Πέμπτη, 27 Σεπτεμβρίου 2018 08:54

"Παλαιολιθική διατροφή" & πραγματικότητα

Ένας καθηγητής του Πανεπιστημίου του Κολοράντο που ονομάζεται Loren Cordain το 2002 έγραψε (και αναθεώρησε το 2011) ένα από τα πρώτα βιβλία για την παλαιολιθική διατροφή με το όνομα The Paleo Diet. Από εκεί και μετά έχουν γραφτεί μερικά αξιόλογα ακόμη βιβλία και πάρα πολλά που απλώς αναμασούν τις αρχικές ιδέες ή που έχουν “ξεφύγει” εντελώς…

Ο όρος «παλαιολιθική διατροφή» είναι πάρα πολύ ευρύς και ουσιαστικά η δίαιτα αυτή συμπεριλαμβάνει οτιδήποτε σχεδόν εκτός από δημητριακά, όσπρια, γαλακτοκομικά, και όλα τα μοντέρνα υπέρ-επεξεργασμένα τρόφιμα.

Η βασική υπόθεση, η οποία στην ιδανική της μορφή θέτει και ζητήματα ύπνου και ξεκούρασης και έκθεσης στο φως και τον ήλιο και επαφή με τη φύση και συγκεκριμένους τύπους εξάσκησης είναι πολύ απλή: Λέει λοιπόν ότι, τα τελευταία δυόμισι εκατομμύρια χρόνια καθώς τα ανθρωποειδή εξελίχθησαν και το δικό μας κλαδί της εξέλιξης έφτιαξε τον Homo sapiens sapiens, και επειδή ως είδος περάσαμε σε αυτές τις συνθήκες πάνω από 100 με 180 χιλιάδες χρόνια, το DNA μας περιέχει μία ιδανική συνταγή ας πούμε, για τη βέλτιστη υγεία μας, “φτιαγμένη” εκείνη την χρονική περίοδο.

Και μετά ήρθε η αγροτική επανάσταση και πάρα πολλές τροφές οι οποίες δεν υπήρχαν πριν, εμφανίστηκαν και ακόμα πιο μετά, ελάχιστο χρόνο μέσα στην εξελικτική μας ιστορία δηλαδή, οι μοντέρνες τροφές έκαναν την εμφάνισή τους. Και εμείς ενώ έχουμε το DNA των ανθρώπων των σπηλαίων ζούμε στον 21 αιώνα…

Αυτές οι αλλαγές είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργήσουν δυσαρμονία ανάμεσα στις γονιδιακές πληροφορίες μας και στο φαγητό μας με αποτέλεσμα την αύξηση των χρόνιων νόσων και της γενικευμένης μείωσης της υγείας και της ζωτικότητας των ανθρώπων.

Η συζήτηση για την παλαιολιθική διατροφή, ακόμα και μέσα στους κόλπους των ανθρώπων που την ακολουθούν, δεν έχει τελειώσει και υπάρχουν πάρα πολλές παραλλαγές και διαφωνίες ακόμα και στον βασικό σκελετό που έγραψα παραπάνω.

Λίγο από εξέλιξη

Αυτή η νοσταλγική διάθεση για το απλούστερο παρελθόν που όλα ήταν καλύτερα και το γρασίδι ήταν πιο πράσινο από εκείνη τη μεριά του χρόνου, που το DNA μας είχε βρει ένα τέλειο σταθερό περιβάλλον και που οι άνθρωποι είχαν πλήρως προσαρμοστεί στις σπηλιές παίζοντας με μικρά μαμούθ είναι ίσως όμορφη και σίγουρα «πιασάρικη» θεωρία.

Μόνο που η πλήρης προσαρμογή των ανθρώπων σε κάποιο ιδανικό παρελθόν είναι απλώς ουτοπική φαντασίωση κάποιου χαμένου παράδεισου. Η εξέλιξη δεν είναι κάτι που έχει σταματήσει… και γι’ αυτό δεν είμαστε γονιδιακά ίδιοι με τους προγόνους μας και δεν έχει συγκεκριμένο σκοπό και τα αποτελέσματά της που βλέπουμε και ζούμε σήμερα είναι πειραματισμοί που αποδείχθηκαν χρήσιμοι.

Οι γονιδιακές μας αλλαγές είναι πολλές και οι επιγονιδιακές επιδράσεις (το πώς το περιβάλλον επηρεάζει το πώς τα γονίδιά μας εκφράζονται ή όχι) έντονες. Το “νέο” περιβάλλον μας εδώ και 10000 χρόνια “πατάει” πολλά “κουμπιά” και άλλα έχουν ήδη πατηθεί από προηγούμενες γενιές. Όχι μόνο δεν έχουμε ένα γενετικό πατρόν από την παλαιολιθική εποχή που να μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους, αλλά, όπως η έρευνα αποδεικνύει στα τελευταία 10000 χρόνια έχει επιταχυνθεί πολύ ο ρυθμός της εξέλιξης του είδους μας. (John Hauks et al. 2007. Recent acceleration of human adaptive evolution. PNAS 104(52):20753-20758)

