Περίπου το 50% των γυναικών θα βιώσουν μία λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος στη διάρκεια της ζωής τους, με συμπτώματα όπως  επίμονη ανάγκη για ούρηση, η αίσθηση καύσου ή και πόνο κατά την ούρηση. Περίπου το 20-30% αυτών των γυναικών θα εμφανίσουν μία δεύτερη ουρολοίμωξη εντός έξι μηνών,¹ και το 6% θα υποφέρουν από τρεις ή περισσότερες ουρολοιμώξεις κατά τη διάρκεια του έτους.² 
Αυτές οι δυσάρεστες λοιμώξεις προκαλούνται συνήθως από βακτήρια που εισέρχονται στον ουροποιητικό σωλήνα μέσω της ουρήθρας και πολλαπλασιάζονται στην ουροδόχο κύστη. Οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες λόγω της ανατομίας τους – της εγγύτητας της ουρήθρας με τον πρωκτό και της μικρής απόσταση από το ουρηθρικό άνοιγμα προς την ουροδόχο κύστη.
Η συμβατική απάντηση τόσο για την πρόληψη όσο και για τη θεραπεία είναι τα αντιβιοτικά, αλλά αυτά μπορεί να έχουν σοβαρές παρενέργειες, από αναπνευστικά προβλήματα και ζημιά στο ήπαρ (που συνδέεται με τη νιτροφουραντοΐνη) έως μόνιμη νευρική βλάβη και αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς (παρενέργεια από τις φθοροκινολόνες).³
Υπάρχει επίσης το αυξανόμενο πρόβλημα της αντοχής στα αντιβιοτικά και η καταστροφή που προκαλείται από τα φάρμακα στο μικροβίωμα, το οποίο παίζει ζωτικό ρόλο στη συνολική υγεία.⁴
Αλλά υπάρχουν πολλές αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις αντί για τα αντιβιοτικά που μπορείτε να δοκιμάσετε και που θα σας βοηθήσουν να αποφύγετε τις ουρολοιμώξεις.

Αυξήστε την πρόσληψη βιταμίνης D
Πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα λοιμώξεων του ουροποιητικού.⁵ Είναι λογικό, επειδή η βιταμίνη D παίζει βασικό ρόλο στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και στην πρόληψη λοιμώξεων. Ελέγξτε τα επίπεδα της βιταμίνης D στον οργανισμό σας και ζητήστε τη βοήθεια ενός επαγγελματία υγείας που μπορεί και να σας συμβουλέψει σχετικά με την κατάλληλη δόση βιταμίνης D που πιθανώς να χρειαστεί να πάρετε.

Πιείτε χυμό κράνμπερι
Ο χυμός κράνμπερι είναι μία δημοφιλής φυσική λύση για τις επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις του ουροποιητικού, η οποία στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα. Αν και δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία ότι μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά όταν υπάρχει ήδη μία οξεία φάση ουρολοίμωξης, η κατανάλωση χυμού κράνμπερι ή η λήψη δισκίων κράνμπερι ή σκόνης φαίνεται να είναι πολύ αποτελεσματική ως μέσο πρόληψης.
Σε μια συγκεντρωτική ανάλυση επτά δοκιμών, η λήψη κράνμπερι μείωσε τον κίνδυνο λοιμώξεων του ουροποιητικού περισσότερο από ένα τέταρτο.⁶ Φαίνεται να λειτουργεί εμποδίζοντας τα βακτήρια που προκαλούν ουρολοίμωξη από το να κολλήσουν στα τοιχώματα του ουροποιητικού συστήματος, οπότε είναι πιο πιθανό να αποβληθούν από το σώμα μέσω της ούρησης.⁷
(Προτεινόμενη δοσολογία: 300-500 mL / ημέρα χυμού κράνμπερι χωρίς ζάχαρη ή 400mg συμπυκνωμένου εκχυλίσματος κράνμπερι δύο φορές την ημέρα.)

Δοκιμάστε D-mannose
Η μαννόζη είναι ένα απλό σάκχαρο που βρίσκεται στα φρούτα και φαίνεται να λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο με τα προϊόντα κράνμπερι - εμποδίζοντας τα βακτήρια να κολλήσουν στον ουροποιητικό σωλήνα.⁸ Μια πρόσφατη ανασκόπηση διαπίστωσε ότι παρέχει προστασία έναντι των επαναλαμβανόμενων λοιμώξεων του ουροποιητικού, με «πιθανώς παρόμοια αποτελεσματικότητα με τα αντιβιοτικά.»⁹
Τα συμπληρώματα D-μαννόζης διατίθενται ευρέως στο διαδίκτυο, συχνά σε συνδυασμό με εκχύλισμα κράνμπερι.
(Προτεινόμενη δοσολογία: ακολουθήστε τις οδηγίες της ετικέτας.)

Φάτε σκόρδο
Το σκόρδο είναι ένα ισχυρό αντιμικροβιακό και τα εργαστηριακά στοιχεία δείχνουν ότι τα εκχυλίσματα σκόρδου είναι αποτελεσματικά έναντι βακτηρίων που είναι ανθεκτικά σε πολλά φάρμακα που εμπλέκονται σε τις λοιμώξεις του ουροποιητικού.¹⁰
Δοκιμάστε να προσθέσετε ακατέργαστο σκόρδο στο φαγητό σας όσο το δυνατόν περισσότερο ή πάρτε το ως συμπλήρωμα διατροφής.
(Προτεινόμενη δοσολογία: 1.000 mg / ημέρα εκχύλισμα σκόρδου ψυχρής ωρίμανσης.)

Ακολουθήστε χορτοφαγική διατροφή
Σε μια πρόσφατη μελέτη Ταϊβανών Βουδιστών, η χορτοφαγική διατροφή συσχετίστηκε με 16% χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ουρολοιμώξεων σε σύγκριση με την κατανάλωση κρέατος. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο γεγονός ότι το κρέας είναι μια σημαντική δεξαμενή για στελέχη βακτηρίων που συνήθως προκαλούν λοιμώξεις του ουροποιητικού, ανέφεραν οι ερευνητές. Ή μπορεί να έχει να κάνει περισσότερο με τις χορτοφαγικές δίαιτες που είναι πλούσιες σε φυτοχημικά που καταπολεμούν τα μικρόβια και μπορούν να αποτρέψουν τις ουρολοιμώξεις.¹¹
Απαιτείται περισσότερη έρευνα, αλλά θα μπορούσατε να δοκιμάσετε να εγκαταλείψετε το κρέας για να δείτε αν αυτό κάνει τη διαφορά (απλώς φροντίστε να κάνετε την έρευνά σας εκ των προτέρων σχετικά με το πώς μπορείτε να ακολουθείτε μια υγιεινή, ποικίλη χορτοφαγική διατροφή). Ή απλώς μειώστε το κρέας και εστιάστε στην κατανάλωση περισσότερων φυτικών γευμάτων, συμπεριλαμβανομένης μιας ευρείας ποικιλίας ωφέλιμων φρούτων, λαχανικών και ξηρών καρπών.

Αποκτήστε καλά βακτήρια
Τα προβιοτικά που περιέχουν Lactobacillus φαίνεται να είναι χρήσιμα για την πρόληψη των λοιμώξεων του ουροποιητικού. Οι λακτοβάκιλλοι είναι τα κυρίαρχα βακτήρια της κολπικής χλωρίδας και διαθέτουν αντιμικροβιακές ιδιότητες που βοηθούν στην αποφυγή των λοιμώξεων.¹² Σε μια μελέτη μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών που ήταν επιρρεπείς σε ουρολοιμώξεις, ένα προβιοτικό συμπλήρωμα που περιέχει Lactobacillus rhamnosus GR-1 και Lactobacillus reuteri RC-14 μείωσε τον αριθμό των υποτροπιάσεων πάνω από το μισό μέσα σε ένα χρόνο. Το συμπλήρωμα δεν ήταν τόσο αποτελεσματικό όσο τα αντιβιοτικά, αλλά είχε το πλεονέκτημα ότι δεν οδηγεί στην εμφάνιση ανθεκτικών στα φάρμακα βακτηρίων, ούτε βλάπτει την υγεία του πολύ σημαντικού μικροβιώματος.^4,13 Τα κολπικά υπόθετα με Lactobacillus φαίνεται επίσης να λειτουργούν καλά όσον αφορά στη μείωση των επαναλαμβανόμενων ουρολοιμώξεων.¹⁴
(Προτεινόμενη δοσολογία: επιλέξτε ένα συμπλήρωμα προβιοτικών υψηλής ποιότητας που περιέχει λακτοβάκιλλους και ακολουθήστε τις οδηγίες της ετικέτας, ή δοκιμάστε ένα κολπικό υπόθετο με προβιοτικά.)

