Υγιή τρόφιμα μπορούν να παραχθούν μόνο σε ζωντανό έδαφος. Η βιοδυναμική γεωργία έχει πολλά θετικά αποτελέσματα, ένα από τα οποία είναι ο σχηματισμός χούμου. Το μικροβίωμα του εδάφους είναι ποικιλόμορφο και τα ίδια τα προϊόντα περιέχουν μια ποικίλη βακτηριακή χλωρίδα που περιέχει ελάχιστα παθογόνα - σε αντίθεση με τα συμβατικά παραγόμενα προϊόντα (Wassermann et al. 2019). Όταν τρώμε τα προϊόντα, το μικροβίωμά τους διεγείρει το μικροβίωμα του ανθρώπινου εντέρου, το οποίο αποτελεί τη βάση για την ανθρώπινη ανοσία και υγεία. Με αυτόν τον τρόπο, τα τρόφιμα μπορούν να αποτελέσουν τη γέφυρα τόσο για την ανθρώπινη υγεία όσο και για τη γεωργία.

Ο Ιπποκράτης, ο αρχαίος Έλληνας γιατρός, είχε ήδη διατυπώσει την άποψη ότι η τροφή πρέπει να αποτελεί το φάρμακο. Σε κάποιο βαθμό, αυτό ισχύει ακόμη και σήμερα, διότι αν η τροφή αναπτύσσεται σε ζωντανό έδαφος, είναι υγιής και μπορεί να προάγει την ανθρώπινη υγεία. Από αυτή την άποψη, αποτελεί φάρμακο. Ταυτόχρονα, το ζωντανό έδαφος είναι σημαντικό για ένα υγιές οικοσύστημα και για τον μετριασμό της κλιματικής κρίσης, και ως εκ τούτου αποτελεί επίσης φάρμακο.

«The world must make the soil good», είναι ο τίτλος στο Spektrum der Wissenschaft, ως μια συνεισφορά του επιστημονικού δημοσιογράφου Roland Knauer (2025). Εξηγεί ότι η συμβατική εντατική γεωργία έχει σημαντικές βλαβερές συνέπειες, επειδή μειώνει την ποιότητα των εδαφών και συνεπώς τη γονιμότητά τους. Περίπου το 40% της γεωργικής γης παγκοσμίως επηρεάζεται. Μακροπρόθεσμα, αυτό θα έθετε σε κίνδυνο την παραγωγή τροφίμων. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO), το ένα πέμπτο της ανθρωπότητας έχει ήδη επηρεαστεί. Ο αριθμός των ανθρώπων που πεινούν αυξάνεται σταθερά και ο δεύτερος στόχος του προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη, «Zero Hunger» έως το 2030, απομακρύνεται όλο και περισσότερο (SDG2, https://sdgs.un.org/goals). Όμως μέχρι σήμερα, η συμβατική εντατική γεωργία εξάγεται σε χώρες με χαμηλό εισόδημα, με αποτέλεσμα να εκτοπίζεται η ποικιλόμορφη, μικρής κλίμακας γεωργία που συνήθως επικρατεί στις χώρες αυτές.

Δημιουργούνται εξαρτήσεις και υπονομεύεται η διατροφική επάρκεια. Οι εισαγόμενες μονοκαλλιέργειες επεξεργάζονται με συνθετικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα, τα οποία αφήνουν κατάλοιπα. Αυτό μειώνει τη ζωή στο έδαφος και προωθεί την έκπλυση των θρεπτικών στοιχείων. Εάν η εστίαση είναι στην απόδοση και δίνεται πολύ λίγη προσοχή στη δέσμευση του οργανικού άνθρακα στο έδαφος, το έδαφος γίνεται σταδιακά φτωχότερο και παράγει χαμηλότερες αποδόσεις. Πρόκειται κυριολεκτικά για μια περίπτωση ερημοποίησης. Οι έντονες βροχοπτώσεις, αλλά και η έλλειψη ανάπτυξης φυτών, αυξάνουν τη διάβρωση. Τα ξηρά καλοκαίρια, οι περιοχές με ελαφριά εδάφη εμφανίζουν μερικές φορές τεράστια σύννεφα σκόνης. Το ανώτερο στρώμα του εδάφους παρασύρεται από τον άνεμο. Επειδή λείπει ο χούµος, µειώνεται η ικανότητα συγκράτησης νερού και, συνεπώς, η ανθεκτικότητα στο κλίµα.

Η βελτίωση του εδάφους σημαίνει την αναζωογόνησή του, τη δημιουργία οργανικής ύλης και την προώθηση του σχηματισμού χούμου. Η μαγική φόρμουλα εδώ είναι η « Κάλυψη του εδάφους ». Η ανάπτυξη των φυτών διεγείρει τη ζωή στο έδαφος και, μέσω της ρίζωσης, φέρνει φως, αέρα και νερό στο έδαφος. Ένα άλλο αποτέλεσμα είναι ότι η οργανική ύλη δεσμεύει το διοξείδιο του άνθρακα, ένα αέριο του φαινομένου του θερμοκηπίου. Ωστόσο, αν η εξάντληση του εδάφους αντισταθμίζεται με όλο και περισσότερα λιπάσματα και φυτοφάρμακα, και οι καλλιέργειες τροφίμων αναπτύσσονται συμβατικά, δεν θα μπορέσει να υπάρξει ούτε ένα υγιές χωράφι ούτε ένα υγιές γεύμα. Η βιοδυναμική γεωργία αποτελεί μέρος της λύσης στην κλιματική και διατροφική κρίση. Οι αγρότες επικεντρώνονται στη φροντίδα του εδάφους και στο πιάτο μας καταλήγουν ζωτικά και νόστιμα τρόφιμα.

