Στο έργο του Διογένη Λαέρτιου «Βίοι Φιλοσόφων», ο παλαιός αυτός Έλληνας ιστορικός και συγγραφέας, μας δίδει τη βιογραφία του κάθε σημαντικού φιλοσόφου, όπου συνοδεύεται από μια περίληψη των φιλοσοφικών αρχών του καθενός εξ’ αυτών.

Στον 3ο τόμο που αναφέρεται στον Πλάτωνα (Γ. 67-80: «Σύνοψη των Πλατωνικών Φιλοσοφικών Θέσεων») αναφέρει για την Ιατρική όπως την ορίζει ο Πλάτων και την διαιρεί σε πέντε βασικούς τομείς κατηγορίες. Αυτές είναι: Η Φαρμακευτική, η Ανατομική, η Διαιτητική, η Διαγνωστική και η Βοηθητική: 

«Η ιατρική διαιρείται σε πέντε είδη που είναι: η φαρμακευτική, η ανατομική, η διαιτητική, η διαγνωστική και η βοηθητική. Η φαρμακευτική γιατρεύει τις ασθένειες με τη χορήγηση φαρμάκων, η ανατομική αποκαθιστά την υγεία με τομές και καυτηριάσεις. Η διαιτητική απαλλάσσει απ’ τις ασθένειες μέσω της κατάλληλης διατροφής και της αλλαγής του τρόπου ζωής, η διαγνωστική με το να αναγνωρίζει τα αίτια που προκαλούν την ασθένεια και η βοηθητική μας απαλλάσσει άμεσα απ’ τον σωματικό και ψυχικό πόνο».

Η τελευταία που αναφέρεται ως "Βοηθητική", σχετίζεται με τους συμβούλους Ψυχικής Υγείας, αυτούς που σήμερα γνωρίζουμε ως Ψυχολόγους ή Ψυχιάτρους. Η μεγάλη διαφορά των τότε ψυχοθεραπευτών με τους τώρα, είναι ότι οι τότε είχαν άλλη θεώρηση για τον άνθρωπο, τον κόσμο και το θείο, καθώς και τη γνώση για την ύπαρξη και την αθανασία της ψυχής, δεδομένα που οι σημερινοί αγνοούν.

Όπως και ο Ιπποκράτης, όλοι οι φιλόσοφοι Ασκληπιάδες ιατροί της εποχής εκείνης, ακολουθούσαν κατά γράμμα την Πλατωνική και Πυθαγορική θέση για την ύπαρξη και την αθανασία της ψυχής. Ο Ιπποκράτης μάλιστα αναφέρει ότι η ψυχή συμμετέχει σε όλες τις λειτουργίες του οργανισμού και υφίσταται τον αντίκτυπο από τις διαταραχές του: 

«Γιατί όταν το σώμα βρίσκεται σε εγρήγορση, η ψυχή δεν ανήκει στον εαυτόν της, αλλά είναι κατανεμημένη σε όλα τα μέρη του σώματος που τα υπηρετεί για να λειτουργούν την ακοή, την όραση, την αφή, ακόμα στην οδοιπορία και σε όλες τις ενέργειες του σώματος. 

Σε αυτή την περίπτωση η ψυχή δεν ασχολείται με τον εαυτόν της. Όταν όμως το σώμα ηρεμήσει (βρίσκεται σε ύπνο) η ψυχή κινείται και συρομένη εξέρχεται από τα μέρη του σώματος διοικεί τον δικό της οίκο και επιτελεί μόνη της όλες τις πράξεις του σώματος…

Όποιος λοιπόν γνωρίζει να τα κρίνει αυτά σωστά, κατέχει μεγάλο μέρος της σοφίας» (Ιπποκράτης «Περί Διαίτης Α΄, παρ. 28»).

Η Διαγνωστική ήταν η μέθοδος εκείνη που θα έφθανε στα βαθύτερα αίτια της ασθένειας, αναδεικνύοντας την χυμική και στοιχειακή Παθολογία του ασθενούς, καθώς και τις συναισθηματικές και νοητικές νόσους.

