Η χοληστερίνη (ή χοληστερόλη) είναι μια απαραίτητη λιπαρή ουσία στο αίμα μας, που χρησιμεύει ως δομικό υλικό των κυττάρων και συμβάλλει στην παραγωγή των στεροειδών ορμονών, της τεστοστερόνης, των οιστρογόνων και της βιταμίνης D (λειτουργεί ως προ-στεροειδής ορμόνη), όπως και στην παραγωγή χολικών οξέων, που είναι απαραίτητες για την πέψη των λιπών και την απορρόφηση λιποδιαλυτών βιταμινών και συμβάλλει στην υγεία του εγκεφάλου και των νευρώνων. Ωστόσο, όταν υπερβαίνει τα φυσιολογικά όρια για μεγάλο χρονικό διάστημα, εναποτίθεται στα τοιχώματα των αγγείων και αυξάνει τις πιθανότητες αθηροσκλήρωσης, θρομβώσεων και κατ’ επέκταση εγκεφαλικών και καρδιακών επεισοδίων. Το γεγονός ότι αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες καρδιαγγειακών παθήσεων είναι ο λόγος που πάνω από το 25% των ανθρώπων άνω των 40, παίρνουν υπολιπιδαιμικά φάρμακα. Θα μπορούσαν αντίστοιχα τα βότανα να ρυθμίσουν τα επίπεδα χοληστερίνης;

Τα βότανα και πολλές φυτικές τροφές μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της χοληστερόλης και στην ισορροπία μεταξύ LDL (χοληστερόλη χαμηλής πυκνότητας- “κακή”) και HDL (χοληστερόλη υψηλής πυκνότητας- “καλή”) παράλληλα με τη διαχείριση άλλων παραγόντων. Η δυτική βοτανοθεραπεία για την αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας προτείνει ολιστική διαχείριση που περιλαμβάνει αλλαγές στη διατροφή, που μπορείτε να δείτε αναλυτικά παρακάτω. Η αναλογία μυϊκού ιστού και λίπους έχει ιδιαίτερη σημασία για τη μεταβολική υγεία, που επηρεάζει την καύση λιπών, συνεπώς ωφελεί η άσκηση που αυξάνει το μυϊκό ιστό (πχ βάρη) και ειδικά η αεροβική, που ενισχύει τις καύσεις. Γενικότερα ωφελεί η απώλεια βάρους και κυρίως λιπώδη ιστού. Σημαντικό ρόλο για την ρύθμιση της υπερλιπιδαιμίας παίζουν επίσης η υγεία της εντερικής μικροχλωρίδας, η υγεία του ήπατος και της χοληδόχου κύστης, ο ικανοποιητικός ύπνος και η διαχείριση του στρες.
Σε περιπτώσεις κληρονομικής υπερχοληστερολαιμίας, που οι τιμές χοληστερίνης μπορεί να μειωθούν μόνο με την ανάλογη φαρμακευτική αγωγή, όλα τα παραπάνω καθώς και τα βότανα μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά.

Εκτεταμένες έρευνες σχετικά με την υπολιπιδαιμική δράση πολλών βοτάνων και τροφών, δείχνουν ότι μπορούν να μειώσουν τη χοληστερίνη με πολλαπλούς μηχανισμούς. Μια ιδανική βοτανική συνταγή μπορεί να περιλαμβάνει βότανα που ενεργοποιούν όλους αυτούς τους μηχανισμούς και που οι δράσεις τους αλληλοσυμπληρώνονται. Τα ενεργά συστατικά με υπολιπιδαιμική δράση είναι κυρίως οι φυτικές ίνες, οι φυτοστερόλες, οι πολυφαινόλες, κάποια πικρά και αντιφλεγμονώδη συστατικά. Παρακάτω ακολουθούν οι κυριότεροι τρόποι με τους οποίους τα συστατικά των φυτών μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της χοληστερόλης:

Οι φυτικές ίνες δεσμεύουν τα χολικά οξέα
Οι διαλυτές φυτικές ίνες (γλίσχρασμα και β-γλυκάνες) δεσμεύουν τα χολικά οξέα στο έντερο, εμποδίζοντας την επαναπορρόφηση. Το ήπαρ αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει περισσότερη χοληστερίνη για να συνθέσει νέα χολικά οξέα, μειώνοντας έτσι τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα. Έρευνες έχουν δείξει ότι λαμβάνοντας 70-80 γρ βρώμη ή 50γρ πίτουρο βρώμης καθημερινά, λαμβάνεται η απαραίτητη ποσότητα β-γλυκανών ώστε να μειωθεί τουλάχιστον 5% η LDL χοληστερόλη εντός 4-6 εβδομάδων. Αντίστοιχα, με 10–12 γρ φλοιού ψύλλιου (ή 20-30 γρ σπόρους ψύλλιου) (Plantago ovata) καθημερινά, λαμβάνεται επαρκής ποσότητα βλεννωδών ουσιών (γλίσχρασμα) ώστε να επιτευχθεί μείωση της LDL χοληστερόλης κατά 6–12% μέσα σε 4–8 εβδομάδες. Είναι καλύτερο το ψύλλιο και ο λιναρόσπορος (που έχει αντίστοιχα συστατικά) να είναι αλεσμένα, επειδή έτσι αυξάνεται η βιοδιαθεσιμότητα των ινών & λιγνανών.

Οι φυτοστερόλες και οι σαπωνίνες μειώνουν την απορρόφηση χοληστερόλης
Φυτά όπως η Τριγωνέλλα (Trigonella foenum-graecum), η Γλυκόριζα (Glycyrrhiza glabra), και η Άγρια βρώμη περιέχουν συστατικά, όπως φυτοστερόλες και σαπωνίνες, που όταν καταναλωθούν μειώνουν την απορρόφηση της χοληστερόλης από το έντερο. Οι φυτοστερόλες, μοιάζουν δομικά με τη χοληστερόλη και λειτουργούν ανταγωνιστικά, ενώ οι σαπωνίνες σχηματίζουν σύμπλοκα χοληστερόλης και χολικών αλάτων, μειώνοντας την απορρόφηση και αυξάνοντας την αποβολή της χοληστερόλης. Και τα δύο συστατικά εμποδίζουν την απορρόφηση μέσω του εντέρου, έτσι, φτάνει λιγότερη χοληστερόλη στο ήπαρ, το οποίο αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει LDL από το αίμα, μειώνοντας τα επίπεδά της. Έρευνες έχουν δείξει ότι η καθημερινή λήψη 2 γρ φυτοστερολών (μέσω τροφών όπως σουσάμι, ηλιόσπορος, καρύδια) μπορεί να μειώσει την LDL χοληστερόλη κατά 8–12% μέσα σε 4–6 εβδομάδες. Αντίστοιχα,  15–25 γρ/ημέρα (ή τυποποιημένα εκχυλίσματα), σπόρων τριγωνέλλας (Trigonella foenum-graecum), που περιέχουν σαπωνίνες, έχουν δείξει μείωση της LDL κατά 5–10% και βελτίωση του προφίλ τριγλυκεριδίων σε μελέτες 6–12 εβδομάδων.

