωτικής δύναμης. Έτσι το ανθρώπινο σώμα απέκτησε ζωή. Η Ελληνική παράδοση αναφέρει ότι οι πρώτοι αυτοί άνθρωποι ανήκαν στο Χρυσό Γένος των ανθρώπων, ενώ η Ινδική την περίοδο αυτή την αποκαλεί Satya Yuga. Η Prana είναι η ζωτικότητα που ζωογονεί και εμψυχώνει κάθε οργανικό σώμα. Χωρίς την Prana δεν υπάρχει ζωή. Η Prana λειτουργεί ως ενεργειακή πλημμυρίδα που ρέει απρόσκοπτα μέσα στα ανθρώπινα σώματα και σε όλα τα όντα όπου τα ζωογονεί, τα διαπερνά και τα ενεργοποιεί σε όλο το μήκος και βάθος τους.
Οι αρχαίοι yogis κατανοούσαν ότι είμαστε πολλά περισσότερα από αυτό το όμορφο φυσικό σώμα. Ένα σώμα που γεννιέται και αναπτύσσεται μέσα από την ομορφιά, την νεότητα και το σφρίγος, όπου από ένα σημείο και μετά θα συνεχίσει με τις οδύνες και τους πόνους, με τις ρυτίδες, τις ασθένειες, με τη φθορά του χρόνου και τη γήρανση. Το φυσικό μας σώμα είναι κάτι που η παράδοση και η ανθρώπινη κουλτούρα μάς ενθαρρύνει να ταυτιστούμε μαζί του, αλλά είναι και κάτι που στο τέλος της ζωής μας όλοι θα το χάσουμε.

Σύνδεση με κάτι διαχρονικό
Η μεθοδολογία της Yoga μας ενθαρρύνει να απελευθερωθούμε από το βάρος της υπερβολικής ταυτοποίησης με το φυσικό σώμα. Αν και η Yoga μάς μαθαίνει πώς να ασκούμαστε με το σώμα ώστε να έχουμε υγεία, ευεξία και μακροζωία, μας μαθαίνει ταυτόχρονα ότι υπάρχουν κι άλλα σώματα εκτός του υλικού μας σώματος, που κι αυτά χρειάζονται φροντίδα. Την ίδια ατραπό ακολουθούσαν και άλλα αρχαία παραδοσιακά συστήματα και πολιτισμοί, όπως ο Ρωμαϊκός, ο Κινεζικός, ο Αιγυπτιακός και άλλοι, με κύριο εκφραστή αυτών τον Ελληνικό πολιτισμό και την Ελληνική Φιλοσοφία. Σκοπός όλων αυτών των πολιτισμών ήταν ο φυσικός τρόπος ζωής, η παιδεία, η άσκηση, η γνώση, η αφύπνιση και στη συνέχεια η μύηση των ανθρώπων στην βαθύτερη εσωτερική γνώση.
Η Hatha Yoga μέσα από τη σύνθετη θεωρία και μεθοδολογία της μας μυεί ώστε να αισθανθούμε και να αντιληφτούμε ότι δεν είμαστε μόνο το φυσικό σώμα, ούτε μόνο οι σκέψεις και τα συναισθήματα που βιώνουμε καθημερινά, αλλά ένα σύνθετο ον φτιαγμένο από το πεπερασμένο και το άπειρο, κεντημένο στο ύφασμα πολλών σωμάτων της ύπαρξης. Οι yogis ονόμασαν αυτά τα σώματα koshas και τα οποία η Φιλοσοφία της Yoga αναφέρει ότι είναι πέντε.
Ένα από αυτά τα ενεργειακά σώματα, το δεύτερο στη σειρά μετά το φυσικό σώμα ονομάζεται Pranamaya kosha, ή σώμα της ζωτικής ενέργειας Prana. Πρόκειται για ένα μέρος του εαυτού μας που είναι εγγενώς έξυπνο. Το Pranamaya kosha διαχέει και διαπερνά το φυσικό σώμα και είναι πολύ μεγαλύτερο από το φυσικό. Το Pranamaya kosha διαπερνά ολόκληρο τον οργανισμό. Η Prana που το αποτελεί ρέει μέσω των nadis ή των ενεργειακών καναλιών στο σώμα. Η Ayurveda αναφέρει ότι υπάρχουν 72.000 nadis που αποτελούν το Pranamaya kosha σώμα.