Οι Έλληνες ιατροί δεν ασκούσαν την ιατρική τους τέχνη όπως οι σύγχρονοι ιατροί, που έχουν το ιατρείο τους κάπου στην πόλη και οι ασθενείς τους επισκέπτονται εκεί. Εκτός απ' τα νοσοκομεία της εποχής όπως τα Ασκληπιεία και τα Αμφιαράεια, που μπορούσε κάποιος να καταφύγει για θεραπεία, οι ιατροί της εποχής του Ιπποκράτη έβλεπαν ασθενείς στα σπίτια τους, καθώς ήταν περιοδεύοντες ιατροί.

Εδώ ξεκινούσε η "Διαγνωστική" μέθοδος που αναφέρει και ο Πλάτων στον Διογένη. Διάλεγαν την πόλη ή το χωριό που επέλεγαν να επισκεφτούν. Αρχικά εξέταζαν λεπτομερώς το κλίμα και την τοποθεσία της πόλης, στη συνέχεια επισκέπτονταν το σπίτι του ασθενή ώστε να δουν πού είναι χτισμένο, τι κλιματικές συνθήκες επικρατούν εκεί, τη θέση που κοιμάται ο πάσχων, αν είναι ανατολικό ή δυτικό.

Μετά από αυτά τα βασικά στοιχεία έπαιρναν το αναλυτικό ιατρικό ιστορικό. Στο ιστορικό ανέλυαν την κάθε λεπτομέρεια για την προσωπική ζωή του πάσχοντος, την διατροφή του, αν ασκούταν ή όχι, τις καθημερινές συνήθειές του, τις καταχρήσεις του, το κοινωνικό περιβάλλον του, τις συναισθηματικές και νοητικές επιβαρύνσεις του και ό,τι άλλο σχετιζόταν με εκείνον.

Βέβαια, η "Διαγνωστική" μέθοδος περιλάμβανε και την προσωπική εξέταση του ασθενούς. Οι μέθοδοι αυτοί ήταν: Η φυσιογνωμική, η ανάλυση της ίριδας, η ανάλυση της γλώσσας, η διάγνωση των σφυγμών, η ανάλυση νυχιών, η ουροσκοπία κ.ά.

Η συνήθης θεραπεία όπως αναφέρει και ο Ιπποκράτης σε όλα σχεδόν τα έργα του, γινόταν αρχικά με την "Διαιτητική", δηλαδή με την καθιέρωση ενός ενάρετου, υγιεινού και φυσικού τρόπου ζωής, προτείνοντας την Δίαιτα = "αιτούμαι δια, ν' αλλάξω τον τρόπο ζωής". Είναι το γνωστό "Ευ ζειν", το οποίο αν και υπήρχαν κάποιες γενικές κατευθύνσεις, ήταν καθαρά προσωπικό για τον καθένα ξεχωριστά.

Ο πάσχων χρειαζόταν ν' αλλάξει τον τρόπο ζωής του, καθώς όσα έπραττε μέχρι εκείνη τη στιγμή τον είχαν φέρει σε αυτό το σημείο. Ο ιατρός θα υποδείκνυε τον ιδανικό τρόπο ζωής για το κάθε περιστατικό, επειδή ο κάθε ασθενής αποτελούσε ξεχωριστή περίπτωση. Αυτό που σήμερα αποκαλούν life couching και καλύπτει μερικώς τις ανάγκες καθοδήγησης των ανθρώπων.

«Αν η θεραπεία των αρρώστων γινόταν από την ιατρική και τους γιατρούς μόνο με τη χρήση καθαρτικών και στυπτικών φαρμάκων, τα επιχειρήματά μου θα ήταν ανίσχυρα. Τώρα όμως βλέπουμε ότι και οι πιο φημισμένοι ιατροί, θεραπεύουν είτε ρυθμίζοντας τον γενικότερο τρόπο ζωής των ασθενών τους με τη δίαιτα, είτε με άλλες φυσικές μεθόδους θεραπείας, πράγματα τα οποία κάποιος αν τα άκουγε θα ισχυριζόταν ότι δεν ανήκουν στην ιατρική τέχνη, είτε ήταν ιατρός, είτε ο πιο ανίδεος και άσχετος.» (Ιπποκράτης «Περί Τέχνης» παρ.6).

