Τα συμπληρώματα μελατονίνης φαίνεται να είναι αναποτελεσματικά για την αϋπνία στην εμμηνόπαυση
Τα επίπεδα μελατονίνης αρχίζουν να μειώνονται μετά την ηλικία των 50 ετών (1). Η μείωση της μελατονίνης που σχετίζεται με την ηλικία συσχετίζεται με μειωμένη βιοσύνθεση και απελευθέρωση μελατονίνης από την επίφυση, η οποία θεωρείται ότι οφείλεται στη μειωμένη αντίληψη του φωτός του αμφιβληστροειδούς και στη μεταβαλλόμενη φύση του υαλοειδούς σώματος, το οποίο μεταδίδει λιγότερο φως (2). Έτσι, η μείωση των επιπέδων μελατονίνης συμβαίνει συνήθως στην ηλικία της εμμηνόπαυσης (3). Φαίνεται ότι τα επίπεδα μελατονίνης στον ορό μειώνονται με την ηλικία, επιτυγχάνοντας ελάχιστα επίπεδα στην εμμηνόπαυση. Πράγματι, μια προοπτική μελέτη έδειξε ότι η διάρκεια της έκκρισης και η συγκέντρωση της μελατονίνης έτεινε να είναι χαμηλότερη στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες (ηλικίας 58-71 ετών) από ότι στην περιεμμηνοπαυσιακή φάση (4). Ως εκ τούτου, η μείωση της έκκρισης μελατονίνης που φυσιολογικά εμφανίζεται με την ηλικία θα μπορούσε να είναι ένας επιπλέον παράγοντας που συμβάλει στις διαταραχές ύπνου κατά την εμμηνόπαυση.
Ωστόσο, σε μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών που εξέτασαν τις επιδράσεις της εξωγενούς μελατονίνης στην ποιότητα του ύπνου και τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, τα γενικά συμπτώματα εμμηνόπαυσης, η ποιότητα του ύπνου, η διάθεση, τα επίπεδα οιστραδιόλης και ο ΔΜΣ δεν βελτιώθηκαν υπό αυτή την παρέμβαση (5).

Διαταραχές ύπνου κατά την εμμηνόπαυση
Αντίθετα στις γυναίκες στην εμμηνόπαυση οι ώρες ύπνου και η αϋπνία έχει αποδειχθεί ότι συσχετίζονται σημαντικά με τις συγκεντρώσεις τρυπτοφάνης στα αιμοπετάλια, ενώ παρατηρούνται διαφορές στις αξιολογήσεις της αϋπνίας και των εξάψεων (6).
Τα χαμηλά επίπεδα τρυπτοφάνης στον ορό φαίνεται να αποτελούν δείκτη της συνολικής γνωστικής απόδοσης σε γυναίκες άνω των 50 ετών που δεν πάσχουν από άνοια. Σε γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση έχει καταδειχθεί αρνητική συσχέτιση μεταξύ της ηλικίας και των επιπέδων τρυπτοφάνης και ότι ομοίως οι βαθμολογίες κατάθλιψης συσχετίζονται αρνητικά με την τρυπτοφάνη ορού (7).
Μελέτη ελέγχου περιπτώσεων, έδειξε αύξηση του συνολικού χρόνου ύπνου και της αποτελεσματικότητας του ύπνου μετά από μια εβδομάδα κατανάλωσης 60mg τρυπτοφάνης ημερησίως σε γυναίκες εμμηνοπαυσιακής ηλικίας που έπασχαν από διαταραχές του ύπνου (8). Η κατανάλωση τρυπτοφάνης έδειξε αυξημένη αποτελεσματικότητα του ύπνου (ποσοστό ύπνου ενώ η εθελόντρια βρίσκεται στο κρεβάτι), πραγματικό χρόνο ύπνου (υποτιθέμενος ύπνος μείον χρόνος αφύπνισης) και μειωμένη συνολική νυχτερινή δραστηριότητα και λανθάνουσα κατάσταση ύπνου. Σε μια τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο, δοκιμή, διερευνήθηκαν οι επιδράσεις ενός συμπληρώματος πλούσιου σε τρυπτοφάνη στη γνωστική ικανότητα και στην ποιότητα του ύπνου, σε πενήντα εννέα ψυχικά και σωματικά υγιείς γυναίκες ηλικίας 45-65 ετών (9). Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η καθημερινή κατανάλωση συμπληρώματος τρυπτοφάνης φαίνεται να έχει ευεργετικές επιδράσεις στη συναισθηματική κατάσταση και την ποιότητα του ύπνου. Η ποιότητα του ύπνου έτεινε να βελτιώνεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Έτσι, η κατανάλωση συμπληρώματος τρυπτοφάνης φαίνεται να ενδείκνυται σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με διαταραχές ύπνου. 

Τρυπτοφάνη και εξάψεις
Σε ασθενείς που περνούν από ιατρικά προκαλούμενη εμμηνόπαυση, όπως γυναίκες που υποβάλλονται σε θεραπεία για καρκίνο του μαστού, οι οποίες εμφανίζουν συμπτώματα όπως εξάψεις, ασθένεια και αϋπνία, η χορήγηση τρυπτοφάνης ως συμπλήρωμα διατροφής έχει αποδειχθεί ότι είναι καλά ανεκτή, βελτιώνει την ποιότητα ζωής και σχετίζεται με βελτίωση της βαθμολογίας της κλίμακας των συμπτωμάτων που τους ενδιαφέρουν, όπως η αϋπνία και οι εξάψεις (10).

Φολικό οξύ και εξάψεις
Σε μια μελέτη σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες χορηγήθηκε φολικό οξύ ή εικονικό φάρμακο μία φορά την ημέρα επί τέσσερις εβδομάδες. Η μέση συχνότητα των εξάψεων διέφερε σημαντικά την τρίτη και την τέταρτη εβδομάδα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το φολικό οξύ ήταν αποτελεσματικό στη μείωση της σοβαρότητας, της διάρκειας και της συχνότητας των εξάψεων κατά την εμμηνόπαυση (11).  

Μαγνήσιο και εξάψεις
Τα ευρήματα δείχνουν ότι η από του στόματος χορήγηση συμπληρώματος μαγνησίου είναι αποτελεσματική στη μείωση της σοβαρότητας και της συχνότητας των εξάψεων σε γυναίκες μετά από θεραπεία καρκίνου του μαστού (12). Το μαγνήσιο φαίνεται να είναι μια ασφαλής και ανέξοδη θεραπεία για τα άτομα με ενοχλητικές εξάψεις. Η μεγαλύτερη από 50% μείωση των συμπτωμάτων δείχνει ότι το από του στόματος χορηγούμενο μαγνήσιο είναι πιθανότατα πιο αποτελεσματικό από το εικονικό φάρμακο και πληροί τα καθορισμένα κριτήρια επαρκούς επιτυχίας για να δοκιμαστεί σε τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο δοκιμή. Τα συμπτώματα που σχετίζονται με τις εξάψεις, όπως η κόπωση, η ανώμαλη εφίδρωση και η αντιληπτή δυσφορία από τις εξάψεις μειώθηκαν σημαντικά.

Βιταμίνη D και υγεία των οστών
Κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, η μείωση των οιστρογόνων έχει ως αποτέλεσμα μείωση της οστικής πυκνότητας και αυξημένο κίνδυνο κατάγματος. Οι μυοσκελετικές ενοχλήσεις μπορεί να υποβαθμίσουν την ποιότητα ζωής, οι διαταραχές της διάθεσης εμφανίζονται συχνά και ο κίνδυνος μεταβολικών και καρδιαγγειακών νοσημάτων αυξάνεται. Επιπλέον, η σύσταση του σώματος αλλάζει, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης λιπώδους μάζας και της μειωμένης άλιπης μάζας, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμίνης D. Υπάρχουν ακριβείς συστάσεις σχετικά με την επαρκή πρόσληψη βιταμίνης D για την πρόληψη της οστικής απώλειας στις γυναίκες κατά τη διάρκεια και μετά την εμμηνόπαυση (13). Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D και η εμμηνόπαυση μοιράζονται κοινούς παράγοντες κινδύνου πέραν της οστικής υγείας, όπως καρδιαγγειακές, μεταβολικές, γνωστικές και συναισθηματικές διαταραχές, θα πρέπει να επιτυγχάνεται επαρκής κατάσταση βιταμίνης D σε όλες τις γυναίκες που βρίσκονται στην περι- και μετεμμηνοπαυσιακή περίοδο. Αυτό μπορεί να είναι ευεργετικό όχι μόνο όσον αφορά την υγεία των οστών αλλά και όσον αφορά τη γνωστική, συναισθηματική, μεταβολική και καρδιαγγειακή υγεία των γυναικών. 