---

Βασίλης Μαυρομμάτης
Ιπποκράτειο Κέντρο Κλασικής Ομοιοπαθητικής
Bachelor of Health Science (Naturopathy) στο Warnborough College Ireland
e-mail: bmavromatis@gmail.com
Facebook: @greekmedicine

Πήρε αρκετό καιρό να μεταπηδήσουν στην δύση, τεχνικές πανάρχαιες στην ανατολή, άρρηκτα συνδεδεμένες με την σωματική και ψυχική ισορροπία, την θεραπεία και το "ευ ζην" των ανθρώπων. Στον καιρό της πανδημίας από τον ιό Covid-19, οι τεχνικές αυτές έρχονται ξανά, αρωγοί στην αντιμετώπιση του άγχους που αφήνει ο συγκεκριμένος ιός φεύγοντας από το σώμα. Η γιόγκα αποτελεί ένα σύστημα και συνδυασμό συγκεκριμένων σωματικών στάσεων (άσανες) με αναπνοές, που στόχο έχουν την ενεργοποίηση κέντρων, με απώτερο σκοπό την υγεία και την ευεξία του ατόμου.

Η αποτελεσματικότητα της γιόγκα είναι πλέον πασιφανές σε όλα τα φάσματα της σωματικής και ψυχικής ανάρρωσης. Ενδείκνυται για παράδειγμα τόσο για πόνους στη μέση, τον αυχένα, το κεφάλι, σε εκφυλιστικές ασθένεις του μυοσκελετικού συστήματος, σε ρευματοειδή αρθρίτιδα, σε οστεοαρθρίτιδα, σε αλλεργίες και άσθμα, σε υπέρταση και διαβήτη, σε προβλήματά του θυρεοειδή, σε καρκίνο, όσο και σε νευεοψυχικές ασθένειες, όπως η κατάθλιψη, οι εξαρτήσεις, οι κρίσεις πανικού, οι ψυχαναγκαστικές διαταραχές, οι εμμονές, η επιληψία κλπ. Βασισμένη στην αρχέγονη ινδική γνώση και επιστήμη, η γιόγκα έχει καταφέρει να αποτελέσει ένα αξιόπιστο θεραπευτικό εργαλείο, που πλέον προτείνεται ακόμα και στα μεγαλύτερα νοσοκομεία και θεραπευτήρια του δυτικού κόσμου. Αυτά τα αδιαμφισβήτητα αποτελέσματα της συγκεκριμένης πρακτικής, μαρτυρούν και την χρήση της σε ολόκληρο τον κόσμο. Η γιόγκα βέβαια δεν είναι απλά μια τεχνική, αλλά επίσης και μία πνευματική εξάσκηση. Βασίζεται στην παραδοχή της ύπαρξης ενός ψυχοσωματικού συστήματος, άρρηκτα διαπλεκόμενου με το Άτμαν, το Πνεύμα και την Ανώτερη Δύναμη (Ύπαρξη ή Θεό, εάν προτιμάτε).

