Σύμφωνα με την Ασκληπιακή Ιατρική (Unani Tibb) της σχολής της Κω και των κλασικών Ελλήνων ιατροφιλοσόφων, η ασθένεια είναι μία διαταραχή της φύσας-πνεύμα-ζωτικής δύναμης που διέπει, κυβερνά και θεραπεύει το σώμα. Τι είναι όμως η φύσα-πνεύμα-ζωτική δύναμη;

«Το ανθρώπινο σώμα αλλά και των λοιπών όντων τρέφεται με τρία είδη τροφών: με τα φαγητά, τα ποτά και τα πνεύματα. Το πνεύμα όταν είναι μέσα στο σώμα λέγεται φύσα και όταν είναι έξω από το σώμα λέγεται αέρας» (Ιπποκράτης «Περί Φυσών» παρ.3). (Διαβάστε το προηγούμενο άρθρο του Holistic Life, τεύχος 127). 
Ο Ιπποκράτης με τη φράση του «φύσις νούσων ιητρός», υπονοεί ότι «η φύσις-φύσα είναι η μόνη και πραγματική δύναμη που θεραπεύει» και όχι ο ιατρός, καθώς εκείνος χρειάζεται να είναι απλά ο βοηθός της.
Η ζωτική αυτή δύναμη επειδή είναι λεπτοφυής ενέργεια, έχει την δυνατότητα να κινείται σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ύπαρξης, από το υλικό σώμα, στο συναισθηματικό σώμα και στο πνευματικό σώμα. Σύμφωνα με την Πυθαγορική και Πλατωνική θεωρία της τριμέρειας της ανθρώπινης ύπαρξης και της ψυχής έχουμε:
Α) Το Επιθυμητικό, είναι ταυτισμένο με το σώμα και αφορά τις σωματικές λειτουργίες. Συνδέεται με τις βασικές σωματικές επιθυμίες, (πείνα, δίψα, σεξουαλική έλξη κ.ά.) και τις άλλες σωματικές ανάγκες, καθώς και τα πάθη του σώματος.
Β) Το Θυμοειδές, είναι ταυτισμένο με τις συναισθηματικές λειτουργίες, το θάρρος, την ορμή και την αίσθηση της τιμής. Συνδέεται με τις βασικές συναισθηματικές λειτουργίες, τα πάθη (οργή, ζήλεια, αλαζονεία κ.ά.) και τις επιθυμίες που δημιουργούν αυτά.
Γ) Το Λογιστικό, είναι ταυτισμένο με τις λειτουργίες του νου, την λογική, την διάνοια και την σοφία. Συνδέεται με τις βασικές νοητικές λειτουργίες (μνήμη, γλώσσα, συγκέντρωση, βούληση, κατανόηση κ.ά.).

Σε αυτά τα τρία επίπεδα κατηγοριοποιείται συνολικά η ανθρώπινη ύπαρξη. Τα επίπεδα αυτά συνδέονται μεταξύ τους και αλληλεπιδρούν, καθώς ο οργανισμός αποτελεί μία ολότητα. Το καθένα από αυτά μπορεί να διαιρεθεί και ν’ αναλυθεί σε μικρότερα τμήματα, είτε βαθύτερα είτε πιο εξωτερικά.Έτσι ο οργανισμός μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα κρεμμύδι, όπου οι φλούδες του αποτελούν τα μέρη-επίπεδα, ή όπως η κούκλα ματριόσκα (μπαμπούσκα), όπου η μία κούκλα βρίσκεται διαδοχικά μέσα στην άλλη. Ας δούμε τα τρία αυτά επίπεδα λίγο πιο αναλυτικά:

1^ο επίπεδο - Σωματικό: Το σωματικό επίπεδο (αντιστοιχεί στο επιθυμητικό μέρος της ψυχής), έχει τη δική του διαβάθμιση απ’ τα πιο εξωτερικά μέρη στα πιο εσωτερικά. Ξεκινώντας απ’ το εξωτερικό μέρος του το δέρμα, διαδοχικά προχωράμε στους βλεννογόνους και στη λέμφο, στους ιστούς και στην περιτονία, στο αίμα, στα οστά, στα όργανα και τέλος στο νωτιαίο μυελό και στο νευρικό σύστημα.

