Υιοθετώντας αυτές τις προσεγγίσεις στο παρελθόν, θεράπευσα µια ασθενή που έπασχε από βαριάς µορφής εκδήλωση της νόσου του Crohn. Η ασθενής µου υπέφερε από οδυνηρές στοµαχικές κράµπες και έπρεπε να πηγαίνει συνεχώς στην τουαλέτα. Τίποτα δεν φαινόταν να βελτιώνει την κατάστασή της. Η ίδια είχε χάσει την υποµονή της µε τον ειδικό ιατρό που την παρακολουθούσε και απευθύνθηκε σ’ εµένα. Συνέστησα κάποιες αλλαγές στο διαιτολόγιό της, που τη βοήθησαν για κάποιο διάστηµα, αλλά πολύ γρήγορα η κατάστασή της κατέληξε στάσιµη. ∆εν καταλάβαινα τον λόγο και αποφάσισα να προχωρήσω παραπέρα. Σύντοµα αντιλήφθηκα ότι στην προσωπική της ζωή δεν υπήρχε κυριολεκτικά τίποτα για την ίδια. Έπρεπε να κάνει τα πάντα µε τον σύζυγο και τα παιδιά της. Βρισκόταν πάντα υπό πίεση και δεν έδινε ποτέ προτεραιότητα στον εαυτό της. «Υπάρχουν άλλα φάρµακα που µπορώ να δοκιµάσω; Και τι άλλο πρέπει να κάνω µε τη διατροφή µου;» µε ρώτησε.

«Κοίταξε», της είπα. «Θα δοκιµάσω κάτι τελείως διαφορετικό. Θα ορίσουµε µια συνάντηση µετά από έναν µήνα. Στο µεταξύ, αυτά που θέλω να κάνεις τα γράφω εδώ». Σε µια σελίδα από το σηµειωµατάριό µου της έγραψα τρία πράγµατα. «∆ύο δεκαπεντάλεπτα τη µέρα αφιερωµένα σ’ εσένα. Έναν περίπατο κάθε πρωί. Βρες επίσης να κάνεις κάτι, τουλάχιστον δύο φορές την εβδοµάδα, που να σου αρέσει και να το κάνεις µόνο για σένα».

Έχοντας διαφωνήσει έντονα µε τον ιατρό της, αυτό ήταν το τελευταίο πράγµα που ήθελε να ακούσει. Το έβλεπα στο πρόσωπό της – νόµιζε ότι επανερχόµουν στην ήπια, συγκεχυµένη, πατερναλιστική ιατρική. Ίσως να αισθάνθηκε ότι τη χειραγωγούσα. Έπασχε από µια σοβαρή νόσο και προσδοκούσε σοβαρή ιατρική αντιµετώπιση. «Και τι γίνεται µε τα συµπληρώµατα;» µε ρώτησε θυµωµένη. «Τι γίνεται µε τα φάρµακα;» «Αυτά είναι όλα», της απάντησα. «Αυτά θέλω να κάνεις». Έσπρωξα το χαρτί προς το µέρος της. «Αυτή είναι η συνταγή σου».

Γνώριζα καλά την ασθενή. Παρά την καχυποψία της, µε εµπιστεύτηκε και ευελπιστούσα ότι τουλάχιστον θα προσπαθούσε να ακολουθήσει την αγωγή µου. Όταν συναντηθήκαµε µετά από τέσσερις εβδοµάδες, ενθουσιάστηκα. Μου είπε ότι είχε αρχίσει να παρακολουθεί µαθήµατα χορού, κάτι που ήθελε να κάνει εδώ και χρόνια, αλλά πίστευε ότι δεν είχε τον χρόνο. Επιπλέον, είχε ξεκινήσει τον καθηµερινό πρωινό περίπατο. Τέλος, περνούσε δύο δεκαπεντάλεπτα τη µέρα στο σαλόνι της ακούγοντας µουσική και έχοντας αφήσει το τηλέφωνο και τον φορητό υπολογιστή στην κουζίνα. Συµπληρώσαµε ένα ιατρικό ερωτηµατολόγιο συµπτωµάτων, το οποίο έχει συνταχθεί για την αντικειµενική εκτίµηση των επιπτώσεων της ασθένειας· περιλαµβάνονει ερωτήσεις όπως πόσο συχνά ο ασθενής υποφέρει από στοµαχικές κράµπες ή κάθε πότε χρειάζεται να ενεργηθεί. Ακόµα και εγώ έµεινα έκπληκτος διαπιστώνοντας ότι τα συµπτώµατα της ασθένειάς της είχαν υποχωρήσει κατά 50%. Αυτή η υποχώρηση, µέσα σε µόλις τέσσερις εβδοµάδες, για µια πάθηση τόσο περίπλοκη και σοβαρή όπως η νόσος του Crohn, είναι κάτι το απίστευτο.