Οι στάσεις (άσανες) αποτελούν διαφορετικές μορφές του ανθρώπινου σώματος, το οποίο παραδίδεται ολοκληρωτικά στην "Υπαρξη", και οι αναπνοές συνδέουν ή εμφυσούν σε αυτό το σώμα τη Ζωή. Πρόκειται λοιπόν για μια ιερή τελετουργία, που επαναφέρει την σύνδεση του ανθρώπου με την ζωή και την "Υπαρξη". Ο διαλογισμός αντίστοιχα, χρησιμοποιώντας ως βάση το ίδιο χαλί της αναπνοής με τη γιόγκα και συχνά συνδυαζόμενος με αυτήν, έχει ως στόχο την αταραξία του νού και την ηρεμία από τον καθημερινό καταιγισμό των παραγόμενων σκέψεων. Η "διανόρροια" είναι ένα σύμπτωμα το οποίο χαρακτηρίζει την σκέψη των ατόμων με ψύχωση. Τους είναι εντελώς αδύνατον να συγκροτήσουν την τεράστια ροή σκέψεων, δηλαδή την ακατάπαυστη παραγωγή σκέψεων που τους συμβαίνει ακούσια πλέον. Παρόμοια δυστυχώς συμβαίνει και στην συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων, χωρίς (εμφανή τουλάχιστον) ψυχοπαθολογία. Ο ανθρώπινος νους, στηριζόμενος αιώνες τώρα, στο "σκέφτομαι, άρα υπάρχω", ξέφυγε από την "φυσιολογική" λειτουργία του, σε μια ατέρμονη, συνειρμική, αυτόματη αλυσίδα σκέψεων, οι οποίες τον κατέλαβαν και τον στοίχειωσαν κυριολεκτικά.

Το δώρο του διαλογισμού στην ανθρωπότητα είναι ακριβώς αυτή η επανασύσταση του νού, η αποσυσκότισή του από τις άχρηστες σκέψεις. Είναι ένα εργαλείο βαθειάς παρατήρησης των σκέψεων και δημιουργίας Σιωπής. Σιωπή είναι θεραπεία, είναι αγάπη, είναι γαλήνη, είναι σύνδεση, είναι ο Θεός. Οι αχαλίνωτες σκέψεις εδράζονται στον φόβο ή ο φόβος και το άγχος προκαλούνται από τις σκέψεις? Αυτά τα ερωτήματα έρχεται να διαγράψει ο διαλογισμός, εισάγοντας την παρατήρηση στην ανθρώπινη κατάσταση της Ύπαρξης. Δεν έχει σημασία ποιός και γιατί. Σημασία έχει να εγκαταστήσουμε μέσα μας ξανά την Σιωπή.

Ο διαλογισμός λοιπόν είναι η αναπνοή του νού μας. Εισπνέει τις τοξικές σκέψεις και εκπνέει καθαρή σιωπή. Συνεχίζοντας και μιλώντας γενικότερα για μετατραυματικό στρες ή μετατραυματική διαταραχή, εννοούμε μια κατάσταση νεύρωσης, η οποία μπορεί να διαρκέσει αρκετές εβδομάδες συνήθως μετά την εμπειρία ενός σοβαρού ατυχήματος ή δυστυχήματος, έντονης βίας, τραυματικής συμπεριφοράς από τρίτους ή απειλής κατά της ζωής. Το εν λόγω άτομο, έχοντας υποστεί ένα σοβαρό λοιπόν σοκ, βιώνει μία απορρύθμιση σε νοητικό, ψυχολογικό και σωματικό επίπεδο (Brunet A., Akerib V., Birmes P., 2007). Στο σωματικό επίπεδο έχουμε αναταραχή στις ώρες του ύπνου, στην όρεξη, στο σεξ, πόνους, αδιαθεσίες, πονοκέφαλους, εφίδρωση και αυξημένη κατανάλωση ουσιών. Στο συναισθηματικό - νοητικό επίπεδο, το άτομο βιώνει θλίψη, απελπισία, στεναχώρια, τρόμο, άρνηση, παραισθήσεις, άγχος, έντονη ανησυχία, νευρικότητα, αστάθεια, αμφιθυμία, εισβολή παράξενων σκέψεων, flashback του τραυματικού γεγονότος, αποφυγή ότι θυμίζει το συμβάν, ενοχή, και ανάμνηση άλλων παλιότερων τραυμάτων.

