Η χοληστερίνη (ή χοληστερόλη) είναι μια απαραίτητη λιπαρή ουσία στο αίμα μας, που χρησιμεύει ως δομικό υλικό των κυττάρων και συμβάλλει στην παραγωγή των στεροειδών ορμονών, της τεστοστερόνης, των οιστρογόνων και της βιταμίνης D (λειτουργεί ως προ-στεροειδής ορμόνη), όπως και στην παραγωγή χολικών οξέων, που είναι απαραίτητες για την πέψη των λιπών και την απορρόφηση λιποδιαλυτών βιταμινών και συμβάλλει στην υγεία του εγκεφάλου και των νευρώνων. Ωστόσο, όταν υπερβαίνει τα φυσιολογικά όρια για μεγάλο χρονικό διάστημα, εναποτίθεται στα τοιχώματα των αγγείων και αυξάνει τις πιθανότητες αθηροσκλήρωσης, θρομβώσεων και κατ’ επέκταση εγκεφαλικών και καρδιακών επεισοδίων. Το γεγονός ότι αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες καρδιαγγειακών παθήσεων είναι ο λόγος που πάνω από το 25% των ανθρώπων άνω των 40, παίρνουν υπολιπιδαιμικά φάρμακα. Θα μπορούσαν αντίστοιχα τα βότανα να ρυθμίσουν τα επίπεδα χοληστερίνης;

Τα βότανα και πολλές φυτικές τροφές μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της χοληστερόλης και στην ισορροπία μεταξύ LDL (χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας- “κακή”) και HDL (χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας- “καλή”) παράλληλα με τη διαχείριση άλλων παραγόντων. Η δυτική βοτανοθεραπεία για την αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας προτείνει ολιστική διαχείριση που περιλαμβάνει αλλαγές στη διατροφή, που μπορείτε να δείτε αναλυτικά παρακάτω. Η αναλογία μυϊκού ιστού και λίπους έχει ιδιαίτερη σημασία για τη μεταβολική υγεία, που επηρεάζει την καύση λιπών, συνεπώς ωφελεί η άσκηση που αυξάνει το μυϊκό ιστό (πχ βάρη) και ειδικά η αεροβική, που ενισχύει τις καύσεις. Γενικότερα ωφελεί η απώλεια βάρους και κυρίως λιπώδη ιστού. Σημαντικό ρόλο για την ρύθμιση της υπερλιπιδαιμίας παίζουν επίσης η υγεία της εντερικής μικροχλωρίδας, η υγεία του ήπατος και της χοληδόχου κύστης, ο ικανοποιητικός ύπνος και η διαχείριση του στρες.
Σε περιπτώσεις κληρονομικής υπερχοληστερολαιμίας, που οι τιμές χοληστερίνης μπορεί να μειωθούν μόνο με την ανάλογη φαρμακευτική αγωγή, όλα τα παραπάνω καθώς και τα βότανα μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά.

Εκτεταμένες έρευνες σχετικά με την υπολιπιδαιμική δράση πολλών βοτάνων και τροφών, δείχνουν ότι μπορούν να μειώσουν τη χοληστερίνη με πολλαπλούς μηχανισμούς. Μια ιδανική βοτανική συνταγή μπορεί να περιλαμβάνει βότανα που ενεργοποιούν όλους αυτούς τους μηχανισμούς και που οι δράσεις τους αλληλοσυμπληρώνονται. Τα ενεργά συστατικά με υπολιπιδαιμική δράση είναι κυρίως οι φυτικές ίνες, οι φυτοστερόλες, οι πολυφαινόλες, κάποια πικρά και αντιφλεγμονώδη συστατικά. Παρακάτω ακολουθούν οι κυριότεροι τρόποι με τους οποίους τα συστατικά των φυτών μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της χοληστερόλης:

Οι φυτικές ίνες δεσμεύουν τα χολικά οξέα
Οι διαλυτές φυτικές ίνες (γλίσχρασμα και β-γλυκάνες) δεσμεύουν τα χολικά οξέα στο έντερο, εμποδίζοντας την επαναπορρόφηση. Το ήπαρ αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει περισσότερη χοληστερίνη για να συνθέσει νέα χολικά οξέα, μειώνοντας έτσι τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα. Έρευνες έχουν δείξει ότι λαμβάνοντας 70-80 γρ βρώμη ή 50γρ πίτουρο βρώμης καθημερινά, λαμβάνεται η απαραίτητη ποσότητα β-γλυκανών ώστε να μειωθεί τουλάχιστον 5% η LDL χοληστερόλη εντός 4-6 εβδομάδων. Αντίστοιχα, με 10–12 γρ φλοιού ψύλλιου (ή 20-30 γρ σπόρους ψύλλιου) (Plantago ovata) καθημερινά, λαμβάνεται επαρκής ποσότητα βλεννωδών ουσιών (γλίσχρασμα) ώστε να επιτευχθεί μείωση της LDL χοληστερόλης κατά 6–12% μέσα σε 4–8 εβδομάδες. Είναι καλύτερο το ψύλλιο και ο λιναρόσπορος (που έχει αντίστοιχα συστατικά) να είναι αλεσμένα, επειδή έτσι αυξάνεται η βιοδιαθεσιμότητα των ινών & λιγνανών.

Οι φυτοστερόλες και οι σαπωνίνες μειώνουν την απορρόφηση χοληστερόλης
Φυτά όπως η Τριγωνέλλα (Trigonella foenum-graecum), η Γλυκόριζα (Glycyrrhiza glabra), και η Άγρια βρώμη περιέχουν συστατικά, όπως φυτοστερόλες και σαπωνίνες, που όταν καταναλωθούν μειώνουν την απορρόφηση της χοληστερόλης από το έντερο. Οι φυτοστερόλες, μοιάζουν δομικά με τη χοληστερόλη και λειτουργούν ανταγωνιστικά, ενώ οι σαπωνίνες σχηματίζουν σύμπλοκα χοληστερόλης και χολικών αλάτων, μειώνοντας την απορρόφηση και αυξάνοντας την αποβολή της χοληστερόλης. Και τα δύο συστατικά εμποδίζουν την απορρόφηση μέσω του εντέρου, έτσι, φτάνει λιγότερη χοληστερόλη στο ήπαρ, το οποίο αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει LDL από το αίμα, μειώνοντας τα επίπεδά της. Έρευνες έχουν δείξει ότι η καθημερινή λήψη 2 γρ φυτοστερολών (μέσω τροφών όπως σουσάμι, ηλιόσπορος, καρύδια) μπορεί να μειώσει την LDL χοληστερόλη κατά 8–12% μέσα σε 4–6 εβδομάδες. Αντίστοιχα,  15–25 γρ/ημέρα (ή τυποποιημένα εκχυλίσματα), σπόρων τριγωνέλλας (Trigonella foenum-graecum), που περιέχουν σαπωνίνες, έχουν δείξει μείωση της LDL κατά 5–10% και βελτίωση του προφίλ τριγλυκεριδίων σε μελέτες 6–12 εβδομάδων.

Οι πολυφαινόλες προστατεύουν την LDL από οξείδωση, μειώνοντας τον κίνδυνο δημιουργίας αθηρωματικών πλακών.
Η αθηροσκλήρωση προκαλείται όταν οξειδώνεται η LDL και αποδεσμεύονται ελεύθερες ρίζες που δημιουργούν κύτταρα που εναποτίθενται στα τοιχώματα των αγγείων. Τα φυτικά αντιοξειδωτικά, όπως οι πολυφαινόλες (κατεχίνες, κουρκουμίνη, ελλαγιταννίνες, ανθοκυανίνες), προστατεύουν την LDL από την οξείδωση, εξουδετερώνοντας τις ελεύθερες ρίζες και μειώνοντας την αθηρογόνο δράση της. Έρευνες έχουν δείξει ότι η καθημερινή κατανάλωση χυμού ροδιού (240 ml) για 8–12 εβδομάδες μπορεί να μειώσει τα επίπεδα της οξειδωμένης LDL και την πρόοδο της δημιουργίας αθηρωματικής πλάκας. Παρόμοια, η κατανάλωση πράσινου τσαγιού (2–3 φλιτζάνια/ημέρα ή εκχυλίσματα) για 12 εβδομάδες έχει συσχετιστεί με μείωση LDL 5–7% και σημαντική βελτίωση αντιοξειδωτικής ικανότητας του οργανισμού. Το εκχύλισμα φύλλων ελιάς έχει δείξει μείωση της LDL(3-5%) και των τριγλυκεριδίων (10–15%), ενώ το ελαιόλαδο πλούσιο σε πολυφαινόλες προστατεύει από την οξείδωση της LDL. Η καθημερινή κατανάλωση περίπου 50 g αποξηραμένων ή ενός φλιτζανιού φρέσκων μύρτιλλων (Vaccinium spp.) για 8 εβδομάδες έχει δείξει μείωση της οξειδωμένης LDL κατά 25–30%, βελτίωση της συνολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας του οργανισμού κατά 20% και μείωση της LDL (3–5%).