Κρόκος για το άγχος και την κατάθλιψη στην εμμηνόπαυση
Σκοπός μιας πρόσφατης μελέτης ήταν να εξεταστεί η ανεκτικότητα και η αποτελεσματικότητα του εκχυλίσματος σαφράν (κρόκος) στα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης σε διάστημα 12 εβδομάδων. Τα αποτελέσματα από την κλίμακα κλιμακτηρίου Greene (GCS), αποκάλυψαν σημαντικά μεγαλύτερη μείωση της ψυχολογικής βαθμολογίας GCS (P = 0,032), η οποία χαρακτηρίζεται από μείωση κατά 33% της βαθμολογίας άγχους και κατά 32% της βαθμολογίας κατάθλιψης από την έναρξη έως την εβδομάδα 12. Υπήρξε επίσης σημαντικά μεγαλύτερη μείωση στη βαθμολογία αρνητικής συναισθηματικής επίδρασης του Psychological Negative Affect Schedule (PANAS), αρνητικής συναισθηματικής επίδρασης (P = 0,043) σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (14).
Σε μια μετα-ανάλυση που περιλάμβανε 23 μελέτες, η χορήγηση σαφράν είχε μεγάλη θετική θεραπευτική επίδραση σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο στα καταθλιπτικά και αγχώδη συμπτώματα (15). Οι μελέτες αυτές έχουν διεξαχθεί σε ενήλικες διαφόρων ηλικιών, χωρίς να υπάρχει καμία μελέτη που να εξετάζει ειδικά τις επιδράσεις του στην ενίσχυση της διάθεσης κατά την περιεμμηνόπαυση. Ωστόσο, σε μια μελέτη σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με εξάψεις, διαπιστώθηκε βελτίωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων μετά τη χορήγηση εκχυλίσματος σαφράν διάρκειας 6 εβδομάδων (16).

Μελισσόχορτο στην εμμηνόπαυση
Το μελισσόχορτο (Melissa officinalis) είναι πλούσιο σε καφεϊκό οξύ και αυτό το βότανο χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της νευρικής διέγερσης και των προβλημάτων ύπνου, ειδικά στην εμμηνόπαυση. Δεν υπάρχουν αναφορές για επικίνδυνες παρενέργειες που προκαλούνται από τη λήψη θεραπευτικών δόσεων αυτού του βοτάνου (17,18).

Το χαμομήλι στην εμμηνόπαυση
Μια μελέτη του 2019 διερεύνησε τα αποτελέσματα της χρήσης εκχυλίσματος χαμομηλιού στις διαταραχές του ύπνου που εμφανίζονται μετά την εμμηνόπαυση (19). Μετά από 4 εβδομάδες θεραπείας, παρατηρήθηκε σημαντική βελτίωση στον λανθάνοντα χρόνο ύπνου, στον χρόνο αφύπνισης μετά την έναρξη του ύπνου, στον αριθμό των αφυπνίσεων και στον συνολικό χρόνο ύπνου στην ομάδα του χαμομηλιού σε σύγκριση με την ομάδα του εικονικού φαρμάκου.
Σε μια ξεχωριστή μελέτη διερευνήθηκε η χρήση εκχυλίσματος χαμομηλιού δύο φορές την ημέρα για ένα μήνα (20). Υπήρξε σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου της βαθμολογίας της ποιότητας του ύπνου στην ομάδα παρέμβασης πριν και μετά την παρέμβαση (P=0,001). Επίσης, υπήρξε σημαντική διαφορά μεταξύ της μέσης βαθμολογίας της ποιότητας του ύπνου στις ομάδες παρέμβασης και ελέγχου μετά την παρέμβαση (P=0,001). Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χρήση του εκχυλίσματος χαμομηλιού είναι αποτελεσματική στη μείωση της διαταραχής του ύπνου των εμμηνοπαυσιακών γυναικών.

Λυκίσκος και εξάψεις
Τα αποτελέσματα μιας μελέτης του 2015 έδειξαν ότι η κατανάλωση συμπληρώματος λυκίσκου μείωσε δραματικά τη μέση βαθμολογία των πρώιμων συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης (21). Η μείωση αυτή ήταν εμφανής σύμφωνα με την παρακολούθηση των υποκειμένων για 12 εβδομάδες και τη σύγκριση της συνολικής βαθμολογίας της κλίμακας Greene και των διαστάσεών της, καθώς και του αριθμού των εξάψεων στην ομάδα παρέμβασης σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Τα αποτελέσματα μιας τυχαιοποιημένης, διπλής- τυφλής μελέτης στο Βέλγιο (22) έδειξαν επίσης ότι το εκχύλισμα λυκίσκου μείωσε σημαντικά τη μέση βαθμολογία των εμμηνοπαυσιακών δεικτών και τον αριθμό των εξάψεων σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες μετά από 6 και 12 εβδομάδες (22). Μια άλλη δοκιμή στη Φινλανδία (23) με εκχύλισμα λυκίσκου, επί 16 εβδομάδες, εντόπισε μείωση των αγγειοκινητικών συμπτωμάτων.

Ο Mike Wakeman είναι φαρμακοποιός και ειδικός υγείας με 30 χρόνια εμπειρίας στη βιομηχανία φυσικών προϊόντων. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη φαρμακευτική ανάλυση, τη διατροφική ιατρική και την κλινική ογκολογία. Είναι τακτικός συνεργάτης σε περιοδικά υγείας τόσο για καταναλωτές όσο και για ειδικούς. Το 2009, η έρευνά του σχετικά με τα οφέλη για την υγεία των φυσικών προϊόντων επιλέχθηκε για την προώθηση του ετήσιου επιστημονικού συνεδρίου της Βασιλικής Φαρμακευτικής Εταιρείας της Μεγάλης Βρετανίας. Είναι συνεργάτης του Royal College of Medicine και του Guild of Health Writers.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Exp Gerontol. 36(2):297–310.
2. Maturitas. 41(Suppl 1):S85–S104.
3. J Steroid Biochem. 35(2): 257–262
4. Menopause. 21: 493–500.
5. Menopause. 2021 Jun 1;28(6):717-25.
6. Gynecological Endocrinology. 2014 Mar 1;30(3):232-5.
7. Oxidative Medicine and Cellular Longevity. 2018 Oct;2018.
8. Age (Dordr). 35(4):1277–1285.
9. Br J Nutr. 113(2): 350–365
10. Nutricion Hospitalaria. 2021 Mar 23.
11. Journal of caring sciences. 2013 Jun;2(2):131.
12. Supportive Care in Cancer. 2011 Jun;19(6):859-63.
13. Maturitas. 2014 Sep 1;79(1):3-7.
14. Journal of Menopausal Medicine. 2021 Aug;27(2):66.
15. Nutrition reviews. 2019 Aug 1;77(8):557-71.
16. Archives of gynecology and obstetrics. 2018 Mar;297(3):717-24.
17. 4th ed. Tehran: Institute for the History of Islamic and Complementary Medicine; 1389.
18. Z Phytother. 1995; 16(3): 147-56.
19. The Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility, 19 (20). pp. 1-7.
20. Iqbal K. Outcome of use of High Quality Chamomile Extract on Sleep Disorders Occurring after Menopause. General section – Original articles. 2018 Jul;16(3):766.
21. Complementary Therapies in Clinical Practice (2015),
22. Maturitas 2006;54:164e75.
23. Phytomedicine 2010;17:389e.

 Πολλά βότανα έχουν την ιδιότητα να επιδρούν στο νευρικό σύστημα ώστε να διευκολύνουν τον ύπνο. Η σύγχρονη δυτική Βοτανοθεραπεία μπορεί να προτείνει βότανα που έχουν χαλαρωτικές και ήπιες υπνωτικές ιδιότητες για την αντιμετώπιση της αϋπνίας. Τα περισσότερα δημοφιλή “υπνωτικά” βότανα της ιστορίας πλέον θεωρούνται επικίνδυνα, λόγω της τοξικότητάς τους. Βότανα με έντονη υπνωτική δράση έχουν χρησιμοποιηθεί ως αναλγητικά αλλά και αναισθητικά από τους γιατρούς της αρχαιότητας αλλά και μέχρι και τις αρχές του προηγούμενου αιώνα στη δυτική ιατρική, ενώ σε άλλους πολιτισμούς είναι ακόμα διαδεδομένα.