Οι 1000 Πρώτες Μέρες
Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι η ανησυχία είναι πολύ δικαιολογημένη και κατανοητή, καθώς οι πρώτες 1000 μέρες στη ζωή του ανθρώπου είναι μια μοναδική ευκαιρία για την υγεία του στο μέλλον: στην παιδική και ενήλικη ζωή του. Αυτό αναγνωρίζεται από την επιστήμη, που αναφέρει ότι οι πρώτες 1000 μέρες που αφορούν την περίοδο από τη σύλληψη μέχρι και τα δεύτερα γενέθλια του μωρού είναι μια περίοδος ταχύτατης ανάπτυξης και σημαντικών εξελίξεων. Είναι μια εποχή στη ζωή του ανθρώπου που η σωματική και διανοητική του ανάπτυξη βρίσκονται στο υψηλότερο ποσοστό που θα βρεθούν ποτέ στη διάρκεια της ζωής του.
Έτσι λοιπόν αποδεικνύεται ότι η διατροφή κατά τις Πρώτες 1000 Ημέρες δεν επηρεάζει μόνο βραχυπρόθεσμα την υγεία του μωρού, αλλά έχει και μια ισχυρή επίδραση στη μακροπρόθεσμη υγεία του, κατά την ενήλικη ζωή του. Οι διατροφικές επιλογές κατά τις Πρώτες 1000 Ημέρες επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης μη μεταδοτικών ασθενειών όπως παχυσαρκία, ελλιπή ανάπτυξη, διαβήτη, αλλεργίες και καρδιοπάθεια στην πορεία της ζωής του παιδιού. 
Και οι γονείς αναλαμβάνουμε να φροντίσουμε τη διατροφή των μικρών αυτών ανθρώπων που με τη βοήθειά μας και μετά από μια περίοδο εξάρτησης που διαρκεί περίπου 14 έτη θα φτάσουν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Αντίθετα με ό,τι πιστεύουν πολλοί ότι δηλαδή, η σίτιση είναι ένστικτο και απλά συμβαίνει αυθόρμητα, η αλήθεια είναι ότι το φαγητό είναι μια συμπεριφορά η οποία μαθαίνεται και εκπαιδεύεται. Έχει τρία μέρη: το παιδί, τον τροφό (αυτόν που ταΐζει) και το περιβάλλον που αλληλοεπιδρούν συνέχεια.
Πολλές φορές η διαδικασία κυλάει απλά, ομαλά και αυθόρμητα, ενώ άλλες φορές όχι. Το φαγητό μετατρέπεται ένα πεδίο μάχης όπου το παιδί γίνεται «δύσκολο» με το φαγητό. Αυτό προκαλεί μεγάλη ανησυχία στους γονείς και στη συνέχεια το άγχος τους οδηγεί σε λάθος τακτικές και μεθόδους. Κάπως έτσι συνήθως το πρόβλημα διαιωνίζεται ή χειροτερεύει.
Περί αυτού είναι και το συγκεκριμένο άρθρο που δεν θα αναφερθούμε στο τι πρέπει να τρώει το παιδί. Θεωρώ αυτονόητο και προφανές ότι οι τροφές που προσφέρουμε στα παιδιά πρέπει να είναι θρεπτικές, κατάλληλα προετοιμασμένες και όσο το δυνατόν λιγότερο επεξεργασμένες.
Βλέπεις η σίτιση είναι μια από τις πιο σημαντικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ παιδιού και γονέα. Όχι μόνο τον πρώτο χρόνο της ζωής, αλλά και αργότερα. Επιδρά καταλυτικά στην σωματική ανάπτυξη, την επικοινωνία, την κοινωνικοποίηση, το μοίρασμα των αξιών, την εκπαίδευση, την χαλάρωση, το παιχνίδι και την συνολική ποιότητα ζωής.
Όμως το τάισμα συχνά γίνεται στίβος προπόνησης όπου ο γονέας και το παιδί αναδιαρθρώνουν τη σχέση τους. Εξερευνούν τα όριά τους και παίζουν στο εκκρεμές μεταξύ εξάρτησης «με ταΐζουν» και ανεξαρτησίας «τρώω μόνος μου».

Οι δυσκολίες στο φαγητό…
Οι δυσκολίες που περιλαμβάνουν άρνηση σίτισης, τροφική επιλεκτικότητα ή ανάρμοστες συμπεριφορές στη διάρκεια του φαγητού παρατηρούνται σε ένα ποσοστό 35% - 45% σε παιδιά τυπικού πληθυσμού και 30%-80% σε παιδιά με αναπτυξιακά προβλήματα.
Η επιλεκτικότητα που θα αναφερθούμε είναι ίσως η πιο συχνή, κοινή και «άκακη» προβληματική συμπεριφορά. Ένα παιδί που είναι επιλεκτικό μπορεί να βασίζει την επιλεκτικότητά του σε πολλά πράγματα όπως η ποικιλία, η υφή, η οσμή, η παρουσίαση ή ακόμη και ο ήχος που παράγει η τροφή μέσα στο στόμα. Στο 60% των περιπτώσεων οφείλεται σε αλληλεπίδραση ενδογενών, αναπτυξιακών, βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων όμως πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Συνήθως με μια παρέμβαση στο περιβάλλον και τον τροφό έχουμε πολύ καλά αποτελέσματα. Αυτό βέβαια εφόσον η φυσιολογία του παιδιού το επιτρέπει, δηλαδή, δεν υπάρχει παθογένεια.
Ας απαντήσουμε λοιπόν επιγραμματικά σε βασικές ερωτήσεις που γίνονται από γονείς που ανησυχούν:

-Πότε οι γονείς θα πρέπει να ζητήσουν βοήθεια

• Όταν αποτυγχάνουν να κάνουν την εισαγωγή στερεών τροφών και το παιδί δεν σιτίζεται αυτόνομα ή δεν έχει δεξιότητες ανάλογες της ηλικίας του.
• Αν τα γεύματα διαρκούν πολύ ή είναι δύσκολα με γκρίνια, καυγάδες και συχνές διακοπές.
• Όταν το διαιτολόγιο είναι πολύ περιορισμένο, το παιδί τρώει 5-8 τροφές συγκεκριμένες.
• Όταν υπάρχει άρνηση /νεοφοβία και έντονο άγχος με το φαγητό.

-Σε ποιον απευθύνονται οι γονείς που έχουν ανησυχία με τη διατροφή του παιδιού

Τα προβλήματα της σίτισης συνήθως αντιμετωπίζονται μέσω μιας ομαδικής διεπιστημονικής προσέγγισης. Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει τον γιατρό του παιδιού, εξειδικευμένο λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, διατροφολόγο και σε κάποιες περιπτώσεις ψυχολόγο και αναπτυξιολόγο. Σημαντικό είναι πριν την παρέμβαση και εφαρμογή οποιασδήποτε στρατηγικής να εξασφαλίσουμε ότι έχουμε εντοπίσει οποιαδήποτε υποκείμενη ιατρική πάθηση που μπορεί να συμβάλλει στις δυσκολίες της σίτισης.