Αυτό που στον εξωτερικό παρατηρητή µπορεί να προκαλεί ακόµα µεγαλύτερη έκπληξη είναι ότι τα συµπτώµατα της νόσου του Crohn εντοπίζονται στο έντερο της ασθενούς και ότι καµία από τις παρεµβάσεις που της είχα συστήσει δεν σχετιζόταν µε αυτό το όργανο. Γνωρίζω όµως ότι αν τα επίπεδα της κορτιζόλης είναι υψηλά, αυτό δεν επηρεάζει µόνο τον βαθµό ηρεµίας µας, αλλά και τη λειτουργία του εντέρου µας. Και όχι µόνο. Οι δείκτες φλεγµονής αυξάνονται και ο τρόπος συµπεριφοράς των κυτοκινών (χηµικών ενώσεων που αποστέλλουν µηνύµατα σε ολόκληρο το ανοσοποιη­τικό σύστηµα) µεταβάλλεται. Τι µας λένε όλα αυτά; Ότι το ανθρώπινο σώµα είναι απολύτως συνδεδεµένο. Ενώ η ασθενής αντιµετώπιζε πρόβληµα µε το έντερό της, το ότι «δεν έκλεινε ποτέ τον διακόπτη» επιδείνωνε την κατάστασή της. ∆εν ισχυρίζοµαι ότι αυτή η προσέγγιση θα έχει αποτέλεσµα σε κάθε ασθενή µε νόσο του Crohn. ∆εν υπάρχει προσέγγιση που να υποδεικνύει ότι αυτός είναι ο τρόπος θεραπείας της ασθένειας – και πιθανώς δεν θα υπάρξει. Αυτό ωστόσο δεν συµβαίνει επειδή παρεµβάσεις σαν κι αυτή δεν είναι επιτυχηµένες, αλλά επειδή κάθε ασθενής που πάσχει από τη νόσο του Crohn διαφέρει από τους άλλους.

Ως ιατρός πιστεύω ακράδαντα ότι πρέπει να ακολουθώ τις συµβουλές µου και γενικά το κατορθώνω. Ένας ασθενής µου, πυροσβέστης στο επάγγελµα, µου είπε ότι ο µόνος λόγος που θα ακολουθούσε τις οδηγίες µου ήταν επειδή ήµουν ο µόνος ιατρός που εφάρµοζε όσα πρέσβευε.

Θέλω όµως να είµαι ειλικρινής: στο παρελθόν προσπαθούσα να εξοικονοµήσω προσωπικό χρόνο. ∆εν το κάνω πια. Τώρα έχω εντάξει κάποιο χρόνο για µένα στο καθηµερινό πρόγραµµά µου. Τον τελευταίο καιρό στην κλινική Oldham επέτρεπα στον εαυτό µου έναν δεκαπεντάλεπτο περίπατο κατά τη διάρκεια του πρωινού ιατρείου. Η γραµµατεία το ήξερε και δεν κανόνιζε κανένα ραντεβού για εκείνη την ώρα, από τις 10.15 µέχρι τις 10.30. Ακόµα και αν υπήρχαν ασθενείς σε αναµονή, εγώ σταµατούσα τα πάντα και πήγαινα βόλτα. Στην αρχή η υπεύθυνη δυσανασχετούσε µε αυτή µου τη στάση: «Γιατί το κάνει αυτό την ώρα που θα έπρεπε να εξετάζει αρρώστους;» Γρήγορα όµως κατάλαβε ότι εξέταζα όσους ασθενείς εξέταζαν και οι άλλοι ιατροί, ίσως και περισσότερους.

ΚΥΤΟΚΙΝΕΣ

Πρόκειται για πρωτεΐνες που απελευθερώνονται από το ανοσοποιητικό σύστηµα. Λειτουργούν ως αγγελιαφόροι, µεταφέροντας σε ολόκληρο το σώµα πληροφορίες προερχόµενες από το ανοσοποιητικό σύστηµα. Έχουν καθοριστική σηµασία για τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήµατος και εµπλέκονται στον συντονισµό της έναρξης, της διατήρησης και του τερµατισµού όλων των ανοσολογικών αντιδράσεων. Η διατήρηση της λεπτής ισορροπίας µεταξύ αυτών των αγγελιαφόρων είναι ζωτικής σηµασίας για την υγεία.

