Μετά από αρκετή χρήση παυσίπονων, οι άνθρωποι συχνά υποπτεύονται ότι αυτά ευθύνονται για διάφορα προβλήματα υγείας - και ίσως να έχουν δίκιο. Μία μελέτη ανακάλυψε ότι ακόμη και τα καθημερινά μη συνταγογραφούμενα παυσίπονα αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου και μειώνουν την ενσυναίσθηση για τους άλλους.

Τα συνήθη παυσίπονα όπως η ιβουπροφαίνη, η ασπιρίνη και η παρακεταμόλη μεταβάλλουν την ευαισθησία στις οδυνηρές εμπειρίες, καθιστούν τον χρήστη λιγότερο συναισθηματικό και επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις πληροφορίες.

Τα ευρήματα είναι «ανησυχητικά», δήλωσαν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, και οι υπεύθυνοι για την υγεία πρέπει να ενημερώνονται για την πιθανή βλάβη που θα μπορούσαν να κάνουν τα φάρμακα αυτά - κανένα από τα οποία δεν χρειάζεται συνταγή.

"Οι καταναλωτές υποθέτουν ότι όταν παίρνουν ένα μη συνταγογραφούμενο φάρμακο για τον πόνο, θα ανακουφίσουν τα σωματικά τους συμπτώματα, αλλά δεν περιμένουν ευρύτερα ψυχολογικά αποτελέσματα", δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Kyle Ratner.

Σε μια ανασκόπηση των προηγουμένως δημοσιευμένων μελετών, οι ερευνητές λένε ότι τα παυσίπονα θολώνουν τη διάκριση μεταξύ σωματικού και κοινωνικού πόνου. Δεν προκαλούν απλώς πόνο, μπορούν επίσης να εμποδίσουν την ικανότητα των ανθρώπων να σκέφτονται ένα άλλο άτομο και να αισθάνονται τον συναισθηματικό και φυσικό πόνο του ατόμου», λένε οι ερευνητές.

(Πηγή: Policy Insights from the Behavioral and Brain Sciences, 2018; 1-8)

Σε προηγούμενα άρθρα έχουμε καταδείξει πολλές φορές ότι η ανθρωποκεντρική αρχή στην ιατρική είναι ελλιπής και ως εκ τούτου οδηγεί σε λανθασμένες θεωρίες και θεραπείες:

Στην πραγματικότητα, ο άνθρωπος δεν ορίζεται μόνο από το πυρηνικό του DNA, το οποίο ούτως ή άλλως δεν διαφέρει και τόσο πολύ από τον γενετικό κώδικα άλλων ειδών όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε. Ακόμη και στο ίδιο του το DNA υπάρχει σημαντικό ποσοστό εξωγενούς DNA που μέσω μιας ιδιαίτερης εξελικτικής διαδικασίας ενσωματώθηκε στο ανθρώπινο.

Πολλές όμως ακόμη βιολογικές οντότητες εντός του ανθρώπου με σημαντικότατη λειτουργία δεν είναι καν ανθρώπινες. Οι σημαντικότερες εξ αυτών είναι το ενεργειακό δίκτυο των μιτοχονδρίων και το μικροβίωμα, η μικροβιακή χλωρίδα του ανθρωπίνου συστήματος.

Έτσι, ο άνθρωπος δεν είναι απλά μια βιολογική μονάδα, αλλά ένα ολόκληρο οικοσύστημα.

Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε μια πολύ σημαντική πτυχή του μικροβιώματος, τον άξονα μικροβιώματος-εγκεφάλου.

 Ο άξονας εγκεφάλου- μικροβίων.

Τα μικροβιακά είδη που αποτελούν το μικροβίωμα ποικίλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Τα κύτταρα αυτά σε συνολικό απόλυτο αριθμό μπορεί να ξεπερνούν τον απόλυτο αριθμό των συνολικών ανθρωπίνων κυττάρων του σώματός μας.

Ειδικότερα το μικροβίωμα του εντέρου αλληλεπιδρά με την ανάπτυξη και τη λειτουργία του εγκεφάλου με μια σωρεία τρόπων που μέχρι σήμερα μας είναι σχετικά αδιερεύνητοι και που μέσω πέντε οδών αμοιβαίας επικοινωνίας δημιουργούν τον εγκεφαλομικροβιωμικό άξονα.