-Τι δεν κάνουμε

• Δεν βάζουμε τιμωρία το παιδί που δεν τρώει και σίγουρα δεν το αφήνουμε νηστικό για να πεινάσει και να φάει αργότερα.
• Δεν πιέζουμε, απειλούμε, τιμωρούμε ή εκβιάζουμε. Αντίστοιχα δεν επιβραβεύουμε το παιδί επειδή τρώει.
• Δε δίνουμε υποσχέσεις για δώρα αν φάει και δεν τάζουμε πράγματα που έχουν σχέση με το φαγητό.
• Δεν παρακαλούμε, δεν υποσχόμαστε και δεν δίνουμε ανταλλάγματα. Θα επιβράβευες το παιδί σου επειδή πήγε στη τουαλέτα;
• Δεν βάζουμε αυστηρούς κανόνες και αποφεύγουμε την συζήτηση για το φαγητό με το παιδί ή με οικείους μπροστά του
• Δεν χρησιμοποιούμε συσκευές ή παιχνίδια για να αποσπάσουμε την προσοχή του στη προσπάθεια να το ταΐσουμε το γεύμα του και να καταφέρουμε να καταναλώσει όλη τη ποσότητα γεύματος που εμείς έχουμε αποφασίσει πως "πρέπει" να καταναλώσει.

 -Τι κάνουμε

• Επιτρέπουμε στο βρέφος να γνωρίσει την τροφή με όλες του τις αισθήσεις. Να την κοιτάξει, να τη μυρίσει, να την αγγίξει με τα χεράκια του, να ακούσει τον πρωτόγνωρο ήχο της καθώς θα την πετά στο πάτωμα και τελικά να τη γευτεί.
• Προσφέρουμε ποικιλία τροφών χωρίς να επηρεαζόμαστε από τις δικές μας προτιμήσεις. Δεν το πιέζουμε, του δίνουμε την επιλογή, με αγάπη και υπομονή. Προσφέρουμε με υπομονή λοιπόν τη τροφή, ξανά και ξανά. Έτσι και αλλιώς ένα παιδί μπορεί να την απορρίψει 19 (!) φορές μέχρι τελικά να τη δοκιμάσει για να την αποδεχτεί.
• Φροντίζουμε το περιβάλλον να είναι ήσυχο και ήρεμο, απενεργοποιούμε tablet και τηλεοράσεις και τρώμε παρέα με το παιδί μας. Του δείχνουμε ότι μασάμε αργά και το πόσο απολαμβάνουμε το φαγητό μας. (άλλωστε ξέρουμε τη σημασία του modeling στην ανάπτυξη των μικρών αυτών άνθρωπων που είναι δημιουργικοί, ευέλικτοι και εκπαιδεύσιμοι ).
• Ακούμε τα θέλω του βρέφους. Ο τροφός είναι υπεύθυνος ώστε τα σωστά φαγητά να έρθουν στο σπίτι, να είναι μαγειρεμένα όμορφα και να καταλήξουν σερβιρισμένα στο πιάτο του βρέφους. Το αν και το πόσο θα φάει είναι επιλογή του βρέφους.

Κλείνοντας να θέλω να θυμάστε ότι:

1. Το γεύμα είναι πρωτίστως μια κοινωνική συνδιαλλαγή. Ο χρόνος του γεύματος είναι χρόνος που περνάμε με το παιδί μας. Είναι μια πολύ σημαντική ώρα της ημέρας για εμάς, είναι ποιοτικός χρόνος για την οικογένεια. Φροντίζουμε να τον αξιοποιήσουμε!
2. Τα παιδιά, το καθένα από μόνο του, είναι ξεχωριστοί και ιδιαίτεροι άνθρωποι. Θα υπάρξουν τροφές που δεν θα τους αρέσουν και ίσως τις απορρίψουν.
3. Η σίτιση είναι η πιο σύνθετη ανθρώπινη λειτουργία. Είναι βασική ανθρώπινη συμπεριφορά και είναι ένα εξαιρετικό πεδίο που μπορούμε να προπονηθούμε ώστε να βοηθήσουμε αυτούς τους μικρούς ανθρώπους, τις «μηχανές» μάθησης να αναπτυχθούν… τρώγοντας! 

Η Μυλωνά Μυρτώ Μαρία γεννήθηκε στην Αθήνα το 1981 και αποφοίτησε από το τμήμα Διατροφής της Θεσσαλονίκης το 2003.
Από το 2005 διατηρεί ιδιωτικό γραφείο στο Χαϊδάρι και εργάζεται ως διατροφολόγος και σύμβουλος προσωπικής ανάπτυξης (Wellness Coach) βοηθώντας άτομα και ομάδες να πετύχουν αλλαγές στον τρόπο ζωής τους (Lifestyle Medicine), ώστε να γίνουν πιο υγιείς και πιο ευτυχισμένοι. Η προσέγγιση  της είναι ολιστική και εστιάζει στους 7 τομής ευεξίας: Διατροφή, Άσκηση, Ενέργεια και Στρες, Βάρος, Πνευματική και Συναισθηματική Ευεξία, Υγεία, Ικανοποίηση Ζωής. Εργάζεται κάνοντας ατομικές και ομαδικές  συνεδρίες. Θεωρεί το επάγγελμά της συναρπαστικό, γιατί έχει την ευλογία να παρακολουθεί την πρόοδο, την αλλαγή και το ταξίδι μεταμόρφωσης των ανθρώπων και μέσα από αυτό η ευγνωμοσύνη που δέχεται, την ωθεί να  εξελίσσεται και η ίδια.  
Πάθος της η συνεχής προσωπική εξέλιξη και για αυτό η εκπαίδευση είναι μια διαδικασία που μέσα στα χρόνια δεν έχει σταματήσει. Το 2007 παρακολούθησε τέσσερις κύκλους σεμιναρίων ψυχολογίας για την παχυσαρκία και για τις διατροφικές διαταραχές στο Λονδίνο (National Center for Eating Disorders). Επίσης υπήρξε για ενάμισι χρόνο ενεργά διαιτολόγος στην  Μονάδα Εφηβικής Υγείας του νοσοκομείου Παίδων Αγλαΐα Κυριακού και έκτοτε παραμένει επιστημονικός συνεργάτης.
Εδώ η συνέχεια του βιογραφικού... 

