Συνένζυμο Q10

Παρασκευή, 16 Ιανουαρίου 2015 00:00 Διαβάστηκε 8193 φορές
Issue 65

Καθώς η χρήση του συγκεκριμένου συμπληρώματος αυξάνεται ολοένα και περισσότερο, τι συμβαίνει με τους εντυπωσιακούς ισχυρισμούς που τη συνοδεύουν;

Γράφει η Τζοάνα Έβανς

Σύμφωνα με μια έρευνα της ConsumerLab.com, μιας ανεξάρτητης εργαστηριακής ομάδας που εξετάζει υγιεινά και θρεπτικά προϊόντα, το συνένζυμο Q10 αποτελεί το τρίτο διασημότερο συμπλήρωμα διατροφής στις ΗΠΑ— μετά τα Ω-3 συμπληρώματα που βρίσκονται στην κορυφή της κατάταξης και τις πολυβιταμίνες που ακολουθούν δεύτερες. Ένα ποσοστό που αγγίζει το 55% των 6.000 συμμετεχόντων στην έρευνα, ανέφερε ότι χρησιμοποιεί το συνένζυμο Q10, συγκριτικά με το 50,9% που ίσχυε για την περσινή χρονιά.

Δεδομένων των εντυπωσιακών ισχυρισμών για το συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό, δεν είναι και τόσο παράξενο που έγινε τόσο διάσημο. Εδώ και καιρό γνωρίζουμε για τη θετική του επίδραση στη υγεία, αλλά πλέον υπάρχουν ισχυρισμοί που αναφέρονται και στην ενίσχυση της ενέργειας, τη μείωση των ημικρανιών, την ευκολότερη απώλεια βάρους, τη θεραπεία της περιοδοντίτιδας, την αντιμετώπιση της στειρότητας και την καθυστέρηση της εξέλιξης του Πάρκινσον.

Επομένως και μετά απ’ όλα αυτά, κατά πόσο θα μπορούσε το Q10 να αποτελέσει βασικό συμπλήρωμα για όλους μας;

Τι είναι το συνένζυμο Q10;

Το CoQ10, επίσης γνωστό και ως «Ουμπικινόνη», αποτελεί ένα συστατικό παρόμοιο με τις βιταμίνες που πρακτικά συναντάμε σε κάθε κύτταρο του ανθρώπινου σώματος και ειδικά στην καρδιά. Από την ανακάλυψη και απομόνωσή του, πριν από περίπου 50 χρόνια, έχουν πραγματοποιηθεί εκατοντάδες μελέτες και είναι πλέον ξεκάθαρο ότι αποτελεί ένα απαραίτητο στοιχείο για την υγεία μας, καθώς όχι μόνο παίζει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή τριφωσφορικής αδενοσίνης (ΑΤΡ), τη σημαντικότερη μορφή αποθηκευμένης ενέργειας του σώματος, αλλά αποτελεί και ισχυρό αντιοξειδωτικό— με ικανότητα εξουδετέρωσης ελευθέρων ριζών, 50 φορές μεγαλύτερη από αυτή της βιταμίνης Ε.

Έρευνες δείχνουν ότι στον ιστό και το αίμα των ενηλίκων περιέχονται συνολικά γύρω στα 2.000mgCoQ10, ενώ απαιτούνται 500mg την ημέρα, για τη διατήρηση αυτής της ποσότητας. Η συνήθης διατροφή μας παρέχει σχεδόν 5mg την ημέρα, επομένως τα υπόλοιπα θα πρέπει να συντεθούν από τον οργανισμό. Παρόλα αυτά, η ικανότητά μας να συνθέτουμε το Q10 φαίνεται πως μειώνεται όσο περνούν τα χρόνια και σε περιόδους ασθένειας ή άγχους. Μάλιστα, χαμηλά επίπεδα CoQ10 έχουν εντοπιστεί σε αρκετές περιπτώσεις ιατρικών παθήσεων, συμπεριλαμβανομένων των καρδιοπαθειών, της υπέρτασης, της ουλίτιδας και του AIDS(AlternMedRev, 1996; 1:11-7). Αυτό μπορεί να εξηγήσει και το λόγο που τα συμπληρώματα CoQ10—που αυξάνουν τα επίπεδα του συστατικού στους ιστούς— φαίνεται να είναι ευεργετικά για μια ευρεία γκάμα προβλημάτων υγείας.