Οι πολυφαινόλες προστατεύουν την LDL από οξείδωση, μειώνοντας τον κίνδυνο δημιουργίας αθηρωματικών πλακών.
Η αθηροσκλήρωση προκαλείται όταν οξειδώνεται η LDL και αποδεσμεύονται ελεύθερες ρίζες που δημιουργούν κύτταρα που εναποτίθενται στα τοιχώματα των αγγείων. Τα φυτικά αντιοξειδωτικά, όπως οι πολυφαινόλες (κατεχίνες, κουρκουμίνη, ελλαγιταννίνες, ανθοκυανίνες), προστατεύουν την LDL από την οξείδωση, εξουδετερώνοντας τις ελεύθερες ρίζες και μειώνοντας την αθηρογόνο δράση της. Έρευνες έχουν δείξει ότι η καθημερινή κατανάλωση χυμού ροδιού (240 ml) για 8–12 εβδομάδες μπορεί να μειώσει τα επίπεδα της οξειδωμένης LDL και την πρόοδο της δημιουργίας αθηρωματικής πλάκας. Παρόμοια, η κατανάλωση πράσινου τσαγιού (2–3 φλιτζάνια/ημέρα ή εκχυλίσματα) για 12 εβδομάδες έχει συσχετιστεί με μείωση LDL 5–7% και σημαντική βελτίωση αντιοξειδωτικής ικανότητας του οργανισμού. Το εκχύλισμα φύλλων ελιάς έχει δείξει μείωση της LDL(3-5%) και των τριγλυκεριδίων (10–15%), ενώ το ελαιόλαδο πλούσιο σε πολυφαινόλες προστατεύει από την οξείδωση της LDL. Η καθημερινή κατανάλωση περίπου 50 g αποξηραμένων ή ενός φλιτζανιού φρέσκων μύρτιλλων (Vaccinium spp.) για 8 εβδομάδες έχει δείξει μείωση της οξειδωμένης LDL κατά 25–30%, βελτίωση της συνολικής αντιοξειδωτικής ικανότητας του οργανισμού κατά 20% και μείωση της LDL (3–5%).

Οι πικρές ουσίες των αποτοξινωτικών του ήπατος μειώνουν τη χοληστερίνη με την ηπατοπροστατευτική και λιποτροπική τους δράση
Στη βοτανοθεραπεία, η βάση της αντιμετώπισης πολλών προβλημάτων υγείας ξεκινά με την προστασία του ήπατος. Τα κύρια αποτοξινωτικά του ήπατος, όπως το γαϊδουράγκαθο (Silybum marianum), η αγκινάρα (Cynara scolymus) και η πικραλίδα/ ραδίκι (Taraxacum officinale), έχουν ηπατοπροστατευτική και λιποτροπική (λιποδιαλυτική) δράση. Η σιλυμαρίνη του γαϊδουράγκαθου και η κυναρίνη της αγκινάρας έχουν αποδειχθεί ότι προστατεύουν τα ηπατικά κύτταρα, αυξάνουν την παραγωγή και ροή της χολής και μειώνουν τη σύνθεση χοληστερόλης στο ήπαρ. Κλινικές μελέτες με εκχύλισμα αγκινάρας (500–1.000 mg/ημέρα για 6–12 εβδομάδες) δείχνουν μείωση της LDL και της συνολικής χοληστερόλης κατά 4–10%, ενώ η σιλυμαρίνη χρησιμοποιείται ευρέως για την αποτοξίνωση και ανάπλαση του ήπατος, υποστηρίζοντας την ισορροπία των λιπιδίων. Αυτά τα βότανα είναι ιδιαίτερα χρήσιμα σε ασθενείς με λιπώδη διήθηση, ηπατοπάθειες και προδιάθεση για προβλήματα της χοληδόχου κύστης.

Η αντιφλεγμονώδης δράση των βοτάνων βελτιώνει το καρδιομεταβολικό προφίλ
Η χρόνια φλεγμονή συνδέεται με αυξημένη παραγωγή VLDL (λιποπρωτεΐνη πολύ χαμηλής πυκνότητας.) και LDL χοληστερόλης και με την οξείδωση των λιπιδίων. Βότανα όπως το σκόρδο (Allium sativum), το τζίντζερ (Zingiber officinale) και η κανέλα (Cinnamomum verum) έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη χοληστερίνη μέσω της αντιφλεγμονώδους και αντιοξειδωτικής δράσης τους. Κλινικές μελέτες δείχνουν ότι 600–1.200 mg εκχυλίσματος σκόρδου ημερησίως για 8–12 εβδομάδες μειώνουν την LDL κατά 10–15%. Η λήψη 3 g τζίντζερ την ημέρα για 8 εβδομάδες έχει συσχετιστεί με μείωση LDL περίπου 5%, ενώ η κατανάλωση 1–6 g κανέλας ημερησίως για 6–12 εβδομάδες μειώνει την ολική χοληστερόλη κατά 5–7% και τα τριγλυκερίδια έως 30%. Τα αντιφλεγμονώδη βότανα, ενταγμένα σε μια ισορροπημένη διατροφή, συμβάλλουν στη μείωση λιπιδίων και στη βελτίωση του καρδιομεταβολικού προφίλ.

Κάποιες από τις συχνότερες αιτίες δυσφορίας που παρουσιάζονται κατά τους ψυχρότερους μήνες του χρόνου μπορεί να είναι διάφορες λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος. Τα βότανα μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη αλλά και στη θεραπεία ήπιων αλλά και σοβαρότερων αναπνευστικών λοιμώξεων, ακόμα και συνδυαστικά με φαρμακευτική αγωγή όταν αυτή κρίνεται απαραίτητη. Η βοτανοθεραπεία έχει προτάσεις με “ιδιαίτερα” αλλά και με απλά, κοινά βότανα, που συχνά έχουμε στο ντουλάπι της κουζίνας μας για κάθε είδους ενόχληση του αναπνευστικού: τη ρινική συμφόρηση, τα φλέματα, τον πονόλαιμο και τον βήχα, στα αρχικά ή και σε πιο προχωρημένα στάδια.
Σας προτείνω λοιπόν μερικές από τις αγαπημένες μου συνταγές που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για διαφορετικά συμπτώματα. Έχω φτιάξει κάποιους συνδυασμούς που προτιμώ γευστικά, αλλά αν θέλετε μπορείτε να κάνετε όποιους συνδυασμούς προτιμάτε. Τα περισσότερα από τα βότανα που προτείνω είναι βότανα που χρησιμοποιούνται ευρέως στη δυτική βοτανοθεραπεία ή στην παραδοσιακή πρακτική της Ευρώπης και της Ασίας.

Συνταγές Βοτανικών Σκευασμάτων για την αντιμετώπιση λοιμώξεων του Αναπνευστικού
Για λοιμώξεις του άνω και του κάτω αναπνευστικού*

Ρόφημα με μεσογειακά βότανα

Συστατικά: 1 κουτ. σούπας θυμάρι, 1 κουτ. σούπας φασκόμηλο, 2 κουτ. σούπας πεντάνευρο, 2 κουτ. σούπας φύλλα βερμπάσκου, 2 κουτ. σούπας τσουκνίδα, 4 κούπες νερό.