Ιστορικά, το πιο γνωστό υπνωτικό φυτό της Ευρώπης και της Ασίας είναι η υπνοφόρος παπαρούνα (ή Μήκων η υπνοφόρος) (Papaver somniferum). Σε ένα μύθο αναφέρεται πως ο ίδιος ο θεός Ύπνος έφτιαξε την παπαρούνα για να ανακουφίσει τη θεά Δήμητρα από τον πόνο της απώλειας της Περσεφόνης. Ως γνωστόν, αυτό είναι το είδος της παπαρούνας από το οποίο παράγεται το όπιο και γνωστά παράγωγα υπνωτικά φάρμακα. Η χρήση της στη Βοτανοθεραπεία είναι πλέον απαγορευμένη, επειδή το όπιο είναι εθιστική ναρκωτική ουσία. Από το ίδιο φυτό προέρχονται βέβαια οι παπαρουνόσποροι της μαγειρικής, στους οποίους αποδίδονται επίσης χαλαρωτικές ιδιότητες. Υπάρχουν κάποια είδη, όπως η Καλιφορνέζικη παπαρούνα (Eschscholzia californica) και η κοινή παπαρούνα του αγρού (Papaver rhoeas), που θεωρούνται ασφαλή και χρησιμοποιούνται ως χαλαρωτικά και υπνωτικά στη βοτανοθεραπεία.
Αντίστοιχα, από τις ιστορικές αναφορές προκύπτει πως τα γνωστότερα φυτά που έχουν χρησιμοποιηθεί ως υπνωτικά, έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί και ως δηλητήρια. Τέτοια φυτά έχουν συνήθως ισχυρά αλκαλοειδή τα οποία μπορεί να προκαλέσουν έντονες παρενέργειες ή και θάνατο. Παραδείγματα αυτών των φυτών είναι ο υοσκύαμος (Hyoscyamus nigra) και η μπελαντόνα (Atropa belladonna), τα οποία επιτρέπονται για χρήση από βοτανοθεραπευτές και μόνο, σε ορισμένες περιπτώσεις και με μεγάλη προσοχή (αλλά όχι πλέον για την αντιμετώπιση της αϋπνίας). Επίσης η βρυώνια (Bryonia spp.), το κώνειο (Conium maculatum) και ο μανδραγόρας (Mandragora officinale) τα οποία θεωρούνται δηλητήρια και έχει απαγορευτεί η θεραπευτική τους χρήση.
Αν στους μύθους ο ύπνος έρχεται άμεσα όταν κάποιος μυρίσει ή γευτεί ένα βότανο, στη σύγχρονη βοτανοθεραπεία η αντιμετώπιση της αϋπνίας δεν είναι πάντα τόσο απλή διαδικασία. Πράγματι, υπάρχουν κάποια βότανα τα οποία μπορεί να έχουν άμεση επίδραση σε κάποιους ανθρώπους. Ωστόσο η αντιμετώπιση του κάθε θεραπευόμενου διαφέρει ανάλογα με την κατάσταση της υγείας του και τις ειδικές αιτίες που μπορεί να του προκαλούν αϋπνία. Πέρα από την αξιολόγηση του εκτενούς ιατρικού ιστορικού που λαμβάνεται στις συνεδρίες βοτανοθεραπείας, μπορεί να χρειάζονται επιπλέον διαγνωστικές εξετάσεις και γνωμάτευση ειδικού γιατρού για να εξακριβωθούν οι αιτίες, ειδικά της χρόνιας αϋπνίας. Οι αιτίες μπορεί να είναι νευρολογικές, ορμονολογικές ή να σχετίζονται με κάποια άλλη σωματική δυσλειτουργία, όπως για παράδειγμα προβλήματα του πεπτικού συστήματος, σακχαρώδη διαβήτη, ή να σχετίζονται με τη λήψη κάποιων φαρμάκων. Αν οι αιτίες είναι ψυχολογικής προέλευσης, είναι χρήσιμη παράλληλα με τη βοτανοθεραπεία κάποιας μορφής ψυχοθεραπεία ή άλλη κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη. Βοηθούν συνδυαστικά κάποιες αλλαγές σε καθημερινές συνήθειες που μπορεί να διευκολύνουν ύπνο, όπως ενδεχομένως η διακοπή του καφέ και του αλκοόλ, η άσκηση, το σταθερό ωράριο ξυπνήματος, η έκθεση στον ήλιο, η απομάκρυνση των ηλεκτρονικών συσκευών και οθονών από τον χώρο του ύπνου.
Η προσέγγιση της βοτανοθεραπείας για την αντιμετώπιση της αϋπνίας είναι ολιστική και προσωποκεντρική. Επιλέγονται βότανα που υποστηρίζουν όλα τα συστήματα τα οποία μπορεί να επηρεάζουν την ποιότητα και τη διάρκεια του ύπνου, όπως για παράδειγμα το μυοσκελετικό, το πεπτικό ή το ουροποιητικό, σύμφωνα με τις ανάγκες του κάθε θεραπευόμενου. Συνήθως προτείνονται συνδυασμοί που περιλαμβάνουν βότανα που έχουν όλες τις θεραπευτικές δράσεις που χρειάζεται ο θεραπευόμενος. Συχνά προτείνεται ένα μείγμα για καθημερινή χρήση, που θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των αιτιών που προκαλούν την αϋπνία, και ένα βραδινό μείγμα για συμπτωματική αντιμετώπιση, που λαμβάνεται πριν τον ύπνο.
Τα κυριότερα βότανα που προτείνονται είναι βότανα χαλαρωτικά ή υπνωτικά/ “υπναγωγά”, σπασμολυτικά και προσαρμογόνα (που βοηθούν δηλαδή τον οργανισμό να προσαρμοστεί και να ανταπεξέλθει στο στρες).
Η έλλειψη ύπνου μπορεί να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο στρες στον οργανισμό, εφόσον από μόνη της εξαντλεί το νευρικό σύστημα, προκαλώντας ακόμα περισσότερο στρες που συντηρεί την αϋπνία.
Σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να υποστηρίξουμε το νευρικό σύστημα με

• χαλαρωτικά βότανα, όπως το χαμομήλι, η βερμπένα, η πασιφλόρα (δείτε στον πίνακα με τα υπνωτικά βότανα παρακάτω)
• βότανα που έχουν θρεπτική/ επουλωτική επίδραση στους νευρώνες, όπως το βαλσαμόχορτο και τα στάχυα της άγριας βρώμης
• και προσαρμογόνα βότανα

Προσαρμογόνα βότανα με χαλαρωτική δράση θεωρούνται:

• η ασγουαγκάντα (Withania somnifera) - ένα ινδικό φυτό το οποίο χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα και για τις χαλαρωτικές του ιδιότητες)
• η ροντιόλα (Rhodiola rosea) - ένα φυτό της Βορείου Ευρώπης και Ασίας που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του χρόνιου άγχους
• το γκότου-κόλα (Centella asiatica) - ένα φυτό της Ινδίας που χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων και για την αντιμετώπιση του άγχους και της χρόνιας εξάντλησης.

Από τα προσαρμογόνα βότανα χρειάζεται να αποφύγουμε αυτά που έχουν διεγερτική επίδραση στο κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως όλα τα είδη τζινσενγκ (Panax ginseng, Panax quinquefolius), ειδικά το βράδυ.
Από τα βότανα με υπνωτική δράση υπάρχουν κάποια με ήπια δράση και κάποια πιο ισχυρά. Ακόμα και τα ισχυρότερα από αυτά τα βότανα δεν προκαλούν λήθαργο, όπως τα περισσότερα υπνωτικά φάρμακα. Τα ηπιότερα υπνωτικά βότανα μπορεί να έχουν άμεση υπνωτική δράση σε κάποιους. Αυτός είναι ο λόγος που προτιμάται αρχικά να ληφθούν βότανα με ήπια δράση, επειδή συχνά αρκούν. Τα αποτελέσματα των βοτάνων που προτείνονται στη βοτανοθεραπεία, μπορεί να φανούν άμεσα ή εντός λίγων εβδομάδων από την αρχή της καθημερινής λήψης σε θεραπευτική δοσολογία.