Το ανοσοποιητικό σύστηµα αποδεσµεύει κυτοκίνες ως αντίδραση όχι µόνο σε µολύνσεις και τραυµατισµούς, αλλά και σε ερεθίσµατα όπως το στρες, η τροφή και η σωµατική άσκηση.

Η αποδέσµευση των κυτοκινών είναι αυστηρά ρυθµιζόµενη, διότι οι επιπτώσεις µπορεί να είναι πολύ δυσµενείς: ορισµένες από αυτές προκαλούν φλεγµονή, ενώ άλλες έχουν το διαµετρικά αντίθετο αποτέλεσµα. Κάποιες, όπως η ιντερλευκίνη 6, µπορούν να επιτελέσουν, υπό διαφορετικές συνθήκες, και τις δύο λειτουργίες.

∆ίνω προτεραιότητα στον χρόνο για τον εαυτό µου. Τον έχω εντάξει στο ηµερήσιο πρόγραµµά µου. Στις µέρες µας, υπάρχει πάντα και κάτι άλλο που πρέπει να γίνει – να στείλετε ένα µέιλ, να δείτε µια ανάρτηση στο facebook, να απαντήσετε σε  ένα «τιτίβισµα» στο twitter. Γι’ αυτό πρέπει να αποφασίσετε  ότι ο χρόνος για τον εαυτό σας θα γίνει προτεραιότητά σας.

Μια ασθενής 44 ετών που ανέλαβα πρόσφατα, η Σουζάν, πάσχιζε να τα βγάλει πέρα µε τη µητρότητα και µε µια δουλειά µερικής απασχόλησης. Όταν µου ανέφερε ότι δεν είχε χρόνο για τον εαυτό της, της είπα: «Σουζάν, αφού αφήσεις τα παιδιά στο σχολείο, πηγαίνεις στα µαγαζιά, επιστρέφεις σπίτι, κοιτάζεις τα µέιλ σου, και δεν σταµατάς ούτε λεπτό µέχρι να έρθει η ώρα να πάρεις τα παιδιά. Τι θα συνέβαινε όµως αν το αυτοκίνητό σου παρουσίαζε βλάβη; Θα σταµατούσες για καµιά ώρα και θα περίµενες την οδική βοήθεια. Κάτι τέτοιο θα σε ανάγκαζε “να κλείσεις τον διακόπτη” για λίγο. Θα έκανες αργότερα ό,τι είχες να κάνεις, έτσι δεν είναι;» Τα λόγια µου ήχησαν σαν καµπανάκι µέσα της. Έτσι έθεσε έναν κανόνα στον εαυτό της. Κάθε µέρα, αφού άφηνε τα παιδιά, θα πήγαινε πάση θυσία έναν δεκαπεντάλεπτο περίπατο χωρίς το τηλέφωνό της. Ύστερα από έξι εβδοµάδες αισθανόταν εντελώς διαφορετικά. Ένιωθε λιγότερο στρες κατά τη διάρκεια της ηµέρας και, δίχως να το περιµένει, έγινε πιο παραγωγική και έκανε περισσότερα πράγµατα. Μια µικρή αλλαγή είχε τεράστιο αντίκτυπο στη ζωή της.

∆ίνοντας χώρο στον εαυτό σας για δεκαπέντε λεπτά την ηµέρα, µπορείτε να φέρνετε την κορτιζόλη σε φυσιολογικά επίπεδα. Ο οργανισµός σας θα θυµηθεί πώς είναι να νιώθει ασφαλής και όχι απειλούµενος. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, ακόµα και αν πρόκειται για κάτι απλό όπως τα πολλά µέιλ στα εισερχόµενά σας, είναι στρεσογόνος. Και εγώ τον θεωρώ στρεσογόνο. Είναι µήπως κακό, στον πάντα πολυάσχολο πολιτισµό µας, να αφιερώνουµε λίγο χρόνο στον εαυτό µας; Ασφαλώς όχι. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι οι άνθρωποι που ισχυρίζονται ότι δεν έχουν χρόνο για τέτοιες παρεµβάσεις είναι αυτοί που τις χρειάζονται περισσότερο.

Απόσπασμα από το βιβλίο του  Δρ Rangan Chatterjee με τίτλο «Οι 4 Πυλώνες της Ευζωίας». Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.