Πιο συγκεκριμένα λοιπόν, πολλά από τα άτομα που νόσησαν από τον ιό Covid19 και ειδικά αυτά που διασωληνώθηκαν και βρέθηκαν κοντά στον θάνατο, αλλά γλύτωσαν, παρουσίασαν και παρουσιάζουν σε μεγάλο βαθμό μετατραυματικό στρες και πολλά από τα παραπάνω συμπτώματα. Μπορούμε όμως σίγουρα να προσθέσουμε την ανθρωποφοβία, την νοσοφοβία, τις υποχονδριακές τάσεις, την κλειστοφοβία, τον φόβο εγκλεισμού, και γενικότερα ότι συνδέεται με απομόνωση, εγκλεισμό, αρρώστια και θάνατο. Το σημείο που ενώνει το σώμα και το νοητικό συναισθηματικό πλέγμα, βάλλεται διαρκώς κατά την διάρκεια της περιόδου του μετατραυματικού στρες. Υφίσταται δηλαδή μία αποσύνδεση του σώματος από το πνεύμα, με κυρίαρχη την απορρύθμιση του νευρικού του συστήματος.

Εδώ λοιπόν έρχεται η γιόγκα, να παράσχει αρχικά ένα κοινωνικό πεδίο, όπου το τραυματισμένο άτομο επανασυνδέεται με την κοινότητα μέσω της ομαδικής πρακτικής και απομακρύνεται αρχικά από την υπαρξιακή του απομόνωση. Η ομαδική πρακτική παρέχει προστασία και δυνατότητα επαναβίωσης της ασφάλειας που έχει χαθεί. Η γιόγκα εξισορροπεί έπειτα στο σωματικό πεδίο την επαφή με αυτό. Γειώνει το άτομο και το φέρνει κοντά πάλι, στις πραγματικές του αισθήσεις. Ενοποιεί και επαναφέρει δηλαδή το άτομο στην πραγματικότητα. Με τις στάσεις (άσανες) και τις αναπνοές, βελτιώνεται σταδιακά η απορρύθμιση και επανασυνδέεται το άτομο με την χαρά της ζωής. Λειαίνεται η άρνηση μέσω της συνεχούς ροής που μπαίνει και βγαίνει από μέσα του, καθώς το άτομο ενεργοποιεί ξανά το σώμα του και ξεμπλοκάρει τα μπλοκαρίσματα, τα οποία είχαν δημιουργηθεί κατά το συμβάν και μετά.

Όταν λοιπόν ομαλοποιείται το Αυτόνομο Κεντρικό Σύστημα και οι αντιδράσεις μειώνονται, το πάσχον άτομο μπορεί επιτέλους να χαλαρώσει, να ηρεμήσει και να προσαρμοστεί σιγά σιγά ξανά στην καθημερινότητά του. Με τον διαλογισμό, το άτομο που υποφέρει από μετατραυματικό στρες μπορεί να ωφεληθεί πολλαπλώς. Αρχικά λοιπόν, χρειάζεται μία επαφή ξανά με το σώμα, πχ μέσω της γιόγκα, για να εξισορροπηθεί η διαστρεβλωμένη ενέργεια. Αυτή είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για τον διαλογισμό. Ο νους πρέπει να φτάσει σε ένα σημείο, όπου η περίσσεια ενέργεια έχει εξατμιστεί, για να μπει σε μια κατάσταση βαθειάς παρατήρησης και προσοχής. Όσο αποσυνδέεται η αλυσίδα των ατέρμονων σκέψεων, τόσο το άτομο αποσυνδέεται από τα συναισθήματα του φόβου, της ανησυχίας, του τρόμου και του άγχους, που συμβαίνουν στο μετατραυματικό στρες.