***όλα τα βότανα ενδέχεται να έχουν παρενέργειες, αντενδείξεις και αλληλεπιδράσεις και όλα έχουν συγκεκριμένες προτάσεις για θεραπευτικές δοσολογίες. Συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό και ερευνήστε τις παρενέργειες πριν αποφασίσετε να καταναλώσετε βότανα, ειδικά εάν έχετε χρόνια ή σοβαρά προβλήματα υγείας, αν χρησιμοποιείτε φάρμακα, αν είστε έγκυος ή θηλάζουσα.

Η Κωνσταντίνα Λίτσα σπούδασε Βοτανοθεραπεία στη Σχολή Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Napier στο Εδιμβούργο,στη Σκωτία. Έπειτα έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη "Συμβουλευτική Ψυχολογία στη Δημόσια Υγεία" και εκπαιδεύτηκε στη Συμβουλευτική (Solution Focused Counseling και Προσωποκεντρική Συμβουλευτική). Από το 2007 εργάστηκε ως Φυτοθεραπεύτρια στη Βρετανία, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και σε κοινοτικά προγράμματα σχεδιασμένα για ευάλωτες ομάδες, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Για 3 χρόνια ήταν μέλος της ομάδας Αγωγής Υγείας του Δήμου του Εδιμβούργου, όπου εργαζόταν με εφήβους σε Γυμνάσια και έλαβε μέρος σε Βρετανικά προγράμματα εκπαίδευσης που αφορούσαν στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και περιβαλλοντολογικής συνείδησης σε σχολεία. Συμμετείχε για 7 χρόνια στην ομάδα Herbal Scotland, όπου προσέφερε Πρώτες Βοήθειες με Βότανα σε Διεθνή Φεστιβάλ. Από τον Αύγουστο του 2011, ζει στην Ελλάδα, όπου εργάζεται ως Βοτανοθεραπεύτρια και προωθεί τις αρχές της Αειφόρου Καλλιέργειας (Permaculture).Έχει συνεργαστεί με πολλές τοπικές ομάδες και παραδίδει σεμινάρια αυτάρκειας και πρακτικά εργαστήρια με στόχο την εκπαίδευση για την αυτοδιαχείριση της υγείας και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.

Από την ήπια ανησυχία, την ευερεθιστότητα, τη μειωμένη διάθεση και τη δυσκολία στον ύπνο έως τα πιο σοβαρά συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης, αϋπνίας και νευρικής εξάντλησης, οι επιπτώσεις του χρόνιου στρες είναι συχνά σοβαρές, συνεχείς και εξαιρετικά συνηθισμένες.
Εκτιμάται ότι το 29% των ανθρώπων θα υποφέρει κάποια στιγμή από επίμονο άγχος, ένα 18% από σοβαρή κατάθλιψη, ενώ το 25% των ανθρώπων αντιμετωπίζουν σοβαρό άγχος, κόπωση και εξάντληση. Σχεδόν το 20% των ανθρώπων έχουν δυσκολία στον ύπνο, κάτι που σχετίζεται στενά με το χρόνιο στρες.
Το στρες μπορεί να επηρεάσει τη χημεία του εγκεφάλου, δημιουργώντας αίσθημα συνεχούς άγχους, ανησυχίας αλλά και προβλήματα ύπνου. Το χρόνιο στρες μπορεί επίσης να εξελιχθεί σε χρόνια κόπωση, δημιουργώντας απάθεια, κατάθλιψη και συνεχή κόπωση (εξάντληση).
Ευτυχώς, με κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής και με την υποστήριξη φυσικών συμπληρωμάτων διατροφής, μπορεί να επανέρθει η ισορροπία του νευρικού συστήματος και να ανακάμψει από την επίδραση του στρες.
Ο καθημερινός τρόπος ζωής έχει βαθιά επίδραση στην ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε το στρες. Δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο, όταν είμαστε υπό πίεση η διατροφή και ο τρόπος ζωής μας υποφέρουν συχνά, κάνοντας τα πράγματα πολύ χειρότερα. Η έλλειψη άσκησης, η ανθυγιεινή διατροφή και η απουσία χρόνου για χαλάρωση ή η έλλειψη χρόνου με τους αγαπημένους μας μπορεί να μας οδηγήσουν σε ακόμα μεγαλύτερο άγχος και φυσικά στις σοβαρές συνέπειές του, οπότε είναι χρήσιμες οι παρακάτω 3 σημαντικές συμβουλές:

1. Θρέψε τον εγκέφαλο και το νευρικό σου σύστημα.
Η σωστή διατροφή βοηθά στη διασφάλιση ενός υγιούς νου και σώματος. Στην πραγματικότητα, η έρευνα έχει δείξει ότι οι φυσικές, ελάχιστα επεξεργασμένες, φυτικές δίαιτες προστατεύουν από την ανάπτυξη σοβαρών ασθενειών που σχετίζονται με το στρες, όπως η διαρκής ανησυχία και η κατάθλιψη. Καταναλώστε πολλά φρέσκα φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ξηρούς καρπούς, σπόρους, δημητριακά ολικής αλέσεως και άπαχη πρωτεΐνη και παραλείψτε τα υπόλοιπα.

2. Ενεργοποίησε την αίσθησης ευεξίας
Η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι ένα από τα πιο ισχυρά αντικαταθλιπτικά και έχει αποδειχθεί ότι μειώνει το άγχος και βελτιώνει τον ύπνο. Λειτουργεί ενεργοποιώντας χιλιάδες γονίδια που κυριολεκτικά «ενεργοποιούν» την καλή υγεία. Βάλτε στόχο τουλάχιστον 30 λεπτά μέτριας σωματικής άσκησης, όπως π.χ. έναν γρήγορο περίπατο, καθημερινά. Μπορεί να σας εκπλήξει το πόσο υπέροχα θα νιώσετε.

3. Ενεργοποίησε τον εσωτερικό σου χίπη με πρακτικές νου-σώματος.
Στην πραγματικότητα, οι πρακτικές νου-σώματος δεν θεωρούνται πλέον «εναλλακτικές» και χρησιμοποιούνται στην ιατρική για τη θεραπεία ασθενειών που σχετίζονται με το άγχος και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η γιόγκα και ο διαλογισμός ειδικότερα είναι πολύ ισχυρά «φάρμακα» για την ψυχοσωματική υγεία. Είναι σημαντικό να μπορείτε να κάνετε αυτές τις πρακτικές μέρος του τρόπου ζωής σας. Βρείτε μια ομάδα γιόγκα ή διαλογισμού κοντά σας, ή κάνετε μαθήματα από το διαδίκτυο. Μόνο 15-30 λεπτά την ημέρα θα σας βοηθήσουν να μεταμορφώσετε τη ζωή σας.

Συμπληρώματα διατροφής που βοηθούν
Μελέτες έχουν δείξει ότι κάποια φυσικά συμπληρώματα μπορούν να βοηθήσουν με ασφάλεια στη γρήγορη ανακούφιση των συμπτωμάτων του στρες βελτιώνοντας την ψυχική εστίαση.
Για τη βελτίωση της πνευματικής διαύγειας και για ευδιαθεσία, η Αγιουρβέδα χρησιμοποιεί το brahmi. Το συγκεκριμένο βότανο ενεργεί δυσδιάστατα: καταρχάς, συμβάλλει σε μια πιο συγκροτημένη αντίδραση του εγκεφάλου απέναντι σε στρεσογόνα ερεθίσματα∙ μειώνει την επίδραση του στρες στον εγκέφαλο και βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του. Ταυτόχρονα, ρυθμίζει την ορμόνη ντοπαμίνη, αυξάνοντας τα ευχάριστα συναισθήματα και βελτιώνοντας τη συγκέντρωση και τη μνήμη. Για την καταλληλότερη για σας μορφή πρόσληψης του βοτάνου και τη σωστή δοσολογία, συμβουλεύεστε το γιατρό και το βοτανοθεραπευτή σας.

