Ψυχική ανθεκτικότητα: Χάρισμα ή κατάκτηση

Κατηγορία Τρόπος Ζωής
Τετάρτη, 05 Δεκεμβρίου 2018 09:24 Διαβάστηκε 2990 φορές
Τεύχος 88 Ντίνα Διονυσοπούλου

Όταν η Asha Philip βρέθηκε εκτός αγωνιστικού χώρου για αρκετά χρόνια μετά από σοβαρό τραυματισμό στους παγκόσμιους αγώνες του Κεμπέκ, ένιωσε έναν πόνο στην ψυχή, και πιθανώς τον οίκτο και τη συμπάθεια όσων την έβγαλαν από τη λίστα των φαβορί του διπλού μίνι τραμπολίνο.

Λάθος κινήσεις, κακιά στιγμή, έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης και η χρυσή βρετανίδα αθλήτρια με τη μεγάλη συλλογή μεταλλίων, ολοκληρώνοντας την έξοδό της ένιωσε το πόδι της να σπάει, να γίνεται κομμάτια…

Όλοι πίστεψαν, για λίγο και η ίδια, ότι τα πάντα χάθηκαν. Η μητέρα της, όμως, πίστεψε στις δυνάμεις του παιδιού της και η Asha με τη σειρά της την εμπιστεύθηκε και έδωσε μαθήματα ψυχικής ανθεκτικότητας.

Ξεκινώντας σταδιακά, με πολύ κόπο, δυσκολίες και τραυματισμούς κατά τη διάρκεια των προπονήσεων, η 17χρονη ,τότε, αθλήτρια επανήλθε στα γήπεδα έπειτα από εντατικές προσπάθειες τριών ετών, για να αποσπάσει σημαντικές διεθνείς διακρίσεις ως σπρίντερ.

Όπως λέει η ίδια αφηγούμενη στο bbc (1) το δύσκολο ταξίδι της στον αθλητισμό και τον πρωταθλητισμό, «εκείνο που στέκεται ανάμεσα στην επιτυχία και την αποτυχία είναι η δύναμη του μυαλού μας».

Κυνηγήστε τους στόχους σας και ισορροπείστε τους σωστά, συμβουλεύει η διακεκριμένη αθλήτρια, τονίζοντας ότι τελικά πρόκειται για εκείνο που είναι σημαντικό για μας και μας κάνει να ανθίζουμε…

Κι αυτό λέει η Asha Philip δεν είναι ο αθλητισμός, είναι η ίδια η ζωή.

Είναι χάρισμα ή κατάκτηση η ψυχική ανθεκτικότητα;

Η έννοια της ψυχικής ανθεκτικότητας που έδωσε ώθηση στην Asha αλλά και σε πολλούς ακόμη επώνυμους και ανώνυμους που ζουν ανάμεσά μας, να ξεκινήσουν πάλι από την αρχή, προέρχεται από την ψυχολογία και είναι ένας τρόπος ερμηνείας του πώς οι άνθρωποι μπορούν να διαχειριστούν τη ζωή και να ζουν καλά παρά τις αντίξοες καταστάσεις.

Και στον δικό μας στίβο του καθημερινού αγώνα για την επιβίωση, των εντάσεων, της κρίσης, της οικονομικής στενότητας, της ανεργίας και της αβεβαιότητας, τα χτυπήματα είναι πολλά. Κάποιοι από εμάς καταφέρνουν να τα αντιμετωπίσουν και κάποιοι άλλοι βουλιάζουν μέσα σε συναισθήματα αυτολύπησης και απελπισίας.

Είναι όλα εκείνα τα δύσκολα γεγονότα που αλλάζουν τη ζωή μας. Ο θάνατος ενός αγαπημένου μας προσώπου, η απώλεια εργασίας, μία σοβαρή ασθένεια και πολλά ακόμη τραυματικά γεγονότα που αποτελούν εξαιρετικά δύσκολες εμπειρίες ζωής.