Οι πικρές ουσίες των αποτοξινωτικών του ήπατος μειώνουν τη χοληστερίνη με την ηπατοπροστατευτική και λιποτροπική τους δράση
Στη βοτανοθεραπεία, η βάση της αντιμετώπισης πολλών προβλημάτων υγείας ξεκινά με την προστασία του ήπατος. Τα κύρια αποτοξινωτικά του ήπατος, όπως το γαϊδουράγκαθο (Silybum marianum), η αγκινάρα (Cynara scolymus) και η πικραλίδα/ ραδίκι (Taraxacum officinale), έχουν ηπατοπροστατευτική και λιποτροπική (λιποδιαλυτική) δράση. Η σιλυμαρίνη του γαϊδουράγκαθου και η κυναρίνη της αγκινάρας έχουν αποδειχθεί ότι προστατεύουν τα ηπατικά κύτταρα, αυξάνουν την παραγωγή και ροή της χολής και μειώνουν τη σύνθεση χοληστερόλης στο ήπαρ. Κλινικές μελέτες με εκχύλισμα αγκινάρας (500–1.000 mg/ημέρα για 6–12 εβδομάδες) δείχνουν μείωση της LDL και της συνολικής χοληστερόλης κατά 4–10%, ενώ η σιλυμαρίνη χρησιμοποιείται ευρέως για την αποτοξίνωση και ανάπλαση του ήπατος, υποστηρίζοντας την ισορροπία των λιπιδίων. Αυτά τα βότανα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα σε ασθενείς με λιπώδη διήθηση, ηπατοπάθειες και προδιάθεση για προβλήματα της χοληδόχου κύστης.

Η αντιφλεγμονώδης δράση των βοτάνων βελτιώνει το καρδιομεταβολικό προφίλ
Η χρόνια φλεγμονή συνδέεται με αυξημένη παραγωγή VLDL (λιποπρωτεΐνη πολύ χαμηλής πυκνότητας.) και LDL χοληστερόλης και με την οξείδωση των λιπιδίων. Βότανα όπως το σκόρδο (Allium sativum), το τζίντζερ (Zingiber officinale) και η κανέλα (Cinnamomum verum) έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη χοληστερίνη μέσω της αντιφλεγμονώδους και αντιοξειδωτικής δράσης τους. Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι 600–1.200 mg εκχυλίσματος σκόρδου ημερησίως για 8–12 εβδομάδες μειώνουν την LDL κατά 10–15%. Η λήψη 3 g τζίντζερ την ημέρα για 8 εβδομάδες έχει συσχετιστεί με μείωση LDL περίπου 5%, ενώ η κατανάλωση 1–6 g κανέλας ημερησίως για 6–12 εβδομάδες μειώνει την ολική χοληστερόλη κατά 5–7% και τα τριγλυκερίδια έως 30%. Τα αντιφλεγμονώδη βότανα, ενταγμένα σε μια ισορροπημένη διατροφή, συμβάλλουν στη μείωση λιπιδίων και στη βελτίωση του καρδιομεταβολικού προφίλ.