Δοκιμάστε τον βελονισμό
Ο βελονισμός είναι ευεργετικός τόσο για τη θεραπεία όσο και για την πρόληψη επαναλαμβανόμενων ουρολοιμώξεων, σύμφωνα με πρόσφατη ανασκόπηση - και μπορεί να είναι ακόμη πιο αποτελεσματικός από τα αντιβιοτικά.¹⁵

Βοηθηθείτε από τον ιβίσκο
Ο ιβίσκος (Hibiscus sabdariffa), δείχνει να βοηθά στην πρόληψη των λοιμώξεων του ουροποιητικού. Είναι αποδεδειγμένα αποτελεσματικός κατά των βακτηρίων που προκαλούν ουρολοιμώξεις,¹⁸ και μια μελέτη σε άτομα σε κλινικές μακροχρόνιας φροντίδας στα οποία είχε τοποθετηθεί καθετήρας, διαπιστώθηκε ότι η λήψη ιβίσκου ως αφέψημα μείωσε τη συχνότητα εμφάνισης λοιμώξεων.¹⁹
(Προτεινόμενη δοσολογία: φτιάξτε τσάι από τα αποξηραμένα άνθη και πίνετε τακτικά.)

Συμπληρώστε βιταμίνη C
Η βιταμίνη C μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και τη θεραπεία των ουρολοιμώξεων αλλάζοντας το pH στα ούρα, δημιουργώντας έτσι ένα εχθρικό περιβάλλον για βακτήρια που προκαλούν λοίμωξη.¹⁶ Σε μία μελέτη σε έγκυες – που είναι γενικά πιο επιρρεπείς σε λοιμώξεις του ουροποιητικού – εκείνες στις οποίες δίνοντας καθημερινά συμπληρώματα που περιλάμβαναν 100mg βιταμίνης C (ασκορβικό οξύ) καθημερινά είχαν σημαντικά λιγότερες UTI από τις γυναίκες που λάμβαναν συμπληρώματα χωρίς τη συγκεκριμένη βιταμίνη.
(Προτεινόμενη δοσολογία: Από 100 έως 5.000mg/ημέρα ασκορβικό οξύ. Η ποσότητα που θα λάβετε εξαρτάται και από την ανοχή του εντέρου σας).

Δοκιμάστε ένα θεραπευτικό βοτανικό μείγμα σε αφέψημα
Για την αντιμετώπιση ενεργούς λοίμωξης, ο βοτανολόγος Meilyr James, ιδιοκτήτης της Βοτανικής Κλινικής στο Swansea της Ουαλίας προτείνει την παρασκευή συγκεκριμένου αφεψήματος με τα παρακάτω βότανα:
Ένα τσάι είναι ο καλύτερος τρόπος για να πάρετε τα βότανα, λέει ο James, καθώς το πρόσθετο υγρό βοηθά στην έκπλυση και τον καθαρισμό της ουροδόχου κύστης. Απλώς φροντίστε να δείτε έναν γιατρό εάν τα συμπτώματά σας δεν βελτιωθούν μετά από μερικές ημέρες ή αν επιδεινωθούν.

Ο αρκτοστάφυλλος (Uva-ursi) περιέχει την γλυκοσίδη αρμπουτίνη, η οποία έχει αντιμικροβιακές ιδιότητες, και τανίνες, οι οποίες σφίγγουν και τονώνουν τις βλεννογόνες μεμβράνες του τοιχώματος της ουροδόχου κύστης, συμβάλλοντας στη μείωση της φλεγμονής και στην αποτροπή της προσκόλλησης των μικροοργανισμών.
Τα μουστάκια από το καλαμπόκι (Zea mays) που είναι ένα καταπραϋντικό, διουρητικό φυτό, περιέχουν μία θεραπευτική βλεννώδη ουσία που ηρεμεί τη φλεγμονή και βοηθά στην ανακούφιση της αίσθησης καψίματος κατά την ούρηση.
Το Buchu (Agathosma betulina) είναι ένα βότανο με αντισηπτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες που ενθαρρύνει την αυξημένη ούρηση, η οποία βοηθά στην απομάκρυνση των μικροοργανισμών.
Το Meadowsweet (Filipendula ulmaria) αποτελεί αντισηπτικό ούρων με ανοσοδιεγερτικές ιδιότητες, καθώς και ανακουφιστικά και αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα.

Οδηγίες:
• Συνδυάστε ίσα μέρη των αποξηραμένων βοτάνων.
• Προσθέστε 15g βοτάνων σε 1 λίτρο βραστό νερό και αφήστε το να εγχυθεί για μισή ώρα
• Πιείτε το αφέψημα κατά τη διάρκεια της ημέρας, λαμβάνοντας περίπου το ένα τρίτο κάθε φορά.
Λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε τανίνες, αυτό το τσάι συνιστάται μόνο για βραχυπρόθεσμη χρήση (έως και ένα μήνα). Πιείτε το μόλις εμφανιστούν τα πρώτα σημάδια ουρολοίμωξης. Για πρόληψη, καταναλώστε το meadowsweet (σπειραία) ως τσάι μόνο του.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1   Am J Public Health, 1990; 80: 331–3.
2   J R Coll Gen Pract, 1983; 33: 411–5.
3   Case Rep Med, 2014; 2014: 698758.
4   Arch Intern Med, 2012; 172: 712–4.
5   Ann Clin Lab Sci, 2019; 49: 134–42; Saudi J Biol Sci, 2020; 27: 2942–7.
6   J Nutr, 2017; 147: 2282–8.
7   Clinics (Sao Paulo), 2012; 67: 661–7.
8   Eur Urol Focus, 2020; S2405-4569(20)30263-7.
9   Am J Obstet Gynecol, 2020; 223: 265.e1–13.
10 Pertanika J Trop Agric Sci, 2015; 38: 271–8.
11 Sci Rep, 2020; 10: 906.
12 Clin Ther, 2008; 30: 453–68.
13 Arch Intern Med, 2012; 172: 704–12.
14 Clin Infect Dis, 2011; 52: 1212–7.
15 BJOG, 2020; 127: 1459–68.
16 Nitric Oxide, 2001; 5: 580–6.
17 Acta Obstet Gynecol Scand, 2007; 86: 783–7.
18 Asian Pac J Trop Dis, 2014; 4: 317–22.
19 J Ethnopharmacol, 2016; 194: 617–25.

Πολλές από τις αυτοάνοσες ασθένειες προκαλούνται ή επιδεινώνονται από σιωπηλές λοιμώξεις. Η Palmer Kippola εξηγεί το πώς μπορεί κανείς να τις ξεφορτωθεί.

Ενώ ήταν ακόμα στην ιατρική σχολή, ο Ι.Τ. βρισκόταν στο επίκεντρο ενός οικογενειακού δράματος που του δημιούργησε το είδος του στρες που κλόνισε το ανοσοποιητικό του σύστημα. Ο Ι.Τ. ανέπτυξε ένα αρκετά σοβαρό είδος γρίπης, η οποία πιστεύει ότι μπορεί να ήταν λοιμώδης μονοπυρήνωση που προκλήθηκε από τον ιό Epstein-Barr.

Η γρίπη ή η λοιμώδης μονοπυρήνωση με τη σειρά της πυροδότησε πλήθος εξουθενωτικών και μακροχρόνιων φλεγμονωδών διαταραχών που περιλαμβάνουν ινομυαλγία, μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα και σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.

Η θυρεοειδίτιδα Hashimoto της Τ.Ρ. μπορεί να προκλήθηκε από μια σειρά αγχωδών περιστατικών, όπως ο απροσδόκητος θάνατος της μητέρας της και ένα σοβαρό ατύχημα με ποδήλατο. Η T. δεν ανάρρωσε εντελώς, μέχρι να εκκαθαρίσει πλήθος λοιμώξεων του εντέρου, συμπεριλαμβανομένου του ελικοβακτηρίδιου του πυλωρού, του κλωστρίδιου και της γιαρδίασης.

Ο γνωστός ειδικός στα αυτοάνοσα Aristo Vojdani πιστεύει ότι η καταστροφική ρευματοειδής αρθρίτιδα της μητέρας του προκλήθηκε δεκαετίες νωρίτερα μετά από στοματική χειρουργική που μετέδωσε μικρόβια λόγω σοβαρής ουλίτιδας στην κυκλοφορία του αίματος. Ο Δρ Vojdani είναι σίγουρος ότι η μητέρα του θα είχε αποφύγει την αρθρίτιδα εάν η ουλίτιδα είχε αντιμετωπιστεί με αντιβιοτικά πριν από τη χειρουργική επέμβαση.

Δεν οδηγούν όλες οι λοιμώξεις σε αυτοάνοση διαταραχή, ωστόσο αυτά τα παραδείγματα υπογραμμίζουν τη συνεργιστική φύση των λοιμώξεων και των αυτοάνοσων παθήσεων. Ένας αυξανόμενος αριθμός μελετών αποκαλύπτει ότι οι χρόνιες μολύνσεις από βακτήρια, ιούς, παράσιτα και μύκητες μπορεί να είναι η κύρια περιβαλλοντική διέγερση για αυτοάνοσες διαταραχές.