Το ανθρώπινο μικροβίωμα εκφράζει το σύνολο των τρισεκατομμυρίων μικροοργανισμών (ιών, βακτηρίων και μυκήτων) που ζουν μέσα μας και γύρω μας, ξεπερνώντας κατά πολύ τον αριθμό των κυττάρων μας. Μπορούμε να μιλάμε λοιπόν για έναν υπερ-οργανισμό, μία παράξενη συμβίωση που περιλαμβάνει εμάς και τα μικρόβια που ζουν μαζί μας και επηρεάζουν όλες τις λειτουργίες μας.

Εδώ και δεκαετίες, έχει μελετηθεί ο ρόλος του μικροβιώματος στην υγεία και την ομαλή λειτουργία του εντέρου και είναι επίσης γνωστή η συμβολή του στην ανάπτυξη δυνατού ανοσοποιητικού. Η σημασία του γίνεται όλο και περισσότερο γνωστή όσο μαθαίνουμε νέα πράγματα γι’ αυτό. Ωστόσο, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς τα μικροσκοπικά μικρόβια στο έντερο συμβάλλουν καθημερινά στη γνωστική ικανότητα και τη λειτουργία του εγκεφάλου αλλά και στη συμπεριφορά.

Πρόκειται για μία αμφίδρομη πορεία: Το έντερο μέσα από ένα σύνθετο νευρωνικό χρησιμοποιεί το βακτηριακό οικοσύστημα για χάρη τόσο της σωματικής όσο και της ψυχολογικής ευεξίας. Τα βακτήρια του εντέρου παράγουν εκατοντάδες νευροχημικά στοιχεία που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος για τη ρύθμιση βασικών φυσιολογικών διαδικασιών, καθώς και νοητικών διεργασιών όπως η μάθηση, η μνήμη και η διάθεση. Ακριβώς όπως τα βακτήρια του εντέρου επηρεάζουν τον εγκέφαλο, έτσι και ο εγκέφαλος μπορεί να ασκήσει βαθιά επίδραση στο εντερικό μικροβίωμα. Μελέτες έχουν δείξει ότι το ψυχολογικό στρες ανατρέπει την μικροβιακή ισορροπία στο έντερο, καθιστώντας μας πιο ευάλωτους σε μολυσματικές ασθένειες και προκαλώντας μοριακές αντιδράσεις που στέλνουν πληροφορίες πίσω στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Τα τελευταία χρόνια, έχουν συγκεντρωθεί στοιχεία από μελέτες για το πώς τα βακτήρια του εντέρου μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος, τη χημεία του εγκεφάλου και ένα ευρύ φάσμα των φαινομένων συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένης της συναισθηματικής συμπεριφοράς, της μνήμης, της αντίληψης του πόνου και της αντίδρασης του οργανισμού στο στρες.

Η κακή μνήμη συνδέεται με χαμηλότερα επίπεδα του εγκεφαλικού νευροτροφικού παράγοντα που είναι γνωστός ως BDNF (Brain Derived Neurotrophic Factor) που είναι μια πρωτεΐνη πολύ σημαντική για τη μάθηση και τη μνήμη, η οποία διεγείρει την παραγωγή νέων εγκεφαλικών κυττάρων και ενισχύει τα υπάρχοντα. Τα χαμηλά επίπεδα BDNF συνδέονται επίσης με την κατάθλιψη και το άγχος. Το μικροβίωμα, αυξάνοντας τα επίπεδα του BDNF, επιδρά στη βελτίωση της μνήμης, μειώνει το άγχος και αυξάνει την αίσθηση αυτοπεποίθησης.

Έρευνες εντοπίζουν ποια συγκεκριμένα μικρόβια παράγουν συγκεκριμένους διαβιβαστές. Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι το 90% της σεροτονίνης μας παράγεται στο έντερο και βρέθηκε ότι μέρος αυτής της σεροτονίνης παράγεται από αυτά τα τέσσερα μικρόβια: Candida, Streptococcus, Escherichia και Enterococcus.

Τα βακτήρια Lactobacillus and Bifidobacterium παράγουν γάμμα-αμινοβουτυρικό οξύ ή «GABA» που αποτελεί τον κύριο ανασταλτικό νευροδιαβιβαστή μας που έχει χαλαρωτική και αγχολυτική επίδραση.

Τα μικρόβια Escherichia coli, Bacillus και Saccharomyces παράγουν νορεπινεφρίνη, μια ορμόνη / νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στην αντίδραση φόβου «πάλης ή φυγής» (απόκριση του οργανισμού στο στρες που χαρακτηρίζεται από έκρηξη της αδρεναλίνης).

Τα Bacillus και Serratia παράγουν τον νευροδιαβιβαστή κίνητρου, την ντοπαμίνη.

Έχουμε, λοιπόν, αυτό το μικρό εργοστάσιο παραγωγής ουσιών στο έντερο, οι οποίες επηρεάζουν τον εγκέφαλό μας. Στην πραγματικότητα, το έντερο και τα μικρόβιά του φαίνεται να επηρεάζουν τον εγκέφαλο τόσο πολύ που η προκλινική έρευνα έδειξε ότι τα προβιοτικά έχουν αντικαταθλιπτική και αγχολυτική δράση. Μάλιστα, υπήρξε μία μελέτη που διαπίστωσε ότι το Bifidobacterium infantis είχε αντικαταθλιπτικά αποτελέσματα ισοδύναμα με αυτά του αντικαταθλιπτικού φάρμακου σιταλοπράμη.

Η αλλαγή της μικροχλωρίδας του εντέρου με κάποιο τρόπο μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές που σχετίζονται με το άγχος και την κατάθλιψη.

Όλοι ξέρουμε ότι οι φυτικές ίνες βοηθούν την καλή λειτουργία του εντέρου. Ωστόσο, θεωρώντας ότι οι φυτικές ίνες δεν είναι τροφή για εμάς, αλλά για τα μικρόβιά μας, μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες από ποικιλία πηγών θα πρέπει επίσης να είναι καλή για την ψυχική μας υγεία.

Όλες αυτές οι πληροφορίες σχετικά με το μικροβίωμα του εντέρου μάς κάνουν να αναρωτιόμαστε πόσες νοητικές παθήσεις θα μπορούσαν να εντοπιστούν σε διαταραχές στην υγεία του εντέρου, για παράδειγμα από δίαιτες με επεξεργασμένα τρόφιμα χωρίς ίνες και εξευγενισμένους υδατάνθρακες, ή από την απρόσκοπτη χρήση αντιβιοτικών.

Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν;

Δεν θα ήταν εύκολο (και ούτε σωστό) να κατηγοριοποιήσουμε τα μικρόβια σε «καλά» και «κακά». Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ισορροπία είναι αυτή που συμβάλλει στη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Και καθώς όλοι είμαστε διαφορετικοί, το μικροβίωμά μας είναι διαφορετικό και τείνει να προσαρμόζεται ανάλογα με τα προβλήματα, τις διαταραχές και τις ανάγκες μας. Όμως είναι ευάλωτο σε φαρμακευτικές παρεμβάσεις όπως τα αντιβιοτικά, τα κορτικοστεροειδή κλπ, οπότε σε αυτές τις περιπτώσεις θα χρειαστεί η λήψη προβιοτικών σκευασμάτων για να βοηθηθεί επαρκώς η αποκατάσταση της ισορροπίας.

Για να ενισχύσουμε μικροβίωμα με φυσικούς τρόπους:

• προσθέτουμε στη διατροφή μας προβιοτικές και πρεβιοτικές τροφές και αποφεύγουμε τα επεξεργασμένα τρόφιμα
• ζούμε σε επαφή με τη φύση, το περιβάλλον, τα κατοικίδια ζώα μας,
• χρησιμοποιούμε προβιοτικά συμπληρώματα, ειδικά αν οι ανάγκες αποκατάστασης του οργανισμού είναι μεγάλες (π.χ. λήψη αντιβίωσης, κορτικοστεροειδών κλπ.).Μέσα από τη μελέτη του μικροβιώματος, επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά η θεωρία ολιστικών συστημάτων υγείας (όπως για παράδειγμα η Ομοιοπαθητική) που υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος δεν είναι μια οντότητα ξεκομμένη από το περιβάλλον της και καμία διαταραχή - είτε σωματική είτε ψυχική - δεν αφορά σε ένα μόνο όργανο ή σύστημα του οργανισμού.
  
  
  

  Μέσα από τη μελέτη του μικροβιώματος, επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά η θεωρία ολιστικών συστημάτων υγείας (όπως για παράδειγμα η Ομοιοπαθητική) που υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος δεν είναι μια οντότητα ξεκομμένη από το περιβάλλον της και καμία διαταραχή - είτε σωματική είτε ψυχική - δεν αφορά σε ένα μόνο όργανο ή σύστημα του οργανισμού.

Έτσι την επόμενη φορά που θα έχετε να αντιμετωπίσετε οποιοδήποτε ζήτημα του οργανισμού σας, λάβετε υπόψη σας τόσο τη σωματική όσο και την ψυχολογική σας κατάσταση και οπωσδήποτε τον τρόπο ζωής σας και τη σχέση σας με το φυσικό περιβάλλον σας.

Βιβλιογραφία

1. Proc Natl Acad Sci U S A 2011 Feb 15;108(7):3047-52.
2. J Physiol. 2004;558(Pt 1):263-275. doi:10.1113/jphysiol.2004.063388
3. Clinical Psychopharmacology and Neuroscience 2015;13(3):239-244
4. https://www.caltech.edu/about/news/microbes-help-produce-serotonin-gut-46495
5. Trends Neurosci. 2016;39(11):763-781. doi:10.1016/j.tins.2016.09.002
6. Nutrients. 2017;9(2):125. Published 2017 Feb 10. doi:10.3390/nu9020125
7. Maes, Kubera, Leunis, Berk, J. Affective Disorders, 2012 και Berk, Williams, Jacka, BMC Med, 2013).

Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα προβλήματα του πεπτικού συστήματος, που επηρεάζουν έως και το 15% των ατόμων στις ανεπτυγμένες χώρες.

Παρ' όλα αυτά, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου – σπαστική κολίτιδα - είναι ένα μυστήριο για πολλούς συμβατικούς γιατρούς. Ενώ το γαστρεντερικό σύστημα είναι σαφές ότι δεν λειτουργεί καλά, οι εργαστηριακές έρευνες είναι συνήθως άκαρπες, χωρίς να αποκαλύπτονται ανατομικές ή παθολογικές αιτίες για το πρόβλημα. Οι εξετάσεις κοπράνων, για παράδειγμα, συνήθως δεν οδηγούν σε σημαντικά ευρήματα: Καθόλου αίμα, όχι υπερβολικά λευκά, κανένα παράσιτο και κανένα βακτήριο.

Ένα άτομο με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου συνήθως έχει μια σειρά από κοιλιακά συμπτώματα: πονοκέφαλος, ναυτία, καούρα, αέρια, βλεννώδη κόπρανα, ανάγκη για συχνή ούρηση και κόπωση είναι κάποια από αυτά. Οι γυναίκες, που έχουν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να έχουν σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, συχνά υποφέρουν επίσης επώδυνες εμμηνορροϊκές περιόδους.

Αν και δεν είναι απειλητικό για τη ζωή, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Τα άτομα αναφέρουν συχνά ότι βιώνουν απώλεια ελευθερίας, αυθορμητισμού και κοινωνικών επαφών, καθώς και συναισθήματα φόβου, ντροπής και αμηχανίας (Dig Dis Sci, 2009; 54: 1532–41).

Επιπρόσθετα στο πρόβλημα, η συμβατική θεραπεία είναι εξαιρετικά ανεπαρκής. Πολλές θεραπείες (όπως αντισπασμωδικά, αντιδιαρροϊκά, ηρεμιστικά και αγχολυτικά) μπορούν να βλάψουν περισσότερο παρά να βοηθήσουν και καμία από αυτές δεν έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη θεραπεία των συμπτωμάτων της πάθησης (J Chin Med Assoc, 2009; 72: 294–300).

Τα αντιχολινεργικά που εμποδίζουν τις επιδράσεις του νευροδιαβιβαστή ακετυλοχολίνη - όπως το Buscopan, για παράδειγμα, μπορεί προκαλεί ξηροστομία και θολή όραση (Phytomedicine, 2005; 12: 601–6), λαμβάνοντας υπόψη ότι οι διογκωτικοί παράγοντες και τα αντισπασμωδικά φάρμακα όπως το Spasmonal (κιτρική αλβερνη) μπορούν να προκαλέσουν ναυτία, ζάλη, κνησμό, εξάνθημα και πονοκέφαλο, σύμφωνα με το ηλεκτρονικό έντυπο φαρμάκων (http://emc.medicines.org.uk/medicine/15704/XPIL/Spasmonal+60mg/).