Ποια είναι η δράση του;

Ένα μεγάλο κομμάτι της έρευνας για τα συμπληρώματα του CoQ10 έχει ασχοληθεί με τα καρδιακά προβλήματα, επομένως έχουμε πλέον στα χέρια μας σημαντικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι το συστατικό αυτό είναι ανεκτίμητο για ασθενείς με καρδιομυοπάθειες (δυσλειτουργίες του καρδιακού μυ), καρδιακή ανεπάρκεια, στηθάγχη και υπέρταση, καθώς και για εκείνους που υπόκεινται σε καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις (AlternMedRev, 1996; 1: 168-75). Βέβαια τα πλεονεκτήματα του συνενζύμου εκτείνονται και πέραν των καρδιακών παθήσεων, σύμφωνα τουλάχιστον με τα τελευταία ευρήματα.

  • Ημικρανίες. Μια πρόσφατη μελέτη, όπου συμμετείχαν περισσότερα από 1.500 νεαρά άτομα (ηλικίας 3-22 ετών) με ημικρανίες, ανακάλυψε ότι το ένα τρίτο είχε επίπεδα CoQ10 κάτω των φυσιολογικών. Ζητήθηκε από τους ασθενείς να πάρουν κάψουλες του συνενζύμου σε δοσολογίες 1-3mg/kg καθημερινά για να δουν αν θα βελτιωθούν οι πονοκέφαλοί τους. Μετά από τρεις μήνες και καθώς τα επίπεδα του CoQ10 των ασθενών αυξήθηκαν, η συχνότητα πονοκεφάλων τους μειώθηκε (Headache, 2007; 47: 73-80).

Σε μια άλλη, τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμασία, 100mg συνενζύμου, τρεις φορές την ημέρα, ήταν απόλυτα ανεκτά από τον οργανισμό και πιο αποτελεσματικά από κάποιο εικονικό φάρμακο στη μείωση της συχνότητας των κρίσεων και των αριθμό των ημερών με πονοκέφαλο και/ή ναυτία (Neurology, 2005; 64: 713-5).

  • Ανδρική υπογονιμότητα. Το συνένζυμο Q10 μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην ποιότητα του σπέρματος, καθώς τα χαμηλά του επίπεδα έχουν παρενέργειες και στον αριθμό, αλλά και στην κινητικότητα του σπέρματος, κάτι που έχει αρνητικές επιπτώσεις στη γονιμότητα (JEndocrinolInvest, 2009; 32: 626-32). Πρόσφατα, ερευνητές άρχισαν να εξετάζουν το ενδεχόμενο, τα πόσιμα συμπληρώματα CoQ10 να βελτιώνουν την ποιότητα του σπέρματος σε υπογόνιμους άνδρες. Όταν λοιπόν, σε 60 άνδρες με υπογονιμότητα λόγω ασθενοζωοσπερμίας — μειωμένης κινητικότητας του σπέρματος — δόθηκαν 200mg συνενζύμου την ημέρα ή κάποιο εικονικό φάρμακο, για διάστημα έξι μηνών, τα επίπεδα του Q10 αυξήθηκαν σημαντικά στο σπέρμα των ασθενών και η κινητικότητά του βελτιώθηκε. Επιπλέον, από τις εννέα εγκυμοσύνες που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι έξι προέρχονταν από άνδρες που ακολούθησαν τη θεραπεία με το CoQ10 (FertilSteril, 2009; 91: 1785-92).
  • Υψηλή χοληστερίνη. Το CoQ10 είναι κλινικά αποδεδειγμένο ότι αναστέλλει την οξείδωση της LDL («κακής») χοληστερίνης και των υπόλοιπων λιποπρωτεϊνών, προστατεύοντας έτσι από την αθηρωμάτωση, και αυξάνει τα επίπεδα της HDL («καλής») χοληστερίνης. Η συνεισφορά του CoQ10 στη μείωση της χοληστερίνης θεωρείται ότι έγκειται στη λειτουργία του ως διεγέρτη της επαναφοράς της βιταμίνης Ε στην ενεργή της μορφή. Οι τοκοτριενόλες που ανήκουν στην οικογένεια της βιταμίνης Ε, θεωρούνται ισχυροί αναστολείς της HMG-CoA χοληστερόλης. Το CoQ10 χορηγείται συνήθως με στατίνες γιατί η παρατεταμένη φαρμακευτική αγωγή με αυτές οδηγεί σε μείωση των επιπέδων Q10 του οργανισμού. (Λιονάκης – Φαρμακευτικός Κόσμος)
  • Νόσος του Πάρκινσον. Το συνένζυμο Q10 μπορεί να αποτελέσει και μια αχτίδα φωτός για τους ασθενείς με Πάρκινσον και άλλες νευροεκφυλιστικές διαταραχές. Όταν ανατέθηκε τυχαία σε 80 ασθενείς με Πάρκινσον σε αρχικό στάδιο, να λαμβάνουν είτε 300, είτε 600, είτε 1200mgCoQ10 καθημερινά ή κάποιο εικονικό φάρμακο, βρέθηκε ότι μετά από 16 μήνες εκείνοι που έπαιρναν το εικονικό φάρμακο είδαν μια ελαφρά εξέλιξη της ασθένειάς τους, ενώ για όλους τους υπόλοιπους, που έπαιρναν το συνένζυμο, η νόσος εξελίχθηκε πολύ λιγότερο. Αυτό ήταν πιο φανερό σε εκείνους που έπαιρναν και τη μεγαλύτερη δόση και οι οποίοι βίωσαν κατά 44% μικρότερες ενοχλήσεις λόγω των συμπτωμάτων τους (ArchNeurol, 2002; 59: 1541-50).

