Ποια αντιοξειδωτικά βότανα προστατεύουν τα κύτταρά μας από τις βλαβερές συνέπειες της γήρανσης!

Τα αντιοξειδωτικά συστατικά προστατεύουν τα κύτταρά μας από τις βλαβερές συνέπειες της γήρανσης, δηλαδή από τη φθορά που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες (ασταθή μόρια οξυγόνου που αποδεσμεύουν ηλεκτρόνια από τα κύτταρά μας, προκαλώντας βλάβες στο DNA, στις πρωτεΐνες και στις κυτταρικές μεμβράνες). Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό ως οξειδωτικό στρες και σχετίζεται με παθήσεις όπως ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες, ο διαβήτης και οι νευροεκφυλιστικές νόσοι (π.χ. Alzheimer και Parkinson). Οι ελεύθερες ρίζες σχηματίζονται καθημερινά στον οργανισμό μας μέσω του μεταβολισμού, της ρύπανσης, του άγχους, της μη υγιούς διατροφής ή της έκθεσης σε ακτινοβολία. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες λειτουργούν ως ασπίδα προστασίας από κυτταρικές βλάβες, φλεγμονές και χρόνιες παθήσεις που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες. Παρότι ο ίδιος ο οργανισμός μας παράγει αντιοξειδωτικά, τα φυτικά αντιοξειδωτικά που καταναλώνουμε μέσω της διατροφής μας ενισχύουν την προστασία του οργανισμού. Σχεδόν όλα τα φρούτα και λαχανικά, όπως και τα περισσότερα βότανα και μπαχαρικά  έχουν κάποια μορφή αντιοξειδωτικής δράσης.

Πώς λειτουργούν λοιπόν τα αντιοξειδωτικά; Παρέχουν πολυεπίπεδη κυτταρική άμυνα είτε άμεσα είτε έμμεσα. Βότανα και μπαχαρικά, όπως η ρίγανη και το δεντρολίβανο δεσμεύουν απευθείας τις ελεύθερες ρίζες πριν προκαλέσουν βλάβη. Ο κουρκουμάς, το γαρύφαλλο, το μελισσόχορτο και ο βασιλικός ενισχύουν ένζυμα που προστατεύουν από τις φλεγμονές και το κυτταρικό στρες. Η κανέλα αναστέλλει μια βλαβερή διαδικασία ένωσης σακχάρων και πρωτεϊνών, προστατεύοντας έτσι από επιπλοκές του διαβήτη. Η προσθήκη έστω μιας κουταλιάς αρωματικών βοτάνων ή μπαχαρικών στο μαγειρεμένο φαγητό μας διπλασιάζει την ικανότητα καταστροφής ελεύθερων ριζών και αποτρέπει την υπεροξείδωση των λιπών και την καταστροφή των κυτταρικών μεμβρανών. Ορισμένα από τα βότανα που χρησιμοποιούμε στην κουζίνα μας (η ρίγανη, το γαρύφαλλο και το δεντρολίβανο) έχουν δέκα έως πενήντα φορές μεγαλύτερη αντιοξειδωτική δράση από ότι τα περισσότερα λαχανικά. Πολλά από τα βότανα που χρησιμοποιούνται στη βοτανοθεραπεία, οφείλουν τις δράσεις τους στις αντιοξειδωτικές ιδιότητες των συστατικών τους. Τα αντιοξειδωτικά προστατεύουν ειδικούς ιστούς και όργανα (πχ την καρδιά, τους νευρώνες, τον εγκέφαλο, το δέρμα,) ή μπορεί να προφυλάσσουν ολόκληρο τον οργανισμό σε κυτταρικό επίπεδο.
Κάποια από τα πλέον αναγνωρισμένα βότανα για την αντιοξειδωτική τους δράση τα συναντάμε στην Ελλάδα.  Θα μιλήσουμε λοιπόν κυρίως για μεσογειακά και ότι εξωτικά φυτά με αντιοξειδωτική δράση. Ας δούμε πώς λειτουργούν:

Δεντρολίβανο (Rosmarinus officinalis)
Δρα στο δέρμα, στους μύες, στο ήπαρ και στον εγκέφαλο. περιέχει ροσμαρινικό και καφεϊκό οξύ. Προστατεύει τα κύτταρα του δέρματος και του εγκεφάλου. Ενισχύει τον μεταβολισμό, βελτιώνει τη λειτουργία του ήπατος και μειώνει το λιπιδαιμικό στρες. Ενισχύει τη μνήμη, έχει αντικαρκινική, αντιφλεγμονώδη και νευροπροστατευτική δράση (προστατεύει από το Alzheimer). Εμποδίζει την αποδόμηση του κολλαγόνου στο δέρμα και στις αρθρώσεις και μειώνει τις βλάβες και φλεγμονές των μυϊκών τραυματισμών.

Φασκόμηλο (Salvia officinalis/ Salvia fruticosa)
Περιέχει φλαβονοειδή και φαινολικά συστατικά με αντιφλεγμονώδη δράση. Επιβραδύνει την αποδόμηση του κολλαγόνου, της ελαστίνης και του υαλουρονικού οξέος. Προστατεύει τα κύτταρα από φλεγμονές που σχετίζονται με τη γήρανση και καθυστερεί την εξέλιξη νευροεκφυλιστικών νόσων

Βασιλικός (Ocimum basilicum)
Περιέχει ευγενόλη και άλλα συστατικα με αντιφλεγμονώδη και νευροπροστατευτική δράση. Λειτουργεί ως βελτιωτικό της διάθεσης και ως χαλαρωτικό, βελτιώνει την πλαστικότητα των συνάψεων και την υγεία των νευρώνων, βελτιώνει τη μνήμη και τις γνωστικές λειτουργίες (και σε ασθενείς με Alzheimer) και ενισχύει την πέψη και την κυκλοφορία του αίματος. Προστατεύει επίσης το DNA δημιουργώντας μια αντιοξειδωτική ασπίδα στα κύτταρα.

Τσάι του βουνού (Sideritis scardica)
Περιέχει ανθοκυανίνες, φλαβονοειδή και αιθέρια έλαια που προστατεύουν τους νευρώνες και ρυθμίζουν τους νευροδιαβιβαστές σεροτονίνη και ντοπαμίνη. Μπορεί επίσης να επιβραδύνει την απώλεια μνήμης στο Alzheimer.Επιδρά στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου, ο οποίος σχετίζεται με τη μνήμη και τη διάθεση. Βελτιώνει την ψυχική διάθεση, ως φυσικό αντικαταθλιπτικό και ενισχύει τις γνωστικές λειτουργίες (νοητικές δεξιότητες). Είναι από τα πιο ασφαλή βότανα για καθημερινή χρήση και η αντιοξειδωτική του δράση είναι ισοδύναμη με του πράσινου τσαγιού.

Μελισσόχορτο (Melissa officinalis)
Περιέχει ροσμαρινικό οξύ και φαινολικά οξέα που ενεργοποιούν αντιοξειδωτικά ένζυμα. Έχει χαλαρωτική και αντιγηραντική δράση ειδικά στον εγκέφαλο και στο νευρικό σύστημα. Προστατεύει το δέρμα από τη δημιουργία αγγειώσεων και τα εγκεφαλικά και καρδιακά κύτταρα από φλεγμονώδη και οξειδωτική βλάβη, Ενισχύει τη διάθεση και δρα ως φυσικό ηρεμιστικό. Παράλληλα, μειώνει τις τρανσαμινάσες και προστατεύει το ήπαρ.