Μέσα στην "Διαιτητική" ήταν και η Φυσιοθεραπευτική (θερμά λουτρά, λασπόλουτρα, υδροθεραπεία, ηλιοθεραπεία κ.ά.), δηλαδή θεραπεία μέσω της Φύσης. Η "Φαρμακευτική" μέθοδος που αναφέρει ο Πλάτων ήταν τα φυσικά φάρμακα της εποχής, δηλαδή τα βότανα και πολλές άλλες φυσικές ουσίες, είτε ορυκτής, είτε ζωικής προέλευσης. Ο κατάλογος ήταν και είναι ακόμη τεράστιος.

Επίσης η πτισάνη και το οξύμελο ήταν δύο καθημερινά φυσικά φάρμακα, για οξέα κυρίως αλλά και χρόνια περιστατικά, που φτιάχνονταν από αποφλοιωμένο κριθάρι η πρώτη, και μέλι νερό και ξύδι το δεύτερο.

Η "Ανατομική", δηλαδή αυτό που σήμερα λανθασμένα αποκαλούν όλοι Χειρουργική, ασκούταν σε έσχατες περιπτώσεις. Η Χειρουργική ήταν στην πραγματικότητα η θεραπεία μέσω των χειρισμών των χειρών και όχι μέσω των νυστεριών, δηλαδή πρακτικές όπως η μάλαξη, η χειροπρακτική, η μαγνητοθεραπεία, οι βεντούζες κ.ά.

Η "Ανατομική" ήταν αυτή η μέθοδος που έτεμνε ή καυτηρίαζε τον ασθενή, όταν δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθούν πιο ήπιες μέθοδοι θεραπείας, όταν δηλαδή η ασθένεια πλησίαζε σε ανίατα στάδια.

«Η θεραπευτική τέχνη, απαιτεί να σχηματιστεί μία ιδέα για την αρρώστια, με σκοπό να την βοηθήσει κάποιος για να θεραπευτεί, περισσότερο με φρόνηση παρά με τόλμη και με τρόπο ήπιο παρά βίαιο.» (Ιπποκράτης «Περί Τέχνης», παρ. 11).

Βλέπουμε σε αυτή εδώ την μικρή παρουσίαση της Ασκληπιακής Ελληνικής Ιατρικής τέχνης, μία μικρή εκτίμηση για το εύρος και το σκεπτικό των Ασκληπιάδων ιατρών της εποχής εκείνης και τη διαφορά που υφίσταται σε όλα τα επίπεδα με την σύγχρονη Ιατρική.

Γι’ αυτό και η Ιατρική εκείνη ήταν τέχνη και όχι επιστήμη, διότι η κάθε περίπτωση ασθενούς χρειάζεται ιδιαίτερους χειρισμούς απαιτώντας εξατομικευμένη θεραπεία, καθώς δεν υπήρχαν πρωτόκολλα ούτε τα πακέτα μαζικών θεραπειών που προτείνονται σήμερα…

Μόνο μία στις 20 ιατρικές θεραπείες διαθέτει ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν τη χρήση της. Επιπλέον, σύμφωνα με μια πρόσφατη ανασκόπηση του Cochrane που δημοσιεύθηκε στο Journal of Clinical Epidemiology, οι κίνδυνοι και οι αρνητικές συνέπειες αυτών των θεραπειών σπάνια καταγράφονται. Η ανασκόπηση εξέτασε 1.567 διαφορετικές θεραπείες μεταξύ του 2008 και του 2021. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 95% των θεραπειών που εξετάστηκαν δεν είχαν υψηλής ποιότητας στοιχεία που να υποστηρίζουν τη χρήση τους, ενώ οι παρενέργειες αναφέρθηκαν μόνο για το 33% των θεραπειών. Η μελέτη αποκαλύπτει τη διαφθορά και τη μεροληψία των επιστημονικών διαδικασιών προς όφελος της τσέπης των φαρμακοβιομηχανιών και όχι της υγείας όσων λαμβάνουν τέτοιες θεραπείες, καθώς και την έλλειψη δυνατότητας συνειδητής επιλογής ιατρικών παρεμβάσεων λόγω της έλλειψης δεδομένων για τις ανεπιθύμητες ενέργειες.