Προκαταρκτικά στοιχεία επίσης δείχνουν ότι τα συμπληρώματα CoQ10 μπορεί να είναι σε θέση να καθυστερήσουν την κατάπτωση ασθενών με νόσο του Huntington και αταξία του Friedreich(NeuropsychiatrDisTreat, 2009; 5: 597-610).

  • Ουλίτιδα. Το συνένζυμο Q10 μπορεί να φανεί χρήσιμο και σε περιπτώσεις περιοδοντικής νόσου, η οποία προσβάλλει το 60% των νεαρών ενηλίκων και το 90% εκείνων που είναι άνω των 65 ετών. Χαμηλά επίπεδα CoQ10 έχουν αναφερθεί στο 96% των ασθενών με το συγκεκριμένο πρόβλημα, επομένως η λήψη συμπληρωμάτων μπορεί να αποβεί ευεργετική για την πλειοψηφία των περιπτώσεων. Όταν σε 18 ασθενείς με ουλίτιδα, χορηγήθηκαν είτε 50mg/μέρα CoQ10 είτε κάποιο εικονικό φάρμακο, κατά τη διάρκεια μιας διπλής-τυφλής δοκιμασίας τριών εβδομάδων, και οι οκτώ ασθενείς που πήραν το συνένζυμο βελτιώθηκαν, ενώ από τους άλλους 10 που πήραν το εικονικό φάρμακο, μόνο οι τρεις καλυτέρευσαν. Οι οδοντίατροι, που δε γνώριζαν ότι συμμετείχαν σε μελέτη, συνεχώς επισήμαναν ότι η κλίμακα αποθεραπείας των ασθενών που έλαβαν το CoQ10 ήταν «πραγματικά εντυπωσιακή» (AlternMedRev, 1996; 1:11-7).
  • Παχυσαρκία. Η τάση για παχυσαρκία, σε κάποιους, σχετίζεται με την παραγωγή ενέργειας. Καθώς το συνένζυμο Q10 είναι απαραίτητος συμπαράγοντας στην παραγωγή ενέργειας, υπάρχουν υποψίες ότι τυχόν έλλειψή του, μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να σχετίζεται με παχυσαρκία. Μάλιστα, σε μια μελέτη με 27 παχύσαρκους συμμετέχοντες, βρέθηκε ότι οι μισοί είχαν χαμηλά επίπεδα του συνενζύμου. Όταν πέντε από αυτούς, πήραν 100mg/μέρα CoQ10, ενώ η καθημερινή τους διατροφή έφτανε τις 650 θερμίδες, όλοι τους έχασαν περισσότερο από το διπλάσιο βάρος από αυτό που έχασαν εκείνοι που δεν είχαν ελλείψεις στο συνένζυμο και ακολουθούσαν το ίδιο πρωτόκολλο στη διατροφή τους (AlternMedRev, 1996; 1: 11-7).

Κι όμως, μια άλλη μελέτη δεν κατάφερε να εντοπίσει καμία απολύτως διαφορά μεταξύ των επιπέδων του CoQ10 σε παχύσαρκα και φυσιολογικού βάρους παιδιά (ClinChimActa, 2004; 349: 121-7). Επομένως, είναι φανερό ότι χρειάζεται να γίνει περισσότερη έρευνα ώστε να εξακριβωθεί ο ρόλος του συνενζύμου στην παχυσαρκία.

  • Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης (ΣΧΚ). Βέλγοι ερευνητές ανακάλυψαν ότι σχεδόν οι μισοί από τους ασθενείς τους με ΣΧΚ, είχαν και έλλειψη στο CoQ10 και ότι υπήρχε μια σημαντική σχέση μεταξύ των επιπέδων του συνενζύμου και των συμπτωμάτων των ασθενών. Εκείνοι με τα χαμηλότερα επίπεδα, ανάφεραν πιο έντονο το αίσθημα της κούρασης και περισσότερες διαταραχές στη συγκέντρωση και τη μνήμη (NeuroEndocrinolLett, 2009; 30: 470-6). Παρόλα αυτά, δεν είναι ξεκάθαρο αν τα συμπληρώματα του CoQ10 θα ήταν αποτελεσματικά σε ασθενείς με ΣΧΚ, αν και μία μελέτη ανακάλυψε ότι 100mg/ημέρα για διάστημα τριών μηνών, βελτίωσε την αντοχή στην άσκηση 20 γυναικών με ΣΧΚ, συγκριτικά με 20 υποκείμενα ελέγχου, χωρίς το σύνδρομο. Επιπλέον, το 90% παρατήρησε μια αξιοσημείωτη μείωση ή ακόμα και εξαφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων, ενώ το 85% παρουσίασε μείωση της κόπωσης μετά την άσκηση (AlternMedRev, 2000; 5: 93-108).
  • Καρκίνος. Μέχρι στιγμής, τα στοιχεία δηλώνουν ότι το συνένζυμο Q10 μπορεί να βοηθήσει άτομα που πάσχουν από καρκίνο. Σε μια έρευνα, χορηγήθηκαν 90mgCoQ10/μέρα, μαζί με άλλα αντιοξειδωτικά (βιταμίνη C και Ε, βήτα-καροτένη και σελήνιο) και κάποια απαραίτητα λιπαρά οξέα, σε 32 γυναίκες που ανήκαν στην ομάδα «υψηλού κινδύνου» για καρκίνο των μαστών. Κατά τη διάρκεια της δεκαοκτάμηνης θεραπείας, οι κύριες παρατηρήσεις ήταν οι εξής: (1) καμία ασθενής δεν πέθανε (ο αναμενόμενος αριθμός θανάτων ήταν τέσσερεις), (2) καμία από τις ασθενείς δεν έδειξε σημάδια μετάστασης (εξάπλωσης), (3) βελτιώθηκε η ποιότητα ζωής τους (δεν υπήρξε απώλεια βάρους, χρειάζονταν λιγότερα παυσίπονα) και (4) έξι ασθενείς βίωσαν μερική απαλλαγή του καρκίνου τους (MolAspectsMed, 1994; 15: Suppl: s231-40).

Επίσης, στην περίπτωση μιας 49χρονης γυναίκας με καρκίνο του μαστού που είχε εξαπλωθεί στους πνεύμονες, μετά από έξι μήνες θεραπείας με αυξημένη χορήγηση CoQ10 (390mg/μέρα), εξαφανίστηκε κάθε ίχνος του όγκου στην υπεζωκοτική κοιλότητα και η κατάστασή της χαρακτηρίστηκε «άριστη» (BiochemBiophysResCommun, 1995; 212: 172-7).

Πιο πρόσφατα, μια μελέτη-πιλότος, εξέτασε την κλίμακα επιβίωσης 41 ασθενών με καρκίνο στο τελικό του στάδιο, στους οποίους χορηγήθηκαν συμπληρώματα CoQ10 και άλλα αντιοξειδωτικά. Ο μέσος χρόνος επιβίωσής τους ήταν 40% μεγαλύτερος από τον αναμενόμενο. Συνολικά, το 76% των ασθενών επιβίωσε για μεγαλύτερο διάστημα από το προβλεπόμενο (JIntMedRes, 2009; 37: 1961-71).

Κι όμως, μέχρι να πραγματοποιηθεί το επόμενο στάδιο ελεγχόμενων δοκιμασιών, δεν είμαστε σε θέση να πούμε αν τελικά το συνένζυμο είναι όντως αποτελεσματικό ως αντικαρκινικός παράγοντας ή όχι— αν και τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα, μας υπόσχονται πολλά.