2^ο επίπεδο Συναισθηματικό: Το συναισθηματικό επίπεδο (αντιστοιχεί στο θυμοειδές μέρος της ψυχής), έχει κι αυτό τη δική του διαβάθμιση. Στο εξωτερικό μέρος του έχουμε παθολογικά συναισθήματα όπως εύκολος εκνευρισμός και δυσαρέσκεια, μετά διαδοχικά προχωράμε σε άγχος-στρες, σε επιθετικότητα και ζήλεια, μετά σε κατάθλιψη, μετά σε φοβίες και σε μανία και τέλος σε τάσεις αυτοκτονίας.

3^ο επίπεδο Νοητικό: Το νοητικό επίπεδο (αντιστοιχεί στο λογιστικό μέρος της ψυχής) εμφανίζει την δική του παθολογία, όπως αρχικά έλλειψη συγκέντρωσης, μετά διαδοχικά διαταραχή μνήμης, μετά παθήσεις του νευρικού συστήματος (παραισθήσεις και οράματα), σύγχυση ταυτότητας, μετά επιληψία και παράλυση, μετά παθήσεις τύπου Parkinson και Alzheimer και φθάνουμε στο τελευταίο στάδιο στην άνοια.

Το ανθρώπινο σώμα
Η ανθρώπινη οντότητα στην υλική σφαίρα ξεκινά να ζει και να αναπτύσσεται ως ένα είδος κυττάρων μικρού αριθμού, όπου πολλαπλασιάζονται σ’ ένα τεράστιο αριθμό τριών διαφορετικών ειδών κυττάρων, μέσα απ’ την διαδικασία της μίτωσης. Έτσι αναπτύσσεται και δημιουργείται το ανθρώπινο σώμα. Τα κύτταρα αυτά δημιουργούν τρία διαφορετικά επίπεδα: Το εκτόδερμα, το μεσόδερμα και το ενδόδερμα.
Τα επίπεδα αυτά περιπλέκονται μεταξύ τους και το ένα αντανακλά την παθολογία στο άλλο, καθώς το εξώδερμα καταλήγει να σχηματίζει το δέρμα και το νευρικό σύστημα, το μεσόδερμα σχηματίζει τα οστά και τον μυϊκό ιστό και το ενδόδερμα σχηματίζει τους ιστούς των εσωτερικών οργάνων. 
Η ασθένεια ως αίτιο, μπορεί να πλήξει τον οργανισμό και στα τρία επίπεδα της ύπαρξης. Η ευφυής Ζωτική Δύναμη για την προστασία της ανθρώπινης ύπαρξης, θα προσπαθήσει να μεταφέρει την ασθένεια σε όσο πιο εξωτερικά επίπεδα του οργανισμού μπορεί και κυρίως στο σώμα (σωματοποίηση της ασθένειας). Σε όλους μας έχει συμβεί, όταν κάποτε κάποιος μας πρόσβαλλε ή μας επιτέθηκε λεκτικά, σε λίγες ώρες να έχουμε πονοκέφαλο ή στομαχόπονο.
Εκεί στο σώμα θα δοθεί «η μάχη της θεραπείας», με σκοπό να εξαλειφθεί το πρωταρχικό αίτιο, όπου εδώ ήταν η επίθεση σε συναισθηματικό επίπεδο. Όμως όσο πιο βαθιά προς τα στρώματα του οργανισμού κινηθεί η ασθένεια, τόσο πιο έντονη επιδείνωση της υγείας έχουμε.
Για παράδειγμα, δερματοπάθεια όπου μετά από φαρμακευτική θεραπεία εξαφανίζεται, καταλήγει σε κάποιο χρονικό διάστημα να εμφανιστεί ιγμορίτιδα. Εδώ η ασθένεια κινείται από έξω προς τα μέσα, δηλαδή απ’ το δέρμα προς τους βλεννογόνους.

Οι Έλληνες Ασκληπιάδες ιατροφιλόσοφοι, γνωρίζοντας αυτές τις αναλογίες, χρησιμοποιούσαν μεθόδους θεραπείας βοηθώντας την φύσα-ζωτική δύναμη να εξωτερικεύσει την ασθένεια, βοηθώντας την στην διαδικασία της ίασης με τους εξής δύο τρόπους:

Α) Ενισχύοντας τα συμπτώματα (μέθοδος των ομοίων).
Β) Καθαρίζοντας τις υπερβολές, ή συμπληρώνοντας τις ελλείψεις (μέθοδος των αντιθέτων).

