Βιταμίνη Κ για γερά οστά και υγιή καρδιά

Σάββατο, 11 Ιουλίου 2015 00:00 Διαβάστηκε 6435 φορές
Issue 68

Όταν ο Δανός ερευνητής Henrik Dam ανακάλυψε μια ουσία απαραίτητη για την πήξη του αίματος το 1930, ονόμασε το νέο του εύρημα βιταμίνη Κ από το «koagulation». Για καιρό θεωρούσαν ότι αυτή είναι η μόνη λειτουργία της βιταμίνης, όμως μία πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι η βιταμίνη Κ είναι ευεργετική για πολλά άλλα, συμπεριλαμβανομένου του μεταβολισμού των οστών, ακόμη και την υγεία της καρδιάς.

Γράφει η Τζοάνα Έβανς

Τι είναι η βιταμίνη Κ;

Η βιταμίνη Κ είναι μια λιποδιαλυτή θρεπτική ουσία, πιο γνωστή για τη σημασία της στην πήξη του αίματος, χωρίς την οποία θα ήταν εύκολο να αιμορραγεί κάποιος μέχρι θανάτου ακόμα και από ένα μικρό κόψιμο.

Υπάρχουν δύο βασικές μορφές: βιταμίνη Κ1, ή φιλοκινόνη και βιταμίνη Κ2 ή μενακινόνη. Η βιταμίνη Κ1 βρίσκεται κυρίως στα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως το κατσαρό λάχανο, το σπανάκι και το λάχανο, ενώ η Κ2 είναι παρούσα στο κρέας, το τυρί και τα προϊόντα που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως το natto (από σόγια).

Και οι δύο μορφές φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας των οστών και της καρδιάς.

Δυναμωτικό των οστών

Ένας αριθμός μελετών δείχνουν ότι οι άνθρωποι με έλλειψη σε βιταμίνη Κ1 είναι πιθανό να υποφέρουν από κατάγματα των οστών, ένα κοινό πρόβλημα στους ηλικιωμένους και τις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Σε μια μελέτη στη Νορβηγία, που εξέτασε πάνω από 2.800 άνδρες και γυναίκες ηλικίας 71-75 ετών διαπίστωσαν ότι εκείνοι με τη χαμηλότερη πρόσληψη βιταμίνης Κ1 είχαν περίπου 60 τοις εκατό-μεγαλύτερο κίνδυνο κατάγματος του ισχίου σε σύγκριση με εκείνους με τις υψηλότερες προσλήψεις (Bone, 2011; 49: 990 έως 5).

Ομοίως, και στη γνωστή αμερικανική μελέτη Nurses’ Health Study, μια 10ετή παρακολούθηση πάνω από 72.000 μεσήλικων γυναικών, εκείνες που κατανάλωναν μέτρια έως υψηλά ποσά βιταμίνης Κ (σχεδόν εξολοκλήρου από τα λαχανικά, άρα βιταμίνη Κ1) είχαν 30 τοις εκατό χαμηλότερο κίνδυνο καταγμάτων του ισχίου, ακόμα και όταν ελήφθησαν υπόψη άλλοι παράγοντες, όπως το ασβέστιο και η βιταμίνη D. Δεν χρειάστηκε πολύ για να επιτευχθεί αυτή η προστατευτική δράση, μόλις γύρω στα 100-150mcg/ημέρα, ως επί το πλείστον από μία ή περισσότερες μερίδες μαρουλιού κάθε μέρα (Am J Clin Nutr, 1999; 69: 74-9).

Τα επίπεδα βιταμίνης K1 συνδέονται επίσης με την οστεοαρθρίτιδα και, συγκεκριμένα, με τις οστεώδεις αποφύσεις που ονομάζονται «οστεόφυτα» που αναπτύσσονται συνήθως στην οστεοαρθρίτιδα. Μια αμερικανική μελέτη βρήκε ότι τα άτομα με χαμηλότερα επίπεδα βιταμίνης Κ1 στο αίμα είχαν αυξημένο κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας, καθώς και κίνδυνο ανάπτυξης περισσότερων οστεόφυτων (Arthritis Rheum, 2006; 54: 1255-1261).