Η L-Theanine (L-θειανίνη), η οποία απαντάται φυσικά στο πράσινο τσάι και το Lemon Balm (μελισσόχορτο), ένα μαγειρικό βότανο που έχει χρησιμοποιείται παραδοσιακά για χαλάρωση, έχουν αποδειχθεί σε μια σειρά επιστημονικών μελετών ότι μειώνουν γρήγορα τις επιπτώσεις του στρες και φαίνεται να το κάνουν αυτό ηρεμώντας το νου και το νευρικό σύστημα. Για παράδειγμα, 300 mg εκχυλίσματος Lemon Balm δύο φορές ημερησίως παρουσιάστηκε σε μια πρόσφατη μελέτη ότι ανακουφίζουν σημαντικά τα συμπτώματα του άγχους και της αϋπνίας μέσα σε 15 μέρες. Έχει αποδειχθεί επίσης ότι 200mg L-Theanine αυξάνουν τα κύματα άλφα στον εγκέφαλο και μειώνουν τα συναισθήματα του στρες, παρόμοια με την επίδραση του διαλογισμού.

Η Ashwagandha (Withania somnifera) αποτελεί ένα τονωτικό που προάγει τη σωματική και ψυχική υγεία, αναζωογονεί το σώμα σε συνθήκες εξασθένησης και αυξάνει τη μακροζωία. Η σύγχρονη έρευνα υποστηρίζει τη χρήση της ως έναν αποτελεσματικό και ασφαλή τρόπο για τη μείωση της ανησυχίας και του άγχους. Μελέτη διαπίστωσε ότι η καθημερινή λήψη 125mg - 250mg ενός εκχυλίσματος Ashwagandha υψηλής ποιότητας (τυποποιημένη με 8% withanolides) μπόρεσε να μειώσει σημαντικά την ορμόνη του στρες κορτιζόλη και να ανακουφίσει από κόπωση, αϋπνία, κακή μνήμη, ευερεθιστότητα, δυσκολία συγκέντρωσης και άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με το άγχος, μέσα σε μόλις ένα μήνα κανονικής χρήσης.

Η καθημερινή λήψη ενός συμπληρώματος B-Complex (σύμπλεγμα βιταμινών Β) είναι ένας πολύ καλός τρόπος για τόνωση του νευρικού συστήματος, ενέργεια και βελτίωση της διάθεσης. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι μετά από 30 μέρες λήψης συμπληρώματος B-complex, παρατηρήθηκε βελτίωση στη διάθεση, την ενέργεια, τη νοητική λειτουργία και το πνευματικό σθένος.

Η ανεπάρκεια μαγνησίου είναι πολύ συχνή και έχει συσχετιστεί με συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους και αϋπνίας. Είναι δύσκολο να ληφθεί η συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα μόνο από την τροφή και συνήθως υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη σε περιόδους άγχους, οπότε είναι σημαντικό ένα καθημερινό συμπλήρωμα μαγνησίου.

Η αρκτική ρίζα γνωστή ως Rhodiola rosea στο φυσικό της περιβάλλον στη Σιβηρία, είναι ένα σκληρό μικρό φυτό που έχει αποδεδειγμένη και γρήγορη δράση κατά του στρες και της κόπωσης, ενώ βελτιώνει αισθητά τη διάθεση. 

Ο ύπνος θεραπεύει. Όταν κοιμόμαστε, το σώμα έχει την ευκαιρία να ξεκουραστεί και να επαναρυθμιστεί. Όταν δεν κοιμόμαστε επαρκώς, κινδυνεύουμε να πέσουμε θύματα διαφόρων σωματικών και ψυχικών προβλημάτων υγείας.
Η θλιβερή πραγματικότητα είναι ότι ζούμε σε πόλεις που δεν κοιμούνται και αυτό γίνεται όλο και πιο συχνό.1 Ο κακός ύπνος παίζει βασικό ρόλο στο άγχος και το στρες. Μελέτες δείχνουν ότι ακόμα και δύο ημέρες ελάχιστου ύπνου μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα κορτιζόλης και τη φλεγμονή, επηρεάζοντας ανεπαίσθητα την ισορροπία των εντερικών μας βακτηρίων.2
Στην πραγματικότητα, η κόπωση και η παχυσαρκία συχνά συμβαδίζουν. Η έλλειψη ύπνου μάς κάνει να αναζητούμε πηγές ενέργειας - ζάχαρη και λίπος. Μας έλκουν φλεγμονώδεις τροφές, οι οποίες θρέφουν τα λιγότερο φιλικά βακτήρια στο μικροβίωμά μας. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει έναν αρνητικό κύκλο, να διαταράξει το μικροβίωμά μας και να αυξήσει τη φλεγμονή, κάνοντάς μας να αισθανόμαστε κουρασμένοι και αδιάθετοι. Γι αυτό το λόγο, η προστασία του ύπνου μας είναι αναπόσπαστο μέρος της ευεξίας του εντέρου μας.3
Το πιο απλό και πρακτικό βήμα που μπορείς να κάνεις για να ρυθμίσεις τον ύπνο σου είναι να διεκδικήσεις το υπνοδωμάτιό σου. Ο σκοπός της κρεβατοκάμαράς είναι να κοιμάσαι και να κάνεις σεξ, οπότε αν δυσκολεύεσαι με τον ύπνο, ρίξε μια ματιά στον χώρο που προσφέρεις στον εαυτό σου κάθε βράδυ και αναρωτήσου ειλικρινά αν είναι κατάλληλος για τον σκοπό αυτό. Θα πρόσφερες αυτόν τον χώρο σε έναν αγαπημένο σου φίλο, αυτή τη στιγμή, όπως είναι; Αν όχι, γιατί όχι;
Μόλις τακτοποιήσεις τον χώρο σου, ήρθε η ώρα να δημιουργήσεις μερικές νέες αγαπημένες τελετουργίες ύπνου. Μια μικρή τελετή μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία υγιεινών συνηθειών που θα υποστηρίξουν μια πιο συνειδητή ζωή, η οποία θα οδηγήσει σε καλύτερο ύπνο. Ωστόσο δεν θέλεις να αντικαταστήσεις ένα είδος άγχους με ένα άλλο, οπότε απέφυγε οτιδήποτε πολύ δύσκολο ή τελετουργικό.
Αρχικά, απλώς παραδέξου πόσα πράγματα καταστρέφουν τον ύπνο σου και στη συνέχεια υιοθέτησε τα παρακάτω έξι βήματα για την αναβάθμιση του ύπνου σου.

ΕΞΙ ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΥΠΝΟ ΠΟΥ ΘΑ ΗΡΕΜΗΣΕΙ ΤΟ ΕΝΤΕΡΟ

1. Διατροφή για καλύτερο ύπνο

Ένα υγιές μικροβίωμα μας βοηθάει στον ύπνο, και υπάρχει ένα τεράστιο πεδίο έρευνας γύρω από αυτό. Οι άνθρωποι με υγιές, ποικιλόμορφο μικροβίωμα με υψηλά επίπεδα Bacteroidetes έχουν βαθύτερο, πιο αποτελεσματικό ύπνο.4 Τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και πλούσιες σε πρωτεΐνες ενισχύουν την ποιότητα του ύπνου.5 Σκέψου λοιπόν να πάρεις προβιοτικά στελέχη, όπως τα Lactobacillus και Bifidobacteria, που θα βοηθήσουν κατά του άγχους.6
Τροφές πλούσιες σε πρεβιοτικά, όπως το σκόρδο, η αγκινάρα και τα κρεμμύδια, μπορούν να βοηθήσουν στη βελτίωση του ύπνου και να υποστηρίξουν την εντερική μικροβιοκοινότητα. Ακόμα πιο συναρπαστικό είναι το πώς αυτό που τρώμε μπορεί να επηρεάζει όχι μόνο την διάρκεια του ύπνου, αλλά και την ποιότητά του. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι τα άτομα που κατανάλωναν πρεβιοτικές τροφές περνούσαν περισσότερο χρόνο σε αναζωογονητικό ύπνο μη ταχείας κίνησης των ματιών (NREM). Μετά από στρες, περνούσαν επίσης περισσότερο χρόνο σε ύπνο ταχείας κίνησης των ματιών (REM), ο οποίος είναι κρίσιμος για την ανάκαμψη από το στρες.7
Απέφυγε τα κορεσμένα λιπαρά, τους υδατάνθρακες και τις τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, ιδίως πριν από τον ύπνο, καθώς μπορούν να διαταράξουν τον ύπνο αποσταθεροποιώντας το σάκχαρο του αίματος. Έτσι, ο παλιός καλός αντιφλεγμονώδης τρόπος ζωής, με μεσογειακή ή χορτοφαγική διατροφή, βοηθά τον ύπνο για πολλούς λόγους, υποστηρίζοντας ένα υγιές μικροβίωμα, μειώνοντας τα επίπεδα άγχους και υποστηρίζοντας τη μείωση της φλεγμονής στον εγκέφαλο.
Υπάρχουν σαφείς συνδέσεις μεταξύ της σύνθεσης του εντερικού μικροβιώματος, της φυσιολογίας του ύπνου, του ανοσοποιητικού συστήματος και της νόησης. Η σχέση μεταξύ εντέρου και εγκεφάλου είναι ένας συναρπαστικός ερευνητικός τομέας, οπότε παρακολούθησε αυτό τον τομέα για περισσότερες μελέτες σε ανθρώπινη κλίμακα και για το τι θα σημαίνει αυτό για τον ύπνο και τη σύνδεση με το έντερο.