Το διαλογιζόμενο άτομο, κατανοεί αργά αργά, οτιδήποτε απορρυθμίστηκε και οτιδήποτε επανέρχεται. Η αποταύτιση από τις έμμονες σκέψεις, απαλλάσσει επιτέλους το άτομο και από συναισθήματα ενοχής, τρόμου και ανεπάρκειας. Στα άτομα που βγήκαν νικητές, από την μάχη με τον κορονοϊό αλλά υποφέρουν από μετατραυματικό στρες, η γιόγκα και ο διαλογισμός συνεισφέρουν στην σταδιακή επαναφορά στην πραγματικότητα, όπου η απαραίτητη προσοχή δεν σημαίνει φοβία και τρόμος για την ζωή. Είναι σημαντικό και η αναπνοή, ως εκφύσημα σταθερό ζωής, όσο και η ενσωμάτωση σε ομάδες και η επανακοινωνικοποίηση, καθώς επίσης και η παρατήρηση των σκέψεων που προκαλεί η εγγύτητα με τον θάνατο. Συμπερασματικά, η εξισορροπητική ενέργεια της γιόγκα και η αποταύτιση από τις σκέψεις μέσω του διαλογισμού, αποτελούν μία πολύ αποτελσματική αντιμετώπιση των αναρρωμένων από Covid19 ατόμων που υποφέρουν από μετατραυματικό στρες.

---

Ο Μπόχτης Κωνσταντίνος γεννήθηκε στην Αθήνα και πολύ νωρίς ανακάλυψε την μεγάλη του αγάπη για τη γιόγκα. Η γιόγκα τον έχει βοηθήσει να καθησυχάσει τον νου και να γνωρίσει τον εαυτό του, επίσης, τον έχει βοηθήσει με σωματικούς πόνους. Σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες και είναι κάτοχος ΜΒΑ. Από το 2006 μέχρι σήμερα, έχει ολοκληρώσει εκπαιδευτικά προγράμματα και workshops, πάνω στη γιόγκα, σε Ελλάδα και εξωτερικό, με παγκοσμίως γνωστούς δασκάλους. Ο Κωνσταντίνος ειδικεύεται στην Hatha και Ashtanga Yoga, διδάσκοντας παράλληλα Yin, Iyengar, Therapeutic, Vinyasa, Gyan, Prenatal και Kids Yoga. Έχει λάβει πιστοποίηση RYT-500 του Yoga Alliance, είναι αναγνωρισμένο μέλος (Master level 500hr) του Yoga Alliance International της Ινδίας, του Συλλόγου Γιόγκα Ελλάδος, του World Yoga Alliance και του Thai Healing Alliance. Επίσης είναι τακτικό μέλος στην Ελληνο-Ινδική Εταιρεία Πολιτισμού & Ανάπτυξης. Είναι θεραπευτής Ταϊλανδέζικου μασάζ και reiki. Ο Κωνσταντίνος διδάσκει στην Ασία, οπότε μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα σε Ελλάδα και Ασία (Ταϊλάνδη, Ινδονησία κ.α). Με την αφοσίωσή του στη γιόγκα, αυτό που θέλει είναι να εμπνεύσει τους γύρω του να ξεκινήσουν ή να συνεχίσουν την πρακτική τους, έτσι ώστε να απολαύσουν μακροπρόθεσμα όλα τα οφέλη που προσφέρει. email επικοινωνίας: bochtisk@hotmail.gr 

 

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα 

SHAMANISM & YOGA CERTIFICATION, ONLINE 9 MONTH SEMINAR, IN ENGLISH, SPECIAL PRICE FOR GREECE RESIDENTS!!

Online / Zoom εκδήλωση

Εδώ μπορείτε να δηλώστε συμμετοχή

Υπεύθυνη προγράμματος: Βικτώρια Μπόντζου - bontzouvictoria@gmail.com / +306937226297

https://www.jaguarpath.com/training-in-shamanism

---

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

One Weekend per Month
November 14, 2020-June 20, 2021 - Special price for Greece residents only, see registration and payment links below-**THE SEMINAR WILL BE CONDUCTED IN ENGLISH LANGUAGE**

Saturdays & Sundays:

Jaguar Yoga 16:00-18:30pm GREEK TIME
Shamanic Healing Certification 20:00-23:00pm GREEK TIME

The Jaguar Path

Yoga and Shamanic Certification Program

This training combination is The Jaguar Path's signature training program, honed and refined over the last 15 years of delivery to the ever-growing international Jaguar Tribe, offering
you the direct experience and ability to facilitate the profound healing that both yoga & shamanism offer. At the end of this training, you will receive a Jaguar Path Certificate in
Shamanic Healing.
With one additional week long Jaguar Yoga teacher training , you can become a Yoga Alliance Certified 200-hour Jaguar Yoga Teacher as well. Jaguar Yoga focuses on the breath, meridians
and the emotional body. This yoga is a technology to create your optimal state of being and theability to engage in life on another
level.