Η έρευνα: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0895435622001007
https://www.jclinepi.com/article/S0895-4356(22)00100-7/fulltext

Είναι καιρός να ξανασκεφτούμε ριζικά πώς ασκούμε την ιατρική για να ξεκλειδώσουμε το πλήρες θεραπευτικό μας δυναμικό.

Πολλοί άνθρωποι παραξενεύονται όταν μαθαίνουν ότι οι γιατροί έχουν ορκιστεί σε έναν ιατρικό κώδικα δεοντολογίας που προτάθηκε πριν από 2.500 χρόνια από τον Έλληνα γιατρό και φιλόσοφο Ιπποκράτη - ο οποίος αναφέρει τη γνωστή ρήση: «ωφελέειν ή μη βλάπτειν».

Ωστόσο, γνωρίζουμε επίσης ότι η ιατρική συνταγογράφηση, η πιο κοινή παρέμβαση του γιατρού, αναγνωρίζεται ως η τρίτη μεγαλύτερη αιτία θανάτου στη σύγχρονη κοινωνία. Τι συμβαίνει;

Το να ξεπεράσουμε αυτό το παράδοξο δεν είναι τόσο εύκολο όσο μπορεί να ακούγεται. Υπάρχει μια σειρά παραγόντων που συμβάλλουν σε αυτό, πολλοί από τους οποίους στρέφονται προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι που πεθαίνουν από συνταγογραφούμενα φάρμακα είναι ήδη πολύ άρρωστοι. Το φάρμακο τότε λειτουργεί καταλυτικά για τον θάνατό τους.

Μετά, υπάρχει και η ιατρική εκπαίδευση των ιατρών: όταν έχεις εκπαιδευτεί στη φαρμακολογία και τη συνταγογράφηση φαρμάκων, δεν πρόκειται να συμμετάσχεις σε θεραπείες που είναι λιγότερο πιθανό να προκαλέσουν βλάβη. Όταν ολόκληρες γενιές έχουν μεγαλώσει με την έννοια του "ένα χάπι για κάθε αρρώστια" πολλοί ασθενείς απαιτούν μόνοι τους να τους δοθεί συνταγή. Στην πραγματικότητα, δεν φεύγουν από το γραφείο του γιατρού μέχρι να τους συνταγογραφήσει κάποιο φάρμακο.

Ένας άλλος παράγοντας είναι η μεγάλη επιβάρυνση για τους γιατρούς, ειδικά στην πρωτοβάθμια φροντίδα. Όταν χρειάζεται να δουν πάνω από 40 ασθενείς την ημέρα και ο χρόνος εξέτασης είναι μόνο οκτώ λεπτά, τι άλλο μπορεί πραγματικά να κάνει ένας γιατρός σε αυτόν τον περιορισμένο χρόνο;

Φυσικά, υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν, αλλά το μεγαλύτερο μέρος τους απαιτεί μεγάλες αλλαγές στον τρόπο άσκησης της ιατρικής. Απαιτεί επίσης μια από τις οικονομικά ισχυρότερες και πολιτικά σημαντικές βιομηχανίες στον πλανήτη να μείνει στην άκρη ή να διαφοροποιηθεί για να βρει επιχειρηματικές ευκαιρίες που δεν περιλαμβάνουν κατοχυρωμένες χημικές ουσίες, συχνά ξένες για τη φύση, με σοκαριστικά αρχεία ασφαλείας. (Διαβάσατε ποτέ το φύλλο οδηγιών ασθενούς για το τελευταίο φάρμακο που πήρατε;)

Μια πρόσφατη μελέτη από μια ομάδα του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ στο Ηνωμένο Βασίλειο μας υπενθυμίζει για μία ακόμη φορά ότι οι γιατροί στις ανεπτυγμένες χώρες συχνά βλάπτουν σημαντικά τους ασθενείς και πολλή από αυτή τη βλάβη μπορεί να προληφθεί. Στην πραγματικότητα, στο 12% αυτή η βλάβη που θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί διαπιστώθηκε ότι ήταν σοβαρή έως και απειλητική για τη ζωή.¹

Αυτό συμβαδίζει με τις αναθεωρημένες μελέτες κυβερνητικών δεδομένων από το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ, οι οποίες δείχνουν ότι τα νοσοκομεία είναι από τα πλέον επικίνδυνα μέρη και ότι οι θάνατοι -που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί- στα νοσοκομεία είναι η μεγαλύτερη αιτία θανάτου.

