«Ό,τι υπάρχει στους τρεις κόσμους βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο της prana. Όπως η μητέρα προστατεύει τα παιδιά της. Ω! prana, προστάτεψέ μας και δώσε μας την λαμπρότητα και την σοφία σου» (Prashna Upanishad 2.13).

Όλοι οι κόσμοι, όλα τα όντα, τα φυτά και τα ορυκτά, τα μόρια και τα άτομα και ό,τι υπάρχει μέσα στο σύμπαν, όλα πλέουν μέσα σε έναν ωκεανό αιώνιας και άπειρης φωτιάς που δεν ελαττώνεται ποτέ και δεν εξαντλείται. Κάθε οντότητα είτε πρόκειται για μόριο είτε για το ίδιο το σύμπαν λειτουργεί σαν ένα σφουγγάρι, ενσωματώνοντας ένα μέρος αυτής της φωτιάς στη Φύση του. Επομένως κάθε ον περιέχει μέσα του μία σπίθα του ωκεανού της φωτιάς αυτής. Στην Ανατολή και στη Γιόγκα η ζωτική αυτή φωτιά ή ενέργεια ονομάζεται Prana ή «ανάσα της ζωής».
Η Prana αντικατοπτρίζει πολλά νοήματα, από τη φυσική αναπνοή έως την ίδια την ενέργεια της συνείδησης. Η Prana δεν είναι μόνο η βασική ζωτική δύναμη της ζωής, αλλά είναι η αρχική δημιουργική δύναμη του σύμπαντος κόσμου μας. Είναι η κύρια μορφή της ενέργειας που λειτουργεί σε κάθε επίπεδο της ύπαρξής μας. Ολόκληρο το σύμπαν είναι μια εκδήλωση της Prana. Ακόμα και η kundalini shakti, η γήινη δύναμη του φιδιού που κοιμάται κουλουριασμένη στο 1^ο chakra, η εσωτερική αυτή ενέργεια που όταν αφυπνιστεί και ανέλθει διαπερνώντας όλα τα chakras, μεταμορφώνοντας τη συνείδησή μας και ο άνθρωπος φωτιστεί, τροφοδοτείται ενεργειακά από την Prana.
Σε κοσμικό επίπεδο υπάρχουν δύο πτυχές της Prana. Η πρώτη είναι άδηλη, η ενέργεια της καθαρής συνείδησης, η οποία ξεπερνά όλη τη δημιουργία. Η δεύτερη ή προφανής Prana, είναι η εκδήλωση της δημιουργίας. Ο Purusha, το Απόλυτο Εν η Θεότητα, μπορεί να ειπωθεί ότι είναι η άδηλη Prana, η ίδια η ενέργεια της συνείδησης, που ονομάζεται Devatma Shakti ή Chiti Shakti. Από την άδηλη Prana της καθαρής συνείδησης προέρχεται η προφανής Prana της δημιουργίας, μέσω της οποίας δημιουργείται ολόκληρο το σύμπαν σε όλες τις διαστάσεις του.
Στις φιλοσοφικές θεωρήσεις όλων των λαών και κυρίως των αρχαίων Ελλήνων η Prana αναφέρεται ως η κινητήρια δύναμη της Φύσης απ’ όπου ξεκίνησε η δημιουργία και η ζωή: «Αυτόν τον κόσμο τον κοινό για όλους δεν τον έπλασε κανένας θεός ή άνθρωπος, παρά υπήρχε πάντα, υπάρχει και θα υπάρχει ως ένα αιώνιο κι αθάνατο πυρ, που ανάβει και σβήνει με μέτρο» (Ηράκλειτος «Περί Φύσεως» απ.53). Το αιώνιο και αθάνατο «Πυρ» του Ηρακλείτου που ανάβει και σβήνει-αυξομειώνεται με μέτρο είναι η Prana. Ο Ιπποκράτης την ίδια ενέργεια την αποκαλεί «Φύσα» εκ της λέξης φύση.