Τρόπος παρασκευής: Προσθέστε τα βότανα σε 2 κούπες καυτό νερό, σκεπάστε για 10 λεπτά, σουρώστε και πιείτε μέσα στην ημέρα

Δράσεις των βοτάνων: αποχρεμπτικά, αντισηπτικά, αντιφλεγμονώδη, τονωτικά και μαλακτικά του βλεννογόνου, αποσυμφορητικά, αντιπυρετικά.

Χειμερινό Ρόφημα (πολύ αγαπητό σε παιδιά)

Συστατικά: 1 κουτ. σούπας ρίζα μολόχας, 1 κουτ. γλυκού εχινάκεια, 1 ξύλο κανέλας ή 1 κουταλιά του γλυκού σκόνη,1 κουτ. σούπας άνθη σαμπούκου, ½ κουτ. γλυκού τζίντζερ, ½ κουτ. γλυκού γλυκόριζα*, φλούδα από 1 πορτοκάλι, 1 λίτρο νερό.

Τρόπος παρασκευής: Σε μια κατσαρόλα με κλειστό καπάκι βράστε για 15-20 λεπτά τη ρίζα μολόχας, την εχινάκεια, την κανέλα, το τζίντζερ και τη γλυκόριζα σε ένα λίτρο νερό. Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία αφαιρέστε από τη φωτιά και προσθέστε τα άνθη σαμπούκου και τη φλούδα πορτοκαλιού. Σκεπάστε για 10 λεπτά, σουρώστε και πιείτε μέσα στην ημέρα.
Αν πρόκειται να δώσετε σε παιδιά, μπορείτε να χρειαστεί να αφαιρέσετε το τζίντζερ (αν είναι πολύ πικάντικο). Η γλυκόριζα και η ρίζα μολόχας είναι από μόνα τους γλυκά, οπότε δεν είναι απαραίτητη η προσθήκη γλυκαντικής ουσίας.
Προαιρετικά μπορείτε να προσθέσετε 1 κουτ. γλυκού κουρκουμά ή/και 3 γαρύφαλλα στο αρχικό στάδιο όταν βράζετε τα βότανα.
Δράσεις των βοτάνων: αποχρεμπτικά, αντισηπτικά, αντιικά, αντιφλεγμονώδη, τονωτικά και μαλακτικά του βλεννογόνου, αποσυμφορητικά, αντιπυρετικά, τονωτικά του ανοσοποιητικού.

*η γλυκόριζα αντενδείκνυται για όσους έχουν υπέρταση

Ρόφημα με ινούλα (Inula helenium)

Συστατικά: 1 κουτ. γλυκού ρίζα ινούλας, 1 λίτρο νερό
Τρόπος παρασκευής: Αφήστε για 4-8 ώρες ή αποβραδίς την ινούλα στο νερό. Βράστε για  15 λεπτά με κλειστό καπάκι. Σουρώνετε την ινούλα μετά το βράσιμο, όταν είστε έτοιμη να την πιείτε. Πίνεται καλύτερα καυτή.
Προτείνω την ινούλα μόνη της επειδή πέρα από τις πολλαπλές τις δράσεις έχει και έντονη, μοναδική γεύση.
Δράσεις της ινούλας: αποχρεμπτικό, αντισηπτικό, αντιφλεγμονώδες του βλεννογόνου, αποσυμφορητικό, τονωτικό του ανοσοποιητικού, λεμφαγωγό, αντιπυρετικό.

⭐ H ινούλα θεωρείτο πανάκεια για το αναπνευστικό σύστημα στην αρχαία Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη κατά τον μεσαίωνα.

Ιγμορίτιδα/ Ρινική Συμφόρηση
Πλύσεις με αφέψημα φύλλων δάφνης
Συστατικά: 5 φύλλα δάφνης, 3-4 κούπες νερό (κατά προτίμηση φυσιολογικό ορό)
Τρόπος παρασκευής: βράστε τη δάφνη σε μια κατσαρόλα με κλειστό καπάκι στο νερό, για 20 λεπτά τουλάχιστον (αν εξατμιστεί περισσότερο από μια κούπα νερό, προσθέστε όσο νερό χρειάζεται ώστε να μείνουν 2-3 κούπες). Αφήστε να κρυώσει μέχρι να γίνει χλιαρό και κάνετε ρινικές πλύσεις με το νερό μιας κούπας 2-4 φορές τη μέρα.
Μπορείτε να φτιάξετε πιο ισχυρό αφέψημα με τη διπλή ποσότητα φύλλων και να το διατηρήσετε στο ψυγείο για μέχρι 3 μέρες. Όταν πρόκειται να το χρησιμοποιήσετε μπορείτε να το αραιώνετε με λίγο καυτό νερό, ώστε να φτάσει στην επιθυμητή θερμοκρασία για να το χρησιμοποιήσετε. Μπορείτε να κάνετε πλύσεις και με το μείγμα σε θερμοκρασία δωματίου.
Επιπλέον: Το ίδιο μείγμα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να κάνετε γαργάρες και να ανακουφιστείτε από τον πονόλαιμο και τα φλεματα στην αμυγδαλίτιδα, τη φαρυγγίτιδα και τη λαρυγγίτιδα
Δράσεις της δάφνης (εξωτερικά): αντισηπτικό, αντιβακτηριακό, αντιφλεγμονώδες, επουλωτικό, στυπτικό (ξηραντικό), θερμαντικό.

Λοιμώξεις του κάτω αναπνευστικού

Σκορδόμελο με πιπέρι
Η συνταγή συνδυάζει δύο αρχαίες συνταγές. Οι αρχαίοι Έλληνες συνδύαζαν μέλι με σκόρδο για τα προβλήματα του αναπνευστικού και οι Ρωμαίοι πιπέρι με μέλι
Συστατικά: 1 κεφάλι σκόρδο, πολτοποιημένο, 1 κουτ. γλυκού μαύρο πιπέρι, 5 κουτ. σούπας μέλι.
Τρόπος παρασκευής: Αναμειγνύετε το πιπέρι με το σκόρδο και τα καλύπτετε με το μέλι. Κρατάτε το μείγμα σε ένα κλειστό βάζο για τουλάχιστον μισή μέρα, αναμιγνύετε όλα τα υλικά μαζί και χρησιμοποιείτε μερικές κουταλιές του γλυκού την ημέρα σκέτο, σε ψωμί ή σε ζεστό νερό.
Αν σας φαίνεται πολύ καυτερό το μείγμα, δοκιμάστε σκέτο το σκορδόμελο. Όσο περισσέψει μπορείτε να το διατηρήσετε στο ψυγείο για λίγο καιρό και να το προσθέσετε σε dressing για σαλάτες ή στο φαγητό.
Δράσεις του σκόρδου: αντιμικροβιακό, αντιικό (ειδικά κατά της γρίπης),  ισχυρό αποχρεμπτικό, στυπτικό (ξηραντικό), θερμαντικό,  αντιπυρετικό.
Δράσεις του πιπεριού: τονωτικό της κυκλοφορίας, αντιμικροβιακό, αποχρεμπτικό, αντιφλεγμονώδες.
Έμπλαστρο σιναπιού
Το έμπλαστρο από σινάπι είναι μια παραδοσιακή μέθοδος με μακρά ιστορία που μπορεί να προσφέρει ανακούφιση από τη συμφόρηση του αναπνευστικού, και που ιστορικά έχει βοηθήσει πολλούς ανθρώπους να επιβιώσουν από σοβαρές αναπνευστικές λοιμώξεις. Η χρήση του χρειάζεται προσοχή επειδή μπορεί ερεθίσει το δέρμα.
Υλικά: 2 κουταλιές της σούπας σκόνη σιναπιού (μαύρο ή λευκό σινάπι), 4 κουταλιές της σούπας αλεύρι (για να μειώσει την ένταση της θερμότητας του σιναπιού), Ζεστό νερό (όχι καυτό), Λεπτό βαμβακερό πανί ή γάζα.