Οι ρώσοι μάς διδάσκουν ότι επιτρέπεται να πέσεις, επιβάλλεται να σηκωθείς. Ωστόσο, άλλοι σηκώνονται με σιγουριά και παίρνουν φόρα για να συνεχίσουν και άλλοι αισθάνονται ότι ίσα που τους κρατούν τα πόδια τους…

Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Ψυχολογίας (American Psychological Association) (2) η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η διαδικασία της κατάλληλης προσαρμογής ενάντια στις αντιξοότητες, το τραύμα, την τραγωδία, τις απειλές ή τις σημαντικές πηγές στρες, όπως τα προβλήματα της οικογένειας και της σχέσης, τα σοβαρά προβλήματα υγείας, το άγχος στο χώρο εργασίας, καθώς και ο οικονομικός παράγοντας.

Έρευνες έχουν δείξει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα είναι συνηθισμένη και όχι κάτι εξαιρετικά σπάνιο. Οι άνθρωποι συχνά επιδεικνύουν ψυχική ανθεκτικότητα. Ένα παράδειγμα που αναφέρεται σε αρκετές επιστημονικές εργασίες είναι η αντίδραση πολλών αμερικανών στις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και οι προσπάθειές τους να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους μέσα από τον θάνατο και τις στάχτες που άφησε πίσω του το διπλό τρομοκρατικό χτύπημα.

Η έρευνα για την ψυχική ανθεκτικότητα εμπλέκει πολλούς παράγοντες (3), όπως οι ατομικοί (γενετική, ηλικία, φύλο, αναπτυξιακό στάδιο, εμπειρίες ζωής), το κοινωνικό πλαίσιο (κοινωνική στήριξη, κοινωνική τάξη, πολιτισμός, περιβάλλον), καθώς επίσης και η ποιότητα και η ποσότητα των γεγονότων της ζωής ενός ανθρώπου (σκοπιμότητα, δυνατότητα ελέγχου, θεματικές, χρονική διάρκεια και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις).

Από τους πρώτους μελετητές οι οποίοι επικεντρώθηκαν στην ψυχική ανθεκτικότητα ήταν η αμερικανίδα ψυχολόγος Emmy E. Werner, στα τέλη της δεκαετίας του ΄60. Στην έρευνά της επικεντρώθηκε σε παιδιά μιας συγκεκριμένης περιοχής (Χαβάη) και διαπίστωσε ότι περίπου το ένα τρίτο του συνόλου των παιδιών υψηλού κινδύνου – με αρνητικό ψυχολογικό και κοινωνικό περιβάλλον (κυρίως εκείνα που ζούσαν κάτω από αντίξοες συνθήκες), όταν μεγάλωσαν επέδειξαν «ανθεκτικότητα» δηλαδή έγιναν σπλαχνικοί και ικανοί ενήλικες, παρά το προβληματικό ιστορικό τους.

Περισσότερη ψυχική ανθεκτικότητα, πιο ανθεκτική καρδιά

Η ψυχική ανθεκτικότητα φαίνεται ότι αποτελεί επίσης ένα πολύ καλό «φάρμακο» για την υγεία της καρδιάς μας. Αυτό προκύπτει από τα συμπεράσματα μεγάλης έρευνας (4) που βασίστηκε σε δείγμα 237.000 ανδρών, οι οποίοι γεννήθηκαν μεταξύ 1952 και 1956 και τέθηκαν υπό ιατρική παρακολούθηση από το 1987 έως το 2010, με ενημέρωση από τα σουηδικά μητρώα.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας η χαμηλή ψυχική ανθεκτικότητα στο στρες συνδέθηκε με υψηλότερο κίνδυνο για εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων. Οι ερευνητές πραγματοποίησαν 10.581 διαγνώσεις με καρδιαγγειακό νόσημα. Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα υποστηρίζει ότι τα χαμηλά επίπεδα ανθεκτικότητας στο στρες στην εφηβεία συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα για εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων στη μέση ηλικία, η οποία, μάλιστα, φαίνεται να μειώνει και τα οφέλη της φυσικής άσκησης.

Tips για βελτίωση της ψυχικής ανθεκτικότητας

Μπορεί να είναι γραμμένη στο dna μας και να επηρεάζεται από κοινωνικούς και ψυχολογικούς παράγοντες, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν διδάσκεται. Υπάρχουν απλοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να αυξήσουμε την ψυχική μας ανθεκτικότητα και να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από διάφορές δυσάρεστες καταστάσεις όπως η κατάθλιψη και το στρες. Κι ακόμη να ισορροπήσουμε παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο να κλονιστεί η ψυχική μας υγεία, όπως ο εκφοβισμός ή ένα προηγούμενο ψυχικό τραύμα.