Ο Βασιλικός πολτός είναι το δεύτερο πιο γνωστό προϊόν της μέλισσας μετά το μέλι. Περιέχει βιταμίνες, μεταλλικά στοιχεία, αμινοξέα, ένζυμα και διάφορα λιπαρά οξέα με κύριο το 10 – HDA (10-υδροξυ-δεκενοϊκό οξύ). 
Εδώ και πολλές δεκαετίες είναι γνωστός για τη θετική δράση του στον ανθρώπινο οργανισμό, κυρίως για την τόνωση που προσφέρει, την υποστήριξη της πνευματικής εργασίας, την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος (περιέχει το σύμπλεγμα βιταμινών Β) και την ενίσχυση της libido. Για όλα τα παραπάνω υπάρχει πλήθος μελετών που τα τεκμηριώνει.
Τις δυο προηγούμενες δεκαετίες, στο στόχαστρο της επιστήμης μπήκαν τα λιπαρά οξέα του Βασιλικού πολτού με εντυπωσιακά αποτελέσματα που ξεκινούν από την αντικαρκινική δράση και φτάνουν μέχρι και την ρύθμιση της χοληστερίνης.  Σε αυτή την τελευταία δράση, έχουν επικεντρωθεί έρευνες σε αρκετές χώρες του κόσμου (Ιαπωνία, Κίνα, Ταιβάν, Αμερική αλλά και στην Ελλάδα) και ήδη από τα μέχρι τώρα αποτελέσματα είναι ξεκάθαρο ότι ο Βασιλικός πολτός είναι και αυτός ένα όπλο κατά της χοληστερίνης αλλά και κατά των αθηρωματικών πλακών των αγγείων.
Μελέτη του τμήματος Χημείας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών προσδιόρισε και ανίχνευσε επτά (7) λιπαρά οξέα που βρέθηκαν στον Βασιλικό πολτό με κύρια τα τρία (3) : Το 10-HDA , 10-υδροξυδεκανοϊκό οξύ & το 3-υδροξυδεκανοϊκό οξύ ακολουθούν τα δεκανοδιοϊκό οξύ, το 2-δωδεκανοδιοϊκό οξύ, το Δεκανοϊκό οξύ και το Δωδεκανοϊκό οξύ. Η μέθοδος μελέτησε την ποσοτικοποίηση των ελεύθερων λιπαρών οξέων του Βασιλικού πολτού.
Επίσης, άλλες κλινικές και in vitro μελέτες έχουν δείξει την ευεργετική δράση των πολύτιμων λιπαρών οξέων του βασιλικού πολτού στη μείωση της χοληστερίνης και της LDL στον ορό του αίματος . Αυτό επιτυγχάνεται είτε μέσω της βελτίωσης της συγκέντρωσης της θειικής δεϋδροεπιανδροστερόνης (DHEA-S), είτε μέσω μεταβολισμού των λιποπρωτεϊνών στον ορό σε ανθρώπους με υπερχοληστερηναιμία είτε μέσω άλλων μηχανισμών όπως μεταβολές στην έκφραση γονιδίων που σχετίζονται με το λιπιδικό μεταβολισμό.
Σε μελέτη που έγινε αναγνωρίστηκαν οι εξής υποχοληστεριναιμικές πρωτεΐνες στον βασιλικό πολτό: MRJP1, MRJP2, and MRJP3  που δεσμεύονται με χολικά οξέα τα οποία    περιέχονται στο βασιλικό πολτό και με κάποιο από τα πεπτίδια του, συμβάλλοντας αποτελεσματικά στη βελτίωση της υπερχοληστεριναιμίας. Μελέτη του τμήματος Ιατρικής στο New York medical college καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μια δοσολογία μεταξύ 50 έως και 100 mg ημερησίως, μπορεί να μειώσει τα συνολικά επίπεδα χοληστερόλης στον ορό κατά περίπου 14% και τα συνολικά λιπίδια του ορού κατά περίπου 10%.
Από τις μελέτες προκύπτει ότι ο Βασιλικός πολτός έχει διάφορες φαρμακολογικές δράσεις, συμπεριλαμβανομένων των υπολιπιδαιμικών, υποχοληστεριναιμικών και αντι-αθηροσκληρωματικών επιδράσεων του αλλά οι σχετικοί μοριακοί μηχανισμοί παραμένουν σε ένα ποσοστό ασαφείς. Σε αυτήν την κατεύθυνση, συνεχίζονται οι περαιτέρω μελέτες που απαιτούνται για να διαπιστωθεί ο ακριβής μηχανισμός της υποχοληστεριναιμικής δράσης του Βασιλικού πολτού.

Βιβλιογραφία
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7022826/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17934240/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25144734
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27937077/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12583195/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12583195?dopt=Abstract
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7556573/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17331334
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2090989614000289?via%3Dihub

Οι στατίνες για τη μείωση της χοληστερόλης είναι από τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα φάρμακα, αν και μελέτες αποδεικνύουν ότι δεν λειτουργούν πάντα και πολύ συχνά βλάπτουν.

Οι παγκόσμιες πωλήσεις φαρμάκων στατίνης που μειώνουν τη χοληστερόλη θα φτάσουν το 1 τρις δολάρια το επόμενο έτος - όμως δύο νέες μελέτες αμφισβητούν το κατά πόσο είναι κατάλληλα για το σκοπό αυτό. Με άλλα λόγια, μπορούν κάποια από τα καλύτερα φάρμακα στον κόσμο να κάνουν πραγματικά ό, τι σχεδιάζουν να κάνουν και να μειώσουν τα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης LDL που υποτίθεται ότι φράζει τις αρτηρίες και προκαλεί στεφανιαία νόσο;