Ομοίως, πολλοί επαγγελματίες υγείας που αντιμετωπίζουν αυτοάνοσες ασθένειες έχουν παρατηρήσει ότι συχνά μια κρυμμένη λοίμωξη προηγείται της αρχικής αυτοάνοσης επίθεσης ή εμφανίζεται ευκαιριακά όταν αποδυναμωθεί το ανοσοποιητικό σύστημα. Ένα θεραπευτικό πρόγραμμα για αυτοάνοσο νόσημα μπορεί να είναι ελλιπές αν δεν διαθέτει σχέδιο για την εκκαθάριση λοιμώξεων.

H στενή σχέση μεταξύ λοιμώξεων και αυτοάνοσων διαταραχών:

• Μελέτη διαπίστωσε ότι το 70% των ασθενών με σύνδρομο χρόνιας κόπωσης είχε μια ενεργή λοίμωξη από τον ιό του έρπητα, σε αντίθεση με το 20% των υγιών ατόμων της ομάδας ελέγχου.¹
• Σε μια δοκιμή 114 ατόμων, ένα βακτήριο που ονομάζεται Prevotella copri ήταν παρόν στο έντερο στο 75% των ανθρώπων με ρευματοειδή αρθρίτιδα, σε σύγκριση με μόνο το 21% των υγιών ατόμων της ομάδας ελέγχου.²
• Μελέτη έδειξε μια 40-πλάσια αύξηση στο ιικό φορτίο του ιού Epstein-Barr -που συνήθως εμφανίζεται ως μονοπυρήνωση - σε ανθρώπους με λύκο σε σύγκριση με τους υγιείς της ομάδας ελέγχου.³
• Μια μελέτη που εξετάζει τον επιπολασμό των αντισωμάτων (ένδειξη έκθεσης) στο Yersinia enterocolitica, μια τροφική λοίμωξη, διαπίστωσε ότι ήταν 14 φορές υψηλότερος σε άτομα με θυρεοειδίτιδα Hashimoto από ό, τι σε άτομα στις ομάδες ελέγχου.⁴
• Μια μακροχρόνια μελέτη διαπίστωσε ότι ο ισχυρότερος γνωστός παράγοντας κινδύνου για τη σκλήρυνση κατά πλάκας είναι η μόλυνση από τον ιό Epstein-Barr. Σε σύγκριση με τα υγιή άτομα, ο κίνδυνος εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας είναι περίπου 15 φορές μεγαλύτερος μεταξύ των ατόμων που έχουν μολυνθεί με τον ιό Epstein-Barr στην παιδική ηλικία και περίπου 30 φορές μεγαλύτερος μεταξύ εκείνων που έχουν μολυνθεί με τον ιό στην εφηβεία ή αργότερα στη ζωή.⁵

Περισσότερο από το 90% των ενηλίκων έχουν κάποια μορφή ερπητοϊού, αλλά μόνο το 20% αναπτύσσει μια αυτοάνοση κατάσταση. Έτσι, αν οι λοιμώξεις είναι κοινές, αλλά οι αυτοάνοσες παθήσεις λιγότερο, γιατί κάποιοι άνθρωποι επηρεάζονται σοβαρά ενώ άλλοι παραμένουν αλώβητοι; Όλα καταλήγουν στην υγεία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ο δρόμος προς την ασθένεια: ένα δυσλειτουργικό ανοσοποιητικό σύστημα

Το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι οι ένοπλες δυνάμεις μας, υπεύθυνες για την προστασία μας από τους επιβλαβείς εισβολείς. Όταν λειτουργεί σωστά, είμαστε ανθεκτικοί σε λοιμώξεις όπως το κοινό κρυολόγημα και ακόμη και η νόσος του Lyme.

Όμως με φλεγμονώδεις παράγοντες του τρόπου ζωής μας όπως η κακή διατροφή, ο κακός ύπνος, η έλλειψη άσκησης, το υπερβολικό άγχος και οι περιβαλλοντικές τοξίνες, το ανοσοποιητικό μας σύστημα επιβαρύνεται και δεν λειτουργεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας συχνά επιβαρύνει το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας μας πιο επιρρεπείς σε ανοσολογική δυσλειτουργία, λοιμώξεις και αυτοάνοσες παθήσεις.

Ένα δυσλειτουργικό ανοσοποιητικό σύστημα αποτελεί γόνιμο έδαφος για μολύνσεις. Και όταν το ανοσοποιητικό σύστημα δημιουργεί μια αντίδραση σε μια λοίμωξη, παράγει μια τεράστια ποσότητα φλεγμονής, η οποία δημιουργεί το αρχικό περιβάλλον για να εμφανιστούν ή να επιδεινωθούν αυτοάνοσες ασθένειες.

Οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στις συνέπειες των λοιμώξεων από τους άνδρες. Το σώμα των γυναικών αναπτύσσει ταχύτερη και ισχυρότερη ανοσολογική επίθεση για να καθαρίσει τις λοιμώξεις - και η προκύπτουσα φλεγμονή που πλημμυρίζει το σύστημά τους αυξάνει τον κίνδυνο αυτοάνοσων προβλημάτων.⁶

Πέραν του φύλου, οι ακόλουθοι παράγοντες εξασθενούν το ανοσοποιητικό και, σε συνδυασμό, αυξάνουν τον κίνδυνο λοιμώξεων και αυτοάνοσων παθήσεων:

Φλεγμονή: Οι πηγές φλεγμονής περιλαμβάνουν τα σπορέλαια, τα επεξεργασμένα, τυποποιημένα και τα τηγανητά τρόφιμα, τις διατροφικές ανεπάρκειες, τον κακό ύπνο, την έλλειψη άσκησης, τις τοξικές ουσίες, το χρόνιο άγχος και, φυσικά, τις λοιμώξεις.

Αντοχή στην ινσουλίνη: Οι άνθρωποι που εμφανίζουν αντίσταση στην ινσουλίνη, οι προδιαβητικοί και οι διαβητικοί είναι πιο επιρρεπείς σε λοιμώξεις.

Ανισορροπία ορμονών: Ορμονικές διαταραχές όπως αυτές που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της εφηβείας, στην εγκυμοσύνη, κατά την προεμμηνόπαυση, την εμμηνόπαυση, η θυρεοειδική δυσλειτουργία, η αντίσταση στην ινσουλίνη και η κυριαρχία των οιστρογόνων (μια ανισορροπία μεταξύ των επιπέδων οιστρογόνων και προγεστερόνης) δημιουργούν ένα γόνιμο περιβάλλον για μολύνσεις.

Υπομεταβολισμός: Η γήρανση, ο υπολειτουργικός θυρεοειδής και / ή ένα βαρύ τοξικό φορτίο μπορεί να προκαλέσει αργό (υπο-)μεταβολισμό, ο οποίος αποδυναμώνει την ανοσολογική απόκριση, μειώνει τη θερμοκρασία του σώματος και μας καθιστά πιο ευάλωτους σε όλους τους τύπους λοίμωξης.

Πώς οι λοιμώξεις οδηγούν σε αυτοάνοση επίθεση

Ο μοριακός μιμητισμός είναι ένας από τους πιο συνηθισμένους τρόπους που μια λοίμωξη προκαλεί αυτοάνοση απάντηση. Όπως υποδηλώνει το όνομα, ο μοριακός μιμητισμός εμφανίζεται κάθε φορά που ξένες πρωτεΐνες από μολυσματικούς παράγοντες, τοξίνες ή ακόμα και τρόφιμα έχουν παρόμοια ή πανομοιότυπη δομή με τον ανθρώπινο ιστό.

Για παράδειγμα, η κοινή βακτηριακή μόλυνση Yersinia enterocolitica έχει την ίδια αλληλουχία μοριακών πρωτεϊνών με τον ιστό του θυρεοειδούς, έτσι όταν το ανοσοποιητικό σύστημα στοχεύει το Yersinia, επιτίθεται επίσης κατά λάθος στον θυρεοειδή.

Η μοριακή δομή του Streptococcus pyogenes, η οποία προκαλεί την αρκετά κοινή λοίμωξη από στρεπτόκοκκο, μοιάζει με τη μυοσίνη του καρδιακού ιστού και μπορεί να οδηγήσει σε αυτοάνοσες καρδιακές παθήσεις και πολλοί ιοί, συμπεριλαμβανομένων του coxsackie Β, της ερυθράς και του ερπητοϊού μπορούν να μιμηθούν τα κύτταρα των παγκρεατικών νησίδων και να οδηγήσουν σε διαβήτη τύπου 1.

Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν πολλοί απλοί τρόποι για να βοηθήσετε το ανοσοποιητικό σας σύστημα να ανακτήσει τις δυνάμεις του. Καθώς βελτιώνετε το μεταβολισμό σας και υιοθετείτε συνήθειες υγιεινού τρόπου ζωής, θα βοηθήσετε το ανοσοποιητικό σας σύστημα ώστε να μπορεί συχνά να εξαλείψει - ή τουλάχιστον να μειώσει την έκταση - επίμονων μολύνσεων από μόνο του. Όταν εργάζεστε προληπτικά καθαρίζοντας τις λοιμώξεις, κάνετε ένα κρίσιμο βήμα στην αντιστροφή και την πρόληψη αυτοάνοσων παθήσεων.