Επιπλέον, ένα φάρμακο έχει συνδεθεί ακόμη και με απειλητικές για τη ζωή ανεπιθύμητες ενέργειες. Το Alosetron (Lotronex), που χρησιμοποιείται για τη διαχείριση σοβαρής διάρροιας σε σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου σε γυναίκες, αποσύρθηκε από την αγορά το 2000 μετά από αναφορές για πέντε θανάτους και 70 περιπτώσεις σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών. Αυτές οι αντιδράσεις περιελάμβαναν ισχαιμική κολίτιδα (πυρετός και πόνος στο έντερο που προκαλείται από ανεπαρκή παροχή αίματος) και απόφραξη ή ρήξη του εντέρου ως επιπλοκή της σοβαρής δυσκοιλιότητας. Ωστόσο, οι συμβουλευτικές επιτροπές της Αμερικανικής Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) συνέστησαν να εισαχθεί το φάρμακο το 2002 (αν και με περιορισμένη χρήση και διαθεσιμότητα) - η πρώτη περίπτωση που ένα φάρμακο επανήλθε στην αγορά των ΗΠΑ μετά την απόσυρσή του για λόγους ασφάλειας.

Ο Δρ Σίντνει Γουλφ, διευθυντής της Ομάδας Έρευνας για την Δημόσια Υγεία του Πολίτη, σχολίασε: «Με εξαίρεση ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καρκίνου, η συχνότητα και η σοβαρότητα μιας απειλητικής για τη ζωή ανεπιθύμητης αντίδρασης - στην περίπτωση αυτή, η ισχαιμική κολίτιδα σε ασθενείς που χρησιμοποιούν alosetron - είναι από τις υψηλότερες που έχω δει για οποιοδήποτε άλλο φάρμακο.» (BMJ, 2002; 324:1053).

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ένας αυξανόμενος αριθμός ασθενών με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου στρέφονται στη συμπληρωματική και εναλλακτική ιατρική (Gastroenterol Clin Biol, 2009; 33 Suppl 1: S79–83).

Ο ρόλος της ζάχαρης
Μέρος του προβλήματος της θεραπείας του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου είναι ότι κανείς δεν ξέρει τι το προκαλεί. Η τελευταία έρευνα, ωστόσο, δείχνει ότι ορισμένες τροφές μπορεί να διαδραματίζσουν κάποιο ρόλο, μια ιδέα που οι εναλλακτικοί επαγγελματίες εξελίσσουν εδώ και χρόνια. Συγκεκριμένα, οι πιο πρόσφατες μελέτες αποκάλυψαν ότι το ένα τρίτο περίπου των ασθενών με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου μπορεί να έχουν προβλήματα με την επεξεργασία της φρουκτόζης, τον τύπο σάκχαρου που βρίσκεται στα φρούτα, μερικά λαχανικά, στο μέλι και το σιρόπι καλαμποκιού. Η «δυσαπορρόφηση φρουκτόζης», όπως είναι επίσημα γνωστή - η οποία αναφέρεται στην αποτυχία του σώματος να απορροφήσει πλήρως τη φρουκτόζη καθώς περνά μέσω του λεπτού εντέρου - μπορεί να οδηγήσει σε πολλά από τα συμπτώματα που εμφανίζονται συνήθως στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (J Am Diet Assoc, 2006; 106: 1631–9).

Σε μια αμερικανική μελέτη, οι ερευνητές στο Immanuel St Joseph's Hospital, μέρος του συστήματος υγείας Mayo στη Μινεσότα, εξέτασαν 80 ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και διαπίστωσαν ότι 31 (38%) είχαν επίσης δυσαπορρόφηση φρουκτόζης. Από αυτούς τους ασθενείς, οι 26 στη συνέχεια ξεκίνησαν δίαιτα χωρίς φρουκτόζη και εκείνοι που κατάφεραν να τηρήσουν τη δίαιτα (μόνο οι μισοί από αυτούς) παρατήρησαν σημαντικές βελτιώσεις στα συμπτώματά τους, όπως το κοιλιακό άλγος, το φούσκωμα, το αίσθημα πληρότητας, η δυσπεψία και η διάρροια. Οι ασθενείς που δεν επέμειναν στους διατροφικούς περιορισμούς, από την άλλη πλευρά, γενικά δεν είδαν καμία αλλαγή στα συμπτώματά τους (J Clin Gastroenterol, 2008; 42: 233–8).

Ομοίως, σε μια μελέτη 32 παιδιών με επίμονο ανεξήγητο κοιλιακό άλγος, 11 από αυτά βρέθηκαν να πάσχουν από δυσαπορρόφηση φρουκτόζης και, στη συνέχεια, έλαβαν δίαιτα χαμηλής φρουκτόζης. Μετά από δύο μήνες, όλα εκτός από δύο από αυτά τα παιδιά παρουσίασαν ταχεία βελτίωση των συμπτωμάτων τους και όλα συνέχισαν να αναφέρουν θετικές αλλαγές στη συνέχεια. Οι ερευνητές από το New York Medical College στις ΗΠΑ, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «η δυσαπορρόφηση της φρουκτόζης μπορεί να είναι ένα σημαντικό πρόβλημα στα παιδιά και ότι η διαχείριση της διατροφικής πρόσληψης μπορεί να είναι αποτελεσματική στη μείωση των γαστρεντερικών συμπτωμάτων» (J Pediatr Gastroenterol Nutr, 2008; 47: 303–8).

Παρόλο που η έρευνα για τον ακριβή ρόλο και τους μηχανισμούς πίσω από τη δυσαπορρόφηση της φρουκτόζης βρίσκεται ακόμη σε αρχικά στάδια, σε περιπτώσεις όπου συμπτώματα αερίων, φουσκώματος και διάρροιας φαίνεται να σχετίζονται με την κατανάλωση φρούτων, μια δίαιτα αποκλεισμού της φρουκτόζης μπορεί να αξίζει τον κόπο.

Άλλες προβληματικές τροφές
Εκτός από τα σάκχαρα φρούτων, άλλοι υδατάνθρακες με ανεπαρκή απορρόφηση - όπως η λακτόζη (βρίσκεται στο γάλα), οι φρουκτάνες (βρίσκονται στο σιτάρι και τα κρεμμύδια) και η σορβιτόλη (ένα κοινό γλυκαντικό) - μπορούν επίσης να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τα συνήθη συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου (J Am Diet Assoc, 2009; 109: 1204–14; Curr Gastro ente rol Rep, 2009; 11: 368–74).