Ένα άλλο μεγάλο μέρος του προβλήματος είναι οι προσδοκίες μας για τους γιατρούς. Οι περισσότεροι γιατροί πρωτοβάθμιας φροντίδας επιβαρύνονται τόσο έντονα από τον υπερβολικό φόρτο εργασίας ώστε το ποσοστό υπερκόπωσης και ο κίνδυνος αυτοκτονίας τους να είναι μεγαλύτερος από κάθε άλλη εργασιακή ομάδα στην κοινωνία.

Λάθη μπορούν να συμβούν πάντα, αλλά όταν υπάρχει έντονο στρες, τα λάθη συμβαίνουν συχνότερα.

Αργά ή γρήγορα, κάθε γιατρός κάνει κάποιο λάθος. Το νομικό σύστημα, ειδικά στις ΗΠΑ, ενίσχυσε τη σημασία της σιωπής προκειμένου να αποφευχθεί η ενοχοποίηση. Αλλά η σιωπή δεν βοηθά τους ασθενείς, ούτε βοηθά τους γιατρούς μακροπρόθεσμα.

Ένας από τους πιο ξεκάθαρους γιατρούς σχετικά με αυτό το θέμα είναι ο καναδός ιατρός έκτακτης ανάγκης Brian Goldman. Οι ομιλίες του στο TED σχετικά με το γιατί οι γιατροί θα πρέπει να μπορούν να πουν ότι λυπούνται για τα λάθη τους, είχαν σχεδόν 1,5 εκατομμύριο views, που σημαίνει ότι σαφώς χτύπησε μια ευαίσθητη χορδή στην κοινωνία.

Το μεγάλο ερώτημα είναι σε ποιο βαθμό θα μπορούσαν να μειωθούν τα ιατρικά λάθη και οι επακόλουθες βλάβες τους, αν οι γιατροί ήταν λιγότερο εξαρτημένοι από τα φάρμακα.

Ο συνιδρυτής της Cochrane, Δρ Peter Gøtzsche, ο οποίος απολύθηκε το 2018 από τον ίδιο τον οργανισμό που ίδρυσε, επειδή ήταν ειλικρινής για αμφιλεγόμενα θέματα που σχετίζονται με τα φάρμακα και τα εμβόλια, είπε στο BMJ το 2013: «Υπάρχουν απλές λύσεις στη θανατηφόρα μας φαρμακευτική επιδημία.»

«Κάνετε λιγότερες διαγνώσεις, συνταγογραφείτε λιγότερα φάρμακα και πείτε στους ασθενείς να διαβάζουν το φύλλο οδηγιών... Μια ζωή χωρίς φάρμακα είναι δυνατή για τους περισσότερους από εμάς τις περισσότερες φορές».

Ακούγεται αρκετά απλό, έτσι; Ο Ιπποκράτης, περίπου 2.500 χρόνια πριν από τον Gøtzsche, κατανοούσε επίσης τους κινδύνους των φαρμάκων και την ανάγκη να κάνουμε τα πράγματα διαφορετικά. Στον Ιπποκράτειο όρκο αναφέρει: «δεν θα χορηγήσω θανατηφόρο φάρμακο σε κανένα, έστω και αν παρακληθώ, ούτε θα υποδείξω τέτοια συμβουλή. Θα χρησιμοποιώ τη θεραπεία για να βοηθήσω τους ασθενείς κατά τη δύναμη και την κρίση μου, αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω».

Κάθε επαγγελματίας υγείας που έχει εκπαιδευτεί σε τομέα υγειονομικής περίθαλψης που δεν περιλαμβάνει φάρμακα ή χειρουργικές επεμβάσεις μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να είναι μια καλή λύση. Ίσως κάποιες αφάρμακες μορφές θεραπείας να είναι καλύτερες ως πρώτη επιλογή, παρά ένας γιατρός πρωτοβάθμιας περίθαλψης που έχει να αντιμετωπίσει 40 ή περισσότερους ασθενείς την ίδια ημέρα.

