Η γιόγκα θεωρείται το αρχαιότερο σύστημα προσωπικής ανάπτυξης στον κόσμο. Εδώ βρίσκονται οι ρίζες της ψυχοφυσιολογίας. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη ολιστική προσέγγιση με καταγωγή από την αρχαία Ινδία, που περιλαμβάνει: σώμα, νου και συνείδηση. Συνδυάζει - με ένα παιδαγωγικό τρόπο- κινήσεις, στάσεις και αναπνοές, καλά δομημένες, έτσι ώστε να συμμετέχει σταδιακά όλο το σώμα.
Η γιόγκα δεν είναι γυμναστική. Η σουηδική γυμναστική έχει δανειστεί πολλές ασκήσεις της από τις στάσεις της γιόγκα. Τις εκτελεί όμως με ένα διαφορετικό έντονο και σχεδόν μηχανικό τρόπο και με πολλές επαναλήψεις. Οι επαναλήψεις αφήνουν πολλά και διαφορετικά ίχνη κάθε φορά κι έτσι τα οφέλη της άσκησης χάνονται.
Η γιόγκα είναι άσκηση της συνείδησης. Κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος γιόγκα επιδιώκουμε συνειδητά την ηρεμία των νεύρων. Λειτουργούμε ως ομάδα με το σώμα. Χωρίς βία και απαίτηση και σεβόμαστε τα όρια του. Κάθε στάση όταν ολοκληρώνεται αφήνει ίχνη πρώτα στο νευρικό σύστημα και μετά στο μυοσκελετικό.
Κάθε φορά ανάλογα με τις συνθήκες επιλέγουμε ένα σύνολο στάσεων λαμβάνοντας υπόψη την εποχή, την ημέρα, την ώρα, το χρόνο, το χώρο, την ηλικία και το φύλλο.
Παρά την ινδική της καταγωγή η γιόγκα είναι μια διεθνής γλώσσα, άμεσα κατανοητή από κάθε σώμα στον πλανήτη.
Τα οφέλη της είναι επιστημονικά μετρήσιμα. Ειδικά μηχανήματα Νευροανάδρασης όπως οι εγκεφαλογράφοι καταγράφουν τα εγκεφαλικά κύματα και αυτές οι καταγραφές μελετώνται εδώ και δεκαετίες για τη σχέση νου και σώματος.
Οι σύγχρονες νευροεπιστήμες αναγνωρίζουν την αρχαία τεχνική της γιόγκα σαν ένα εξαιρετικό εργαλείο αυτοελέγχου και ισορροπίας ανάμεσα στο νου και το σώμα. Μας επιβεβαιώνουν ότι οι αυτόνομες λειτουργίες του οργανισμού, προστατεύουν και υποστηρίζουν την επιβίωση από την εποχή που ο άνθρωπος ήταν πρωτόγονος!
Στις σύγχρονες όμως συνθήκες της ψηφιακής εποχής και εικόνας, το σώμα ο νους και η συνείδηση υποφέρουν. Οι γνωστικές λειτουργίες από λάθος πληροφόρηση επηρεάζουν τις αυτόνομες λειτουργίες, θετικά ή αρνητικά. Αυτό έχει επιπτώσεις στον προγραμματισμό των αυτόνομων λειτουργιών.
Έτσι το δημιουργικό στρες που είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για την προσωπική ανάπτυξη - χωρίς έλεγχο – μπορεί να γίνει εύκολα ανεξέλεγκτο άγχος.
Οι σύγχρονοι άνθρωποι των μεγαλουπόλεων έχουν ανάγκη από προνομιακές στιγμές ηρεμίας για να μπορέσουν να επανατροφοδοτήσουν το ψυχοσωματικό τους όργανο με ενέργεια, κουράγιο, έμπνευση και υψηλή αυτοεκτίμηση.
Η αρχαία τεχνική της γιόγκα υποστηρίζει τη φυσική επιβίωσή μας στις καινούργιες συνθήκες με ένα απλό και επιδέξιο τρόπο. Εξάλλου η γιόγκα είναι η επιδεξιότητα στην πράξη!
Η παιδαγωγική της γιόγκα και ο ρόλος της στην εμψύχωση των φυλακισμένων
Οι συνθήκες στο περιβάλλον της φυλακής είναι δύσκολες, είναι βίαιες και δεν ευνοούν την επιβίωση έτσι όπως τη γνωρίζουμε έξω από τη φυλακή.
Οι φυλακισμένοι βιώνουν μια καθημερινότητα γεμάτη από στερήσεις. Όλες οι βασικές και αυτονόητες ελευθερίες μέσα στη φυλακή προγραμματίζονται από κάποιον υπεύθυνο. Δεν υπάρχει προσωπική ζωή και ελευθερία στα πλαίσια του σωφρονισμού. Σταδιακά οι φυλακισμένοι ιδρυματοποιούνται και προσαρμόζονται στις ειδικές συνθήκες όπου η ζωή είναι σε κίνδυνο.
