Φυσική Ρύθμιση της Χοληστερίνης: Υπολιπιδαιμική δράση των Φυτών

Η χοληστερίνη (ή χοληστερόλη) είναι μια απαραίτητη λιπαρή ουσία στο αίμα μας, που χρησιμεύει ως δομικό υλικό των κυττάρων και συμβάλλει στην παραγωγή των στεροειδών ορμονών, της τεστοστερόνης, των οιστρογόνων και της βιταμίνης D (λειτουργεί ως προ-στεροειδής ορμόνη), όπως και στην παραγωγή χολικών οξέων, που είναι απαραίτητες για την πέψη των λιπών και την απορρόφηση λιποδιαλυτών βιταμινών και συμβάλλει στην υγεία του εγκεφάλου και των νευρώνων. Ωστόσο, όταν υπερβαίνει τα φυσιολογικά όρια για μεγάλο χρονικό διάστημα, εναποτίθεται στα τοιχώματα των αγγείων και αυξάνει τις πιθανότητες αθηροσκλήρωσης, θρομβώσεων και κατ’ επέκταση εγκεφαλικών και καρδιακών επεισοδίων. Το γεγονός ότι αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες καρδιαγγειακών παθήσεων είναι ο λόγος που πάνω από το 25% των ανθρώπων άνω των 40, παίρνουν υπολιπιδαιμικά φάρμακα. Θα μπορούσαν αντίστοιχα τα βότανα να ρυθμίσουν τα επίπεδα χοληστερίνης;

Τα βότανα και πολλές φυτικές τροφές μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της χοληστερόλης και στην ισορροπία μεταξύ LDL (χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας- “κακή”) και HDL (χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας- “καλή”) παράλληλα με τη διαχείριση άλλων παραγόντων. Η δυτική βοτανοθεραπεία για την αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας προτείνει ολιστική διαχείριση που περιλαμβάνει αλλαγές στη διατροφή, που μπορείτε να δείτε αναλυτικά παρακάτω. Η αναλογία μυϊκού ιστού και λίπους έχει ιδιαίτερη σημασία για τη μεταβολική υγεία, που επηρεάζει την καύση λιπών, συνεπώς ωφελεί η άσκηση που αυξάνει το μυϊκό ιστό (πχ βάρη) και ειδικά η αεροβική, που ενισχύει τις καύσεις. Γενικότερα ωφελεί η απώλεια βάρους και κυρίως λιπώδη ιστού. Σημαντικό ρόλο για την ρύθμιση της υπερλιπιδαιμίας παίζουν επίσης η υγεία της εντερικής μικροχλωρίδας, η υγεία του ήπατος και της χοληδόχου κύστης, ο ικανοποιητικός ύπνος και η διαχείριση του στρες.
Σε περιπτώσεις κληρονομικής υπερχοληστερολαιμίας, που οι τιμές χοληστερίνης μπορεί να μειωθούν μόνο με την ανάλογη φαρμακευτική αγωγή, όλα τα παραπάνω καθώς και τα βότανα μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά.

Εκτεταμένες έρευνες σχετικά με την υπολιπιδαιμική δράση πολλών βοτάνων και τροφών, δείχνουν ότι μπορούν να μειώσουν τη χοληστερίνη με πολλαπλούς μηχανισμούς. Μια ιδανική βοτανική συνταγή μπορεί να περιλαμβάνει βότανα που ενεργοποιούν όλους αυτούς τους μηχανισμούς και που οι δράσεις τους αλληλοσυμπληρώνονται. Τα ενεργά συστατικά με υπολιπιδαιμική δράση είναι κυρίως οι φυτικές ίνες, οι φυτοστερόλες, οι πολυφαινόλες, κάποια πικρά και αντιφλεγμονώδη συστατικά. Παρακάτω ακολουθούν οι κυριότεροι τρόποι με τους οποίους τα συστατικά των φυτών μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της χοληστερόλης:

Οι φυτικές ίνες δεσμεύουν τα χολικά οξέα
Οι διαλυτές φυτικές ίνες (γλίσχρασμα και β-γλυκάνες) δεσμεύουν τα χολικά οξέα στο έντερο, εμποδίζοντας την επαναπορρόφηση. Το ήπαρ αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει περισσότερη χοληστερίνη για να συνθέσει νέα χολικά οξέα, μειώνοντας έτσι τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα. Έρευνες έχουν δείξει ότι λαμβάνοντας 70-80 γρ βρώμη ή 50γρ πίτουρο βρώμης καθημερινά, λαμβάνεται η απαραίτητη ποσότητα β-γλυκανών ώστε να μειωθεί τουλάχιστον 5% η LDL χοληστερόλη εντός 4-6 εβδομάδων. Αντίστοιχα, με 10–12 γρ φλοιού ψύλλιου (ή 20-30 γρ σπόρους ψύλλιου) (Plantago ovata) καθημερινά, λαμβάνεται επαρκής ποσότητα βλεννωδών ουσιών (γλίσχρασμα) ώστε να επιτευχθεί μείωση της LDL χοληστερόλης κατά 6–12% μέσα σε 4–8 εβδομάδες. Είναι καλύτερο το ψύλλιο και ο λιναρόσπορος (που έχει αντίστοιχα συστατικά) να είναι αλεσμένα, επειδή έτσι αυξάνεται η βιοδιαθεσιμότητα των ινών & λιγνανών.

Οι φυτοστερόλες και οι σαπωνίνες μειώνουν την απορρόφηση χοληστερόλης
Φυτά όπως η Τριγωνέλλα (Trigonella foenum-graecum), η Γλυκόριζα (Glycyrrhiza glabra), και η Άγρια βρώμη περιέχουν συστατικά, όπως φυτοστερόλες και σαπωνίνες, που όταν καταναλωθούν μειώνουν την απορρόφηση της χοληστερόλης από το έντερο. Οι φυτοστερόλες, μοιάζουν δομικά με τη χοληστερόλη και λειτουργούν ανταγωνιστικά, ενώ οι σαπωνίνες σχηματίζουν σύμπλοκα χοληστερόλης και χολικών αλάτων, μειώνοντας την απορρόφηση και αυξάνοντας την αποβολή της χοληστερόλης. Και τα δύο συστατικά εμποδίζουν την απορρόφηση μέσω του εντέρου, έτσι, φτάνει λιγότερη χοληστερόλη στο ήπαρ, το οποίο αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει LDL από το αίμα, μειώνοντας τα επίπεδά της. Έρευνες έχουν δείξει ότι η καθημερινή λήψη 2 γρ φυτοστερολών (μέσω τροφών όπως σουσάμι, ηλιόσπορος, καρύδια) μπορεί να μειώσει την LDL χοληστερόλη κατά 8–12% μέσα σε 4–6 εβδομάδες. Αντίστοιχα,  15–25 γρ/ημέρα (ή τυποποιημένα εκχυλίσματα), σπόρων τριγωνέλλας (Trigonella foenum-graecum), που περιέχουν σαπωνίνες, έχουν δείξει μείωση της LDL κατά 5–10% και βελτίωση του προφίλ τριγλυκεριδίων σε μελέτες 6–12 εβδομάδων.