Τι γίνεται με τα συμπληρώματα; Μπορούν τα συμπληρώματα διατροφής με βιταμίνη Κ1 προστατεύσουν από τέτοια προβλήματα των οστών;

Κάποιες ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο μελέτες έχουν προσπαθήσει να το ερευνήσουν. Σε μία, 5mg/ημέρα βιταμίνης Κ1 βελτίωσε το σχηματισμό των οστών και μείωσε τον κίνδυνο καταγμάτων σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με οστική πυκνότητα χαμηλότερη από την κανονική (PLoS Med, 2008; 5: Ε196). Σε άλλες περιπτώσεις, η Κ1 αύξησε την αντοχή των οστών, καθώς και μείωσε τον κίνδυνο κατάγματος (Nutr Res, 2009; 29: 221-8).

Εν τω μεταξύ, η μορφή Κ2 της βιταμίνης φαίνεται ακόμα πιο υποσχόμενη ως συμπλήρωμα για τη υγεία των οστών.

Σύμφωνα με μια αξιολόγηση δημοσιευμένων δεδομένων, η βιταμίνη Κ2 ασκεί πιο ισχυρή επίδραση στα οστά από ότι η Κ1 (Altern Med Rev, 2005; 10: 24-35). Εργαστηριακές μελέτες δείχνουν επίσης ότι η βιταμίνη Κ2 είναι πολύ πιο ενεργή τόσο στο σχηματισμό οστού όσο και στην ελαχιστοποίηση της οστικής απώλειας (Bone, 1995; 16: 179 - 84), ενώ μελέτες σε ανθρώπους επιβεβαιώνουν την ωφέλεια της Κ2 ως θεραπεία για την οστεοπόρωση.

Αυτή η θεραπεία είναι ήδη σε χρήση σε χώρες όπως η Ιαπωνία, η Κορέα και η Ταϊλάνδη. Οι Ιάπωνες ιδιαίτερα είναι πρωτοπόροι στη χρήση συμπληρωμάτων K2 για την οστεοπόρωση. Πάνω από περισσότερο από μια δεκαετία, πολυάριθμες κλινικές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα της K2 για τη θεραπεία διαφόρων μορφών της νόσου.

Σε μια μελέτη διάρκειας δύο ετών, 45mg/ημέρα βιταμίνης Κ2 βελτίωσε την οστική πυκνότητα και μείωσε τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης σε πάσχοντες από οστεοπόρωση τόσο αποτελεσματικά όσο το φάρμακο ετιδρονάτη (J Orthop Sci, 2001; 6: 487-92). Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι η K2 λειτουργεί σε συνέργεια με διφωσφονικά φάρμακα. Μια τυχαιοποιημένη μελέτη σε σχεδόν 100 μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με οστεοπόρωση διαπίστωσε ότι ο συνδυασμός ετιδρονάτης και βιταμίνης Κ2 ήταν πιο αποτελεσματικός για τη μείωση των ποσοστών καταγμάτων από ότι η ετιδρονάτη μόνο (Altern Med Rev, 2005; 10: 24-35).

Οι περισσότερες μελέτες έχουν επικεντρωθεί στην μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση, όμως η βιταμίνη Κ2 έχει επίσης αποτρέψει την απώλεια οστικής μάζας που παρατηρείται συνήθως σε ασθενείς με νεφρική νόσο που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση (J Int Med Res, 2002; 30: 566 - 75). Επιπλέον, περαιτέρω μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα της Κ2 για τη βελτίωση της απώλειας της οστικής πυκνότητας που προκαλείται από τη νόσο του Πάρκινσον (Bone, 2002; 31: 114 - 8), την κίρρωση του ήπατος (Am J Gastroenterol, 2002; 97: 978 - 81), το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (Bone, 1998; 23: 291-6) και την ανορεξία (PsychiatryRes, 2003; 117: 259–69).