Το CoQ10 λειτουργεί για κάθε περίπτωση;

Το CoQ10 φαίνεται να χρησιμεύει για πολλές περιπτώσεις κοινών παθήσεων και η λίστα που τις περιέχει δεν είναι σε καμία περίπτωση ολοκληρωμένη. Τα άτομα που φαίνεται να επωφελούνται περισσότερο είναι εκείνα που έχουν έλλειψη στο συγκεκριμένο συστατικό. Καθώς το συνένζυμο παίζει σημαντικό ρόλο για το σώμα, η μειωμένη πρόσληψή του μπορεί να έχει καταστρεπτικές επιπτώσεις.

Βέβαια, δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο αν τα συμπληρώματα του CoQ10 μπορούν να ωφελήσουν και τους υγιείς ανθρώπους. Αν και μια πρόσφατη δοκιμασία ανακάλυψε ότι τα 100mg συνενζύμου την ημέρα, βελτίωσαν την απόδοση στην άσκηση σε υγιείς άνδρες, οπαδούς της καθιστικής ζωής (JStrengthCondRes, 2010; 24: 97-102), μια άλλη, ανακάλυψε ότι τα 150mg/μέρα, μαζί με ή χωρίς 1.000IU βιταμίνης Ε, δεν προκάλεσαν καμία απολύτως αλλαγή στην απόδοση υγειών και σωματικά ενεργών ανδρών (JSportsMedPhysFitness, 2005; 45: 337-46).

Επίσης και στις μελέτες σε ποντίκια, παρόλο που κάποια ευρήματα υποστηρίζουν ότι το συνένζυμο Q10 μπορεί να παίζει σημαντικό αντιγηραντικό ρόλο — επιμηκύνει το χρόνο ζωής μειώνοντας το οξειδωτικό στρες — κάποιες άλλες, δεν κατάφεραν να εντοπίσουν τέτοιου είδους δράση (FreeRadicBiolMed, 2006; 40: 480-7). Μάλιστα, μια μελέτη ανακάλυψε ότι η μακροχρόνια πρόσληψη αυξημένων δόσεων CoQ10 επιδείνωσε την γνωστική και αισθητηριακή εξασθένηση, λόγω ηλικίας, στα συγκεκριμένα ζώα (JNutr, 2009; 139: 1926-32). Ασφαλώς, αυτά τα αποτελέσματα μπορεί να μην ανταποκρίνονται και στους ανθρώπους.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι χρειάζονται και άλλες μελέτες για να προσδιορίσουμε το ρόλο των συμπληρωμάτων του CoQ10. Παρόλα αυτά και μέχρι στιγμής, φαίνεται να αποτελούν ένα ιδιαίτερα χρήσιμο συμπλήρωμα για πολλούς από εμάς— και ένα συμπλήρωμα που φαίνεται επιτέλους να ανταποκρίνεται στους (περισσότερους από) τους ισχυρισμούς που ακούγονται γι αυτό.

Ασφαλής δοσολογία

Στους ενήλικες, η δοσολογία του συνενζύμου Q10 συνήθως κυμαίνεται στα 30-90mg/ημέρα, αν και άτομα με κάποιες ιδιαίτερες παθήσεις, θα πρέπει ίσως να πάρουν μεγαλύτερες δόσεις (αλλά μόνο κάτω από την καθοδήγηση κάποιου έμπειρου ειδικού). Στο μεγαλύτερο κομμάτι της έρευνας για τις καρδιοπάθειες χρησιμοποιήθηκαν 90-150mg/ημέρα.

Μελέτες, επίσης, υποστηρίζουν ότι κάποιες μορφές του CoQ10 (χρησιμοποιώντας είτε ουμπικινόνη, την οξειδωμένη μορφή, είτε ουμπικινόλη, την αναχθείσα μορφή του συνενζύμου) είναι περισσότερο βιοδιαθέσιμες, με άλλα λόγια, προσλαμβάνονται κατευθείαν από το σώμα και χρησιμοποιούνται αμέσως (Mitochondrion, 2007; 7 Suppl: S78-88).

Το CoQ10 δεν προκαλεί σοβαρές παρενέργειες στον άνθρωπο (ExpertOpinInvestigDrugs, 2010; 19: 535-54), ενώ στις ασήμαντες περιλαμβάνονται η ναυτία, οι στομαχικές διαταραχές και το αίσθημα πύρωσης του στομάχου.