Οι πολυφαινόλες προστατεύουν την LDL από οξείδωση, μειώνοντας τον κίνδυνο δημιουργίας αθηρωματικών πλακών.
Η αθηροσκλήρωση προκαλείται όταν οξειδώνεται η LDL και αποδεσμεύονται ελεύθερες ρίζες που δημιουργούν κύτταρα που εναποτίθενται στα τοιχώματα των αγγείων. Τα φυτικά αντιοξειδωτικά, όπως οι πολυφαινόλες (κατεχίνες, κουρκουμίνη, ελλαγιταννίνες, ανθοκυανίνες), προστατεύουν την LDL από την οξείδωση, εξουδετερώνοντας τις ελεύθερες ρίζες και μειώνοντας την αθηρογόνο δράση της. Έρευνες έχουν δείξει ότι η καθημερινή κατανάλωση χυμού ροδιού (240 ml) για 8–12 εβδομάδες μπορεί να μειώσει τα επίπεδα της οξειδωμένης LDL και την πρόοδο της δημιουργίας αθηρωματικής πλάκας. Παρόμοια, η κατανάλωση πράσινου τσαγιού (2–3 φλιτζάνια/ημέρα ή εκχυλίσματα) για 12 εβδομάδες έχει συσχετιστεί με μείωση LDL 5–7% και σημαντική βελτίωση αντιοξειδωτικής ικανότητας του οργανισμού. Το εκχύλισμα φύλλων ελιάς έχει δείξει μείωση της LDL(3-5%) και των τριγλυκεριδίων (10–15%), ενώ το ελαιόλαδο πλούσιο σε πολυφαινόλες προστατεύει από την οξείδωση της LDL. Η καθημερινή κατανάλωση περίπου 50 g αποξηραμένων ή ενός φλιτζανιού φρέσκων μύρτιλλων (Vaccinium spp.) για 8 εβδομάδες έχει δείξει μείωση της οξειδωμένης LDL κατά 25–30%, βελτίωση της συνολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας του οργανισμού κατά 20% και μείωση της LDL (3–5%).

Οι πικρές ουσίες των αποτοξινωτικών του ήπατος μειώνουν τη χοληστερίνη με την ηπατοπροστατευτική και λιποτροπική τους δράση
Στη βοτανοθεραπεία, η βάση της αντιμετώπισης πολλών προβλημάτων υγείας ξεκινά με την προστασία του ήπατος. Τα κύρια αποτοξινωτικά του ήπατος, όπως το γαϊδουράγκαθο (Silybum marianum), η αγκινάρα (Cynara scolymus) και η πικραλίδα/ ραδίκι (Taraxacum officinale), έχουν ηπατοπροστατευτική και λιποτροπική (λιποδιαλυτική) δράση. Η σιλυμαρίνη του γαϊδουράγκαθου και η κυναρίνη της αγκινάρας έχουν αποδειχθεί ότι προστατεύουν τα ηπατικά κύτταρα, αυξάνουν την παραγωγή και ροή της χολής και μειώνουν τη σύνθεση χοληστερόλης στο ήπαρ. Κλινικές μελέτες με εκχύλισμα αγκινάρας (500–1.000 mg/ημέρα για 6–12 εβδομάδες) δείχνουν μείωση της LDL και της συνολικής χοληστερόλης κατά 4–10%, ενώ η σιλυμαρίνη χρησιμοποιείται ευρέως για την αποτοξίνωση και ανάπλαση του ήπατος, υποστηρίζοντας την ισορροπία των λιπιδίων. Αυτά τα βότανα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα σε ασθενείς με λιπώδη διήθηση, ηπατοπάθειες και προδιάθεση για προβλήματα της χοληδόχου κύστης.

Η αντιφλεγμονώδης δράση των βοτάνων βελτιώνει το καρδιομεταβολικό προφίλ
Η χρόνια φλεγμονή συνδέεται με αυξημένη παραγωγή VLDL (λιποπρωτεΐνη πολύ χαμηλής πυκνότητας.) και LDL χοληστερόλης και με την οξείδωση των λιπιδίων. Βότανα όπως το σκόρδο (Allium sativum), το τζίντζερ (Zingiber officinale) και η κανέλα (Cinnamomum verum) έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη χοληστερίνη μέσω της αντιφλεγμονώδους και αντιοξειδωτικής δράσης τους. Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι 600–1.200 mg εκχυλίσματος σκόρδου ημερησίως για 8–12 εβδομάδες μειώνουν την LDL κατά 10–15%. Η λήψη 3 g τζίντζερ την ημέρα για 8 εβδομάδες έχει συσχετιστεί με μείωση LDL περίπου 5%, ενώ η κατανάλωση 1–6 g κανέλας ημερησίως για 6–12 εβδομάδες μειώνει την ολική χοληστερόλη κατά 5–7% και τα τριγλυκερίδια έως 30%. Τα αντιφλεγμονώδη βότανα, ενταγμένα σε μια ισορροπημένη διατροφή, συμβάλλουν στη μείωση λιπιδίων και στη βελτίωση του καρδιομεταβολικού προφίλ.