Για κανένα λόγο δεν δημιουργούσαν καταστολή των συμπτωμάτων, όπως δηλαδή γίνεται σήμερα απ’ την Αλλοπαθητική Ιατρική:

«Ο πυρετός που προκαλείται από το φλέγμα, άλλοτε δημιουργείται και θεραπεύεται από τα όμοια και άλλοτε από τα αντίθετα αυτών που τον προκάλεσαν… Και με τους δύο αυτούς τρόπους που είναι διαφορετικοί μεταξύ τους, ο άρρωστος γίνεται απολύτως καλά.» (Ιπποκράτης «Περί Τόπων των Κατά Άνθρωπον» παρ. 42)

Επομένως, η ασθένεια (διαταραχή της φύσας-ζωτικής δύναμης) αν αρχικά εμφανιστεί στο εξωτερικό επίπεδο του οργανισμού στο σώμα και μάλιστα στο δέρμα και κατασταλεί, τότε θα κινηθεί σε πιο εσωτερικά επίπεδα του σώματος, απ’ το δέρμα προς τους βλεννογόνους. Αν η καταστολή συνεχιστεί σε ένα ανάλογο χρονικό διάστημα θα εισχωρήσει ακόμη βαθύτερα, σε αίμα, οστά και όργανα, όπου μπορεί να φθάσει ακόμη και στο νευρικό σύστημα.
Ταυτόχρονα το συναισθηματικό σώμα θα υποστεί παθολογικά συμπτώματα και αν αυτή η πορεία συνεχιστεί θα βλαφτεί και το νοητικό σώμα, με τα αντίστοιχα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν. Αυτή είναι η πορεία προς την ασθένεια, την πρόωρη γήρανση και στον θάνατο, καθώς η σύγχρονη επιστήμη εξακολουθεί να αγνοεί τις γνώσεις της Ασκληπιακής Ιατρικής και την Ελληνική Φιλοσοφία.

Σύμφωνα με την Ελληνική Ιατρική τέχνη, το ανθρώπινο σώμα κυβερνάται, διευθύνεται και αυτοθεραπεύεται, από μία εγγενή ενεργειακή δύναμη, που είναι κομμάτι της ψυχής και κατονομάζεται ως Φύσα κατά τον Ιπποκράτη, Πνεύμα κατά τον Γαληνό, ή Ζωτική Δύναμη. Στο φιλοσοφικό σύστημα της Yoga η δύναμη αυτή ονομάζεται Prana, ενώ στην Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική, Qi.

Αναφέρει ο Ιπποκράτης γι' αυτή τη δύναμη:
«Το ανθρώπινο σώμα αλλά και των λοιπών όντων τρέφεται με τρία είδη τροφών: με τα φαγητά, τα ποτά και τα πνεύματα. Το πνεύμα όταν είναι μέσα στο σώμα λέγεται φύσα και όταν είναι έξω από το σώμα λέγεται αέρας.» (Ιπποκράτης «Περί Φυσών» παρ.3).

Εδώ ο Ιπποκράτης μας εξηγεί ότι το πνεύμα-φύσα ή ενέργεια είναι μία βασική τροφή για τους ανθρώπους.
Επίσης, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η λέξη «Φύσις» όπως την εννοούσαν οι πρόγονοί μας δεν σχετίζεται με την σύγχρονη έννοια, καθώς σήμερα Φύση σημαίνει αόριστα το περιβάλλον και τα όντα του.
Τότε η λέξη «Φύσις» είχε την έννοια της ενέργειας που ρέει μέσα στο περιβάλλον και όχι το ίδιο το περιβάλλον. Αυτό που σήμερα οι επιστήμονες κατέληξαν να ονομάζουν ως «σκοτεινή ενέργεια» και «σκοτεινή ύλη».
Επομένως, όπως λέει ο Ιπποκράτης, η Φύσα-ενέργεια του περιβάλλοντος είναι η τροφή αυτή η οποία εισέρχεται συνεχώς μέσα μας μέσω της αναπνοής και η οποία ενισχύει και αναζωογονεί την ήδη υπάρχουσα ενεργειακή μας υπόσταση.
Η ευφυής αυτή και βαθιά κατανόηση της πραγματικότητας απ’ τους Ασκληπιάδες ιατροφιλοσόφους, υιοθετήθηκε κατά τον Μεσαίωνα, απ' τους Αλχημιστές και τους φιλοσόφους Βιταλιστές, οι οποίοι προσπάθησαν να ερμηνεύσουν την ζωή μέσα από την έννοια αυτή.