2. Πιες για καλύτερο ύπνο
Τον χειμώνα, δοκίμασε ένα ποτήρι ζεστό γάλα αμυγδάλου πλούσιο σε τρυπτοφάνη με μια ελάχιστη ποσότητα φρέσκου μοσχοκάρυδου πλούσιου σε σεροτονίνη πριν από τον ύπνο. Το καλοκαίρι ανάμειξέ το με αφέψημα χαμομηλιού ή βαλεριάνας. Χρησιμοποίησε την καλύτερη κούπα ή φλιτζάνι σε ένα όμορφο πιατάκι. Για να εμβαθύνεις την αίσθηση του τελετουργικού, άναψε μια συσκευή αιθέριων ελαίων (προσθέστε μερικές σταγόνες καταπραϋντικής λεβάντας) και δημιούργησε μια στιγμή ηρεμίας που σηματοδοτεί το τέλος της ημέρας σου, λίγο πριν τον ύπνο. Απόφυγε το αλκοόλ, την καφεΐνη και τα ενεργειακά ποτά. Όλα αυτά είναι διαταράκτες του ύπνου.

3. Διώξε το άγχος
Η ανησυχία και το άγχος είναι οι εχθροί του ύπνου, γι' αυτό δοκίμασε αυτές τις απλές μεθόδους για να κατευνάσεις τις σκέψεις που διαταράσσουν τον ύπνο.
Κράτησε ημερολόγιο. Αν είσαι συνεχώς σε απασχόληση, με υπερδραστήριο νου, κάνε στον εαυτό σου το δώρο του χώρου. Βγάλε όλες αυτές τις ανησυχίες σε ένα μπλοκ είτε πριν είτε όταν πέσεις στο κρεβάτι. Κάνετε μουτζούρες, ζωγράφισε και αποτύπωσε τις ανησυχίες σου. Η Julia Cameron, συγγραφέας του βιβλίου The Artist's Way (Souvenir Press, 2020), υποστηρίζει τη θεωρία για τις Morning Pages, τρεις σελίδες χειρόγραφης, συνειδητής γραφής με ροή, που γίνονται πρωί-πρωί, ως έναν τρόπο να επιτρέψουμε στο ασυνείδητο νου, που είναι τόσο στενά συντονισμένος με τα βαθύτερα ένστικτά μας, να έχει ελεύθερο πεδίο δράσης στη ζωή μας.
Το βάζο του άγχους. Ένας τρόπος για να εγκαταλείψεις τα άγχη σου αμέσως πριν από τον ύπνο είναι να δημιουργήσεις ένα βάζο άγχους για να αποθηκεύσεις αυτές τις ημιτελείς λίστες με τις δουλειές που πρέπει να κάνεις και να σταματήσουν να στριφογυρίζουν στο κεφάλι σου τις μικρές ώρες.
Βρες ένα ξεκούραστο podcast. Βρες ένα ξεκούραστο podcast ή μία ραδιοφωνική εκπομπή, που θα σε ηρεμεί, και θα έχεις ένα νυχτερινό φίλο και ψυχολογική υποστήριξη.

4. Δοκίμασε τη συνειδητή κίνηση
Το να επενδύσεις λίγο χρόνο μέσα στην ημέρα για να επαναπροσδιορίσεις την ψυχολογική σου προσέγγιση στις νυχτερινές σου συνήθειες είναι μια πράξη αυτοφροντίδας. Ο ύπνος είναι μια πράξη απελευθέρωσης, αλλά όταν είμαστε πιο στρεσαρισμένοι και αγχωμένοι, μπορεί να νιώθουμε ότι είναι σχεδόν αδύνατο να κοιμηθούμε. Είμαστε συνεχώς με υψηλά επίπεδα κορτιζόλης και αδρεναλίνης, καταναλώνοντας φλιτζάνια καφέ και σνακ με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη.
Αν αυτό σου ακούγεται οικείο, τότε αποκατάστησε τη σχέση σου με τη διαδικασία της αποκοπής και της εγρήγορσης. Οι απλές πρακτικές ενσυνειδητότητας είναι θαυμάσιες ευκαιρίες για να μάθεις να αφήνεσαι - μαθαίνεις κυριολεκτικά να συντονίζεσαι με τη φυσική ηρεμία του παρασυμπαθητικού νευρικού σου συστήματος.
Και αν ξυπνάς τη νύχτα, τότε δημιούργησε μια νυχτερινή πρακτική αναπνοής και ασχολήσου με τη γιόγκα.

5. Αποκτήστε προοπτική υπό το φως των αστεριών
Το να περνάς χρόνο ξαπλωμένος/η στη γη δημιουργεί μια αίσθηση ηρεμίας. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει μάλιστα ότι η τακτική "γείωσης" έχει αντίκτυπο στην υγεία του οργανισμού.8
Αν έχεις κήπο, πάρε ένα χαλί, ξάπλωσε στο έδαφος και παρατήρησε τον ουρανό και τα αστέρια. Όταν είμαστε αγχωμένοι και στρεσαρισμένοι, νιώθουμε ότι τα φώτα της δημοσιότητας είναι στραμμένα πάνω μας. Υπάρχει κάτι βαθιά προσγειωτικό στο να ξεκουράζεσαι στη Μητέρα Γη και να αισθάνεσαι την απεραντοσύνη του ηλιακού συστήματος.
Δεν έχεις κήπο; Τότε κοίταξε ψηλά έξω από ένα παράθυρο, βρες ένα κομμάτι του ουρανού και ανάπνευσε τον δροσερό νυχτερινό αέρα. Επανέλαβε. Συνδύασε με μια χαλαρωτική στάση της γιόγκα για μεγαλύτερο αντίκτυπο.

6. Βρες χρόνο για μασάζ
Αν αισθάνεσαι φούσκωμα και γενικά πεπτικές διαταραχές, ένα απαλό μασάζ στην κοιλιά είναι μια υπέροχη βραδινή τελετουργία, ειδικά σε συνδυασμό με αρωματοθεραπεία - τη χρήση αιθέριων ελαίων για θεραπευτικούς σκοπούς. Η αρωματοθεραπεία βοηθά στη χαλάρωση, βελτιώνει τον ύπνο, ανακουφίζει από το άγχος και την κατάθλιψη και βελτιώνει την ποιότητα ζωής για όσους πάσχουν από χρόνιες παθήσεις.
Απόφυγε το μασάζ αμέσως μετά από ένα μεγάλο γεύμα. Άφησε το έντερό σου να ηρεμήσει και να κάνει το θαυματουργό του έργο πριν ασκήσεις οποιαδήποτε πίεση. Σκέψου το παχύ έντερο γύρω από το κεντρικά διπλωμένο συντονισμένο λεπτό έντερο. Αυτό είναι το σκεπτικό του μασάζ σου.
Μπορείς να κάνεις μασάζ μονος/η σου ή, αν έχεις σύντροφο, ζήτησέ του/της να το κάνει για εσένα. Το να έχεις κάποιον άλλον να σου κάνει απαλό μασάζ στην κοιλιακή σου περιοχή είναι βαθιά χαλαρωτικό για το έντερο. Αλλά βεβαιώσου ότι μπορείς να πεις αν η πίεση γίνεται πολύ δυνατή. Δεν θέλεις να προσθέσεις πίεση από πάνω προς τα κάτω στα όργανά σου.
Εάν έχεις έντονη δυσφορία ή έξαρση των συμπτωμάτων, μην προσθέτεις πίεση. Αντ' αυτού, ξάπλωσε, πάρε μια μικρή ποσότητα λαδιού και επικεντρώσου στη βασική κοιλιακή αναπνοή.