Τρόπος Παρασκευής:
Ανάμειξη συστατικών: Σε ένα μπολ, αναμιγνύετε τη σκόνη σιναπιού και το αλεύρι. Ανακατεύετε προσθέτοντας ζεστό νερό μέχρι να σχηματιστεί μια παχύρρευστη πάστα.
Ετοιμασία του επιθέματος: Απλώνετε την πάστα πάνω σε ένα βαμβακερό ύφασμα ή γάζα. Καλύπτετε την πάστα με ένα δεύτερο στρώμα υφάσματος για να αποφευχθεί η άμεση επαφή με το δέρμα. (μπορείτε να προσθέσετε επιπλέον κομμάτια υφάσματος)
Εφαρμογή: Τοποθετείτε το έμπλαστρο πάνω στο στήθος ή/και την πλάτη για 10-15 λεπτά, παρατηρώντας την περιοχή για τυχόν ερεθισμούς. Αν αισθανθείτε έντονο κάψιμο ή ερεθισμό, αφαιρέστε αμέσως το έμπλαστρο και ξεπλύνετε την περιοχή με χλιαρό νερό.
Προφυλάξεις: Μην αφήσετε το έμπλαστρο για πολλή ώρα γιατί μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς ή φουσκάλες. Μην το χρησιμοποιήσετε σε ευαίσθητες περιοχές ή σε ανοιχτές πληγές. Συνιστάται δοκιμή σε μικρή περιοχή του δέρματος πριν την κανονική εφαρμογή, ειδικά σε άτομα με ευαίσθητο δέρμα.
Δράσεις του Σιναπιού: τονωτικό της κυκλοφορίας, αντιμικροβιακό, αποχρεμπτικό,  βρογχοδιασταλτικό, αντιφλεγμονώδες, θερμαντικό.
Οι παραπάνω συνταγές είναι προτάσεις για δοσολογίες ενηλίκων, όχι βρεφών ή παιδιών.
Αν κάποιο βότανο αντενδείκνυται για εσάς, μην το πάρετε. Μπορείτε να το αφαιρέσετε από τη συνταγή ή να το αντικαταστήσετε με κάποιο άλλο που να σας ταιριάζει.
Οι συνταγές δεν προτείνονται ως αντικατάσταση ιατρικής αγωγής.
Σε περίπτωση εγκυμοσύνης ή σοβαρών προβλημάτων υγείας, συμβουλευτείτε ειδικό βοτανοθεραπευτή ή επαγγελματία υγείας.

*Λοιμώξεις του άνω αναπνευστικού θεωρούνται ιώσεις και μικροβιακές λοιμώξεις που προκαλούν ρινική συμφόρηση, ιγμορίτιδα, αμυγδαλίτιδα, φαρυγγίτιδα, λαρυγγίτιδα.
Λοιμώξεις του κάτω αναπνευστικού είναι οι ιώσεις και μικροβιακές λοιμώξεις που μπορεί να προκαλέσουν βρογχίτιδα, πνευμονία, βρογχοπνευμονία και γενικότερα παθήσεις που προσβάλλουν τους βρόγχους και τα πνευμόνια. Η γρίπη, ο Covid, η φυματίωση και ο κοκκύτης θεωρούνται λοιμώξεις που προσβάλλουν κυρίως το κατώτερο αναπνευστικό.

Η Κωνσταντίνα Λίτσα σπούδασε Βοτανοθεραπεία στη Σχολή Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Napier στο Εδιμβούργο,στη Σκωτία. Έπειτα έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη "Συμβουλευτική Ψυχολογία στη Δημόσια Υγεία" και εκπαιδεύτηκε στη Συμβουλευτική (Solution Focused Counseling και Προσωποκεντρική Συμβουλευτική). Από το 2007 εργάστηκε ως Φυτοθεραπεύτρια στη Βρετανία, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και σε κοινοτικά προγράμματα σχεδιασμένα για ευάλωτες ομάδες, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Για 3 χρόνια ήταν μέλος της ομάδας Αγωγής Υγείας του Δήμου του Εδιμβούργου, όπου εργαζόταν με εφήβους σε Γυμνάσια και έλαβε μέρος σε Βρετανικά προγράμματα εκπαίδευσης που αφορούσαν στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και περιβαλλοντολογικής συνείδησης σε σχολεία. Συμμετείχε για 7 χρόνια στην ομάδα Herbal Scotland, όπου προσέφερε Πρώτες Βοήθειες με Βότανα σε Διεθνή Φεστιβάλ. Από τον Αύγουστο του 2011, ζει στην Ελλάδα, όπου εργάζεται ως Βοτανοθεραπεύτρια και προωθεί τις αρχές της Αειφόρου Καλλιέργειας (Permaculture).Έχει συνεργαστεί με πολλές τοπικές ομάδες και παραδίδει σεμινάρια αυτάρκειας και πρακτικά εργαστήρια με στόχο την εκπαίδευση για την αυτοδιαχείριση της υγείας και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση. 

Στη δυτική βοτανοθεραπεία πολλά γυναικολογικά προβλήματα θεωρείται ότι σχετίζονται με ορμονική ανισορροπία. Τέτοια προβλήματα μπορεί να είναι οι διαταραχές περιόδου, η αμηνόρροια ή δυσμηνόρροια, το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο και τα σχετικά συμπτώματα όπως οι πόνοι περιόδου, η υπερένταση, το άγχος, οι ημικρανίες, οι αϋπνίες και οι διαταραχές της διάθεσης. Επίσης επιπλοκές που ίσως εμφανίζονται στην αρχή ή και στα τελικά στάδια της εποχής της γονιμότητας, δηλαδή στην εφηβεία και τελικά στην κλιμακτήριο και στην εμμηνόπαυση. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να είναι από ήπια έως πιο έντονα και να επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής μιας γυναίκας. Προβλήματα, όπως η υπογονιμότητα, οι πολυκυστικές ωοθήκες, τα ινομυώματα, η ενδομητρίωση και οι ορμονοεξαρτώμενοι όγκοι επίσης σχετίζονται με ορμονική ανισορροπία, δηλαδή με την υπερβολή ή την έλλειψη κάποιων ορμονών.