Οι στατίνες αποτυγχάνουν να μειώσουν τη χοληστερόλη LDL σε σημαντικό επίπεδο στους περισσότερους από τους μισούς ασθενείς που παίρνουν το φάρμακο, σύμφωνα με την πρώτη μελέτη. Μετά από δύο χρόνια, το 51,2% των ασθενών δεν είδαν τα επίπεδα χοληστερίνης τους να πέφτουν από το στόχο του 40% που καθορίστηκε από τις ιατρικές οδηγίες.¹

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Νόττινχαμ ανέλυσαν δεδομένα από 165.400 ασθενείς που δεν είχαν στεφανιαία νόσο αλλά θεωρούνταν άτομα σε κίνδυνο. Τα φάρμακα ήταν αποτελεσματικά σε ορισμένους ασθενείς, όμως γιατί δεν δούλευαν στην πλειοψηφία;

Ο επικεφαλής ερευνητής Δρ Στίβεν Γουένκ υποστηρίζει ότι αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο γενετικό προφίλ των ασθενών ή επειδή έπασχαν από τόσο άσχημες παρενέργειες που παράτησαν το φάρμακο.

Ωστόσο, άλλοι ερευνητές που έχουν καταλήξει σε παρόμοια αποτελέσματα διαπίστωσαν ότι η αναποτελεσματικότητα των φαρμάκων δεν είχε να κάνει με τους ασθενείς που σταμάτησαν τη θεραπεία τους.

Σε ανασκόπηση των ιατρικών φακέλων περισσότερων από 86.000 ανθρώπων που λάμβαναν στατίνες για διάστημα έως 18 μηνών, ερευνητές από το Ινστιτούτο Regenstrief διαπίστωσαν ότι η LDL χοληστερόλη δεν είχε πέσει στα «ασφαλή» επίπεδα κάτω των 100mg/dL σε ποσοστό 33%.

Πιο ανησυχητικό ακόμα είναι το γεγονός ότι οι στατίνες δεν ήταν αποτελεσματικές στο 58% εκείνων με προϋπάρχουσα καρδιαγγειακή νόσο, οι οποίοι χρειάζονταν να ρίξουν την τιμή τους κάτω από τα 70mg/dL.²

Όμως, περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς τόσο στην ομάδα υψηλού κινδύνου όσο και στον γενικό πληθυσμό έλαβαν τα φάρμακα σωστά και σύμφωνα με τις οδηγίες, πράγμα που υποδηλώνει ότι τα φάρμακα δεν είναι αποτελεσματικά ακόμα και όταν λαμβάνονται τακτικά.

Παρά τα ευρήματά τους, και οι δύο ερευνητικές ομάδες προσπάθησαν να επισημάνουν ότι οι στατίνες είναι αποτελεσματικές και σώζουν ζωές.

"Οι στατίνες αποτελούν θεραπεία πρώτης γραμμής επειδή προλαμβάνουν σαφώς τα καρδιαγγειακά επεισόδια", δήλωσε ο Ρόμπερτ Μογκς, ερευνητής της εταιρείας Merck που παρασκευάζει στατίνες και υποστηρικτής της δοκιμής. Ή όπως ο Δρ Γουένγκ, από τη μελέτη του Νόττινχαμ, σχολίασε: "Οι στατίνες είναι πολύ αποτελεσματικές και προσφέρουν σημαντική προστασία από καρδιαγγειακές παθήσεις".

Σώζουν ζωές;

Ακόμη και αν οι στατίνες ήταν αποτελεσματικές στη μείωση της LDL χοληστερόλης - το κλινικό «τελικό σημείο» της θεραπείας - θα έπρεπε να προκύπτει ότι το όφελος στην πραγματική ζωή θα ήταν λιγότεροι άνθρωποι να αναπτύσσουν καρδιακές παθήσεις και τελικά να πεθαίνουν από αυτές.

Παρόλο που πολλές μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι στατίνες πρέπει να σώζουν ζωές επειδή μειώνουν τα επίπεδα χοληστερόλης, άλλοι ερευνητές που έχουν εντοπίσει το μοναδικό τελικό σημείο που έχει σημασία - ο ασθενής δεν πέθανε από καρδιακές παθήσεις - δεν έχουν δει αυτό το όφελος.

Για χρόνια, η Pfizer, ο κατασκευαστής της πιο γνωστής στατίνης, του Lipitor, αναγκάστηκε να προσθέσει στο τέλος διαφημίσεων στις ΗΠΑ: «Δεν έχει αποδειχθεί ότι το Lipitor αποτρέπει την καρδιακή νόσο ή τα καρδιακά επεισόδια».