Για να επιτύχουμε θετικούς μετασχηματισμούς στο σώμα και το πνεύμα χρειάζεται να κατανοήσουμε την ενέργεια μέσω της οποίας λειτουργούν αυτά τα δύο επίπεδα της ύπαρξής μας. Prana στα Σανσκριτικά σημαίνει πρωτογενής ενέργεια, αν και μεταφράζεται και ως αναπνοή ή ζωτική ενέργεια, ή ανάσα της ζωής, όμως στην πραγματικότητα είναι κάτι πολύ περισσότερο. Οι διάφορες μορφές μέσω των οποίων εκφράζεται η Prana, σπάνια εξετάζονται σε βάθος στη δυτική βιβλιογραφία σε σχέση με τη Yoga, και για αυτό το λόγο η δύναμη της Prana, η οποία είναι τεράστια και βαθιά, σπάνια γίνεται κατανοητή.
Η ίδια η Φύση Prakriti αποτελείται από τα τρία Gunas ή ποιότητες: Η Sattva η αρμονική ισορροπία, δημιουργεί το πνεύμα. Η Rajas η δυναμική ενεργητικότητα, δημιουργεί την Prana και η Tamas η παθητική αδράνεια, δημιουργεί το φυσικό σώμα. Οι τρεις αυτές καταστάσεις ή ποιότητες υφίστανται στην καθημερινότητά μας εναλλάσσοντας την κυριαρχία τους. Η Φύση είναι μια ζωντανή rajasic, ενέργεια. Rajasic είναι η ημέρα, το καλοκαίρι, ο ήλιος, η πέψη. Ανταποκρινόμενη στη θέληση του ανώτερου Εαυτού, ή της καθαρής συνείδησης, αυτή η ενέργεια γίνεται sattvic εξελικτική και πνευματική. Με την αδράνεια της άγνοιας, αυτή η ίδια ενέργεια γίνεται tamasic. Tamasic ενέργεια είναι η νύχτα, η σελήνη, ο χειμώνας, ο ύπνος.
Σε σχέση με τη φυσική μας ύπαρξη, η Prana η ζωτική αυτή ενέργεια είναι μια τροποποίηση του στοιχείου του αέρα, που προέρχεται κυρίως από το οξυγόνο που αναπνέουμε. Σε λεπτοφυές επίπεδο, το στοιχείο του αέρα αντιστοιχεί στην αίσθηση της αφής. Μέσω της αφής αισθανόμαστε ζωντανοί και είμαστε σε θέση να μεταδώσουμε τη δύναμη της ζωής μας σε άλλους. Η Prana αποκαλείται και η «ανάσα της ζωής» για του yogis.
Στην Ελληνική Μυθολογία κατά την στιγμή της δημιουργίας του ανθρώπου από τον Προμηθέα πλάθοντας το σώμα του από πηλό αρχικά, ο καλοκάγαθος Τιτάνας ακολούθησε τη διαδικασία της εμφύσησης της πνοής ή της ανάσας της ζωής, ή ζωτικής δύναμης. Έτσι το ανθρώπινο σώμα απέκτησε ζωή. Η Ελληνική παράδοση αναφέρει ότι οι πρώτοι αυτοί άνθρωποι ανήκαν στο Χρυσό Γένος των ανθρώπων, ενώ η Ινδική την περίοδο αυτή την αποκαλεί Satya Yuga. Η Prana είναι η ζωτικότητα που ζωογονεί και εμψυχώνει κάθε οργανικό σώμα. Χωρίς την Prana δεν υπάρχει ζωή. Η Prana λειτουργεί ως ενεργειακή πλημμυρίδα που ρέει απρόσκοπτα μέσα στα ανθρώπινα σώματα και σε όλα τα όντα όπου τα ζωογονεί, τα διαπερνά και τα ενεργοποιεί σε όλο το μήκος και βάθος τους.