Για την εξισορρόπηση των ορμονών αρχικά χρησιμοποιούνται βότανα που συμβάλλουν στην αποτοξίνωση του οργανισμού. Τα λεμφαγωγά βότανα, δηλαδή αυτά που ενεργοποιούν την κυκλοφορία της λέμφου, θεωρούνται από τα σημαντικότερα στην αντιμετώπιση ορμονικών προβλημάτων, επειδή η λέμφος μεταφέρει και ορμόνες. Αντίστοιχα, βότανα αποτοξινωτικά του ήπατος βοηθούν το ήπαρ να αποβάλλει την περίσσεια οιστρογόνων. Αποτοξινωτικά του ήπατος θεωρούνται το ραδίκι (Taraxacum officinale) και η αγκινάρα (Cynara scolymus), ενώ λεμφαγωγά θεωρούνται η κολλιτσίδα (Galium aparine), το κόκκινο τριφύλλι (Trifolium pratense), το τσιμένι (Trigonella foenum-graecum) και η καλέντουλα (Calendula officinalis).

Γενικότερα, η προσέγγιση της βοτανοθεραπείας είναι ότι προσπαθούμε να ισορροπήσουμε τις ορμόνες μέσω της αποτοξίνωσης, μέσω της διαχείρισης του στρες, μέσω του κατάλληλου πλάνου διατροφής και με ρυθμιστικά ορμονών.

Ας διευκρινιστεί ότι ο όρος ρυθμιστικά ορμονών προκύπτει κυρίως από το αποτέλεσμα που προκαλούν και την ανακούφιση των συμπτωμάτων μετά τη λήψη τους σε θεραπευτικές δόσεις και για αρκετό χρονικό διάστημα. Οι ακριβείς μηχανισμοί που επιδρούν στις γυναικείες ορμόνες μπορεί να είναι πολύπλοκοι. Τα βότανα που περιέχουν φυτοοιστρογόνα, θεωρούνται τα σημαντικότερα ρυθμιστικά ορμονών. Ο κυριότερος μηχανισμός δράσης τους είναι ότι θηλυκώνουν στους υποδοχείς οιστρογόνων και λειτουργούν ως ασθενέστεροι ανταγωνιστές. Αυτό σημαίνει ότι δεν επιτρέπουν περαιτέρω πρόσληψη οιστρογόνων όταν υπάρχει περίσσεια και ότι καλύπτουν την έλλειψη όταν δεν υπάρχουν αρκετά. Ωστόσο δεν φαίνεται να αλλάζουν τις συγκεντρώσεις οιστρογόνων και προγεστερόνης άμεσα στο αίμα και η δράση τους είναι πολύ ηπιότερη από αυτή των ορμονών που παράγονται στο σώμα ή σε βιοχημικά εργαστήρια.

Ας δούμε πώς χρησιμεύουν κάποια από τα πιο γνωστά ρυθμιστικά ορμονών για το γυναικολογικό σύστημα.
 

Ακταία- Black cohosh (Actaea/Cimicifuga racemosa)

Γυναικολογικές χρήσεις στη βοτανοθεραπεία: Χρησιμοποιείται ως σπασμολυτικό, εμμηναγωγό, χαλαρωτικό, αντιφλεγμονώδες, και παυσίπονο για συμπτώματα της κλιμακτηρίου (εξάψεις, οστεοπόρωση, άγχος, διαταραχές διάθεσης), τη δυσμηνόρροια (πόνοι περιόδου), την αμηνόρροια, τη φλεγμονώδη νόσο της πυέλου, το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο, τους σπασμούς της μήτρας, τα ινομυώματα και ως βοήθημα στον τοκετό.

Πώς λειτουργεί: Ρυθμίζει τη σεροτονίνη και ανακουφίζει από το στρες. Mέσω της αντιοξειδωτικής και αντιφλεγμονώδους δράσης του επιδρά στο νευρικό, στο μυοσκελετικό αλλά και στο γυναικολογικό σύστημα. Τα φυτοοιστρογόνα που περιέχει λειτουργούν ως ρυθμιστικά ορμονών και ταιριάζουν σε ένα συγκεκριμένο είδος υποδοχέα, επιδρώντας μόνο στα κόκαλα και στον εγκέφαλο, αλλά όχι στο στήθος και στη μήτρα, που σημαίνει ότι δε φαίνεται να προκαλεί ορμονοεξαρτώμενους όγκους ή άλλες αντίστοιχες επιπλοκές.

Προφυλάξεις: Παρότι θεωρείται αρκετά ασφαλές βότανο προτείνεται να μη λαμβάνεται στο πρώτο τρίμηνο εγκυμοσύνης, ούτε παράλληλα με φάρμακα που περιέχουν προγεστερόνη ή οιστρογόνα, ούτε από γυναίκες που έχουν ορμονοεξαρτώμενους όγκους ή λαμβάνουν θεραπεία για την αντιμετώπισή τους χωρίς την έγκριση του/της ιατρού τους. Καλύτερα να μη λαμβάνεται για διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών συνεχόμενα σε θεραπευτική δόση, χωρίς παρακολούθηση.

Λυγαριά (Vitex agnus-castus)

Γυναικολογικές χρήσεις στη βοτανοθεραπεία: Χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου, των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, την αμηνόρροια, την έντονη αιμορραγία της μήτρας (μηνορραγία), την υπογονιμότητα, τις πολυκυστικές ωοθήκες και την ακμή που σχετίζεται με τις ορμόνες. Γενικότερα ανακουφίζει από τα συμπτώματα της έλλειψης προγεστερόνης, που είναι απαραίτητη για τη γυναικεία γονιμότητα ή την υπερβολή οιστρογόνων, που σχετίζεται με την έλλειψη ερωτικής διάθεσης και από τα συμπτώματα του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου και της εμμηνόπαυσης. Έχει χρησιμοποιηθεί για την παύση της παραγωγής γάλακτος στο θηλασμό και ενισχύει τη γονιμότητα

Πώς λειτουργεί: Ρυθμίζει τις ορμόνες μέσω της επίδρασης που έχει στον υποθάλαμο και στην υπόφυση, που συντονίζουν το ενδοκρινικό σύστημα. Αναστέλλει την υπερπαραγωγή της προλακτίνης, μιας ορμόνης που χρησιμεύει στην παραγωγή γάλακτος αλλά η οποία σε υπερβολή μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα και να αυξήσει τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως τις εξάψεις, την ξηρότητα του κόλπου και την οστεοπενία. Επίσης μειώνει την ωοθυλακιοτρόπο ορμόνη (FSH) και αυξάνει την ωχρινοτρόπο ορμόνη (LH), μειώνοντας έτσι την παραγωγή οιστρογόνων και τεστοστερόνης και αυξάνοντας την παραγωγή προγεστερόνης. 