Επιπλέον, ορισμένες από τις τροφές που συνήθως συνιστώνται για την ανακούφιση του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου μπορεί στην πραγματικότητα να επιδεινώνουν την κατάσταση. Το πίτουρο σίτου, για παράδειγμα, το οποίο συχνά συνταγογραφείται για δυσκοιλιότητα λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε φυτικές ίνες, βοήθησε μόνο το 10% των ασθενών σε μία μελέτη. Από την άλλη πλευρά, περισσότεροι από τους μισούς πάσχοντες που υποβλήθηκαν σε παρακολούθηση εκ νέου από ιατρούς στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Νότιου Μάντσεστερ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, ανέφεραν ότι το πίτουρο σίτου έκανε τα συμπτώματά τους - συμπεριλαμβανομένων διαταραχών του εντέρου, κοιλιακής διαταραχής και πόνου— χειρότερα, οδηγώντας τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι «η υπερβολική κατανάλωση σιταριού στην κοινότητα μπορεί στην πραγματικότητα να δημιουργεί ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου». (Lancet, 1994; 344: 39–40).

Λαμβάνοντας υπόψη ότι το σιτάρι (μαζί με το γάλα και τα αβγά) είναι ένας από τους πιο συνηθισμένους παράγοντες ενεργοποίησης των συμπτωμάτων σε άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, τέτοια αποτελέσματα δεν εκπλήσουν (AmJGastroenterol, 1998; 93: 2184–90).

Εάν προτείνεται οποιαδήποτε ίνα, τότε οι σπόροι Plantago - μια πηγή διαλυτών ινών που πωλούνται στο εμπόριο ως "psyllium" - φαίνεται να είναι καλύτερη επιλογή, αλλά μπορεί ακόμα να επιδεινώσει τα συμπτώματα σε κάποια άτομα. (Townsend Letter Docs, 2004; 252: 159).

Το προβιοτικό γιαούρτι είναι μια άλλη δημοφιλής πρόταση για άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, αλλά αυτό επίσης μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα. Ενώ τα προβιοτικά μπορεί να είναι ευεργετικά για την πάθηση σε ορισμένους, τα γαλακτοκομικά προϊόντα έχουν βρεθεί ότι προκαλούν συμπτώματα σε σημαντικό ποσοστό των πασχόντων.

Σύμφωνα με τον Δρ Στέφεν O. Βάνγκεν, Διευθυντή Ιατρικής του Κέντρου Θεραπείας για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου στο Σιάτλ: «Ένας μεγάλος αριθμός των ασθενών μας που βιώνουν σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου στην πραγματικότητα υποφέρουν από αλλεργία στα γαλακτοκομικά προϊόντα, αλλά δεν το συνειδητοποιούν. Το γιαούρτι, αν και έχει υποστεί ζύμωση, εξακολουθεί να είναι γαλακτοκομικό προϊόν και μπορεί να αποτελέσει ισχυρή αιτία για τα πεπτικά τους προβλήματα. Για αυτούς τους ανθρώπους, δεν είναι επιθυμητή η κατανάλωση γιαουρτιού, ακόμη και εμπορικών σημάτων με υψηλή περιεκτικότητα σε προβιοτικά βακτήρια» (Townsend Letter, 2008; June: 35).

Είναι σαφές ότι η δίαιτα είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, αλλά δεν υπάρχει προσέγγιση ενός μεγέθους για όλες τις επιτυχημένες θεραπείες. Ο πειραματισμός με τον περιορισμό ή την πλήρη εξάλειψη ορισμένων τροφών από τη συνήθη διατροφή σας ή / και η συνεργασία με έναν έμπειρο διατροφολόγο μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος για να ελέγξετε την κατάσταση.

Άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις
Μαζί με την αλλαγή της διατροφής, υπάρχουν διάφοροι άλλοι φυσικοί τρόποι αντιμετώπισης του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου.

Υπνοθεραπεία. Συναισθηματικοί και ψυχολογικοί παράγοντες φαίνεται να εμπλέκονται στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, το οποίο μπορεί να εξηγήσει γιατί η ύπνωση έχει αποδειχθεί χρήσιμη για τους ασθενείς με την πάθηση.
Σύμφωνα με μια εκτενή ανασκόπηση της ιατρικής / επιστημονικής βιβλιογραφίας που διεξήχθη από το διάσημο Cochrane Collaboration, το οποίο κατέληξε σε μια συγκεντρωτική μετα-ανάλυση τεσσάρων μελετών στις οποίες συμμετείχαν συνολικά 147 ασθενείς, η υπνοθεραπεία ήταν ανώτερη τόσο από την τυπική ιατρική αγωγή όσο και από την έλλειψη θεραπείας για την ανακούφιση του κοιλιακού πόνου και άλλων συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου - τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα (Cochrane Database Syst Rev, 2007; 4: CD005110). Είναι σαφές, ωστόσο, ότι απαιτούνται περισσότερες μελέτες υψηλής ποιότητας προτού εξαχθούν οριστικά συμπεράσματα.

Χαλάρωση. Δεδομένου ότι πολλές δοκιμές έχουν ήδη προσδιορίσει το ρόλο των ψυχολογικών και συναισθηματικών παραγόντων ως ενεργοποιητών σε ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, συχνά συνιστώνται τεχνικές χαλάρωσης. Στη Γερμανία, η τεχνική που ονομάζεται «λειτουργική χαλάρωση» - ένας όρος που επινοήθηκε πριν από δεκαετίες για να περιγράψει μια μορφή χαλάρωσης που είναι επίσης γνωστή ως «self-hypnosis» - στοχεύει στη διατήρηση της ισορροπίας στο νευρικό σύστημα και φαίνεται να είναι ευεργετική.
Σε μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή 80 ασθενών, οι οποίοι έλαβαν είτε λειτουργική χαλάρωση είτε ιατρική περίθαλψη (τυπική θεραπεία συν δύο συμβουλευτικές συνεδρίες) για πέντε εβδομάδες, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η λειτουργική χαλάρωση ήταν σημαντικά πιο αποτελεσματική. Πράγματι, τα θετικά αποτελέσματα - τόσο σωματικά όσο και διανοητικά - ήταν ακόμη παρόντα τρεις μήνες αργότερα (J Altern Complement Med, 2010; 16: 47–52).
Μια μικρής κλίμακας (21 ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου), τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή, που πραγματοποιήθηκε στη Σχολή Ιατρικής του Πανεπιστημίου Tohoku στην Ιαπωνία, περιελάμβανε τη χρήση της «αυτογενούς εκπαίδευσης», μιας τεχνικής χαλάρωσης που διδάσκει στο σώμα σας πώς να ανταποκρίνεται σε προφορικές εντολές μέσω έξι τυπικών ασκήσεων. Η τεχνική φαίνεται να συνδυάζει στοιχεία τόσο αυτο-ύπνωσης όσο και βιοανάδρασης. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης υποδηλώνουν ότι η αυτογενής εκπαίδευση μπορεί να ωφελήσει «ενισχύοντας τον αυτοέλεγχο», όπως αντικατοπτρίζεται στις απαντήσεις των ασθενών σε ορισμένα ερωτηματολόγια που σχετίζονται με το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (Appl Psychophysiol Biofeedback, 8/12/2009; Epub).