Η θεωρία της παλεο-δίαιτας λέει επίσης ότι οι άνθρωποι δεν έχουμε προσαρμοστεί στο να τρώμε άμυλα, δημητριακά και γαλακτοκομικά. Αυτό όμως δεν είναι σωστό διότι αρκετοί άνθρωποι παράγουν λακτάση (ένζυμο που διασπά τη ζάχαρη του γάλακτος, λακτόζη) ως ενήλικοι και στο σάλιο μας παράγουμε μεγάλες ποσότητες αμυλάσης, ενός ενζύμου που ξεκινάει τη χώνεψη των αμύλων από το στόμα μας. Και ενώ είναι γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι δεν τα πάνε καλά με μία διατροφή, η οποία περιέχει μεγάλες ποσότητες από δημητριακά ή και γαλακτοκομικά, αυτό δεν έχει όμως να κάνει με την εξελικτική μας ιστορία, αλλά με την υγεία του πεπτικού, με τις συνολικές φλεγμονές, με την λειτουργία του συκωτιού ή με αντιδράσεις του αμυντικού συστήματος.

Τι έτρωγαν οι άνθρωποι της παλαιολιθικής περιόδου;

Η σύντομη απάντηση είναι: Ό,τι έβρισκαν….

Γιατί; Διότι το φαγητό δεν ήταν αρκετό και ο καιρός μέσα στις χιλιάδες χρόνια άλλαζε έντονα. Οι άνθρωποι έπρεπε να μετακινούνται από τις σαβάνες στα δάση, από κρύο σε ζέστη και αντιμετώπιζαν συνεχώς νέες εξελικτικές προκλήσεις. Μελέτες και έρευνες για την διατροφή των προγόνων μας εκείνης της περιόδου και των συγγενών μας Νεάντερταλ έχουν δείξει ότι η τροφή τους προσαρμοζόταν με βάση τον τόπο και το κλίμα και ίσως οι άνθρωποι είχαν μεγαλύτερη ικανότητα προσαρμογής από τα ξαδέλφια τους. (Neandertal versus Modern Human Dietary Responses to Climatic Fluctuations. Sireen El Zaatari et al. in PLOS ONE, Vol.11, No. e0153277; April 27, 2016)

Αυτή η διατροφική ευελιξία επέτρεψε την εξάπλωση του Homo sapiens sapiens σε όλο τον πλανήτη, όπως συμπεραίνει ο Peter S. Ungar παλαιοδοντολόγος του πανεπιστήμιου του Αρκάνσας (Evolution’s Bite, Princeton University Press, 2017)

Η άποψη ότι η “Παλαιολιθική διατροφή” είναι ο τρόπος με τον οποίο οι πρόγονοί μας έτρωγαν, αν και ελκυστική ως ιδέα δεν ισχύει.

Και εδώ που τα λέμε, το να πάω στο υγιεινάδικο και να αγοράσω “γάλα”, αλεύρι και λάδι καρύδας από μία τροπική περιοχή, σολωμό Νορβηγίας σε πλαστικό, λαχανίδες από την Θήβα, καθαρισμένα καρύδια Καλιφόρνιας, γλυκοπατάτες Περού, ένα κομμάτι βιολογικό μοσχάρι που έχει φάει βιολογικό καλαμπόκι και βιολογική σόγια και για επιδόρπιο μία γκοφρέτα πάλεο και να νομίζω ότι βγήκα και από την σπηλιά μου μάλλον είναι ανοησία… Τι λες;

Μία ακόμη θεωρία η οποία δεν ισχύει είναι ότι οι υδατάνθρακες γενικά ανεβάζουν και κρατούν ψηλά το ζάχαρο και τα επίπεδα της ινσουλίνης στο αίμα και αυτό οδηγεί σε χρόνιες νόσους. Αυτή η υπόθεση έχει κάνει πολλά άτομα να υποφέρουν από “υδατανθρακοφοβία”. Η κατανάλωση υδατάνθρακα δεν είναι από μόνη της αιτία χρόνιας αύξησης της γλυκόζης του αίματος ούτε αιτία αντίστασης της ινσουλίνης. Αυτή δεν είναι η αιτιολογία του μεταβολικού συνδρόμου το οποίο δεν έχει κατανοηθεί με πληρότητα ακόμη. Για το συγκεκριμένο θέμα θα γράψω σε επόμενο άρθρο.

Συμπεράσματα

Μήπως λοιπόν σου προτείνω να δεθείς στον καναπέ σου, χωρίς να βλέπεις ποτέ ήλιο, παρακολουθώντας σαπουνόπερες και “αντικειμενικές ειδήσεις”; Μήπως υπονοώ ότι τα ψεύτικα χρώματα και αρώματα, οι ψεύτικες τροφές και τα υπερ-ραφιναρισματα είναι ό,τι καλύτερο για την υγεία σου; Σαφώς και όχι!!!