Μάθε πώς μπορείς να κάνεις μασάζ που ωφελεί το έντερο:
Δημιούργησε ένα άνετο μέρος για να ξαπλώσεις σε έναν καναπέ ή ένα κρεβάτι, στρώνοντας πρώτα μια πετσέτα ή ένα σεντόνι, αν ανησυχείς για τα έλαια στα ρούχα ή τα υφάσματα.
Ολοκλήρωσε τουλάχιστον τρεις κύκλους βασικής κοιλιακής αναπνοής: Εισπνέεις από τη μύτη, αφήνοντας την κοιλιά να διασταλεί, και εκπνέεις από το στόμα, παρατηρώντας την επαφή της κοιλιάς σου.
Πάρε μια γενναιόδωρη κουταλιά της σούπας έλαιο και τρίψτε το ανάμεσα στα χέρια σου. Βάλε πρώτα τα χέρια σου στο πρόσωπό σου και πάρε μια βαθειά εισπνοή.
Τοποθέτησε τα χέρια σου πάνω στην κοιλιά σου με τα δάχτυλά σας να καλύπτουν τον αφαλό και ξεκίνησε με ένα απαλό, ευρύ άνοιγμα προς τα κάτω και προς τα έξω. Αν μπορείς, βάλε τα χέρια σου γύρω από τα πλευρά σου και πίσω από το κάτω μέρος της πλάτης σου. Στη συνέχεια, κινήσου αργά προς τα πάνω, διασχίζοντας το κάτω μέρος της πλάτης και τα νεφρά και επιστρέφοντας στο μπροστινό μέρος του σώματός σου.
Κάνε αυτή την κίνηση αρκετές φορές - το κλειδί είναι η αργή κίνηση. Ανάπνευσε βαθιά μέσα στην κοιλιά σου σε αργό ρυθμό με την κίνηση των χεριών σου.
Οι κινήσεις πρέπει αν είναι όσο γίνεται πιο ήπιες και αργές. Στη συνέχεια, επιβράδυνε λίγο περισσότερο. Ο τρόπος με τον οποίο κάνεις την κυκλική κίνηση του μασάζ γύρω από το στομάχι, εξαρτάται από τα συμπτώματά σου:
- Για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου με διάρροια, μια εξαιρετικά απαλή αριστερόστροφη κίνηση μπορεί να υποστηρίξει την επιβράδυνση του πεπτικού συστήματος.
- Για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου με δυσκοιλιότητα, μπορεί να διαπιστώσεις ότι μια απαλή δεξιόστροφη κίνηση υποστηρίζει την κένωση.
- Για τη νόσο του Crohn, κλείσε τα μάτια σου και άφησε τα χέρια σου να κάνουν απαλό μασάζ στο υψηλότερο τμήμα της κοιλιάς σου, εστιάζοντας στον ειλεό και το παχύ έντερο. Επικεντρώσου σε εκείνες τις περιοχές όπου αισθάνεσαι φλεγμονή - όσο το δυνατόν πιο ήπια και απαλά. Θυμήσου, τα φάρμακά σου δρουν για να καλύψουν τον πόνο και τη φλεγμονή, οπότε ταξίδεψε αργά και με προσοχή πάνω από το έντερό σου.
- Για την ελκώδη κολίτιδα, ακολουθήστε το ανιόν, το εγκάρσιο και το κατιόν κόλον με αργές, τρυφερές κινήσεις. Άφησε τα χέρια σου να σαρώσουν απαλά και με αγάπη την καμπύλη του παχέος εντέρου σου. Χρησιμοποίησε τα δύο χέρια σου για να ολοκληρώσεις απαλά έναν μεγάλο, αργά κινούμενο κύκλο.

Επανέλαβε αυτή την ήπια πίεση για 12 αργούς κύκλους. Ξεκίνησε με ελαφριά και μετά με ελαφρύτερη πίεση- άρχισε να προσθέτεις ένα σταθερό, μαλακό κράτημα μόνο αν το νιώθεις σωστό. Να θυμάσαι ότι έχεις πολλά πράγματα στριμωγμένα στην περιοχή της κοιλιάς σου και δεν θέλεις να προκαλέσεις πρόσθετη πίεση. Τύλιξε τα χέρια σου γύρω από τα πλευρά σου, κατά μήκος των κάτω πλευρών και του άνω μέρους των γοφών. Αυτό θα εμβαθύνει την αίσθηση της χαλάρωσης και θα επιβραδύνει την αναπνοή σου.
Εμβάθυνε το μασάζ σου οραματιζόμενος/η το σχήμα του παχέος εντέρου σου, τις πτυχές του ειλεού σου. Και καθώς το κάνεις αυτό, μπορείς να οραματιστείς θεραπευτικό φως, δροσιστικό και καταπραϋντικό, να κινείται μέσα τους καθώς κάνεις μασάζ. Ίσως θελήσεις να τα ευχαριστήσετε σιωπηλά.
Καθώς κάνεις μασάζ, θα νιώσεις φυσικά τη διαστολή της περιοχής της κοιλιάς σου καθώς αναπνέεις. Χρονομέτρησε τις κινήσεις των χεριών σου για να υποστηρίξεις την αναπνοή σου να επιβραδυνθεί φυσικά και αβίαστα.
Τελείωσε επιστρέφοντας τα χέρια σου στην αρχική θέση, ευχαριστώντας τον εαυτό σου που βρήκες χρόνο από την ημέρα σου για να προσφέρεις αυτή την προσοχή και αγάπη στο έντερό σου.

Δημιούργησε το δικό σου μίγμα λαδιού μασάζ για το έντερο
Τα έλαια μπορεί να είναι διεγερτικά, χαλαρωτικά ή ουδέτερα. Επίλεξε λοιπόν τα έλαια με βάση την ώρα της ημέρας και τα επίπεδα του άγχους σου.
Το αμυγδαλέλαιο ή το έλαιο καρύδας αποτελεί ένα ιδανικό έλαιο μασάζ που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση.
Τη νύχτα, μια μικρή ποσότητα ζεσταμένου ελαίου καρύδας αναμεμειγμένη με μερικές σταγόνες από το αγαπημένο σου μείγμα ελαίων μπορεί να δημιουργήσει ένα καταπραϋντικό και ενυδατικό λάδι μασάζ. (Μπόνους: μπορεί επίσης να αναμειχθεί πανέμορφα στα μαλλιά σου ως μια επιπλέον θεραπεία βαθιάς περιποίησης). Το αμυγδαλέλαιο είναι ένα πιο ουδέτερο έλαιο μείγματος, αλλά μπορείς επίσης να χρησιμοποιήσεις έλαιο λιναρόσπορου ή άρκευθου. Ζέστανε το μείγμα στα χέρια σου και κράτησέ το ζεστό, ώστε να απλώνεται εύκολα.
Για το άγχος και την υπερφόρτωση κατά τη διάρκεια της ημέρας, ο ευκάλυπτος είναι ένα αντισπασμωδικό έλαιο που μπορεί να αναζωογονήσει το μυαλό και να φέρει διαύγεια.
Η αχιλλέα χρησιμοποιούνταν παραδοσιακά για τη μείωση του κοιλιακού πόνου και της φλεγμονής.1 Μερικές σταγόνες αντιφλεγμονώδους δεντρολίβανου2 στο αγαπημένο σου έλαιο μπορεί επίσης να διευκολύνει το φούσκωμα. Το έλαιο μέντας είναι ένα εξαιρετικό πολυεργαλείο για την ανακούφιση του σύνδρομου ευερέθιστου εντέρου,3 ενώ το γαρύφαλλο είναι ένα ιδιαίτερο μπαχαρικό γεμάτο πολυφαινόλες - διεγείρει το μεταβολισμό και είναι αντιφλεγμονώδες.
Για ένα βραδινό μασάζ στην κοιλιά, ένα καλό έλαιο για όλα, όπως η λεβάντα, είναι ένα ιδανικό μείγμα. Αν είσαι νέος/α στην αρωματοθεραπεία, είναι ένα απλό, ασφαλές λάδι για αρχή, με ηρεμιστικές και ανακουφιστικές ιδιότητες. Είναι αυτό που θα έχεις ακούσει να χρησιμοποιείται πολύ για καλύτερο ύπνο.
Ιδανικά, προσπάθησε να επιλέξεις ένα μείγμα ελαίων με βάση, μέση και κορυφαία νότα. Αυτό λειτουργεί για τη δημιουργία ενός συμπληρωματικού μείγματος. Αλλά μόλις αποκτήσεις τα βασικά, παίξε με τις μυρωδιές και δημιούργησε το δικό σου μοναδικό μείγμα.
Αν θέλεις να εξερευνήσεις λίγο βαθύτερα, έλαια όπως το ρωμαϊκό χαμομήλι και το βετιβέρ έχει αποδειχθεί ότι ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Το λιβάνι είναι ένα θερμαντικό ηρεμιστικό έλαιο που μπορεί να δημιουργήσει μια αίσθηση γαλήνης και άνεσης. Το χρησιμοποιώ κατά τη διάρκεια της βραδινής μου πρακτικής διαλογισμού.