Οι αρχαίοι yogis κατανοούσαν ότι είμαστε πολλά περισσότερα από αυτό το όμορφο φυσικό σώμα. Ένα σώμα που γεννιέται και αναπτύσσεται μέσα από την ομορφιά, την νεότητα και το σφρίγος, όπου από ένα σημείο και μετά θα συνεχίσει με τις οδύνες και τους πόνους, με τις ρυτίδες, τις ασθένειες, με τη φθορά του χρόνου και τη γήρανση. Το φυσικό μας σώμα είναι κάτι που η παράδοση και η ανθρώπινη κουλτούρα μάς ενθαρρύνει να ταυτιστούμε μαζί του, αλλά είναι και κάτι που στο τέλος της ζωής μας όλοι θα το χάσουμε.

Σύνδεση με κάτι διαχρονικό
Η μεθοδολογία της Yoga μας ενθαρρύνει να απελευθερωθούμε από το βάρος της υπερβολικής ταυτοποίησης με το φυσικό σώμα. Αν και η Yoga μάς μαθαίνει πώς να ασκούμαστε με το σώμα ώστε να έχουμε υγεία, ευεξία και μακροζωία, μας μαθαίνει ταυτόχρονα ότι υπάρχουν κι άλλα σώματα εκτός του υλικού μας σώματος, που κι αυτά χρειάζονται φροντίδα. Την ίδια ατραπό ακολουθούσαν και άλλα αρχαία παραδοσιακά συστήματα και πολιτισμοί, όπως ο Ρωμαϊκός, ο Κινεζικός, ο Αιγυπτιακός και άλλοι, με κύριο εκφραστή αυτών τον Ελληνικό πολιτισμό και την Ελληνική Φιλοσοφία. Σκοπός όλων αυτών των πολιτισμών ήταν ο φυσικός τρόπος ζωής, η παιδεία, η άσκηση, η γνώση, η αφύπνιση και στη συνέχεια η μύηση των ανθρώπων στην βαθύτερη εσωτερική γνώση.
Η Hatha Yoga μέσα από τη σύνθετη θεωρία και μεθοδολογία της μας μυεί ώστε να αισθανθούμε και να αντιληφτούμε ότι δεν είμαστε μόνο το φυσικό σώμα, ούτε μόνο οι σκέψεις και τα συναισθήματα που βιώνουμε καθημερινά, αλλά ένα σύνθετο ον φτιαγμένο από το πεπερασμένο και το άπειρο, κεντημένο στο ύφασμα πολλών σωμάτων της ύπαρξης. Οι yogis ονόμασαν αυτά τα σώματα koshas και τα οποία η Φιλοσοφία της Yoga αναφέρει ότι είναι πέντε.
Ένα από αυτά τα ενεργειακά σώματα, το δεύτερο στη σειρά μετά το φυσικό σώμα ονομάζεται Pranamaya kosha, ή σώμα της ζωτικής ενέργειας Prana. Πρόκειται για ένα μέρος του εαυτού μας που είναι εγγενώς έξυπνο. Το Pranamaya kosha διαχέει και διαπερνά το φυσικό σώμα και είναι πολύ μεγαλύτερο από το φυσικό. Το Pranamaya kosha διαπερνά ολόκληρο τον οργανισμό. Η Prana που το αποτελεί ρέει μέσω των nadis ή των ενεργειακών καναλιών στο σώμα. Η Ayurveda αναφέρει ότι υπάρχουν 72.000 nadis που αποτελούν το Pranamaya kosha σώμα.

Βασίλης Μαυρομμάτης
Ιπποκράτειο Κέντρο Κλασικής Ομοιοπαθητικής
Bachelor of Health Science (Naturopathy) στο Warnborough College Ireland
e-mail: bmavromatis@gmail.com
Facebook: @greekmedicine