Αυτές οι πέντε οδοί είναι οι εξής:  

Το νευρικό δίκτυο εγκεφάλου-εντέρου, ο ενδοκρινικός άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης, το ανοσοποιητικό σύστημα του εντέρου, νευροϋποδοχείς και νευρορυθμιστές που εκκρίνονται από τους μικροοργανισμούς του μικροβιώματος καθώς και οι λεγόμενους φραγμοί εντός του ανθρωπίνου σώματος, βιολογικά φίλτρα που επιτρέπουν σε κάποια μόρια και μικροοργανισμούς να περνούν από μέσα τους, όπως είναι ο εντεροεπιθηλιακός φραγμός και ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός.

Στην ουσία, το μικροβίωμα αποτελεί ένα σύστημα από μόνο του που επηρεάζει αρκετά και με ποικίλους τρόπους πολλά από τα υπόλοιπα συστήματα του ανθρωπίνου σώματος.

Οι μικροοργανισμοί του μικροβιώματος έχουν κύκλο ζωής εντός του ανθρωπίνου σώματος. Έτσι, παράγουν μεταβολικά προϊόντα τα οποία μπορεί ανάλογα με το είδος των μικροβίων και τις περιβάλλουσες συνθήκες, να είναι ουδέτερα, επωφελή αλλά και επικίνδυνα.

Μπορεί δηλαδή να παράγουν χρήσιμες ορμόνες, βιταμίνες, να αποδίδουν ιχνοστοιχεία ή να παράγουν επικίνδυνες τοξίνες και να εξαντλούν σε κάποιες περιπτώσεις τις αποθήκες ιχνοστοιχείων του οργανισμού, διαταράσσοντας τις ισορροπίες του οργανισμού και συμβάλλοντας ακόμη και στην εμφάνιση μεταβολικών συνδρόμων που με τη σειρά τους επηρεάζουν προς το χειρότερο τη σύσταση του μικροβιώματος του ανθρωπίνου σώματος, δημιουργώντας έναν καταστροφικό φαύλο κύκλο.

Τα μεταβολικά σύνδρομα, ούτως ή άλλως επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου.

Το μικροβίωμα όμως επηρεάζει τον εγκέφαλο με ακόμη πιο άμεσους τρόπους, παράγοντας ορμόνες, βιταμίνες, νευρομεταβιβαστές και νευρορρυθμιστές και επηρεάζοντας τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και τον εντεροεπιθηλιακό φραγμό που με τη σειρά του επηρεάζει την σύνθεση και τη λειτουργία του μικροβιώματος και ούτω καθεξής.

Αρκετές έρευνες σε ζωικά μοντέλα, έχουν δείξει πως η βελτίωση του μικροβιώματος μπορεί να βελτιώσει εγκεφαλικές νόσους.

Η αλληλεπίδραση εγκεφάλου-μικροβιώματος είχε παραγκωνιστεί ερευνητικά μέχρι και το 2011. Σήμερα αποτελεί επιτέλους καυτό ερευνητικό θέμα για τις νευροεπιστήμες.

Προσωπικά δεν θα μου κάνει καθόλου μεγάλη έκπληξη αν το μικροβίωμα συνδεθεί αιτιολογικά με νευροεκφυλιστικές νόσους, ακόμη και με τον αυτισμό, ενώ η σχέση του με το ανοσοποιητικό είναι ήδη δεδομένη. Πιθανόν λοιπόν να δούμε το μικροβίωμα να σχετίζεται όχι μόνο με το πώς και γιατί αναπτύσσονται λοιμώξεις αλλά και με αυτοάνοσα νοσήματα.

Μικροβίωμα και ανοσοποιητικό.

Το μικροβίωμα βοηθά στην ωρίμανση αλλά και την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Από την άλλη, μόλις πρόσφατα βρέθηκε πως το νευρικό σύστημα αλληλεπιδρά με το ανοσοποιητικό πολύ πιο άμεσα από ότι γνωρίζαμε.