Υπάρχει επίσης ένα μεγάλο κομμάτι που μπορείτε να κάνετε μόνοι σας. Η αυτοφροντίδα θα πρέπει να αφορά περισσότερο το σώμα σας και το πώς να έχει το σωστό περιβάλλον - τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά - και όχι μόνο να σας λέει πότε και πώς να παίρνετε τα φάρμακά σας.

Ας ξανασκεφτούμε το πώς ασκούμε την ιατρική και ας μάθουμε όσα περισσότερα μπορούμε για να ξεκλειδώσουμε αυτό το εξαιρετικό εσωτερικό φαρμακείο μας ώστε να προάγουμε την αυτοθεραπεία.

Αναφορές: BMl 2019; 366:14185

Ο Robert Verkerk Διευθύνων Σύμβουλος και Επιστημονικός Διευθυντής της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Φυσική Υγεία (Alliance for Natural Health International), έχει εργαστεί τα τελευταία 25 χρόνια σε θέματα βιωσιμότητας στους τομείς της γεωργίας, του περιβάλλοντος και της υγείας. Ολοκλήρωσε το MSc και διδακτορικό του στο Imperial College του Λονδίνου και εργάστηκε ως μετα-διδακτορικός ερευνητής στον τομέα των επιπέδων τροφικών αλληλεπιδράσεων στα γεωργικά συστήματα. Ο Robert ίδρυσε τη Συμμαχία για τη Φυσική Υγεία (Alliance for Natural Health ) το 2002 για να βοηθήσει, να προστατέψει και να προωθήσει, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της καλής επιστήμης και της καλής νομοθεσίας, βιώσιμες και φυσικές μεθόδους υγείας και περίθαλψης που απειλούνται ολοένα και περισσότερο από τις πιέσεις της φαρμακευτικής βιομηχανίας.

Το μοντέλο που κυριαρχεί στην ιατρική-φαρμακολογία, μπορεί να έχει αναπτυχθεί εντός ενός καπιταλιστικού συστήματος, έχει όμως σαν στόχευση τη μαζική παραγωγή, προώθηση και κατανάλωση/εφαρμογή ιατρικών πρακτικών και φαρμακευτικών προϊόντων, μια τάση που ενισχύεται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια καθώς οι φαρμακευτικές εταιρίες επιχειρούν να διευρύνουν τις πωλήσεις τους διευρύνοντας τις ομάδες στόχους τους σε τμήματα που μέχρι πρότινος θεωρούνταν υγιή, παρουσιάζοντάς τα ως εν δυνάμει άρρωστα.

Ένα από τα πολλά μεγάλα θύματα αυτού του μοντέλου είναι οι άνθρωποι που υποφέρουν από σπάνιες ασθένειες. Σπάνια ασθένεια είναι αυτή που πλήττει λιγότερους από 5 στους 10000 ανθρώπους και έχει συνήθως γενετική προδιάθεση. Καθώς όμως, μέχρι σήμερα, οι σπάνιες ασθένειες συνολικά υπολογίζονται από 5000 έως 8000, ένας στους 15 ανθρώπους θα εμφανίσει κάποια από αυτές στην διάρκεια της ζωής του, αριθμός καθόλου αξιοκαταφρόνητος. Κατά την προσωπική μου εκτίμηση, οι σπάνιες ασθένειες είναι αρκετά περισσότερες όπως θα αναπτύξουμε παρακάτω.

Τι συμβαίνει όμως με τον ένα στους δεκαπέντε που θα αναπτύξει κάποια σπάνια ασθένεια στη διάρκεια της ζωής του;

Η κατάσταση είναι αρκετά απογοητευτική για μια σειρά λόγων:

Α) Η λογική των μεγάλων φαρμακευτικών εταιριών: Οι εταιρίες κατευθύνονται από έναν κυρίως παράγοντα: το κέρδος. Καθώς τα οικονομικά κίνητρα για την ανάπτυξη ενός φαρμάκου για μία και μόνο σπάνια ασθένεια είναι λιγοστά, η έρευνα και ανάπτυξη φαρμάκων για τέτοιες ασθένειες είναι εξίσου ή και περισσότερο σπάνιες. Οι ασθενείς με σπάνιες ασθένειες αφήνονται συχνά στην μοίρα τους.