Άσκηση. Υπάρχουν επίσης στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η άσκηση μπορεί να είναι αποτελεσματική παρέμβαση για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Όταν συγκρίθηκε εναντίον της συμβατικής θεραπείας σε μια δοκιμή 12 εβδομάδων, οι ασθενείς στην ομάδα άσκησης ανέφεραν σημαντική βελτίωση στα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας (Int J Sports Med, 2008; 29: 778-82). Μια άλλη δοκιμή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ακόμη και η ήπια σωματική δραστηριότητα μπορεί να μειώσει το αέρια και το κοιλιακό φούσκωμα (Am J Gastroenterol, 2006; 101: 2552–7).

Έλαιο μέντας. Σύμφωνα με μια ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, οκτώ από τις 12 ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο μελέτες έδειξαν στατιστικά σημαντικά θετικά αποτελέσματα με το έλαιο μέντας για την αντιμετώπιση του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου. Τα μέσα ποσοστά απόκρισης, ως αντανάκλαση της «συνολικής επιτυχίας», ήταν 58% για το έλαιο μέντας και 29% για το εικονικό φάρμακο. Ωστόσο, παρόλο που το έλαιο μέντας είναι συνήθως σε ειδικά επικαλυμμένες κάψουλες που έχουν σχεδιαστεί για την προστασία του στομάχου, αυτές οι κάψουλες μπορεί ακόμα να οδηγήσουν σε παρενέργειες όπως καούρα ή ερεθισμό του ορθού (Phytomedicine, 2005; 12: 601–6).

Κινέζικα φυτικά φάρμακα. Σε μια δοκιμή που περιελάμβανε περισσότερους από 100 ασθενείς, εκείνοι που υποβλήθηκαν σε θεραπεία με κινέζικα βότανα, χρησιμοποιώντας φόρμουλες είτε εξατομικευμένες είτε τυποποιημένες, είδαν σημαντικές βελτιώσεις όσον αφορά τα συμπτώματα του εντέρου καθώς και τη συνολική ποιότητα ζωής. Ωστόσο, μόνο η ομάδα που έλαβε κινέζικα βότανα προσαρμοσμένα στον ασθενή ήταν σε θέση να διατηρήσει τη βελτίωση 14 εβδομάδες αργότερα. Επιπλέον, μόνο δύο ασθενείς που έλαβαν κινέζικα βότανα ανέφεραν τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες: ο ένας παραπονέθηκε για γαστρεντερική δυσφορία ενώ ο άλλος παρουσίασε πονοκεφάλους (JAMA, 1998; 280: 1585–9).

Άλλα βότανα. Τα περισσότερα από τα βότανα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου είναι αυτά που είναι γνωστά ως carminatives - έχουν μια ηρεμιστική, τονωτική και καθαριστική δράση στο έντερο. Αυτά περιλαμβάνουν τη μέντα (Mentha piperita), το χαμομήλι (Matricaria recutita), το μάραθο (Foeniculum vulgare), το γλυκάνισο (Pimpinella anisum), το κάρδαμο (Elettaria cardamomum), το κύμινο (Carum carvi) και το τζίντζερ (Zingiber officinale). Το τζίντζερ είναι συχνά η θεραπεία επιλογής, σύμφωνα με πολλούς φυσικοπαθητικούς. Σε μια διπλή-τυφλή, τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή, μείωσε τη διάρροια, τον μετεωρισμό και τον εντερικό σπασμό (Lancet, 1982; i: 655-7). Το τζίντζερ μπορεί επίσης να μειώσει τους σπασμούς των κολικών, τον μετεωρισμό, τη ναυτία και τη διάρροια. Οι σπόροι των κυμινοειδών, ο άνηθος και το μάραθο έχουν παρόμοια αποτελέσματα (Weiss RF, Herbal Medicine, Gothenburg: AB Arcanum, 1988).
Ένα καλό γενικό τονωτικό είναι ένα μείγμα σε σκόνη από ρίζα υδραστίδας, ρίζα γλυκόριζας, ρίζα γεντιανής, ρίζα τζίντζερ, φύλλα παπάγιας, ρητίνη μύρου, ιρλανδικά βρύα και σπόρους τριγωνέλλας (Mowrey D, The Scientific Validation of Herbal Medicine, New Canaan, Conn: Keats Publishing, 1986). Συμβουλευτείτε έναν φαρμακοποιό για τις ακριβείς ποσότητες.

Βελονισμός. Τα αποτελέσματα μιας δοκιμής στις ΗΠΑ διαπίστωσαν ότι ο βελονισμός σε συνδυασμό με τη μόξα μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικός για τη διαχείριση του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου (GastroenterolNurs, 2009; 32: 243–55). Ωστόσο, μια μεγάλη ανασκόπηση των μελετών έως το 2006 βρήκε μόνο έξι τυχαιοποιημένες δοκιμές, οι οποίες, στην πραγματικότητα, ήταν ασαφείς λόγω κακής ποιότητας ή έλλειψης σύγκρισης, λόγω των πάρα πολλών διαφορών στις μεταβλητές που μελετήθηκαν.
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν είναι ακόμη σαφές εάν ο παραδοσιακός βελονισμός είναι καλύτερος από τον εικονικό βελονισμό στη μείωση των συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου (Cochrane Database Syst Rev, 2006; 4: CD005111).