Ποιες λοιμώξεις προκαλούν συγκεκριμένες ασθένειες;

Παρακάτω αναφέρονται μερικές από τις τυπικές λοιμώξεις που σχετίζονται με τις πιο κοινές αυτοάνοσες διαταραχές. Εάν η αυτοάνοση ασθένειά σας δεν περιλαμβάνεται στη λίστα, πραγματοποιήστε τη δική σας έρευνα αναζητώντας ηλεκτρονικά "[αυτοάνοση πάθηση] και λοιμώξεις" για να μάθετε ποιες συγκεκριμένες λοιμώξεις μπορεί να συνδέονται με την δική σας πάθηση.

Μπορεί να χρειαστεί να συζητήσετε αυτές τις πληροφορίες με το γιατρό σας, ή μπορεί να είναι μια καλή ευκαιρία να βρείτε και να εργαστείτε με έναν ολιστικό ιατρό που είναι ειδικευμένος σε αυτόν τον τομέα.

Νόσος του Alzheimer: Borrelia burgdorferi που προκαλεί νόσο του Lyme, Helicobacter pylori, χλαμύδια, κυτταρομεγαλοϊός (CMV), ιός έρπητα (ΗΗV)-1, Porphyromonas gingivalis και άλλες λοιμώξεις του στόματος.

Κοιλιοκάκη: Αδενοϊός, εντεροϊός, ιός ηπατίτιδας C, ροταϊός και ρεοϊός.

Νόσος του Crohn: Yersinia enterocolitica, Campylobacter jejuni, Escherichia coli.

Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου: ιός Epstein-Barr (EBV), Klebsiella pneumoniae, Candida albicans και βακτηριακή υπερανάπτυξη του λεπτού εντέρου (SIBO).

Νόσος του Grave: Η. Pylori, EBV, Υ. Enterocolitica, HHV-6, και HHV-7, παρβοϊός Β19, Εντεροβακτήριο, C. jejuni.

Θυρεοειδίτιδα του Hashimoto: Υ. Enterocolitica, EBV, HHV-6, Η. Pylori, parvovirus Β19, SIBO, ιός ηπατίτιδας C, Β. Burgdorferi, Blastocystis hominis (πρωτόζωο παράσιτο) και C. albicans

Λύκος: Ureaplasma urealyticum και Mycoplasma hominis, EBV, CMV, παρβοϊός Β19, ιός ηπατίτιδας C.

Σκλήρυνση κατά πλάκας: Β. Burgdorferi, χλαμύδια, EBV, HHV-6, ιός ερυθράς, ιός γρίπης, ιός ανθρώπινου θηλώματος και ιός ιλαράς.

Μυαλική εγκεφαλομυελίτιδα / σύνδρομο χρόνιας κόπωσης / ινομυαλγία: Β. Burgdorferi, Mycoplasma, HHV-6, EBV, CMV.

Ψωρίαση: Streptococcus pyogenes, λανθάνουσα λοίμωξη φυματίωσης.

Ρευματοειδής αρθρίτιδα: Β. Burgdorferi, EBV, ιός ηπατίτιδας C, Ε. Coli, Citrobacter, Κ. Pneumoniae, Proteus, parvovirus B19, Mycoplasma, P. gingivalis και άλλες λοιμώξεις του στόματος.

Σύνδρομο Sjogren: EBV.

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1: CMV, ιός coxsackie B4, ιός παρωτίτιδας και ιό ερυθράς.

Τι μπορεί να βοηθήσει στην εξάλειψη ή αποτροπή των λοιμώξεων;

Ίσως να είναι δελεαστική η θεωρία ότι η εξάλειψη μιας λοίμωξης μπορεί να δώσει τη λύση σε μια αυτοάνοση πάθηση, αλλά η αντιμετώπιση της λοίμωξης από μόνη της δεν αντιμετωπίζει τους υποκείμενους λόγους που το ανοσοποιητικό σύστημα δεν κατάφερε να αποφύγει την λοίμωξη αυτή εξαρχής.

Το κλειδί για την ανάρρωση από λοιμώξεις είναι η ενίσχυση της αντίστασης του ξενιστή. Για να ενισχύσετε την αντίσταση, πρέπει να έχετε το ανοσοποιητικό σας σύστημα σε καλή κατάσταση. Αυτό συνεπάγεται την αντιμετώπιση όλων των ριζικών αιτίων που σχετίζονται με την αυτοάνοση πάθηση: τροφή, λοιμώξεις, υγεία του εντέρου, ορμονική ισορροπία, τοξίνες και άγχος.

Αυτή η στρατηγική νου-σώματος-πνεύματος μειώνει τη φλεγμονή, αλλάζει τον μεταβολισμό και βελτιστοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας το σώμα ένα αφιλόξενο μέρος για λοιμώξεις και ένα ευπρόσδεκτο περιβάλλον για βέλτιστη υγεία.

Οι πρακτικές υγιεινού τρόπου ζωής που παρατίθενται παρακάτω, καθιστούν ευκολότερο και αποτελεσματικότερο για το σώμα να αντιμετωπίζει τις λοιμώξεις.

Αυξήστε το μεταβολισμό σας

Τα άτομα με αυτοάνοσες καταστάσεις συνήθως υποφέρουν από αργό μεταβολισμό - μια κατάσταση εξαντλημένης ενέργειας που ονομάζεται υπομεταβολισμός, με συμπτώματα που περιλαμβάνουν κόπωση, αίσθηση κρύου όλη την ώρα και αδυναμία να χάσουν βάρος παρά την προσπάθειά τους.

Για να αξιολογήσετε εάν είστε υπομεταβολικοί ή όχι, λάβετε τη θερμοκρασία σας τις επόμενες πέντε ημέρες. Εάν η θερμοκρασία σας είναι χαμηλότερη από 37°C πέντε συνεχόμενα πρωινά, μπορεί να είστε υπομεταβολικοί.

Μια υπομεταβολική κατάσταση όχι μόνο μειώνει τη ζωτικότητα, μειώνει την ανθεκτικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος και μας κάνει πιο ευάλωτους σε λοιμώξεις.

Για να εξαλείψετε τις μολύνσεις, μπορείτε να βοηθήσετε το σώμα σας να ενισχύσει τη φυσική σας παραγωγή ενέργειας με τις ακόλουθες τεχνικές. Ο στόχος σας είναι να αυξήσετε τη θερμοκρασία σας πιο κοντά στους 37°C κατά την ώρα που ξυπνάτε.

• Αναπνεύστε βαθιά και αργά αρκετές φορές την ημέρα. Η συνειδητή αναπνοή είναι ένας από τους ευκολότερους και απλούστερους τρόπους για να αυξήσετε το μεταβολισμό σας και να χαλαρώσετε την ίδια στιγμή.

Κάντε μια δοκιμή: Πάρτε 10 συνειδητές αναπνοές με αναλογία 1-4-2: Για παράδειγμα, εισπνεύστε για 4 δευτερόλεπτα, κρατήστε την αναπνοή σας για 16 δευτερόλεπτα και εκπνεύστε για οκτώ δευτερόλεπτα. Κάνετε τρεις γύρους των 10 αναπνοών, μερικές φορές ημερησίως.

• Χρησιμοποιήστε κόκκινα φώτα από την δύση του ήλιου μέχρι την ανατολή. Τα πρότυπα τεχνητά φώτα εκπέμπουν κύματα μπλε φάσματος, τα οποία, αν εκτεθείτε το βράδυ και νωρίς το πρωί, καταστέλλουν τη μελατονίνη, βλάπτουν τον κιρκαδικό ρυθμό σας και σας κρατούν σε υπομεταβολική κατάσταση.⁷

Κάντε μια δοκιμή: Αντικαταστήστε τη νυχτερινή σας λάμπα με μια κόκκινη λάμπα LED και πάρτε ένα κόκκινο νυχτερινό φως για τη χρήση του μπάνιου. Κάντε το συνήθεια να εκτίθεστε στον πρωινό ήλιο αμέσως μετά το ξύπνημα.

• Δοκιμάστε την διαλείπουσα νηστεία (intermittent fasting). Μελέτες επιβεβαιώνουν ότι η αποχή από τη διατροφή με περιοδικότητα για συγκεκριμένες ώρες την μέρα έχει πολυάριθμα οφέλη για την υγεία όπως βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη, ενίσχυση του μεταβολισμού και των ενεργειακών επιπέδων και μείωση του κινδύνου και ακόμη και συμβολή στην αναστροφή του διαβήτη, των καρδιαγγειακών παθήσεων, του καρκίνου, των αυτοάνοσων παθήσεων και της νόσου του Alzheimer.⁸

Κάντε μια δοκιμή: Για να ξεκινήσετε ήπια μια νηστεία, μείνετε νηστικοί (δηλαδή μηδενικές θερμίδες) για 15 ώρες μεταξύ δύο γευμάτων π.χ. δείπνου και μεσημεριανού μερικές φορές την εβδομάδα. Ή δοκιμάστε να παραλείψετε το δείπνο μερικές φορές την εβδομάδα και να φάτε μόνο πρωινό και μεσημεριανό γεύμα. Όταν το συνηθίσετε, πειραματιστείτε με μεγαλύτερες νηστείες.