Βοηθός της καρδιάς

Η βιταμίνη Κ2 φαίνεται επίσης να είναι σημαντική για την υγεία της καρδιάς. Οι μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι μπορεί να αναστείλει την ασβεστοποίηση της αρτηριακής πλάκας-ένα από τα χαρακτηριστικά της αθηροσκλήρωσης (σκλήρυνση των αρτηριών). Αυτό το αποτέλεσμα παρατηρήθηκε τόσο με υψηλές (100mg/kg σωματικού βάρους) όσο και με χαμηλές (10mg/kg σωματικού βάρους) δόσεις Κ2, αν και η χαμηλή δόση είχε μικρότερο αντίκτυπο (Int J Vitam Nutr Res, 1996; 66: 36 -8).

Σε ανθρώπους, οι κλινικές δοκιμές είναι λιγοστές, αλλά η μελέτη του Ρότερνταμ σε 4807 ανθρώπους που ακολουθήθηκε για 10 χρόνια διαπίστωσε ότι τα άτομα με υψηλή πρόσληψη Κ2 (άνω των 33mcg/μέρα) είχαν πολύ μικρότερο κίνδυνο να πάσχουν από στεφανιαία νόσο σε σύγκριση με εκείνα με χαμηλότερη πρόσληψη (λιγότερο από 22mcg/ημέρα). Η ομάδα υψηλής Κ2 είχε επίσης μειωμένο κίνδυνο θανάτου από καρδιακή προσβολή (J Nutr, 2004; 134: 3100-5).

Μια άλλη ολλανδική μελέτη, αλλά πολύ μεγαλύτερη, με τη συμμετοχή περίπου τριπλάσιο πληθυσμό από την παραπάνω μελέτη και περιλαμβάνοντας μόνο γυναίκες, ανέφερε παρομοίως ότι η χαμηλή πρόσληψη Κ2 είχε ως αποτέλεσμα σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου (Nutr Metab Cardiovasc Dis, 2009; 19: 504 -10).

Η βιταμίνη Κ1 δεν φαίνεται να σχετίζεται με τα ίδια αποτελέσματα όσον αφορά την καρδιά, αν και μια μελέτη διαπίστωσε μια «αδύνατη συσχέτιση» μεταξύ της πρόσληψης βιταμίνης K1 και του κινδύνου στεφανιαίας νόσου σε γυναίκες, που σχετίζεται με τη δόση: όσο χαμηλότερη είναι η πρόσληψη, τόσο υψηλότερος είναι ο κίνδυνος (Eur J Clin Nutr, 2005; 59: 196-204).

Επιπλέον, η βιταμίνη Κ φαίνεται επίσης να είναι επωφελής για έναν πλήθος από άλλες παθήσεις, συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου, της άνοιας και του διαβήτη.

 

Γιατί να χρησιμοποιήσουμε συμπλήρωμα διατροφής;

Οι περισσότεροι άνθρωποι παίρνουν αρκετή βιταμίνη Κ από τη διατροφή τους για να διατηρήσουν επαρκή πήξη του αίματος, αλλά ίσως δεν είναι αρκετό για την προστασία από προβλήματα υγείας όπως η οστεοπόρωση και οι καρδιακές παθήσεις. Σύμφωνα με μια αξιολόγηση της έρευνας από διάφορους εμπειρογνώμονες για τη βιταμίνη Κ σε όλη την Ευρώπη, οι βέλτιστη ημερήσια διατροφική πρόσληψη για την υγεία των οστών φαίνεται να είναι μεταξύ 200 και 500mcg/ημέρα, αλλά λίγοι από εμάς μπορούν πραγματικά να λάβουν αυτό το ποσό από τη διατροφή (Eur J Nutr 2004; 43: 325-35). Επίσης, η διατροφική πρόσληψη βιταμίνης Κ είναι κυρίως υπό τη μορφή της Κ1 παρά της Κ2.

Το Natto είναι η κύρια διατροφική πηγή Κ2, περιέχει 100 φορές το ποσό που βρέθηκε σε διάφορα τυριά. Αλλά η κατανάλωση natto σε πολλές χώρες είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη.