Προφυλάξεις: Να μη λαμβάνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού. Οι μεγάλες δόσεις (20 φορές μεγαλύτερες της προτεινόμενης δοσολογίας) μπορεί να δημιουργήσουν επιπλοκές στη λειτουργία της υπόφυσης, των επινεφριδίων και της μήτρας. Συνεπώς χρειάζεται να λαμβάνεται στις προτεινόμενες δοσολογίες και να διακόπτεται η χρήση αν τυχόν παρουσιαστούν παρενέργειες, όπως πονοκέφαλοι, ναυτία, στομαχικές διαταραχές και υπερένταση.

Μαυροκούκι (Nigella sativa)

Γυναικολογικές χρήσεις στη βοτανοθεραπεία: Έχει χρησιμοποιηθεί κυρίως για την αντιμετώπιση της αμηνόρροιας, της δυσμηνόρροιας και της γυναικείας υπογονιμότητας. Έχει γίνει γνωστό ως τονωτικό του νευρικού συστήματος, ρυθμιστικό των ορμονών και του σακχάρου. Έχει επίσης, αντικαρκινική, ηπατοπροστατευτική και αντιφλεγμονώδη δράση και μειώνει το οίδημα (πρήξιμο).

Πώς λειτουργεί: Έχει αντιοξειδωτική και προστατευτική δράση στους ιστούς και σε ειδικά κύτταρα του ενδοκρινικού συστήματος, χρησιμεύοντας πιθανώς στην αντιμετώπιση προβλημάτων του θυρεοειδούς αλλά και των αναπαραγωγικών ορμονών για τα δύο φύλλα. Φαίνεται να ενισχύει τη στεροειδογένεση, τη διαδικασία της δημιουργίας στεροειδών ορμονών δηλαδή ανδρογόνων, προγεστερόνης, οιστρογόνων, κορτιζόνης και αλδοστερόνης, που είναι απαραίτητες για την ομαλή λειτουργία και ανάπτυξη των ωοθηκών, των όρχεων, των επινεφριδίων και του πλακούντα. Το έλαιο επιδεικνύει οιστρογονική δράση και ίσως αυτός να είναι ο λόγος που χρησιμεύει ως τονωτικό της λίμπιντο και της γονιμότητας για τις γυναίκες.

Προφυλάξεις: Η μακροπρόθεσμη χρήση του ελαίου σε μεγάλες δόσεις υπάρχει πιθανότητα να επηρεάσει τη γονιμότητα στους άντρες. Να μη λαμβάνεται σε μεγάλες δόσεις κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Προτείνεται προσοχή όταν λαμβάνεται με αντιπηκτική αγωγή, λόγω της αντιπηκτικής του δράσης.

Ασγουαγκάντα Ashwagandha (Withania somnifera)

Γυναικολογικές χρήσεις στη βοτανοθεραπεία: Λειτουργεί κυρίως ως προσαρμογόνο, βοηθά δηλαδή ολόκληρο τον οργανισμό να ανταπεξέλθει στο στρες. Ειδικά για το γυναικολογικό σύστημα χρησιμοποιείται για την υπογονιμότητα και ανακουφίζει από συμπτώματα που σχετίζονται με το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο και την εμμηνόπαυση. Τονώνει τη λίμπιντο, μειώνει την όρεξη, ειδικά για υδατάνθρακες, και ανακουφίζει από την αϋπνία, το άγχος και την ευερεθιστότητα, τις εξάψεις, την ξηρότητα του κόλπου, την τριχόπτωση, τη σωματική και τη νοητική εξάντληση. Χρησιμοποιείται ως ρυθμιστικό του κύκλου περιόδου στην ενδομητρίωση και στις πολυκυστικές ωοθήκες.

Πώς λειτουργεί: Φαίνεται πως κατά την εμμηνόπαυση βοηθά στη διατήρηση των οιστρογόνων και τη μείωση της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH), δηλαδή καθυστερεί και μειώνει την εμφάνιση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση. Μειώνει τα επίπεδα του σακχάρου και της ινσουλίνης, που επηρεάζει την όρεξη ειδικά για γλυκά. Φαίνεται πως περιορίζει την παραγωγή κορτιζόλης, που παράγεται σε καταστάσεις στρες και η οποία όταν βρίσκεται σε υπερβολή επηρεάζει τον ρυθμό του ύπνου και τα επίπεδα ενέργειας και αναστέλλει την παραγωγή προγεστερόνης, που συμβάλλει στη γονιμότητα. Με αυτόν τον τρόπο ανακουφίζει από το άγχος και τις  έντονες εναλλαγές της διάθεσης.

Προφυλάξεις: Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει ευαισθησία στο στομάχι και δυσπεψία. Να μη λαμβάνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Μάκα (Lepidium meyenii)

Γυναικολογικές χρήσεις στη βοτανοθεραπεία: Χρησιμοποιείται ως γενικότερο τονωτικό ολόκληρου του οργανισμού που επίσης βελτιώνει τη γονιμότητα, τονώνει τη λίμπιντο, ανακουφίζει από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης και τη δυσμηνόρροια. Χρησιμεύει επίσης ως τονωτικό της μήτρας, ρυθμίζει τον κύκλο περιόδου και ανακουφίζει από την εξάντληση, τη χρόνια κόπωση και την κατάθλιψη. Είναι αντιφλεγμονώδες και χρησιμοποιείται για τη μαστίτιδα και τις φλεγμονές του μυοσκελετικού. Χρησιμοποιείται επίσης προληπτικά κατά του καρκίνου του μαστού και άλλων μορφών καρκίνου και έχει ηπατοπροστατευτική δράση.

Πώς λειτουργεί: Ως προσαρμογόνο, έχει γενικευμένη επίδραση στον οργανισμό. Έχει αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις δράσεις στο νευρικό, στο πεπτικό, στο κυκλοφορικό, στο μυοσκελετικό αλλά και στο γυναικολογικό σύστημα. Εξισορροπεί τις ορμόνες επιδρώντας ως προστατευτικό στις διαδικασίες του αναπαραγωγικού άξονα (υποθαλάμου-υπόφυσης-ωοθηκών) και φαίνεται ένα πολλά υποσχόμενο φυτικό φάρμακο για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης. Μεταξύ άλλων αυξάνει τους δείκτες οστικής πυκνότητας στην οστεοπόρωση.

Προφυλάξεις: Δεν υπάρχουν έρευνες που να υποστηρίζουν ότι η χρήση της Μάκα μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες σε θεραπευτική δοσολογία ή στη διατροφή. Προτείνεται ωστόσο να μη λαμβάνεται κατά τη διάρκεια θεραπειών που επηρεάζουν τις ορμόνες (όπως θεραπείες για τον καρκίνο του μαστού ή θεραπεία για τον υποθυρεοειδισμό) λόγω της επίδρασης που μπορεί να έχει στο ενδοκρινικό σύστημα.

Τσουκνίδα (Urtica dioica)

Γυναικολογικές χρήσεις στη βοτανοθεραπεία: Χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση των πολυκυστικών ωοθηκών, της αμηνόρροιας, της δυσμηνόρροιας, της υπογονιμότητας και των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης. Έχει επίσης υπογλυκαιμική δράση και ανακουφίζει από το οίδημα ως διουρητικό.