Σημείωση: βεβαιώσου ότι αγοράζεις αγνά, φυσικά αιθέρια έλαια από αξιόπιστο κατάστημα ή φαρμακείο. Ορισμένες εταιρείες χρησιμοποιούν τεχνητά αρώματα και αυτά δεν θα έχουν τα πραγματικά οφέλη των αιθέριων ελαίων.
Είναι σημαντικό να κάνεις πρώτα ένα τεστ σε μικρό σημείο του δέρματος και να ελέγξεις για ευαισθησία 24 ώρες πριν χρησιμοποιήσεις οποιοδήποτε έλαιο ή συνδυασμό ελαίων. Τα έλαια μπορεί επίσης να προκαλέσουν ευαισθησία του δέρματος στο ηλιακό φως.
Να αποφεύγεται η αρωματοθεραπεία κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό. Εμπιστεύσου το σώμα σου. Εάν δεν αισθάνεσαι καλά, διάκοψέ το.

Φτιάξε το υπνοδωμάτιό σου για καλύτερο ύπνο
- Επένδυσε σε ένα στρώμα που σε κάνει να θέλεις να βυθιστείς στην αγκαλιά του. Ένας ανέξοδος τρόπος για να το πετύχεις αυτό είναι να αποκτήσεις ένα εξαιρετικής ποιότητας κάλυμμα στρώματος.
- Χαμήλωσε τη θέρμανση - ένα δροσερό δωμάτιο βοηθάει τον ύπνο.
- Επίλεξε απλότητα και απαλές αποχρώσεις. Τα χρώματα δημιουργούν μήκη κύματος φωτός που αυξάνουν ή μειώνουν τους καρδιακούς παλμούς. Διάλεξε μια χρωματική σύνθεση με απαλό μπλε, λευκό ή απαλό πράσινο.1
- Αποσυμφόρησε το χώρο. Η κρεβατοκάμαρά σου δεν είναι ο χώρος για το καλάθι με τα άπλυτα, τα παιχνίδια των παιδιών ή ό,τι περισσεύει από το γραφείο του σπιτιού σου.
- Κράτησέ το σκοτεινό. Ο ύπνος χρειάζεται σκοτάδι, αλλά τα γεμάτα τεχνητό φως αστικά μας τοπία κρύβουν τα αστέρια και διαρρέουν φώτα μέσα από τις κουρτίνες και τα στόρια.2 Επένδυσε σε κουρτίνες και στόρια συσκότισης που θα κάνουν το δωμάτιό σου σκοτεινό. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό το καλοκαίρι, καθώς αυτή η ευαισθησία στο φως είναι ενσωματωμένη στη βιολογία μας. Έχουμε φωτοϋποδοχείς στο σώμα μας που επηρεάζουν τις ορμόνες μας.  
- Επίλεξε φυσικά υλικά για τα κλινοσκεπάσματά σου και τα ρούχα του ύπνου σου (αν φοράς) -100% βαμβάκι, μετάξι ή μπαμπού. Πρόσθεσε άρωμα από βιολογικά έλαια και φυσικά αρώματα αντί για τεχνητά αποσμητικά χώρου. (Είναι σημαντικό να προστατεύουμε τον βιότοπό μας και να μειώνουμε το χημικό αποτύπωμα του οικιακού μας περιβάλλοντος- τα φυσικά έλαια έχουν επίσης φυσιολογικό αντίκτυπο στις ορμόνες). Συμπεριέλαβε φυτά που οξυγονώνουν και καθαρίζουν τον αέρα.

Ξεκουράσου και ανανεώσου με γιόγκα
Η γιόγκα μπορεί να ηρεμήσει το νευρικό σύστημα, και αυτή η άσκηση - η στάση του σώματος - είναι ιδανική για να την κάνεις πριν από τον ύπνο για έναν βαθύτερο, πιο ξεκούραστο ύπνο. Θα χρειαστείς ένα στρώμα γιόγκα ή ένα άνετο χαλί- σε μια ζεστή μέρα, το μαλακό γρασίδι είναι επίσης ιδανικό.
1. Βρες ένα ήσυχο μέρος (σε εξωτερικό φυσικό χώρο, αν είναι δυνατόν). Ξάπλωσε στο έδαφος και κούρνιασε σε μια επίπεδη εκτεταμένη θέση- προσαρμόσου έτσι ώστε να αισθάνεσαι ότι σε στηρίζει πλήρως η γη από κάτω σου.
2. Άφησε τα χέρια σου να πέσουν στα πλάγια, με τις παλάμες προς τα πάνω. Άφησε τα πόδια σου να ανοίξουν φυσικά με τρόπο που να απελευθερώνει κάθε ένταση στο κάτω μέρος της πλάτης σου. Τα πέλματά σου μπορούν να αιωρούνται στα πλάγια.
3. Άρχισε να παρατηρείς την αναπνοή σου. Άφησ το πρόσωπο, το σαγόνι και τους μυς σου να χαλαρώσουν πλήρως.
4. Ολοκλήρωσε έναν ήπιο έλεγχο με το σώμα σου, εστιάζοντας σε κάθε μέρος του σώματος με τη σειρά. Καθώς το κάνεις αυτό, συνδύασε βαθιές, αργές, φυσικές αναπνοές.
5. Άφησε την εκπνοή σου να είναι αβίαστη. Αν νιώσεις κάποια ένταση, φέρε την προσοχή σου σε αυτήν, ανάπνευσε απαλά και παρακολούθησέ την να διαλύεται αργά. Κάνε το αυτό για όσο χρόνο αισθάνεσαι ότι χρειάζεται.
6. Όταν βγαίνεις από αυτή τη θέση, κάνς το απαλά (με κλειστά μάτια). Φέρε αργά τα γόνατά σου στο στήθος σου και, στη συνέχεια, κύλισε στο πλάι και ξεκουράσου εκεί για μερικές αναπνοές. Ανέβα αργά σε καθιστή θέση και στη συνέχεια στο κρεβάτι.

Απόσπασμα από το βιβλίο Calm Your Gut της Cara Wheatley-McGrain (Hay House, 2022)

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Aviva Wellbeing Report, Oct 27, 2017. “Sleepless cities revealed as one in three adults suffer from insomnia.” www.aviva.com 
2. PLoS One, 2019; 14: e0222394. 
3.World Health Organization. Sep 28, 2001. “The World Health Report 2001: Mental disorders affect one in four.” www.who.int 
4.PLoS One, 2019; 14: e0222394 
5.Mosley, M. The Clever Guts Diet (Short Books, 2017) p. 142 
6.Front Psychiatry, 2018; 9: 669 
7.Sci Rep, 2020; 10: 3848
8.J Altern Complement Med, 2011; 17: 301–8.

Δημιούργησε το δικό σου μίγμα λαδιού μασάζ για το έντερο
1.J Korean Acad Nurs, 2016; 46: 619–29
2.J Pharm Health Care Sci, 2019; 5: 18
3.J Altern Complement Med, 2011; 17: 101–8

Φτιάξε το υπνοδωμάτιό σου για καλύτερο ύπνο
1.University of Melbourne, Oct 9, 2018. “How do different colours affect your mood, judgement and physiology?” blogs.unimelb.edu.au
2.National Geographic, Apr 2, 2019. “Our nights are getting brighter, and Earth is paying the price.” nationalgeographic.com.