• Ασκηθείτε. Η άσκηση, ειδικά οι παρακάτω τρεις τύποι, μπορεί να έχει βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες θετικές επιπτώσεις στο μεταβολισμό σας:
•  Η προπόνηση με αντιστάσεις με βάρη παράγει ενεργό μυϊκό ιστό, ο οποίος είναι μεταβολικά πιο ενεργός από το λίπος, βοηθώντας σας να κάψετε περισσότερες θερμίδες ακόμα και σε ηρεμία.
•  Η διαλειμματική προπόνηση ή HIIT (High Interval Training) και η HIRT (High-Intensity Interval Resistance Training), όπως τα γρήγορα προγράμματα στο γυμναστήριο, είναι αποτελεσματικοί τρόποι αύξησης του μεταβολισμού σας.
•  Η μέτρια cardio προπόνηση με άδειο στομάχι, για παράδειγμα αμέσως μετά το πρωινό ξύπνημα, έχει αποδειχθεί ότι προσφέρει καλύτερα μεταβολικά αποτελέσματα από την άσκηση μετά από το φαγητό.⁹

Κάντε μια δοκιμή: Ακολουθήστε το 12λεπτο πρωτόκολλο HIIT του Dr. Izumi Tabata, εκτελώντας 20 δευτερόλεπτα άσκησης μέγιστης προσπάθειας (π.χ. σπριντ, αερόβια άσκηση, άλματα) και στη συνέχεια ηρεμώντας για 10 δευτερόλεπτα. Επαναλάβετε οκτώ φορές την ίδια τουτίνα και τελειώσατε! Μπορείτε να βρείτε προπονήσεις Tabata 4 λεπτών και 10 λεπτών για αρχάριους στο YouTube.

• Κάντε κρύα ντους συχνά για να ενισχύσετε το μεταβολισμό σας. Όπως η νηστεία, η εμβάπτιση με κρύο νερό έχει ένα "ερμητικό" αποτέλεσμα - που σημαίνει ότι ένα μικρό κομμάτι στρες είναι ευεργετικό. Όχι μόνο το κρύο νερό αναγκάζει το σώμα μας να εργάζεται σκληρότερα για να μας κρατήσει ζεστούς, καίγοντας έτσι περισσότερες θερμίδες, ενεργοποιεί επίσης υγιές καφέ λίπος, το οποίο βοηθά στην εξάλειψη του επιβλαβούς λευκού λίπους.

Κάντε μια δοκιμή: Εναλλάξτε 20 δευτερόλεπτα ζεστού και 20 δευτερόλεπτα κρύου νερού στο ντους για λίγα λεπτά. Ή, εάν έχετε πρόσβαση σε κρύο νερό όπως μια μη θερμαινόμενη πισίνα ή ένα ψυχρό ρεύμα, σε θάλασσα ή λίμνη, κάντε μια κρύα βουτιά όσο πιο συχνά γίνεται.

Βοηθήστε το ανοσοποιητικό σύστημα

Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι το ισχυρότερο θεραπευτικό σύστημα, όταν λειτουργεί σωστά. Ένα πλήρως λειτουργικό ανοσοποιητικό σύστημα είναι ισορροπημένο και ανθεκτικό, καταπολεμώντας τις λοιμώξεις όταν απαιτείται, χωρίς να αντιδρά υπερβολικά σε τροφές και άλλους ακίνδυνους περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως η γύρη ή να επιτίθεται στο σώμα σε μια αυτοάνοση απόκριση.

Ένα ανοσοποιητικό σύστημα που υπολειτουργεί αυξάνει την ευαισθησία σε ασθένειες, όπως κρυολογήματα, μυκητιασικές λοιμώξεις και καρκίνο, ενώ ένα υπερδραστήριο ανοσοποιητικό σύστημα παράγει πάρα πολύ φλεγμονή στο σώμα και είναι επιρρεπές σε υπεραντιδράσεις όπως αλλεργίες και αυτοάνοσες παθήσεις.

Χρόνιες φλεγμονές χαμηλού επιπέδου από κακή διατροφή, συνεχές στρες, έλλειψη (ή υπερβολική) άσκηση και μεγάλο φορτίο περιβαλλοντικών τοξινών μπορεί να προκαλέσουν ανισορροπία στο ανοσοποιητικό σύστημα, κάνοντάς το να υπο- ή υπερ-λειτουργεί.

Ευτυχώς, το σώμα έχει μια έμφυτη αναγεννητική ικανότητα και το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να ξαναποκτήσει ισορροπία εντός ημερών ή εβδομάδων απλά αφαιρώντας πηγές φλεγμονής και υιοθετώντας διατροφικές συνήθειες στον τρόπο ζωής όπως αυτές που αναφέρονται εδώ:

• Αφαιρέστε τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τη ζάχαρη και τους αμυλούχους υδατάνθρακες. Τα μικρόβια αγαπούν τη ζάχαρη, σε αντίθεση με το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Μελέτες δείχνουν ότι η ζάχαρη σε όλες τις μορφές (γλυκόζη, φρουκτόζη και σακχαρόζη) καταστέλλει την ανοσοποιητική λειτουργία για πέντε ώρες μετά την κατανάλωσή της.¹⁰ Μια δίαιτα βασισμένη στην παλαιολιθική διατροφή είναι ιδανική για να σας τρέφει χωρίς να τρέφει και τα μολυσματικά μικρόβια.
• Προσθέστε τρόφιμα που βελτιώνουν την ανοσοποίηση.
• Το σκόρδο και το τζίντζερ προσφέρουν ισχυρές αντιφλεγμονώδεις και αντιμικροβιακές ιδιότητες - ακόμη και έναντι παθογόνων που είναι ανθεκτικά στα φάρμακα.¹¹
• Το έλαιο καρύδας μπορεί να ελέγξει τον παθογόνο μύκητα Candida albicans.¹²
• Η κουρκουμίνη από τη ρίζα του κουρκουμά, έχει αποδειχθεί ότι ρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα και βελτιώνει τις αυτοάνοσες παθήσεις.¹³
• Οι τροφές που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως το ξινολάχανο και το kimchi, είναι αντιμικροβιακά και ενισχυτικά του ανοσοποιητικού συστήματος.¹⁴

Συμπληρώματα διατροφής για γερό ανοσοποιητικό

• Η βιταμίνη C (γνωστή και ως ασκορβικό οξύ) υποστηρίζεται από στοιχεία από περισσότερες από 148 μελέτες που δείχνουν ότι μπορεί να ανακουφίσει ή να αποτρέψει λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς, βακτήρια και άλλα παθογόνα.

Προτεινόμενη ημερήσια δόση: 2.000-5.000mg βιταμίνης C την ημέρα σε διηρημένες δόσεις, με ή χωρίς τροφή.

• Η βιταμίνη D3 έχει αποδειχθεί ότι ρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα και προστατεύει από λοιμώξεις και αυτοάνοσες παθήσεις. Ελέγξτε τα επίπεδα της D σας δύο φορές το χρόνο και στοχεύστε σε επίπεδα 70-100ng/mL για να αντιμετωπίσετε ή να προλάβετε αυτοάνοσες παθήσεις. Η D3 είναι πιο ευεργετικό όταν λαμβάνεται μαζί με τη βιταμίνη K2 για να βοηθήσετε το ασβέστιο να φτάσει στα σωστά σημεία, όπως τα οστά σας, και όχι σε λάθος μέρη, όπως οι αρτηρίες σας.

Προτεινόμενη ημερήσια δοσολογία: 5.000-10.000 IU βιταμίνη D3 μαζί με 100-200 mcg/ημέρα βιταμίνη K2.

• Ο ψευδάργυρος είναι ένα βασικό στοιχείο που υποστηρίζει την ανοσολογική λειτουργία και την αντίσταση σε λοιμώξεις και η διόρθωση της έλλειψης ψευδαργύρου μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα αυτοάνοσων και άλλων ασθενειών.

Προτεινόμενη ημερήσια δόση: Πάρτε 30mg ψευδάργυρου την ημέρα μαζί με την τροφή - είτε σε μια δόση είτε σε διηρημένες δόσεις - μαζί με 2mg χαλκού για να εξισορροπήσετε τη δόση ψευδαργύρου.

• Τα προβιοτικά όπως τα είδη Lactobacillus, Bifidobacterium και Saccharomyces έχουν βρεθεί ότι έχουν ευεργετική, τροποποιητική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Προτεινόμενη ημερήσια δόση: 50 έως 100 δισεκατομμύρια μονάδες CFU την ημέρα. Πολλά προβιοτικά είναι καλύτερα να λαμβάνονται με άδειο στομάχι. Ακολουθήστε τις οδηγίες στη συσκευασία.