Πώς λειτουργεί: Περιέχει φυτοοιστρογόνα με ήπια οιστρογονική και αντι-οιστρογονική δράση, που φαίνεται να ενισχύουν το μεταβολισμό των οιστρογόνων, τη διαδικασία δηλαδή της διάσπασης και τελικά αποβολής τους. Ενδέχεται να λειτουργεί προληπτικά κατά ορμονοεξαρτώμενων όγκων και προβλημάτων που προκαλούνται λόγω της υπερβολής οιστρογόνων. Έχει αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση και μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση φλεγμονωδών καταστάσεων που σχετίζονται με ορμονική ανισορροπία, όπως η ενδομητρίωση.

Προφυλάξεις: Μπορεί να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση σε ανθρώπους που έχουν αλλεργία ή ευαισθησία στο φυτό. Προς αποφυγή αυτής της πιθανότητας, καλύτερα να λαμβάνεται αρχικά σε μικρότερες δόσεις.

Η Κωνσταντίνα Λίτσα σπούδασε Βοτανοθεραπεία στη Σχολή Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Napier στο Εδιμβούργο,στη Σκωτία. Έπειτα έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη "Συμβουλευτική Ψυχολογία στη Δημόσια Υγεία" και εκπαιδεύτηκε στη Συμβουλευτική (Solution Focused Counseling και Προσωποκεντρική Συμβουλευτική). Από το 2007 εργάστηκε ως Φυτοθεραπεύτρια στη Βρετανία, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και σε κοινοτικά προγράμματα σχεδιασμένα για ευάλωτες ομάδες, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Για 3 χρόνια ήταν μέλος της ομάδας Αγωγής Υγείας του Δήμου του Εδιμβούργου, όπου εργαζόταν με εφήβους σε Γυμνάσια και έλαβε μέρος σε Βρετανικά προγράμματα εκπαίδευσης που αφορούσαν στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και περιβαλλοντολογικής συνείδησης σε σχολεία. Συμμετείχε για 7 χρόνια στην ομάδα Herbal Scotland, όπου προσέφερε Πρώτες Βοήθειες με Βότανα σε Διεθνή Φεστιβάλ. Από τον Αύγουστο του 2011, ζει στην Ελλάδα, όπου εργάζεται ως Βοτανοθεραπεύτρια και προωθεί τις αρχές της Αειφόρου Καλλιέργειας (Permaculture).Έχει συνεργαστεί με πολλές τοπικές ομάδες και παραδίδει σεμινάρια αυτάρκειας και πρακτικά εργαστήρια με στόχο την εκπαίδευση για την αυτοδιαχείριση της υγείας και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.

Στο άρθρο αυτό θα παρουσιάσουμε μελέτες που δείχνουν πως διάφορα συμπληρώματα διατροφής και βότανα είναι αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση της υπέρτασης.

Συνένζυμο Q10
Μια δοκιμή που περιλάμβανε 109 συμπτωματικούς υπερτασικούς ασθενείς που λάμβαναν συμπλήρωμα CoQ10 (75–360mg/ημέρα) ανέφερε σημαντική μείωση στη μέση συστολική (από 159 σε 147mmHg) και διαστολική (από 94 σε 85mmHg) αρτηριακή πίεση. Μετά από 4,4 μήνες κατά μέσο όρο, το 37% των ασθενών μπόρεσε να διακόψει ένα αντιυπερτασικό φάρμακο, το 11% διέκοψε δύο φάρμακα και το 4% διέκοψε τρία φάρμακα. Μόνο το 3% απαιτούσε την προσθήκη ενός αντιυπερτασικού φαρμάκου και κανένα δεν χρειάστηκε την προσθήκη περισσότερων από ένα φαρμάκων. Είναι σημαντικό ότι το 25% όλων των ασθενών ήταν σε θέση να ελέγξουν την αρτηριακή τους πίεση μόνο με συμπλήρωμα CoQ10 (1). Σε ασθενείς που δίδονταν 60mg/ημέρα CoQ10 για 12 εβδομάδες μειώθηκε η συστολική τους πίεση 18mmHg, κάτι που δείχνει ότι «το CoQ10 μπορεί να προσφέρεται με ασφάλεια σε υπερτασικούς ασθενείς ως μια εναλλακτική θεραπευτική επιλογή» (2). Μια μελέτη σε ασθενείς με υπέρταση και στεφανιαία αρτηριακή νόσο που λάμβαναν 60mg CoQ10 δυο φορές την ημέρα αποκάλυψε ότι «το συνένζυμο Q10 μείωσε την αρτηριακή πίεση πιθανώς μειώνοντας το οξειδωτικό στρες και την απόκριση ινσουλίνης σε ασθενείς που λάμβαναν αντιυπερτασικά φάρμακα» (3). Μια σε βάθος ανασκόπηση εξέτασε τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές που χρησιμοποίησαν συμπληρώματα CoQ10, για τουλάχιστον τρεις εβδομάδες, για τη θεραπεία της πρωτοπαθούς υπέρτασης. Η θεραπεία με CoQ10 είχε ως αποτέλεσμα τη μέση μείωση της συστολικής αρτηριακής πίεσης 11mmHg και τη μέση μείωση της διαστολικής αρτηριακής πίεσης 7mmHg (4). Μια μετα-ανάλυση 12 κλινικών δοκιμών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η συμπλήρωση CoQ10 σε υπερτασικούς ασθενείς μπορεί να μειώσει τη συστολική αρτηριακή πίεση έως και 17mmHg και τη διαστολική αρτηριακή πίεση έως και 10mmHg χωρίς σημαντικές παρενέργειες. Αυτή η μετα-ανάλυση σημείωσε ότι σε πολλές από τις μελέτες που συμπεριλήφθηκαν, οι ασθενείς ήταν σε θέση να διακόψουν τη φαρμακευτική αγωγή (5).

Μαγνήσιο
Σε μια μετα-ανάλυση επτά μελετών στις οποίες συμμετείχαν ασθενείς με συστολική αρτηριακή πίεση άνω των 155mmHg που είχαν λάβει αντιϋπερτασική φαρμακευτική αγωγή για τουλάχιστον έξι μήνες, η λήψη μαγνησίου έδειξε ότι μειώνει σημαντικά την συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση κατά μέσο όρο 18,7mmHg και 10,9mmHg αντίστοιχα (6).
Σε μια κλινική δοκιμή συμμετείχαν 48 ασθενείς με ήπια χωρίς επιπλοκή υπέρταση και τυχαιοποιήθηκαν σε 600mg/ημέρα από του στόματος πιδολικού μαγνησίου και συστάσεις για τρόπο ζωής ή συστάσεις τρόπου ζωής ως ομάδα ελέγχου για 12 εβδομάδες. Οι μέσες συστολικές πιέσεις 24 ωρών μειώθηκαν κατά 5,6±2,7mmHg και οι διαστολικές πιέσεις μειώθηκαν κατά 2,8±1,8mmHg σε σύγκριση με τα άτομα της ομάδας ελέγχου (7).
Σε 82 διαβητικούς υπερτασικούς ενήλικες με τεκμηριωμένη υπομαγνησιαιμία που λάμβαναν καπτοπρίλη (αναστολέας του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης) αλλά όχι διουρητικά, η συμπλήρωση με 2,5 g χλωριούχου μαγνησίου σε διάστημα 4 μηνών μείωσε τη συστολική πίεση κατά 20,4±15,9mmHg σε σύγκριση με 4,7±12,7mmHg με εικονικό φάρμακο. Η παρέμβαση με μαγνήσιο μείωσε τη διαστολική πίεση κατά 8,7±16,3mmHg έναντι 1,2±12,6mmHg στην ομάδα του εικονικού φαρμάκου (8).