Αυτό συμβαίνει επειδή δεν υπήρχε επιστήμη σε αυτό, και δεν υπάρχει ακόμα. Όσοι θεωρούνται ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρδιακών παθήσεων - ηλικιωμένοι, ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια και άλλοι με νεφρική ανεπάρκεια - δεν επέκτειναν τη ζωή τους με μείωση των επιπέδων χοληστερόλης τους με στατίνες³ και ούτε εκείνοι με περιφερική αρτηριακή νόσο βοηθήθηκαν από τις στατίνες.⁴

Η Ομάδα Ερευνητών για τη Αντιμετώπιση της Χοληστερόλης, με επικεφαλής τον καθηγητή Σερ Ρόρι Κόλινς στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ένας από τους ισχυρότερους υποστηρικτές της στατίνης, έχουν διαφορετική γνώμη. Μετά από ανασκόπηση 27 προηγούμενων δημοσιευμένων μελετών, η ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα φάρμακα σώζουν ζωές και ήταν "σαφώς ευεργετικά για τη μείωση των καρδιαγγειακών συμβάντων".⁵

Όμως όταν μια άλλη ομάδα ερευνητών εξέτασε τα ίδια δεδομένα, ανακάλυψαν ότι, ανεξάρτητα από το αν υπήρχαν ή όχι λιγότερες περιπτώσεις καρδιακών παθήσεων, οι ασθενείς δεν ζούσαν περισσότερο.⁶

Έλεγχος λίπους

Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό; Μια αιρετική πιθανότητα είναι ότι η LDL χοληστερόλη δεν προκαλεί καρδιακή νόσο, και έτσι η μείωση των επιπέδων της δεν μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρδιακού επεισοδίου. Η ιδέα αυτή έρχεται αντιμέτωπη με χρόνια έρευνας που άρχισαν το 1939 με την ανακάλυψη μιας συσχέτισης μεταξύ μιας γενετικής διαταραχής που αύξησε τα επίπεδα χοληστερόλης, που ονομάζεται υπερχοληστερολαιμία, και τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής.

Έρευνες από τη δεκαετία του 1950 συνέχισαν να δείχνουν μια συσχέτιση μεταξύ των επιπέδων χοληστερόλης και της αθηροσκλήρωσης ή της σκλήρυνσης των αρτηριών, ένα από τα πρώιμα σημάδια της στεφανιαίας νόσου. Όμως, όπως επεσήμαναν ερευνητές από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Νέου Μεξικού, η συσχέτιση δεν είναι απαραίτητα αιτιώδης συνάφεια.⁷

Η έρευνα Framingham Heart Study - η οποία ερευνά τις καρδιακές παθήσεις και τις αιτίες της από τη δεκαετία του 1950 - διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε σχεδόν καμία διαφορά στα επίπεδα ολικής χοληστερόλης των ανθρώπων με καρδιακή νόσο και άλλων που ήταν υγιείς.

Το 40% των υγιών ατόμων είχε επίπεδα χοληστερόλης περίπου 220mg/dL, ενώ παρόμοια επίπεδα παρατηρήθηκαν μόλις στο 32% των ατόμων με στεφανιαία καρδιακή νόσο - έτσι οι πιο υγιείς άνθρωποι είχαν πιο «υψηλά» επίπεδα χοληστερόλης από εκείνους που είχαν ήδη καρδιακές παθήσεις.⁸

Παρά τις ανωμαλίες αυτές, η έρευνα για τη μείωση της χοληστερόλης συνεχίστηκε και στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 ο γιαπωνέζος ερευνητής Ακίρα Έντο απομόνωσε μια χημική ουσία που ονομάζεται λοβαστατίνη. Έγινε η βάση των τριών δραστικών φαρμάκων, Zocor, Lipitor και Crestor, και, από αυτά, το Lipitor έγινε το πιο κερδοφόρο φάρμακο στην ιστορία της ιατρικής.

Οι στατίνες προορίζονταν αρχικά ως «παράγοντες δευτερογενούς πρόληψης» - με άλλα λόγια, για τους ανθρώπους που έχουν ήδη καρδιακή νόσο - και για εκείνους με υπερχοληστερολαιμία, αλλά αυτό δεν είναι καθόλου εισπρακτική επιτυχία. Για το λόγο αυτό, ένα φάρμακο πρέπει να είναι «πρωταρχική πρόληψη», δηλαδή να προορίζεται για υγιείς ανθρώπους που θα μπορούσαν να διατρέχουν κίνδυνο στεφανιαίας καρδιακής νόσου, πιθανώς λόγω της ηλικίας τους, λόγω αυξημένου επίπεδου χοληστερόλης ή για διαβητικούς.