Β) Η ιατρική εκπαίδευση και καριέρα: Μέσα στην ογκώδη και ξεκάθαρα απομνημονευτική ιατρική εκπαίδευση, παραμένει λιγοστός χώρος για οποιονδήποτε μη σπάνιο εγκέφαλο για να ασχοληθεί και με τις σπάνιες ασθένειες.

Και τα επαγγελματικά ιατρικά κίνητρα επιδεινώνουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Σκεφτείτε ότι είστε ένας γιατρός σε μια πόλη εκατό χιλιάδων ανθρώπων και για τους δικούς σας λόγους έχετε αποφασίσει να αφοσιωθείτε στις σπάνιες ασθένειες. Στατιστικά, η πελατεία σας θα είναι το μέγιστο 50 περίπου άτομα, ένας αριθμός που μετά βίας επαρκεί για να συντηρήσει ένα ιατρείο. Συνδυάστε αυτό το γεγονός με το ότι ακόμη κι αν και οι 50 «σπάνιοι ασθενείς» καταφέρουν κι εντοπίσουν τον «σπάνιο γιατρό» τους, για τις περισσότερες από τις σπάνιες νόσους τους δεν υπάρχει κατάλληλη αγωγή.

Είναι προφανές λοιπόν ότι στην περίπτωση των σπάνιων ασθενειών, τα ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια σε καμία περίπτωση δεν είναι αρκετά.

Έτσι, είναι το κράτος το οποίο θα όφειλε να:

Α) χρηματοδοτήσει έρευνες για την μελέτη και διάγνωση σπάνιων ασθενειών.

Β) Να δημιουργήσει ένα δίκτυο ειδικών που θα ασχολούνται με την χαρτογράφηση και ταξινόμηση σπάνιων ασθενειών μέσα από ένα ευρύτερο δίκτυο καταγραφής συμπτωμάτων που τελικά θα επιτρέψει την κατηγοριοποίησή τους σε μεγαλύτερες οικογένειες που έχουν παρόμοια συμπτωματολογία και/ή παθογένεση και/ή αντιμετώπιση.

Γ) Να προωθήσει τη δημιουργία της ιατρικής ειδικότητας των σπάνιων ασθενειών και να κατευθύνει ορισμένο αριθμό ιατρών προς αυτήν.

Δ) Να προωθήσει τη δημιουργία ενός δικτύου ανάμεσα στους ιατρούς των σπάνιων ασθενειών για τη συλλογή και ανταλλαγή ιατρικών πληροφοριών, διαγνώσεων και θεραπευτικών προσεγγίσεων.

Αυτά τα πρέποντα που περιγράφουμε αποτελούν στην παρούσα φάση Ιατρική Φαντασία: όχι μόνο δεν γίνονται σοβαρά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά μέσα στις πολιτικές λιτότητας που επιβάλλονται σε όλο και περισσότερες χώρες, οι ήδη υπάρχουσες ιατρικές υποδομές και δίκτυα, απλώς ξηλώνονται.

Οι επιπτώσεις της αδιαφορίας απέναντι στις σπάνιες ασθένειες είναι σημαντικές για τα συστήματα υγείας και πολύ περισσότερο για τους ασθενείς τους.

Αυτή τη στιγμή εκτιμάται ότι πάνω από 400 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από κάποια σπάνια ασθένεια, γιατί μπορεί η κάθε σπάνια ασθένεια να είναι από μόνη της σπάνια, συνολικά όμως όλες μαζί έχουν ποσοστό επίπτωσης στον γενικό πληθυσμό κοντά στο 8%.

Στο μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών με σπάνιες ασθένειες θα συμβούν δύο τινά: Ή να μη διαγνωσθούν καθόλου και το πρόβλημα τους να παραμείνει αδιάγνωστο με συνέπειες και στην ψυχολογία τους ή να διαγνωσθούν λάθος με αποτέλεσμα να πάρουν την λάθος αγωγή με τις όποιες παρενέργειες χωρίς όμως κανένα ή σχεδόν κανένα θεραπευτικό όφελος, ενδεχόμενο ακόμη χειρότερο κι από το πρώτο.