This signature combined training program is the only one of its kind and is rooted in Jaguar Path founder and Q'ero Elder Ray Crist's three decades of deep experience and knowledge of shamanism, yoga, Chinese medicine, and Reiki, and Young Master Nina Crist's two decades of disciplined training in energy healing, martial arts, yoga, and shamanism

.*Zoom Live from Blue Spirit Retreat Center, Costa Rica
Or enjoy recorded sessions for viewing at a time that works for you!

In this training, you will:
- Connect to your true nature, your deepest self
- Receive and directly experience 20 shamanic healing tools
- Move through limiting beliefs and patterns that are holding you back
- Move towards your optimal state of being
- Learn and honor the ancient philosophies of the Q'eros directly from an Elder
- Learn the modern understanding of how these ancient technologies work through quantum science
- Learn and practice how to offer these tools to others to facilitate healing
- Connect with like-minded others in a sacred healing circle under the guidance of master facilitators with a combined 50 years of experience.

You have a choice of subscribing only for Shamanic Training for ±678e, or for both Yoga and Shamanic Traing for ±1,000e, acccording to the exchange rate of USD to EUR on the date of payment. (Price in USD is 800 or 1200 accordingly), 50% off the price offered in the United States, especially for Greece residents.
See the payment links below ** These are special prices for Jaguar Path Greece residents only**

Curriculum & Dates

Saturdays & Sundays: Yoga Flow 9:00-11:30 ~ Shamanism 1:00-4:00
*All times EST
FOR GREECE converted to 7 hours ahead EST Times :
Yoga Flow** 16:00PM-18:30pm - Shamanism 20:00-23:00pm

Session 1 November 14-15, 2020
Session 2 December 12-13, 2020
Session 3 January 9-10, 2021
Session 4 February 6-7, 2021
Session 5 March 20-21, 2021
Session 6 April 17-18, 2021
Session 7 May 15-16, 2021
Session 8 June 5-6, 2021
Session 9 June 19-20, 2021

Supportive zoom meetings for Q&A and practice in between sessions 6-8pm: 11/24, 1/19, 2/23, 4/27 * Time of sessions will alternate for Greece residents accordingly

Session Topics

Foundations of Shamanism
November 14-15, 2020
In the first session of your training,You will receive a solid foundation on the ways of the Incas, their practices as well as healing techniques. This session sets the foundations for the whole training. You will also learn how to clear blocked chakras, and how to balance the energy body.

Power Animals
December 12-13, 2020
The shamanic traditions use the archetypes of power animals as allies, advisors, and protectors. You will study the chakra totem and explore the power animals of the Inca trilogy, Serpent (body), Jaguar (mind) and Condor (spirit) In this session you will learn to guide others through a shamanic journey of finding one's Power Animal. From this session on you will always walk with your Power Animal to your side.

Shamanic Journeys
January 9-10, 2021
The power of the shaman lies in the ability to explore and make changes in the subconscious. Their method is journeying. In this session, you will explore two profound shamanic journeys, "Soul Retrieval". Through Soul Retrieval you will receive the healing and empowerment and will also learn how to lead others into a Soul Retrieval.

Dear Advisor Divination
February 6-7, 2021
This session is all about the sixth sense of insight and the use of oracle techniques. Through the exploration of the I-Ching, you will learn to draw information from ancient Taoist wisdom. You will discover that not only do we receive information from the future through divination, but that we also affect the outcome of events through the use of Sand Paintings. We become the directors of our own life and future.