• Κινηθείτε περισσότερο. Λένε ότι "το κάθισμα είναι το νέο κάπνισμα" και η επιστήμη το υποστηρίζει αυτό. Μια ανασκόπηση 18 μελετών διαπίστωσε ότι εκείνοι που κάθονταν για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους ήταν δύο φορές πιο πιθανό να έχουν διαβήτη ή καρδιακή νόσο και είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου σε σύγκριση με εκείνους που καθόταν το λιγότερο.¹⁵

Η μέτρια ημερήσια άσκηση, όπως τα 40 λεπτά περπάτημα σχεδόν καθημερινά, μειώνει τη συστηματική φλεγμονή και τη συχνότητα εμφάνισης ασθενειών του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος.¹⁶ Επειδή το κάθισμα για δύο ώρες μπορεί να αναιρέσει 20 λεπτά άσκησης, σιγουρευτείτε ότι στέκεστε και μετακινείτε καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

• Ελαχιστοποιήστε το στρες. Το χρόνιο στρες, όπως το να ζείτε με χρόνιες ασθένειες, η ανεργία ή η φροντίδα άρρωστου συγγενή, έχει αρνητικές επιπτώσεις σε όλες σχεδόν τις λειτουργικές μετρήσεις του ανοσοποιητικού συστήματος. Προσπαθήστε στο μέγιστο να εξαλείψετε τους περιττούς στρεσογόνους παράγοντες και να βρείτε υγιείς τρόπους χαλάρωσης, όπως τα μπάνια σε ένα ζεστό λουτρό αλάτων Epsom, το γέλιο και αργή, συνειδητή αναπνοή, η οποία έχει αποδειχθεί ότι μειώνει το στρες και ελαχιστοποιεί τη φλεγμονή.
• Πάρτε έναν αναζωογονητικό ύπνο. Λιγότερο από έξι ώρες ύπνου τη νύχτα καταστέλλουν την ανοσοποιητική λειτουργία, ενεργοποιούν τα φλεγμονώδη γονίδια και αυξάνουν τον κίνδυνο παχυσαρκίας, διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακών παθήσεων. Οκτώ ή περισσότερες ώρες μπορεί να είναι ιδανικές για όσους έχουν χρόνιες παθήσεις.

Συχνές μολυσματικές ομάδες που προκαλούν αυτοανοσία

Οι μολυσματικές οικογένειες που συνηθέστερα συνδέονται με αυτοάνοσες διαταραχές περιλαμβάνουν:

• οποιονδήποτε από τους περισσότερους από οκτώ τύπους ερπητοϊών, συμπεριλαμβανομένου του ιού Epstein-Barr
• μυκόπλασμα (βακτήρια).
• Chlamydophila pneumoniae (επίσης γνωστό ως χλαμύδια, μία βακτηριακή λοίμωξη)
• σπειροχαίτες της νόσου του Lyme και σύνοδες λοιμώξεις (βακτηριακές λοιμώξεις)
• γαστρεντερικές λοιμώξεις συμπεριλαμβανομένου του Helicobacter pylori (βακτηριακή λοίμωξη από ελικοβακτήριο του πυλωρού), του Candida albicans (μύκητας) και της υπερανάπτυξης βακτηρίων του λεπτού εντέρου
• στοματικές λοιμώξεις όπως ουλίτιδα και οστεονέκρωση (βακτηριακές λοιμώξεις στην γνάθο μετά από αφαίρεση δοντιού ή απονεύρωση).

Φυτικά αντιμικροβιακά

Μόλις ενισχύσετε την άμυνά σας και αποκαλύψετε όλες τις υποκείμενες λοιμώξεις, είστε στο δρόμο προς την ανάρρωση. Τα φυσικά φάρμακα με ευρέος φάσματος αντιμικροβιακές επιδράσεις όπως τα παρακάτω, είναι ασφαλή και αποτελεσματικά για λοιμώξεις όλων των τύπων και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με αντιβιοτικά.

Σε αντίθεση με τα αντιβιοτικά, τα βότανα δεν διαταράσσουν το μικροβίωμα στο έντερο και τα μικρόβια σπάνια αναπτύσσουν αντίσταση σε αυτά. Συνεργαστείτε με έναν αξιόπιστο ολιστικό ιατρό για να καθορίσετε τις καλύτερες δόσεις για εσάς.

Monolaurin. Μια φυσική ένωση που βρίσκεται στο έλαιο καρύδας, η μονολαουρίνη έχει αποδειχθεί ότι έχει αντιιικές, αντιβακτηριακές, αντιπαρασιτικές και αντιμυκητιασικές ιδιότητες. Μια ανασκόπηση ερευνών σχετικά με τη μονολαουρίνη δείχνει ότι είναι μια αποτελεσματική θεραπεία κατά βακτηρίων όπως τα H. pylori, Staphylococcus aureus και Streptococcus agalactiae και ιών, όπως ο ερπητοϊός, ο ιός της γρίπης, του HIV και της ιλαράς.¹⁷

Εκχύλισμα ρίγανης. Το έλαιο της μεσογειακής ρίγανης (Origanum vulgare) έχει αντιφλεγμονώδη, αντιϊκά, αντιβακτηριακά, αντιπαρασιτικά και αντιμυκητιακά αποτελέσματα. Έχει αποδειχθεί ότι είναι πιο αποτελεσματικό έναντι μολύνσεων από ζυμομύκητες από το συνταγογραφούμενο αντιμυκητιακό φάρμακο φλουκοναζόλη (Diflucan).¹⁸

Φύλλα ελιάς. Το εκχύλισμα φύλλων ελιάς (Olea europaea) έδειξε δραστικότητα έναντι πολλών μικροοργανισμών, συμπεριλαμβανομένων των κοινών ιών κρυολογήματος και γρίπης και των βακτηρίων C. jejuni, Η. Pylori και του ανθεκτικού στη μεθικιλλίνη S. aureus (MRSA).¹⁹

Η Αρτεμισία, ένα από τα πιο πικρά φυτά, έχει αντιπαρασιτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται συχνά σε συνδυασμό με γαρύφαλο και εκχύλισμα μαύρου καρυδιού για την εξάλειψη των εντερικών σκωλήκων. Η Αρτεμισία (Artemisia absinthium L.) έχει επίσης ανθελονοσιακές, αντιβακτηριακές και αντιμυκητιακές ιδιότητες. Μια κλινική δοκιμή διαπίστωσε ότι ένα φυτικό παρασκεύασμα, που συμπεριλαμβάνει και αρτεμησία, μπορεί να είναι τόσο καλό ή καλύτερο από τα συνταγογραφούμενα φάρμακα για τη θεραπεία της υπερανάπτυξης βακτηρίων του λεπτού εντέρου (SIBO).²⁰

Η Βερβερίνη, ένα κίτρινο συστατικό που απαντάται σε πολλά φυτά, που συμπεριλαμβάνουν τα Hydrastis Canadensis, Berberis aquifolium, Berberis vulgaris και Coptis chinensis, είναι αντιβακτηριακό, αντιϊκό, αντιπαρασιτικό και αντιμυκητιασικό. Συχνά χρησιμοποιείται για τη θεραπεία όλων των ειδών λοιμώξεων στο γαστρεντερικό σύστημα. Η βερβερίνη έχει επιδείξει αντιϊκές επιδράσεις στον ιό της γρίπης τόσο σε μελέτες στο εργαστήριο όσο και σε ασθενείς με γρίπη.²¹

Άργυρος. Ο Ιπποκράτης περιγράφει για πρώτη φορά τις αντιμικροβιακές του ιδιότητες για επούλωση πληγών το 400 π.Χ. Σήμερα, ο άργυρος χρησιμοποιείται για την ασφαλή θεραπεία μολύνσεων μόνος του ή μπορεί να ενισχύσει την επίδραση των αντιβιοτικών κατά των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηρίων που ονομάζονται «super bugs».²²

---

Βιβλιογραφικές αναφορές

1 Ann Intern Med, 1992; 116: 103-13
2 eLife, 2013; 2: e01202
3 J Immunol, 2004; 172: 1287-94
4 Acta Med Austriaca. 1987;14:11-4
5 Expert Rev Neurother, 2013; 13(12 Suppl): 3-9
6 PLoS Pathog, 2011; 7: e1002149
7 Harvard Health Letter, May 2012
8 Int J Health Sci (Qassim), 2014; 8: V-VI
9 Scand J Med Sci Sports, 2018; 28: 1476-93
10 Am J Clin Nutr, 1973; 26: 1180-4
11 Asian Pac J Trop Biomed, 2012; 2: 597-601
12 mSphere, 2015; 1: e00020-15
13 J Clin Immunol, 2007; 27: 19-35
14 J Appl Microbiol, 2006; 100: 1171-85
15 Diabetologia, 2012; 55: 2895-905
16 Am J Lifestyle Med, 2011; 5: 338-45
17 Altern Complement Ther 2006; 12: 310-4
18 Can J Microbiol, 2008; 54: 950-6
19 Altern Med Rev, 2007; 12: 25-48; Int J Antimicrob Agents, 2009; 33: 461-3
20 Glob Adv Health Med, 2014; 3: 16-24
21 Chin J Integr Med, 2011; 17: 444-52
22 Sci Transl Med, 2013; 5: 190ra81.