Το 2004, το Εθνικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Χοληστερίνης των ΗΠΑ μείωσε δραματικά το όριο αυτού που θεωρείται «υψηλή χοληστερόλη». Ξαφνικά εκατομμύρια υγιείς άνθρωποι έγιναν υποψήφιοι χρήστες στατίνης - αλλά ένα χρόνο αργότερα αποκαλύφθηκε ότι οκτώ από τα εννέα μέλη της ομάδας είχαν οικονομικούς δεσμούς με τους παρασκευαστές στατίνης.

Στατίνες για παιδιά

Παρά τη σύγκρουση συμφερόντων, αυτό ξεκίνησε την κυκλοφορία των φαρμάκων στατίνης. Η Ομάδα Ερευνητών για τη Αντιμετώπιση της Χοληστερόλης δημοσίευσε ανασκοπήσεις κλινικών δοκιμών που έλεγαν ότι υπήρχαν συντριπτικές αποδείξεις για τα οφέλη από τις στατίνες, ακόμη και υποστηρίζοντας ότι «όλοι άνω των 50 ετών πρέπει να πάρουν στατίνες, ανεξάρτητα από τα επίπεδα χοληστερόλης τους». ⁹

Αγκαλιάζοντας αυτή την επεκτατική διάθεση, ένας Αμερικανός καρδιολόγος υποστήριξε ότι τα φάρμακα αυτά θα πρέπει να χορηγούνται ως καρυκεύματα σε καταστήματα φαστ φουντ,¹⁰ ενώ η παρασκευάστρια εταιρεία Pfizer άρχισε να παράγει μασώμενη εκδοχή Lipitor για παιδιά.

Τελικά, η αποστολή της συγκεκριμένης ομάδας ερευνητών να συνταγογραφούνται στατίνες σε όλους άνω των 50 ετών έγινε κατοχυρώθηκε στις κατευθυντήριες γραμμές που έχουν τεθεί και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Το 2013, το Αμερικανικό Κολέγιο Καρδιολόγων και η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία εξέδωσαν κατευθυντήριες γραμμές που δηλώνουν ότι οποιοσδήποτε με κίνδυνο καρδιακής νόσου κατά 7,5% τα επόμενα 10 χρόνια - ουσιαστικά όλοι ηλικίας άνω των 50 ετών - θα πρέπει να αρχίσουν να παίρνουν το φάρμακο.

Την ίδια χρονιά, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Άριστης Φροντίδας του Ηνωμένου Βασιλείου ανακοίνωσε ότι συνιστά το φάρμακο σε όσους εμφανίζουν 10% κίνδυνο.

Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι 8 από τα 12 μέλη της επιτροπής του ινστιτούτου είχαν δεσμούς με τους κατασκευαστές στατίνης και ότι αυτή η πολιτική για τις στατίνες για όλους δεν βασιζόταν καθόλου σε αποδεικτικά στοιχεία.

Ακόμη και οι υπολογισμοί του κινδύνου ήταν λάθος. Οι ερευνητές προσδιόρισαν ότι από τους πέντε υπολογισμούς που χρησιμοποιούνται συνήθως για την αξιολόγηση του κινδύνου ενός ατόμου για καρδιαγγειακή ασθένεια, οι τέσσερις υπερεκτιμούν αυτόν τον κίνδυνο έως και 154%.¹¹

Οι δύο πρόσφατες μελέτες που καταδεικνύουν ότι οι στατίνες μειώνουν τα επίπεδα της χοληστερόλης LDL μόλις στο μισό των ασθενών αποτελούν μέρος ενός νέου κύματος έρευνας που ξεκίνησε σιγά-σιγά από το 2005, έτος αιχμής για τις ιατρικές δοκιμές.

Από εκείνη τη χρονιά και μετά τα σκάνδαλα Vioxx και Celebrex, όταν «χάθηκαν» σημαντικά στοιχεία για τα θανατηφόρα αποτελέσματα των φαρμάκων, οι κανόνες για τον τρόπο με τον οποίο θα διεξάγεται η έρευνα, έγιναν αυστηρότεροι.

Πριν από το 2005, η έρευνες για τις στατίνες έδειχναν ότι οι στατίνες έσωζαν ζωές. Μετά το 2005, σχεδόν καμία μελέτη δεν κατέληγε στο ίδιο συμπέρασμα.