Energy Mechanisms
March 20-21, 2021
In this session, you will study the mechanisms of energy. You will learn how to clear three distinct types of energies (energy worms, object extractions, and intrusive entity extraction). These practices allow you to liberate crystalized prana from the energy body, making it once again accessible for everyday life and the designing of dreams. This is our deepest and most metaphysical session yet!

Tracking and Seeing
April 17-18, 2021
In this session you will learn the Ayurvedic Principles, referred to as the "Doshas". This new dimension of awareness will allow you to read your client's body language and inform you to be more astute to their predisposition. You will also learn Ayurvedic self care practices, receive nutritional tips and guidelines, as well as instruction on how to create an altar at home to support you as you build and establish a balanced and spiritual lifestyle.

Using Passwords
May 15-16, 2021
Each client comes with a story and specific words that bind them. You will learn how to identify these as “Passwords”. Using the Passwords and offering new words to your clients, you can assist them to release emotions such as shame, guilt, pain, as well as inhibitions. You can support your client to rewrite their story. In this session, you will also learn the basics of EFT Emotional Freedom Technique or else known as Tapping.

Healing Session Protocol
June 5-6, 2021
In this session, we clarify all the tools that we have learned and take a close look at how a healing session unfolds minute to minute. After this session, you will be ready, confident and empowered to offer shamanic session and to work with people who are either facing a psychological or a physical issue. In this session, you will have a clear way of guiding people into finding their Personal Power.

Activate your inner Shaman
June 19-20, 2021
Your graduation will be celebrated with fire ceremony! You will learn how to activate you inner shaman. You will learn the amazing tool of protection and will be initiated as a Pampomesaiok! You will discover the most auspicious times of the year to perform a ceremony, how to lead men’s circles, women’s circles and ways to honor the changing of seasons.
Ray Crist has spent the last three decades immersed in shamanism, various styles of yoga, Chinese medicine, martial arts, and Reiki. He has been offering workshops and trainings at Kripalu Center for Yoga and Health and around the globe for over 15 years. Ray’s trainings focus on how to use shamanic tools and yoga to live a balanced and empowered life.

Ray was diagnosed with stage 4 cancer in 2003 and left his home country of Greece to begin his extensive travel through Peru and Mexico in search of indigenous healers. To his surprise, the shamans he met told him that they couldn’t heal him ... but that he could become a shaman and heal himself. Ray went on to become an apprentice of three shamans from lineages as old as the Inca civilization and the Amazon jungle shamans - spending several months of each year living with them as family, learning, studying, and healing. He received several initiations until he climbed to the top level of the Q'ero lineage and was eventually initiated by his teachers as a Kuraq Akulleq, an Elder of the tribe. This Quechua word translates to “seer” or “visionary” and comes with it a directive to share the Q'ero teachings to other nations as a planetary representative of the tribe. This has become the mission of Ray’s life, and he founded The Jaguar Path in 2007 as the home base for that work.

Ray is honored to share these teachings that he holds so close to his heart. He is known for focusing on affection and humor in his delivery, softening and opening the hearts of his students to receive the accelerated healing that these teachings can offer. Ray bows to the unfathomable power of this work and to the unlimited potential of each member of the ever-growing international Jaguar Path Tribe.