Αν θέλετε να αποφύγετε τα χημικά φάρμακα, στη συνέχεια ακολουθούν κάποιοι φυσικοί τρόποι αντιμετώπισης της γρίπης

Βιταμίνη D

Τα χαμηλά επίπεδα αυτής της βιταμίνης στο αίμα – κάτι πολύ συνηθισμένο σε ανθρώπους που δεν εκτίθενται καθόλου στον ήλιο – έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων του αναπνευστικού σε ενήλικες, παιδιά και βρέφη.¹

Πολύ χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D έχουν επίσης συνδεθεί με πιο σοβαρά οξέα επεισόδια λοιμώξεων των πνευμόνων σε παιδιά,² καθώς και σοβαρών πνευμονιών σε ενήλικες.³ Αυτό οφείλεται στο σημαντικό ρόλο της βιταμίνης D στην απόκριση του ανοσοποιητικού μας συστήματος στις λοιμώξεις.

Για να διατηρήσετε τη βιταμίνη D σε υγιή επίπεδα (50.1-220nmol/l), ζητήστε από το γιατρό σας να σας γράψει μία εξέταση αίματος για τον έλεγχο της βιταμίνης. Αν και οι περισσότεροι ερευνητές αναφέρουν πολύ υποσχόμενα αποτελέσματα με τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής για την κάλυψη των αναγκών σε βιταμίνη D,⁴ πιστεύεται ότι απαιτούνται περισσότερες μελέτες σε μεγαλύτερους πληθυσμούς.⁵

Βιταμίνη C

Η βιταμίνη C αποτελεί ένα σημαντικό αντιοξειδωτικό και είναι γνωστή για το ζωτικό ρόλο της στο ανοσοποιητικό σύστημα. Επίσης, εδώ και δεκαετίες χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της γρίπης και του κρυολογήματος.⁶

Πρόσφατα, μία μελέτη σε νέους πολωνούς αθλητές στους οποίους δόθηκε βιταμίνη C κατά τη διάρκεια 10ημερης προπόνησης, έδειξε ότι τα επίπεδα των δύο γονιδίων που σχετίζονται με το κυτταρικό στρες και την καταστροφή πρωτεϊνών ήταν σημαντικά χαμηλά στα άτομα που είχαν λάβει συμπληρώματα βιταμίνης C κατά τη διάρκεια των προπονήσεων και των αθλητικών αγώνων.⁷

Γαργάρες με τσάι

Μία γιαπωνέζικη μετα-ανάλυση μελετών που περιλάμβανε 1890 συμμετέχοντες ανακάλυψε ότι εκείνοι που έκαναν γαργάρες με τσάι (είτε αυτό ήταν μαύρο ή πράσινο) είχαν 30 τοις εκατό μικρότερο κίνδυνο να μολυνθούν από ιό της γρίπης, σε σχέση με τους συμμετέχοντες που έκαναν γαργάρες είτε με placebo είτε με νερό ή δεν έκαναν καθόλου γαργάρες.⁸

Andrographis ή νεροϊτιά

Αυτό το πικρό βότανο, που χρησιμοποιείται ευρέως στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική (Chuan Xin Lian) αποτελεί ένα σημαντικό όπλο πρόληψης και αντιμετώπισης της γρίπης καθώς έχει δείξει αντιφλεγμονώδεις και αντι-ιικές ιδιότητες.⁹

Σκόρδο

Ως ένα φυσικό αντιβακτηριακό και αντι-ιικό μέσο, το σκόρδο αποτελεί μία επιλογή που αξίζει να δοκιμάσετε για την αντιμετώπιση του κρυολογήματος και της γρίπης. Σε μία μελέτη 12 εβδομάδων, οι 146 εθελοντές που λάμβαναν συμπληρώματα διατροφής με σκόρδο είχαν σημαντικά λιγότερα κρυολογήματα, λιγότερες μέρες ασθένειας και μικρότερης διάρκειας κρυολογήματα σε σχέση με τους συμμετέχοντες που λάμβαναν κάποιο εικονικό συμπλήρωμα διατροφής (placebo).¹⁰

Άσκηση

Οι ενήλικες που είναι πιο ενεργοί και ασκούνται κατά τη διάρκεια των φθινοπωρινών και χειμερινών μηνών έχουν πολύ λιγότερες μέρες ασθένειας από κρυολόγημα ή γρίπη σε σχέση με εκείνους που δεν ασκούνται. Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ότι όσοι ασκούνται τακτικά τείνουν να έχουν ηπιότερα συμπτώματα όταν αρρωσταίνουν.¹¹

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. BrJNutr,2011;106:1433-40; EurJClinNutr,2004;58:563-7; Pediatrics,2011;e1513-20
2. PediatrInt,2011;53:199-201
3. Respirology,2011;16:611-6
4. PLosOne,2016;11:e0162996
5. AdvNutr,2012;3:517-25
6. AmJClinNutr,1980;33:71-6
7. JIntSocSportsNutr,2015;12:9
8. BMCPblicHealth,2016;16:396
9. Evid-BasedComplementAlternatMed,2013;2013:846740
10. AdvTher,2001;18:189-93
11. BrJSportsMed,2011;45:987-92.

Η λαϊκή και η παραδοσιακή ιατρική χρησιμοποιούν εδώ και αιώνες διάφορες φυσικές ουσίες για να καταπολεμήσουν τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Στη συνέχεια περιγράφονται όλα τα φυσικά συστατικά που στηρίζουν την αποτελεσματικότητά τους και από επιστημονικά στοιχεία.

Τα αντιβιοτικά είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της σύγχρονης ιατρικής. Σε πολλές περιπτώσεις μπορούν να σώσουν ζωές. Όμως, η υπερχρήση και πολλές φορές η κατάχρησή τους μέσω της υπερσυνταγογράφησης έχει οδηγήσει στη δημιουργία υπερ-μικροβίων που είναι ανθεκτικά σε αυτά. Τα Αμερικανικά Κέντρα για τον Έλεγχο και την Πρόληψη ασθενειών υπολογίζουν ότι κάθε 2 εκατομμύρια Αμερικανοί μολύνονται από υπερ-μικρόβια και περίπου 23000 άνθρωποι πεθαίνουν από αυτές τις λοιμώξεις.

Παρά την υπερσυνταγογράφησή τους, τα αντιβιοτικά δεν είναι για όλους. Περίπου το 10% των ανθρώπων υποφέρουν από σοβαρές αντιδράσεις σε κάποιο αντιβιοτικό, και ένας στους 15 από εμάς είναι αλλεργικός σε αυτά και δεν μπορεί να τα πάρει εξαρχής. Πέρα από τα γαστρεντερικά προβλήματα που μπορούν να προκαλέσουν οι αντιβιώσεις, νέα έρευνα έχει ανακαλύψει ότι μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο νεφρολιθίασης, ειδικά μεταξύ παιδιών και εφήβων.¹

Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις και πολλά φυσικά φάρμακα έχουν χρησιμοποιηθεί πολλούς αιώνες πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών τη δεκαετία του 1940. Όμως καθώς η βιομηχανία φαρμάκων κυριαρχεί στην ιατρική έρευνα, η έρευνα που αφορά στα φυσικά αντιβιοτικά είναι λίγη ως και σπάνια.

Οπότε, εδώ περιγράφονται κάποια από αυτά που έχουν αποδειχθεί επιστημονικά ότι λειτουργούν.

Μέλι

Το μέλι έχει χρησιμοποιηθεί ως τοπικό αντιμικροβιακό, αλλά οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα μπορούσε να παίξει πολύ μεγαλύτερο ρόλο στην αντιμετώπιση λοιμώξεων. Το μέλι έχει τη μοναδική ικανότητα να πολεμά λοιμώξεις σε πολλαπλά επίπεδα, λένε οι ερευνητές από το πανεπιστήμιο Salve Regina στο Rhode Island. Επίσης εμποδίζει τη διαμόρφωση βιοφιλμ βακτηρίων, οπότε θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί επίσης και ως προληπτικό μέσο.² Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Ουαλίας έχουν ανακαλύψει ότι το μέλι παρεμβαίνει στην ανάπτυξη των τριών ειδών βακτήριων: Pseudomonas aeruginosa, Streptococci και MRSA (Χρυσίζων σταφυλόκοκκος ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη).¹⁵

Σκόρδο

Το σκόρδο και η δραστική του ουσία, η αλλισίνη έχει ερευνηθεί διεξοδικά περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο φυσικό αντιβιοτικό και περίπου 5000 μελέτες που έχουν δημοσιευτεί για αυτό σε επιστημονικά περιοδικά. Ωφελεί το αίμα και το έντερο και λειτουργεί ως αντιβιοτικό. Η αλλισίνη είναι γνωστό ότι η αλισίνη, δρα εμποδίζοντας την παραγωγή λιπιδίων του μύκητα κάντιντα σταματώντας την ανάπτυξή του. Σε μία μελέτη, ερευνητές ανακάλυψαν ότι ήταν πολύ πιο αποτελεσματική από δύο διαφορετικά αντιβιοτικά στην αντιμετώπιση του βακτηρίου Campylobacter, το οποίο είναι μία από τις πιο κοινές αιτίες στομαχικών προβλημάτων. ³