Για την ακρίβεια, οι περισσότερες από τις διατροφικές αρχές της παλαιολιθικής διατροφής είναι και ορθές και μπορεί να είναι ιδανικές για κάποιους ανθρώπους, για κάποιο χρονικό διάστημα, για κάποιες δυσκολίες της υγείας τους. Πάρα πολλοί άνθρωποι πρόκειται να βιώσουν σίγουρες βελτιώσεις στη σωματική τους και στην ψυχοδιανοητική τους υγεία, κυρίως τους πρώτους έξι μήνες με ενάμιση χρόνο τρώγοντας περισσότερο ζωική πρωτεΐνη και λαχανικά και λιγότερες ζάχαρες και δημητριακά.

Κυρίως δε, αν αφήσουν πίσω τους μια διατροφή η οποία ήταν γεμάτη με υπερεπεξεργασμένα συστατικά, άδειες θερμίδες, γεμάτη με ραφιναρισμένα λάδια και τρανς-λιπαρά η ωφέλεια θα είναι ακόμα περισσότερη!

Θα σου πρότεινα μάλιστα, πάλεο ή όχι, να ξεκινήσεις να αφαιρέσεις αυτές τις «σαν-τροφές» ή τις «μη-τροφές» από τη διατροφή σου τώρα γιατί μόνο καλό θα κάνεις στο σύστημά σου.

Παρ’ όλα αυτά πολλές από τις υποθέσεις κάποιων από τους θεωρητικούς αυτού του τύπου διατροφής είναι λανθασμένες και δυστυχώς οδηγούν ακολούθους της “παλαιολιθικής διατροφής” σε θρησκευτικού τύπου φανατισμούς και διατροφικές ουτοπίες, που τελικά βλάπτουν…

Επιπρόσθετα η εμπορευματοποίηση και αυτού του διατροφικού υποδείγματος έχει κάνει πάρα πολλούς ανθρώπους να χάσουν ακόμη για μια άλλη φορά την επαφή με την “μικρή" και την “μεγάλη” τροφή τους και να βασίζονται σε σακουλάκια, σε λίστες, σε βιβλία και σε επιτρεπόμενα συστατικά.

Όταν βασίζομαι στο ίντερνετ για να μου πει αν το αλεύρι καρύδας Ταϊλάνδης είναι πάλεο ή όχι και μόνο τότε θα πανάρω το ψάρι μου για να το φάω, αποκόπτομαι και χάνω την εσωτερική μου πληροφορία για το τι και το πώς της υγείας μου, το πώς να αναγνωρίζω και να υποστηρίζω τη βέλτιστη λειτουργία μου.

Ένας πολύ σημαντικός εκπρόσωπος της πάλεο ο Robb Wolf, που αξίζει τον κόπο να διαβάσεις, ορθά αναφέρει στο τελευταίο του βιβλίο (2017) Wired to Eat: “ Η πρόσφατη έρευνα έχει ρίξει φως στην ανάγκη να πάμε πέρα από το δόγμα για να βρούμε τι δουλεύει για μας ατομικά…. δεν υπάρχει μια “πάρα πολύ καλή δίαιτα” που να ταιριάζει σε όλους, αλλά τεράστιες παραλλαγές, από άτομο σε άτομο και στους τύπους των τροφών που αντιδρούν θετικά ή αρνητικά.”

Φίλη και φίλε μου, το κεντρικό θέμα μας είναι η κατάλληλη λειτουργία παρά η όποια θεωρία ή φιλοσοφία. Ξεκίνα από τη βάση που σχετίζεται με την διαχείριση του στρες σου, περπάτα, ασκήσου, ανάπνευσε όσο περισσότερο μπορείς στη φύση, φρόντισε να βελτιώσεις την ποιότητα του ύπνου σου και συντονίσου με μία διατροφή που υποστηρίζει τον μεταβολισμό σου.

Ελπίζω τώρα ότι μπορεί να ξεκινάς να ξεχωρίσεις την “ήρα από το στάρι” ή στην περίπτωση της πάλεο-δίαιτας το αλεύρι σταριού από το αλεύρι καρύδας…

Έχουμε πολλά να πούμε ακόμη και μέχρι την επόμενη φορά:

Στην υγειά σου!

 

Ευθύμης Λαζάρου ND, DO, BsC(hOns) Ost.Med οστεοπαθητικός, φυσικοπαθητικός, σωματικός ψυχοθεραπευτής

Ο Ευθύμης Λαζάρου έχει διδάξει βιοχημεία, διατροφή, εφαρμοσμένες μεθόδους φυσικής θεραπευτικής και οστεοπαθητικής στο BCOM (Un. Westminster) και έχει διατελέσει επιμελητής της πανεπιστημιακής κλινικής του BCOΜ. Δημιουργός της Ροϊκότητας, μιας μεθόδου ψυχοσωματικής ανάπτυξης. Διδάσκει σε διάφορα μέρη στο κόσμο και η βασική αρχή της δουλειάς του είναι η ενότητα του ψυχοδιανοητικού, σωματικού και πνευματικού εαυτού και η δυνατότητα της αυθεντικής έκφρασης του κάθε ατόμου.

Κατηγορία Inbox