Οι ειδικοί της Mayo Clinic (Mayo Clinic Stuff) (5) δίνουν τις παρακάτω συμβουλές για το πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την ψυχική μας ανθεκτικότητα:

Δικτυωθείτε. Η οικοδόμηση ισχυρών, θετικών σχέσεων με τους αγαπημένους σας και τους φίλους σας μπορεί να σας προσφέρει την απαραίτητη υποστήριξη και αποδοχή στις καλές αλλά και στις κακές στιγμές. Σημαντική υποστήριξη μπορεί να προσφέρει επίσης και η ενασχόληση με τον εθελοντισμό ή με κάποια πνευματική κοινότητα.

Δώστε νόημα σε κάθε μέρα της ζωής σας. Ασχοληθείτε με πράγματα που δίνουν την αίσθηση της ολοκλήρωσης και του σκοπού κάθε μέρα. Ορίστε στόχους που θα σας βοηθήσουν να κοιτάξετε προς το μέλλον με νόημα.

Μάθετε από την εμπειρία σας. Σκεφθείτε πώς αντιμετωπίσατε τις δυσκολίες στο παρελθόν. Εξετάστε τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που σας βοήθησαν σε δύσκολους καιρούς.

Παραμείνετε αισιόδοξοι. Δεν μπορείτε να αλλάξετε το παρελθόν, αλλά πάντα μπορείτε να κοιτάξετε με χαμόγελο προς το μέλλον. Η αποδοχή και μάλιστα η πρόβλεψη της αλλαγής καθιστά ευκολότερη την προσαρμογή και την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων με λιγότερο άγχος και ανησυχία. Άλλωστε και η αλλαγή αποτελεί μέρος της ζωής.

Να προσέχετε τον εαυτό σας. Επικεντρωθείτε στις δικές σας ανάγκες και στα δικά σας συναισθήματα. Συμμετέχετε σε δραστηριότητες και ασχοληθείτε με χόμπι που απολαμβάνετε. Συμπεριλάβετε τη σωματική δραστηριότητα στην καθημερινή σας ρουτίνα. Κοιμηθείτε αρκετά και ακολουθήστε μια υγιεινή διατροφή. Τεχνικές διαχείρισης του στρες και χαλάρωσης, όπως γιόγκα, διαλογισμός, η βαθιά αναπνοή ή προσευχή, θα σας βοηθήσουν επίσης, να επιτύχετε το στόχο σας.

Να είστε ενεργοί. Μην αγνοείτε τα προβλήματά σας. Αντίθετα, προσπαθήστε να προβλέψετε τι μπορεί να αντιμετωπίσετε, να ετοιμάσετε ένα ρεαλιστικό σχέδιο και να το υλοποιήσετε.

Παρόλο που μπορεί να χρειαστεί χρόνος για να ανακάμψετε από μια μεγάλη αποτυχία, τραυματικό συμβάν ή απώλεια, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι η κατάστασή σας μπορεί να βελτιωθεί αν δουλέψετε πραγματικά πάνω σε αυτό.

Κι αν βλέπετε ότι η κάτω βόλτα έρχεται να… σας πάρει από το χέρι, περάστε δυναμικά στην αντεπίθεση, δίνοντας στη ζωή σας πραγματικό νόημα. Κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε στιγμή.

Η ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας είναι για κάθε άνθρωπο ένα προσωπικό ταξίδι. Ίσως η διαδρομή να μην είναι εύκολη, όμως ο προορισμός αξίζει. Αξίζει όσο και η ποιότητα της ζωής μας.

Στο χέρι μας είναι να ανακαλύψουμε τα αποθέματα δύναμης και αισιοδοξίας που κρύβουμε μέσα μας και να προχωρήσουμε μπροστά, αφήνοντας πίσω ότι μας φοβίζει, μας πληγώνει και απειλεί να μας καθηλώσει.

Πηγές:

  1. www.bbc.com/ideas/videos/talk-about-resilience-lessons-from-a-champion/p06flsck
  2. www.apa.org
  3. www.resilience-project.eu
  4. Stress resilience and physical fitness in adolescence and risk of coronary heart disease in middle age. Bergh C1, Udumyan R1, Fall K1, Almroth H2, Montgomery S3
  5. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/resilience-training/in-depth/resilience/art-20046311