Έλαιο tea tree

Το έλαιο του tea tree (Malalauca alternifolia) περιορίζει την εξάπλωση των μυκητιασικών μολύνσεων από τον Candida, ειδικά σε κολπικές μυκητιάσεις. Λειτουργεί σε χαμηλές συγκεντρώσεις για κάποια στελέχη και σε μεγαλύτερες ποσότητες όταν χρειάζεται για την αντιμετώπιση άλλων στελεχών του Candida, όπως τα C. crusei και C. norvengensis, υποστηρίζουν οι ερευνητές από το πανεπιστήμιο Charles στην Πράγα.⁴

Ginger (Τζίντζερ)

Το Τζίντζερ βοηθά να αντιμετωπιστεί η ναυτία και τα στομαχικά προβλήματα, και έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για τη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης. Όμως μία μελέτη ανακάλυψε ότι μπορεί να αντιμετωπίσει το βακτήριο Streptococcus mutans όπως και τα στελέχη του Κάντιντα και του Εντερόκοκκου, που όλα συμβάλλουν στην τερηδόνα των δοντιών.⁵

Εκχύλισμα φύλλων ελιάς

Οι επαγγελματίες υγείας στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν το εκχύλισμα φύλλων ελιάς από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, και μελέτες έχουν ανακαλύψει ότι μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα που προκαλούνται είτε από ιούς ή από βακτήρια (σε αντίθεση με τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται κυρίως για βακτηριακές λοιμώξεις). Συγκεκριμένα, έχει χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση λοιμώξεων στα δόντια και τα αφτιά αλλά και για λοιμώξεις της ουροποιητικής οδού.⁶

Υδραστίδα / Αστράγαλος

Η υδραστίδα (Hydrastis canadensis), ένα φυτό που προέρχεται από τον Καναδά, και ο Αστράγαλος (Astragalus propinquus), ένα βότανο που χρησιμοποιείται ευρέως στην Κίνα, αποτελούν και τα δύο διεγερτικά του ανοσοποιητικού συστήματος και χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση λοιμώξεων. Σε μία δοκιμή, ερευνητές ανακάλυψαν ότι επίσης λειτουργούν στη μείωση της φλεγμονής.⁷ Η υδραστίδα έχει αποδειχθεί επίσης ότι αποτελεί αποτελεσματικό αντίδοτο ενάντια σε μερικά από τα πιο γνωστά μικρόβια, όπως τα χλαμύδια, το E. coli, η Salmonella και το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού.^13,14

Βερβερίνη

Η βερβερίνη είναι ένα ενεργό αντιβακτηριακό συστατικό που βρίσκεται σε διάφορα φυτά όπως η υδραστίδα, η ξανθόριζα, η μαόνια και το Coptis chinensis. Πρόκειται για ένα ισχυρό φάρμακο για ανθρώπους με καρδιαγγειακές παθήσεις και έχει χρησιμοποιηθεί από ασθενείς που έχουν υποστεί καρδιακή προσβολή. Επίσης έχει χρησιμοποιηθεί ως αντιβακτηριακό, όπως στην περίπτωση αντιμετώπισης του τραχώματος, μίας σοβαρής μόλυνσης του ματιού που μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση.⁸

Εχινάκεια

Η Echinacea purpurea, ένας είδος της οικογένειας των ηλιανθών, είναι άλλο ένα φυσικό αντιβιοτικό που έχει μελετηθεί αρκετά, με πάνω από 1000 δημοσιευμένες μελέτες που αφορούν τις αντι-ιικές και αντιμυκητιασικές της ιδιότητες. Μία πρόσφατη μελέτη ανακάλυψε ότι αποτελεί αποτελεσματικό φάρμακο και στο ατοπικό έκζεμα.¹⁰ Χρησιμοποιώντας το εμπορικά διαθέσιμο προϊόν Echinaforce, ερευνητές του Πανεπιστημίου British Columbia στο Βανκούβερ ανακάλυψαν ότι θα μπορούσε να καταπολεμήσει λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, που είναι συχνά αποτέλεσμα ιογενούς επιπλοκής. Ανακάλυψαν επίσης ότι η Echinacea purpurea έχει αντιφλεγμονώδη δράση.¹²

Σε μελέτη με τη συμμετοχή 10 παιδιατρικών κλινικών της Ελβετίας, η πλειοψηφία των παιδιών (90%) που χρησιμοποίησαν το ίδιο σκεύασμα εχινάκειας δεν εμφάνισε λοιμώξεις του αναπνευστικού και ανέφερε 32,5% λιγότερα επεισόδια κρυολογημάτων και γρίπης σε σχέση με την ομάδα ελέγχου και 67,3% μείωση των ημερών πυρετού. ¹⁹

Εκχύλισμα σπόρων γκρέιπφρουτ

Το εκχύλισμα σπόρων γκρέιπφρουτ είναι ένα αντιβακτηριακό που έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλές κοινές λοιμώξεις. Έχει βρεθεί ότι καταστρέφει τη μικροβιακή μεμβράνη του μύκητα κάντιντα με αποτέλεσμα αυτός να μη μπορεί να προσκολληθεί στα τοιχώματα του εντέρου. Σε μία δοκιμή, ελέγχθηκε για τη δράση του ενάντια σε 67 διαφορετικά βακτηριακά δείγματα και συγκρίθηκε έναντι 5 άλλων αντιβακτηριακών που χρησιμοποιούνται τοπικά απευθείας πάνω στο δέρμα. Σε κάθε περίπτωση, οι ερευνητές κατέληξαν ότι το εκχύλισμα ήταν τόσο αποτελεσματικό όσο τα άλλα φάρμακα σε όλα τα δείγματα βακτηρίων.¹¹

 Κράνμπερι

Αυτά τα μούρα που λαμβάνονται ως χυμός, εκχύλισμα, κάψουλα ή ταμπλέτα, χρησιμοποιούνται συχνότερα για λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος. Έχουν επίσης δοκιμαστεί κατά της λοίμωξης από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, που μπορεί να προκαλέσει πεπτικά έλκη. Αν και είναι μια δοκιμασμένη μέθοδος πρόληψης της ουρολοίμωξης, η απόδειξη ότι μπορεί επίσης να καταπολεμήσει τη λοίμωξη είναι ακόμα ασαφής.¹⁶

Πρόπολη

Η πρόπολη καλύπτει μεγάλο φάσμα ιών. Μπορεί να είναι χρήσιμη για την πρόληψη κρυολογήματος ή για να συντομευθεί η διάρκειά του όταν εκδηλωθεί. Σε μια δοκιμή που διεξάχθηκε στη Ρουμανία σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας, δόθηκε ένα υδατικό παρασκεύασμα με βάση την πρόπολη καθ’ όλη τη διάρκεια της εποχής των ιώσεων. Το αποτέλεσμα ήταν ότι τα παιδιά αυτά είχαν λιγότερες περιπτώσεις οξέων ή χρόνιων συμπτωμάτων, καθώς επίσης και μείωση του αριθμού των παθογόνων μικροοργανισμών που μεταφέρονται μέσω των αεραγωγών του άνω αναπνευστικού.¹⁷

Σε μια άλλη μελέτη, που πραγματοποιήθηκε στην Πολωνία σε 50 ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε θεραπεία με πρόπολη, αποδείχθηκε ότι τα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος διαρκούσαν μόνο για μία έως τρεις ημέρες σε σύγκριση με τις σχεδόν πέντε ημέρες ασθένειας μεταξύ εκείνων που λάμβαναν εικονικό φάρμακο.¹⁸

Επίσης, η παράλληλη χορήγηση της πρόπολης με τα αντιβιοτικά μειώνει τις βλάβες, που προκαλούν τα τελευταία στον οργανισμό.

Βιβλιογραφία

1. JAmSOcNephrol, 2018;ASN.2017111213
2. 247^th National Meeting of the American Chemical Society, March 16, 2014
3. JAntimicrobial Chemother,2012;67:1915-26
4. CeskaGynekol,2005;70:395-9
5. IndianJDentRes,2013;24:397-400
6. JPharmPharmacol,1999;51:1305-12
7. JMedFood,2008;11:493-8
8. PhytotherRes,2008;11;493-8
9. InterfaceFocus,2018;8:20170059
10. JDermatolSci,2017;88:67-77
11. JAlternComplementMed,2002;8:325-32
12. Phytomedicine, 2010;17: 563-8
13. Antibiotics, 1976; 3: 577–88;
14. Phytother Res, 2003; 17: 217–21
15. Society for General Microbiology Spring Conference, Harrogate, England, April 13, 2011
16. Cochrane Database Syst Rev, 2008; 1: CD001321.
17. Rom J Virol, 1995; 46: 115-33
18. Otolaryngol Pol, 1989; 43: 180-4
19. JAMA. 1998;279(11):875-7.