Το ανθρώπινο σώμα είναι λοιπόν ένα πεδίο πολυάριθμων αλληλεπιδράσεων όπου το μικροβίωμα κρατάει ρόλους κλειδιά. Το πρακτικό ερώτημα είναι λοιπόν, τι να κάνουμε για να κρατήσουμε υγιές το μικροβίωμα μας;

Το μικροβίωμά μας μάς συμπεριφέρεται εντελώς αναλογιστικά. Μας συμπεριφέρεται όπως του συμπεριφερόμαστε: Το υποβαθμίζουν διατροφικές και φαρμακευτικές καταχρήσεις με πρώτη απ’ όλες την μάστιγα της κατάχρησης των αντιβιοτικών που μετά από δεκαετίες έχει ήδη δώσει μη αντιστρέψιμα και άκρως επικίνδυνα αποτελέσματα.

Από την άλλη υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να επαναφέρουμε σε μια ισορροπημένη κατάσταση το μικροβίωμά μας: η χρήση προβιοτικών, κεφίρ, φυτικών ινών, είναι φιλική προς το μικροβίωμά μας και μπορούν να το επαναφέρουν ως ένα βαθμό σε μια υγιή σύνθεση.

Σε αυτό το σημείο όμως πρέπει να τονισθεί κάτι: Όσον αφορά το μικροβίωμα, μπορεί να υπάρχουν κάποιες γενικές κατευθυντήριες γραμμές, ένας μπούσουλας, δεν υπάρχει όμως πανάκεια. Κι αυτό γιατί, υπάρχουν τόσα ξεχωριστά ανθρώπινα μικροβιώματα όσο και άνθρωποι. Και για κάθε άνθρωπο, με την πάροδο του χρόνου, το μικροβίωμά του αλλάζει. Ακόμη και μονοζυγωτικοί δίδυμοι που ζουν μαζί, θα έχουν σε κάποια στιγμή της ζωής τους έστω κι ελαφρώς διαφορετικά μικροβιώματα.

Για δεκαετίες, το μικροβίωμα είχε παραγκωνιστεί από την ιατρική έρευνα και τη φιλολογία υπό την αντίληψη ότι όλοι οι μικοργανισμοί είναι κακοί. Σήμερα που το μικροβίωμα αρχίζει να παίρνει την πρέπουσα θέση του στην ιατρική επιστήμη, έχουμε να αντιμετωπίσουμε τη μεγάλη δυσκολία που αναφέραμε προηγουμένως: Κανένα μικροβίωμα δεν είναι ταυτόσημο με κανένα άλλο, όπως κανένα δάσος δεν είναι απολύτως ίδιο με κανένα άλλο. Αυτή η βιοποικιλότητα είναι κανόνας στην οικολογία και τη βιολογία και θα πρέπει να γίνει κανόνας και της ιατρικής. Και αυτό θα έχει επιπτώσεις στην κρίσιμη αποκατάσταση της υγείας αυτού του εσωτερικού μας οικοσυστήματος.

Νέα, φθηνά, εξωταμοικευμένα μα μαζικά προσβάσιμα διαγνωστικά και θεραπευτικά εργαλεία πρέπει να ανακαλυφθούν, ιδιαίτερα τώρα πλέον που οι ανθεκτικοί σε αντιβιοτικά παθογόνοι μικροοργανισμοί έχουν αρχίσει να παίρνουν το αίμα τους πίσω από την ικανότατη μα επιπόλαια και άπληστη ανθρωπότητα και το μικροβίωμά μας αποτελεί μια από τις τελευταίες γραμμές άμυνας απέναντί τους.  

(Ο Πέτρος Αργυρίου είναι ένας ξεχωριστός λογοτέχνης κι ένας από τους κορυφαίους Έλληνες αναλυτές, ιδιαιτέρως στο πεδίο του παρασκηνίου των παγκόσμιων πολιτικών δημόσιας υγείας. Είναι επίσης μέλος της ένωσης δημοσιογραφίας της επιστήμης Science View και μόνιμος συνεργάτης του Holistic Life. Από τις εκδόσεις ETRA κυκλοφορούν τα σχετικά βιβλία του: "Τι δεν σας λένε οι γιατροί", 2009, "Θανάσιμες Θεραπείες", 2011 και "Παρά Φύση", 2014, όλα τους μοναδικά στο είδος τους στην ελληνική εκδοτική πραγματικότητα και όχι μόνο. Το προσωπικό του blog είναι το agriazwa.blogspot.com).