Shamanism, notes Ray, is the most ancient form of healing. “Shamans treat illness by mending the person’s soul in the spirit world,” he says. “They are intermediates between the physical world and the spirit world; they look beyond belief systems and the world we see.”
From a shamanic perspective, Ray says, “dis-ease” results when we lack balance between the spiritual and material parts of our lives and ourselves. This imbalance can create energy blocks in the body. (Yogis refer to them as “samskaras.”) To clear energy blocks, shamans work in the spirit realm, turning to symbolic practices like fire ceremonies, chanting, rattling, and sand painting. “Shamans work on the subconscious,” Ray explains. “They help people come back to their personal power.”
Ray says there’s crossover between shamanism and yoga because the practice of yoga also clears energy blocks. “All asanas help us stretch our nervous systems, knead our internal organs, and clear out our meridians,” he notes. “Each posture is designed to clear out one or a set of meridians, which offers clarity and power.”
For example, Warrior II clears out the kidney meridian, helping us stand upright and release fear; the heart meridian, releasing confusion and building courage; and the lung meridian, allowing us to breathe more deeply and release sadness. Downward Facing Dog also impacts the heart meridian, as well as the bladder meridian, which is responsible for the movement of water in our body, helping us clear out stagnant emotions from the past. Savasana opens the pineal gland, Ray says, allowing the body to enter a deep, healing state and the soul to rise into the dream world and the spirit world. “Tibetans say Savasana is the practice of dying,” Ray explains.
As much as he is a firm believer in the efficacy of yoga and shamanic practices, Ray acknowledges that he’s alive today not only because of those ancient arts, but also because of conventional medicine. He had surgery on his right kidney, after which he went to Peru and continued his healing with the shamans. “There’s a time for an antibiotic, and there’s a time for rattling and chanting and a fire ceremony,” he says.
Ray believes that when we incorporate shamanic and yoga practices into our lives, we begin to balance the spiritual and the material. “We begin letting go of old belief systems,” he says. “We become empowered. We create a personal relationship with the Divine. We come closer to our true nature and learn to follow our hearts.”

Nina Crist grew up close to nature in Maine and was called from a young age to live a spiritual path in service of uplifting and developing others. She always knew that her life would focus on offering nourishment and support to those around her. At 17 she began training extensively in the martial arts, drawn to a deeply traditional, non-competitive, nature-based delivery of these ancient teachings in which discussion of the virtues and on becoming your best self, was held side by side with the physical forms. The roots of this lineage reach directly to the Shaolin Temple itself.

For 20 years of her adulthood, Nina lived, breathed, studied, and taught the martial arts, learning the essence of each style: karate, aikido, jiu jitsu, Tai Chi, Chi Gung, Kung Fu, and more. She has earned the title of Young Master, and is a keeper of this ancient wisdom.

Nina went on to become a Core Faculty member and Luminary presenter at Kripalu Center for Yoga & Health, where she received further yoga training. As a teacher, Nina draws on her deep practice and study of pranayama, mudras, meridians, postures, alignment, and the subtle body. She is a graduate of the Jaguar Path training in yoga & shamanism and co-leads these programs with Ray while expanding the Jaguar Path’s Martial Arts offerings.

Nina is honored to utilize her decades of traditional training and her own deep practice, to make these ancient arts accessible to her students of all levels. It is her life’s work to peel back the layers of dogma and fear that surround this ancient wisdom so that people from all walks and all stages of life can benefit. She is known for her heart-centered, bright-eyed approach to teaching and connecting that focuses on bringing out the absolute best in every person she encounters.

---

Please use this link for the Shamanic Healer only portion @ price for Greece residents only:

https://jaguarpath.simplero.com/purchase/114268-Shamanic-Certification-Program/special/uDW7aCp8m4UKJsDnBFGwqPcH?ref=20204-Victoria-Bontzou

And this link for the full training @ Greece price:
https://jaguarpath.simplero.com/purchase/109173-Jaguar-Yoga-Shamanic-Healing/special/fnp9hwqrBTFU6nUddrJAjDBr?ref=20204-Victoria-Bontzou

The link for each meeting on Zoom will be sent ot you on your
e-mail, prior to each session.

For more information please see the links below, or call Victoria Bontzou-The Jaguar Path Greece- mob. +306937226297

What is Jaguar Path? (video)
https://youtu.be/y9wlrsxsLnw

What is Shamanism? (video)
https://youtu.be/1q8qwUM2eF0

Why Yoga and Shamanism? (video)
https://www.youtube.com/watch?v=1ki3UvdzhVs&t=2s

Testimonialshttps://youtu.be/Z54mKOW_XXg
https://youtu.be/skR-fTAISro (video)

https://www.jaguarpath.com/training-in-shamanism