Κουερσετίνη
Μια δοκιμή σε 93 υπέρβαρους ή παχύσαρκους ανθρώπους έδειξε ότι 150mg κουερσετίνης ημερησίως για έξι εβδομάδες μείωσε τη συστολική αρτηριακή πίεση κατά 2,6mmHg (9). Σε μια ξεχωριστή τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή, 49 άντρες κατανάλωναν 150mg κουερσετίνης ή εικονικό φάρμακο κάθε μέρα για οκτώ εβδομάδες. Τα άτομα που λάμβαναν κουερσετίνη εμφάνισαν μείωση 5,7mmHg στην 4ωρη μεταγευματική αρτηριακή πίεση, ενώ η αρτηριακή πίεση των αποδεκτών του εικονικού φαρμάκου δεν άλλαξε σημαντικά (10). Μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή του 2015 διαπίστωσε ότι σε υπερτασικούς ασθενείς έξι εβδομάδες θεραπείας με 162mg κουερσετίνης καθημερινά μείωσαν την 24ωρη περιπατητική αρτηριακή πίεση κατά 3,6mmHg σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (11). Άλλες δοκιμές που χρησιμοποίησαν διαφορετικές δόσεις κουερσετίνης και διάρκεια θεραπείας έδειξαν επίσης ότι αυτό το φλαβονοειδές μειώνει αποτελεσματικά την αρτηριακή πίεση (12-13).

Μελατονίνη
Η μη ελεγχόμενη νυχτερινή υπέρταση είναι ένα σοβαρό πρόβλημα. Η αύξηση της αρτηριακής πίεσης τη νύχτα συμβάλλει σε καρδιαγγειακή νόσο και θνησιμότητα και είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σε άτομα με υπνική άπνοια. Σε μία μετα-ανάλυση των δεδομένων από επτά μελέτες, 2-3mg μελατονίνης ελεγχόμενης απελευθέρωσης κατά την κατάκλιση μείωσαν τη νυχτερινή συστολική αρτηριακή πίεση κατά 6mmHg και τη νυχτερινή διαστολική πίεση κατά 3,5mmHg (14).

Ιχθυέλαιο
Μια ανασκόπηση σε 36 διαφορετικές δοκιμές που χρησιμοποίησαν συμπληρώματα ιχθυελαίου για τη θεραπεία της υπέρτασης διαπίστωσε ότι το ιχθυέλαιο μειώνει τόσο τη συστολική όσο και τη διαστολική αρτηριακή πίεση. Η μέση δόση ιχθυελαίου που χρησιμοποιήθηκε σε αυτές τις δοκιμές ήταν 3,7 γραμμάρια ανά ημέρα (15). Μια ανάλυση 70 τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών διαπίστωσε ότι τα συμπληρώματα ιχθυελαίου μείωσαν τόσο την συστολική όσο και τη διαστολική αρτηριακή πίεση, με τα ισχυρότερα αποτελέσματα σε εκείνους με μη θεραπευμένη υπέρταση. Απαιτήθηκαν ποσά άνω των 2000mg για τη μείωση της διαστολικής αρτηριακής πίεσης (16).

Σκόρδο
Δύο ξεχωριστές μετα-αναλύσεις κατέδειξαν σημαντικές επιδράσεις του σκόρδου στη μείωση της αρτηριακής πίεσης σε άτομα με υπέρταση. Η πρώτη μετα-ανάλυση έδειξε μέση μείωση στην υπερτασική υποομάδα κατά 8,4±2,8mmHg για συστολική πίεση και 7,3±1,5mmHg για διαστολική πίεση (17). Στη δεύτερη μετα-ανάλυση για τους υπερτασικούς συμμετέχοντες, οι παρεμβάσεις με σκόρδο μείωσαν τη συστολική πίεση κατά μέσο όρο 16,3mmHg και τη διαστολική πίεση κατά μέσο όρο 9,3mmHg σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (18).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Mol Aspects Med. 1994;15 Suppl:S265-72.
2. South Med J. 2001 Nov;94(11):1112-7.
3. J Hum Hypertens. 1999 Mar;13(3):203-8.
4. Cochrane Database Syst Rev. 2009 Oct 7;(4):CD007435.
5. J Hum Hypertens. 2007 Apr;21(4):297-306.
6. Magnes Res. 2013 Jul-Sep;26(3):93-9.
7. Am J Hypertens. 2009 Oct;22(10):1070-5.
8. J Hum Hypertens. 2009 Apr;23(4):245-51.
9. Br J Nutr. 2009 Oct;102(7):1065-74.
10. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2013 May;23(5):403-9.
11. Br J Nutr. 2015 Oct 28;114(8):1263-77.
12. J Nutr. 2007 Nov;137(11):2405-11.
13. Int J Prev Med. 2013 Jul;4(7):777-85.
14. Vasc Health Risk Manag. 2011;7:577-84.
15. J Hypertens. 2002 Aug;20(8):1493-9.
16. Am J Hypertens. 2014 Jul;27(7):885-96.
17. BMC Cardiovasc Disord. 2008 Jun 16;8:13.
18. Ann Pharmacother. 2008 Dec;42(12):1766-71.

Ο Μάριος Δημόπουλος γεννήθηκε το 1975 στον Πειραιά. Σπούδασε αρχικά φιλολογία με ειδικότητα στη γλωσσολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη συνέχεια λόγω του ενδιαφέροντός του στις φυσικές και εναλλακτικές θεραπείες σπούδασε στο εξωτερικό διατροφολογία και φυσικοπαθητική (naturopathy). Έχει ειδικευθεί στη χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων και εστιάζει την έρευνά του στην πρόληψη των ασθενειών με σωστή διατροφή, με χορήγηση βιταμινών, μετάλλων και αντιοξειδωτικών ουσιών υπό μορφή διατροφικών συμπληρωμάτων και με χορήγηση φαρμακευτικών φυτών και βοτάνων. Είναι καθηγητής διατροφολογίας στη σχολή Natural Health Science (Ελλάδα), όπου διδάσκει για τα διατροφικά συμπληρώματα σε φαρμακοποιούς, διαιτολόγους, διατροφολόγους και εναλλακτικούς θεραπευτές. Ο Μάριος Δημόπουλος έχει γράψει 36 βιβλία για θέματα υγείας. Εδώ το πλήρες βιογραφικό του.