Δύο εξελίξεις θα ωφελήσουν τα μέγιστα στην διάγνωση και αντιμετώπιση των σπάνιων ασθενειών:

Α) Η έλευση της εξατομικευμένης ιατρικής και η επέκταση της μοριακής βιολογίας και των μοριακών δεικτών στη διάγνωση και την αντιμετώπιση ασθενειών. Οι εξελίξεις όμως στους τομείς αυτούς έρχονται με αργούς σχετικούς ρυθμούς ακριβώς γιατί το λάθος ιατρικό μοντέλο είναι ακόμη κυρίαρχο.

Β) Η αντικατάσταση της ανθρώπινης νοημοσύνης από την τεχνητή στη διάγνωση και την επιλογή θεραπευτικής προσέγγισης. Ο άνθρωπος έχει μια πολύ πιο περιορισμένη βάση δεδομένων από αυτή που μπορεί να έχει οποιοσδήποτε σύγχρονος υπολογιστής.

Ο ρόλος του ιατρού για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία θα περιοριστεί στη συλλογή του ιστορικού του ασθενούς και στην ιατρική έρευνα κι όχι στη διάγνωση και την επιλογή θεραπευτικής προσέγγισης. Ο συνδυασμός και των δύο παραπάνω θα δώσει πολύ καλά αποτελέσματα όσον αφορά τις σπάνιες ασθένειες κι όχι μόνο.

Από πλευράς τεχνογνωσίας είμαστε ήδη εκεί. Το μόνο που μας λείπει είναι η βούληση.

Οι παραπάνω εξελίξεις φοβίζουν την ιατρική συντεχνία καθώς ισοδυναμούν με εν μέρει κατάργησή της. Ελλείψει εναλλακτικών, στο παρόν στάδιο ιατρικής προόδου σε πολλές περιπτώσεις σπάνιων ασθενειών, η συμπληρωματική ολιστική ιατρική δεν είναι απλώς μια εναλλακτική. Αποτελεσματική ή όχι, είναι η μόνη επιλογή.

Το πρόβλημα είναι ότι για να ξέρεις πως έχεις μια σπάνια ασθένεια θα πρέπει να έχεις διαγνωστεί με αυτήν. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, αυτό που θα συμβεί θα είναι μια λάθος διάγνωση που θα περιπλέξει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Θα πρέπει να σημειωθεί επίσης πως οι σπάνιες ασθένειες είναι ένα πολύ καλό άλλοθι για τους υποχονδριακούς ανθρώπους που θέλουν απλώς να γίνονται μονίμως το αντικείμενο ενδιαφέροντος από τους κοντινούς τους ανθρώπους αλλά και πως κάποιοι από τους ανθρώπους που περιγράφονται από το περιβάλλον τους και ίσως και από τους ιατρούς ως υποχονδριακοί, στην πραγματικότητα πάσχουν από αδιάγνωστες σπάνιες ασθένειες.

Για όσους από εσάς δεν έχετε βρει όχι μόνο τη γιατρειά σας, αλλά ούτε καν την ασθένειά σας, στην περίπτωση που δεν είστε υποχονδριακοί, υπάρχει μια διαδικτυακή πύλη που περιέχει βάση δεδομένων για τις σπάνιες ασθένειες, το Orpha (https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php?lng=EN). Το κακό με το Orpha είναι πως η αναζήτηση δεν γίνεται με βάση τα συμπτώματα αλλά με βάση το όνομα της ασθένειας.

Πολλά, πάρα πολλά πρέπει να αλλάξουν για την διάγνωση και την αντιμετώπιση των σπάνιων ασθενειών. 

(Ο Πέτρος Αργυρίου είναι ένας ξεχωριστός λογοτέχνης κι ένας από τους κορυφαίους Έλληνες αναλυτές, ιδιαιτέρως στο πεδίο του παρασκηνίου των παγκόσμιων πολιτικών δημόσιας υγείας. Είναι επίσης μέλος της ένωσης δημοσιογραφίας της επιστήμης Science View και μόνιμος συνεργάτης του Holistic Life. Από τις εκδόσεις ETRA κυκλοφορούν τα σχετικά βιβλία του: "Τι δεν σας λένε οι γιατροί", 2009, "Θανάσιμες Θεραπείες", 2011 και "Παρά Φύση", 2014, όλα τους μοναδικά στο είδος τους στην ελληνική εκδοτική πραγματικότητα και όχι μόνο. Το προσωπικό του blog είναι το agriazwa.blogspot.com).