Η παιδαγωγική γιόγκα υποστηρίζει με απλό και κατανοητό τρόπο, πρακτικές αυτοδυνάμωσης και αυτοαποκατάστασης από τις τραυματικές εμπειρίες της ζωής πριν τη φυλακή, αλλά και τις τραυματικές εμπειρίες σύλληψης και φυλάκισης.
‘’Θρέψε την ελευθερία σου και η αλήθεια θα θρέψει τον εαυτό της.’’ Η ελευθερία είναι ευθύνη προς τους ανθρώπους. Περιλαμβάνει το εγώ, το εσύ κι εμένα κι εσένα. Η αλήθεια του καθενός πρέπει να ανακαλύπτεται από τον ίδιο ώστε να είναι υποφερτή.
Η εξάσκηση στη γιόγκα με ενσυναίσθηση (mindfulness) με ένα ευαισθητοποιημένο και ήρεμο τρόπο υπενθυμίζει ότι η αναπνοή είναι μια βιωματική εμπειρία που συμβαίνει πάντα στο παρόν. Γεμάτη εσωτερική ηρεμία. Έτσι η σύνδεση του νου με την αναπνοή μας επαναφέρει απλά στη πραγματικότητα του εδώ και τώρα και μας επιτρέπει να βρούμε ξανά το προσωπικό μας απόθεμα κουράγιου. Ενώ υπονοεί διακριτικά ότι η βία ξεκινά από σκέψεις που συμβαίνουν στο παρελθόν ή στο μέλλον.
Σύμφωνα με προσωπικές μαρτυρίες φυλακισμένων μέσα σε ένα μάθημα γιόγκα αλλά και μετά, μπορεί να αισθανθούν εσωτερική ελευθερία. Και μάλιστα εκεί όπου πρωτοξεκινάει η φυλακή σαν αίσθηση: στο νου. Αυτό επιτρέπει ξανά την ελπίδα μιας δεύτερης ευκαιρίας.
Η προσπάθεια στο μάθημα της γιόγκα γίνεται χωρίς βία και διάθεση κριτικής. Όλοι οι συμμετέχοντες είναι άνθρωποι που βρίσκονται σε κατάσταση βαθιάς ανάγκης και έλλειψης. Τα οφέλη είναι άμεσα, ομαδικά και προσωπικά.
Το πνεύμα που αναπτύσσεται στα πλαίσια της ομάδας, επηρεάζει αυθόρμητα τις σχέσεις τους με περισσότερη κατανόηση, συμπόνια και κυρίως μειώνει τη βία ανάμεσά τους αλλά και τη βία για το ίδιο τους τον εαυτό. Σε προσωπικό επίπεδο καλλιεργείται η ηρεμία των νεύρων, ο σεβασμός στο σώμα και στα όριά του (για τους περισσότερους ίσως μετά από χρόνια), η σιωπή χωρίς μοναξιά, η ισορροπία και η ανάπτυξη δεξιοτήτων.
Ένα τακτικό μάθημα γιόγκα μέσα στις δύσκολες συνθήκες της φυλακής, επιτρέπει να δημιουργηθούν, έστω και για λίγο, προνομιακές στιγμές ηρεμίας και επικοινωνίας με τον εαυτό. Το αποτέλεσμα είναι ο οργανισμός να επαναφορτίζει τις ενεργειακές του μπαταρίες, να αυτορυθμίζεται και να παραμένει υγιής.
Η φυλάκιση είναι σήμερα η πιο σοβαρή ποινή δικαιοσύνης στις περισσότερες χώρες. Παρά την προφανή της σημασία στη πρόληψη της εγκληματικότητας, ελάχιστα γνωρίζουμε για τις επιπτώσεις της στη ζωή των φυλακισμένων.
Είναι ανθρώπινο να πέσεις και να κάνεις λάθη απλά ή σοβαρά, αλλά είναι ανθρώπινη αξιοπρέπεια να προσπαθήσεις να σηκωθείς ξανά και να μάθεις από τα λάθη σου.
Βιβλιογραφία:
-Βεντούρας, Ε., Παπαγεωργίου, Χ., Ουζούνογλου, Ν., Ραμπαβίλας, Α. και Στεφανής, Κ. (1994). Τεχνητά νευρωνικά δίκτυα και ψυχοφυσιολογία: προκαταρκτικές παρατηρήσεις. Θέματα Νευροφυσιολογίας. 2(2).
-Γ. Παπαδάτος Ψυχοφυσιολογία, Αθήνα 2002.
-Σ. Παπαδόπουλος Παιδαγωγική του Θεάτρου και εμψύχωση
-Α. Κοντογιάννη Το βιβλίο της δραματοποίησης, εκδόσεις Πεδίο
-Ν. Δέγλερης Τεχνική Χαλάρωσης, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
-Δ. Σφετσιώρης Biofeedback, εκδόσεις dks
-Αγάπη Ευαγγελίδη ΑΣΑΝΑΣ, εκδόσεις Σιδέρη
-D. Goleman H συναισθηματική νοημοσύνη, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