Τα φύλλα της λαδανιάς (Cistus incanus/ Cistus creticus) έχουν προστατευτική δράση στο νευρικό σύστημα και παράλληλα αντιγηραντική και αναπλαστική δράση στο δέρμα και αντιφλεγμονώδη δράση στο έντερο. Προστατεύουν τα αιμοφόρα αγγεία και τα κύτταρα σε ολόκληρο το σώμα.

Αυτά είναι μόνο μερικά από τα πιο γνωστά αντιοξειδωτικά βότανα που βρίσκονται στην Ελλάδα. Η κουζίνα μας περιλαμβάνει βότανα και μπαχαρικά που κατατάσσουν την ελληνική διατροφή στα πιο υγιεινά μοντέλα διατροφής του κόσμου. Ένας βασικός παράγοντας της ένταξής των αντιοξειδωτικών βοτάνων στη ζωή μας είναι η χρήση τους ως καρυκεύματα και ως απολαυστικά ροφήματα. Ωστόσο, όσο ισχυρή κι αν είναι η δράση των αντιοξειδωτικών, λειτουργούν αποτελεσματικότερα όταν συνδυάζονται με υγιεινή διατροφή (προτείνεται να αποφεύγονται οι οξειδωτικές τροφές, όπως τα επεξεργασμένα κρέατα, τα τηγανητά, η ζάχαρη και τα ραφιναρισμένα άλευρα). Τα αντιοξειδωτικά βρίσκονται σε μεγάλη ποσότητα σε όλες τις φυτικές, φρέσκιες τροφές του τόπου μας και είναι εύκολο να τα βρούμε και να τα χρησιμοποιήσουμε. Αναλογιστείτε πόσο μπορεί να βοηθήσει την υγεία σας μακροπρόθεσμα, μια δίαιτα πλούσια σε αντιοξειδωτικά. Η καθημερινή τους χρήση δεν έχει μόνο γευστικό όφελος, αλλά αποτελεί μια βιοχημική επένδυση στην υγεία του νευρικού μας συστήματος, στην κυτταρική άμυνα και στη μακροζωία μας.

**Οι παραπάνω προτάσεις και το παρόν άρθρο, σκοπό έχουν την ενημέρωση και δεν αντικαθιστούν την θεραπεία. Εφόσον θέλετε να χρησιμοποιήσετε βότανα θεραπευτικά, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας ή ειδικό επαγγελματία βοτανοθεραπευτή.

Η Κωνσταντίνα Λίτσα σπούδασε Βοτανοθεραπεία στη Σχολή Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Napier στο Εδιμβούργο,στη Σκωτία. Έπειτα έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη "Συμβουλευτική Ψυχολογία στη Δημόσια Υγεία" και εκπαιδεύτηκε στη Συμβουλευτική (Solution Focused Counseling και Προσωποκεντρική Συμβουλευτική). Από το 2007 εργάστηκε ως Φυτοθεραπεύτρια στη Βρετανία, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και σε κοινοτικά προγράμματα σχεδιασμένα για ευάλωτες ομάδες, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Για 3 χρόνια ήταν μέλος της ομάδας Αγωγής Υγείας του Δήμου του Εδιμβούργου, όπου εργαζόταν με εφήβους σε Γυμνάσια και έλαβε μέρος σε Βρετανικά προγράμματα εκπαίδευσης που αφορούσαν στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και περιβαλλοντολογικής συνείδησης σε σχολεία. Συμμετείχε για 7 χρόνια στην ομάδα Herbal Scotland, όπου προσέφερε Πρώτες Βοήθειες με Βότανα σε Διεθνή Φεστιβάλ. Από τον Αύγουστο του 2011, ζει στην Ελλάδα, όπου εργάζεται ως Βοτανοθεραπεύτρια και προωθεί τις αρχές της Αειφόρου Καλλιέργειας (Permaculture).Έχει συνεργαστεί με πολλές τοπικές ομάδες και παραδίδει σεμινάρια αυτάρκειας και πρακτικά εργαστήρια με στόχο την εκπαίδευση για την αυτοδιαχείριση της υγείας και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.