Τα συμπληρώματα βιταμίνης Κ μπορούν επομένως να είναι μία απαραίτητη επένδυση για πολλούς από εμάς, ειδικά εκείνους που διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο για προβλήματα στα οστά και την καρδιά. Μια δόση 100mcg/ημέρα είναι αυτό που οι ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες της βιταμίνης Κ κατέληξαν να προτείνουν γενικά, αλλά, για τη θεραπεία της νόσου, απαιτούντα πιθανόν πολύ υψηλότερες δόσεις. Στους ενήλικες, όσο το δυνατόν λιγότερο, προκειμένου να μην υπάρξουν τυχόν δυσμενείς επιπτώσεις που παρατηρούνται με υψηλές δόσεις βιταμίνης Κ, σε άτομα με οστεοπόρωση θα μπορούσαν να δοθούν έως 1000mcg/ημέρα Κ1 ή Κ2. Στην πραγματικότητα, αρκετές μελέτες σε οστεοπορωτικές μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες έχουν χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια δοσολογίες K2 τόσο υψηλές όσο 45mg/ημέρα (Am J Health Syst Pharm, 2005; 62: 1574-1581).

Λόγω των πηκτικών ιδιοτήτων της στο αίμα, ωστόσο, η βιταμίνη Κ δεν πρέπει να λαμβάνεται μαζί με βαρφαρίνη που αραιώνει το αίμα. Επίσης, μαζί με την Κ θα πρέπει να λαμβάνεται διατροφικό λίπος για να μεγιστοποιήσει την απορρόφηση της.

Για την υγεία των οστών, η λήψη βιταμίνης Κ σε συνδυασμό με άλλα θρεπτικά συστατικά ια τα οστά, όπως η βιταμίνη D, το μαγνήσιο και το ασβέστιο, ενδεχομένως μπορεί να έχουν καλύτερα αποτελέσματα από τη λήψη μόνο βιταμίνης Κ.

Άλλα οφέλη

• Ως μαχητής κατά του καρκίνου. Σε μία μελέτη, σε 30 ασθενείς με ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα, έναν τύπο καρκίνου του ήπατος, δόθηκαν 4 mg βιταμίνης Κ1 καθημερινά. Η ασθένεια σταθεροποιήθηκε σε έξι ασθενείς, επτά είχαν μερική ανταπόκριση και επτά άλλοι είχαν βελτιωμένη ηπατική λειτουργία (Altern Med Rev, 2003; 8: 303 - 18). Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι η K2 μπορεί να σκοτώσει ένα είδος καρκίνου των κυττάρων του πνεύμονα στο εργαστήριο, συμπεριλαμβανομένων των καρκινωμάτων μικρών κυττάρων, αδενοκαρκινώματα, καρκινώματα πλακωδών κυττάρων και καρκινώματα μεγάλων κυττάρων (Int J Oncol, 2003; 23: 627 - 32). Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι η πρόσληψη βιταμίνης Κ2 μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη ή κάποιο τύπο καρκίνου και θανάτων που οφείλονται στον καρκίνο (Am J Clin Nutr, 2010; 91: 985-92? 1348-1358).

• Ως αντιδιαβητικό. Σε μια μελέτη από τη Βοστώνη διάρκειας τριών χρόνων, 355 μη-διαβητικοί άνδρες και γυναίκες χωρίστηκαν τυχαία σε μία από τις δύο ομάδες: η μία λάμβανε 500mcg/ημέρα βιταμίνη Κ1 και η άλλη πήρε εικονικό φάρμακο. Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων μεταξύ των γυναικών, στους άντρες, εκείνοι που έπαιρναν βιταμίνη Κ παρουσίασαν βελτίωση στην αντίσταση στην ινσουλίνη, όταν η φυσικά παραγόμενη ινσουλίνη (ορμόνη) γίνεται λιγότερο αποτελεσματική στη μείωση του σακχάρου στο αίμα (Diabetes Care, 2008; 31: 2092 -6).

• Ως ενισχυτικό του εγκεφάλου. Υπάρχουν στοιχεία ότι η βιταμίνη Κ έχει σημαντικές λειτουργίες στον εγκέφαλο και μπορεί να δίνει τη δυνατότητα για πρόληψη και θεραπεία της νόσου του Alzheimer (Med Hypotheses, 2001; 57: 151 - 5). Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι ασθενείς με πρώιμο στάδιο της νόσου του Alzheimer κατανάλωναν πολύ λιγότερη βιταμίνη Κ από ότι οι υγιείς μάρτυρες (J Am Diet Assoc, 2008; 108: 2095-9).