Τα ευρήματα των νέων μελετών είναι ισοδύναμα με την αεροπορικής βιομηχανίας που αποκαλύπτει ότι ένα από τα δύο αεροπλάνα θα συντριβεί. Ενώ αυτό θα ήταν το τέλος της αεροπορικής βιομηχανίας, μόνο ένας ανόητος θα μπορούσε να στοιχηματίσει ότι αυτή θα είναι η τύχη της κερδοφόρας βιομηχανίας στατίνης.

Στοιχεία από μελέτες

Το Compactin ήταν μία από τις πρώτες στατίνες που αναπτύχθηκαν στα ιαπωνικά εργαστήρια τη δεκαετία του 1970. Από τα πρώτα πειραματόζωα της νέας ουσίας ήταν μια 18χρονη γιαπωνέζα με σοβαρή οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία, μια γενετική διαταραχή που αυξάνει τα επίπεδα της «κακής» LDL χοληστερόλης. Σταμάτησε το φάρμακο μετά από μόλις δύο εβδομάδες επειδή ανέπτυξε μυϊκή δυστροφία ή μυϊκή αδυναμία. Η μυϊκή της δύναμη επέστρεψε σχεδόν αμέσως μετά τη διακοπή της θεραπείας.

Όπως διαπίστωσε ο επικεφαλής ερευνητής Ακίρα Έντο: «Η χοληστερόλη είναι απαραίτητη για τη λειτουργία όλων των ανθρώπινων οργάνων.»¹² Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τα φάρμακα που έχουν σχεδιαστεί για τη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης είναι πιθανώς από τα λιγότερο ανεκτά, με τόσο σοβαρές παρενέργειες που οι άνθρωποι αναγκάζονται να σταματήσουν τη λήψη τους.

Περίπου το 75% των ηλικιωμένων που πήραν στατίνη για να αποτρέψουν τη στεφανιαία νόσο σταμάτησαν τη θεραπεία τους εντός των δύο πρώτων ετών σε μία μελέτη,¹³ ενώ ακόμη το 53% των ατόμων μικρότερης ηλικίας (μέση ηλικία 61 ετών) επίσης εγκατέλειψε τη θεραπεία.¹⁴

Η μεγαλύτερη έρευνα με στατίνες, που διενεργήθηκε από την National Lipid Association, ανακάλυψε ότι το 30% των ασθενών εμφάνισαν μυϊκό πόνο και αδυναμία - όπως και το πρώτο πειραματόζωο - και το 62% των πρώην χρηστών στατινών σταμάτησε να παίρνει τα φάρμακα λόγω παρενεργειών.¹⁵

Άλλοι υποστηρίζουν ότι οι στατίνες θα μπορούσαν να είναι υπεύθυνες για την άνοια και την απώλεια μνήμης στους ηλικιωμένους, επειδή η χοληστερόλη LDL είναι ένα σημαντικό λίπος για την υγιή λειτουργία του εγκεφάλου καθώς γερνάμε.

Μια μελέτη, η οποία πρόκειται να δημοσιευθεί στο ιατρικό περιοδικό Current Vascular Pharmacology, ανακάλυψε ότι το 49% των 556 ασθενών που λαμβάνει στατίνες υπέστη παρενέργειες που περιλάμβαναν διαταραχές ψυχικής υγείας και προβλήματα ύπνου και εγκεφαλικής λειτουργίας. Περίπου το 20% παρουσίασε νοητικές δυσκολίες και προβλήματα μνήμης.¹⁶

Πηγές

1 Heart, 2019 Apr 15. pii: heartjnl-2018-314253
2 J Manag Care Spec Pharm, 2019; 25: 544-54
3 Arch Intern Med, 2010; 170: 1024-31; Eur Heart J, 2011; 32: 1769-1818
4 Cochrane Database Syst Rev, 2007; 4:CD000123
5 Lancet, 2012; 380: 581-90
6 BMJ, 2013; 347: f6123
7 World J Cardiol, 2015; 7: 404-9
8 Ann Intern Med, 1979; 90: 85-91
9 Lancet, 2012; 380: 545-7
10 Am J Cardiol, 2010; 106: 587-92
11 Ann Intern Med, 2015; 162: 266-75
12 Proc Jpn Acad Ser B Phys Biol Sci, 2010; 86: 484-93
13 JAMA, 2002; 288: 462-7
14 Ann Intern Med, 2013; 158: 526-34
15 The USAGE Survey. www.statinusage.com
16 Express, May 13, 2019