Ο όρος που προέρχεται εκ της Λατινικής λέξης «vita»=ζωή, είναι μια φιλοσοφική θεωρία που υιοθετήθηκε απ' τις νεώτερες Εναλλακτικές θεραπείες, η οποία υποστηρίζει την ύπαρξη μιας ζωτικής αρχής ή Ζωτικής Δύναμης, ένα είδος ενεργειακής νοημοσύνης της «vis vitalis», η οποία ζωογονεί, δημιουργεί, κατευθύνει και μπορεί να θεραπεύσει μέσω των ζωτικών λειτουργιών, όλα τα έμβια όντα και τους ζώντες οργανισμούς.
Σ’ αυτή την φιλοσοφική θεώρηση του Βιταλισμού ανήκουν όλες οι παραδοσιακές εναλλακτικές φυσικές θεραπείες (η Φυσικοπαθητική, η Αγιουρβέδα, η Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική, η Ομοιοπαθητική, η Χειροπρακτική κ.ά.).
Η διορατικότητα του Ιπποκράτη, τον οδήγησε να ενοποιήσει την άποψη των προκατόχων του φιλοσόφων, ότι ο άνθρωπος είναι μια ψυχοσωματική ολότητα, ένα εν δυνάμει βιοενεργειακό ον. Κι αυτή η έννοια της Ζωτικής Δύναμης, προϋποθέτει την ύπαρξη της ψυχής, καθώς η ίδια αποτελεί μία ιδιότητά της.
Αυτό το κενό γνώσης και μνήμης, έχει δημιουργηθεί απ’ την σύγχρονη "επιστήμη" και την δυτική Ιατρική, οι οποίες μιλούν για έναν κόσμο αποκλειστικά βιοχημικό, υλιστικό και μηχανιστικό, με αποτέλεσμα οι ίδιοι και όλοι σχεδόν οι άνθρωποι, να μην γνωρίζουν την αληθινή Φύση τους.
Κι ενώ η κύρια ανθρώπινη υπόστασή μας είναι η πνευματική, ο σημερινός άνθρωπος είναι ταυτισμένος με τα ενδύματα της ψυχής του, δηλαδή το σώμα, τα συναισθήματά του και τον κατώτερο νου του. Έχει δηλαδή ξεχάσει την πραγματική του φύση, τον αθάνατο ανώτερό του Εαυτό.
Στην σύγχρονη εποχή μας αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον φόβο του θανάτου, όπου συνυπάρχει η εξαφάνιση και ο μηδενισμός της ανθρώπινης ύπαρξης. Η λανθασμένη αυτή αντίληψη οδηγεί τον άνθρωπο στην μελαγχολία, την απελπισία και τον αυτομηδενισμό του, με αποτέλεσμα την αρρώστια, την γήρανση και τον θάνατο.

Η σύγχρονη Ιατρική έχει αποκλείσει τελείως αυτή τη γνώση, γι' αυτό βρίσκεται και σε ένα τέτοιο βαθύ αδιέξοδο. Ας δούμε όμως τι λέει ο ίδιος Ιπποκράτης για την ύπαρξη της ψυχής, την ενέργειά της και την λειτουργία της:
«Όταν το σώμα βρίσκεται σε εγρήγορση, η ψυχή δεν ανήκει στον εαυτό της, αλλά είναι κατανεμημένη σε όλα τα μέρη του σώματος όπου τα υπηρετεί για να λειτουργούν, την ακοή, την όραση, την αφή, ακόμη στην οδοιπορία και σε όλες τις λοιπές ενέργειες του σώματος. Σ' αυτή την περίπτωση η ψυχή δεν ασχολείται με τον εαυτό της. Όταν όμως το σώμα ηρεμήσει (κοιμηθεί), η ψυχή κινείται και συρόμενη εξέρχεται απ' τα μέρη του σώματος, διοικεί τον δικό της οίκο και επιτελεί μόνη της όλες τις πράξεις του σώματος. Όποιος λοιπόν γνωρίζει να τα κρίνει αυτά σωστά, τότε κατέχει μεγάλο μέρος της σοφίας...» (Ιπποκράτης "Περί Διαίτης Α', παρ. 28).

Επομένως, για τον μέγιστο εκείνο ιατροφιλόσοφο, που όλοι οι σύγχρονοι δυτικοί γιατροί ορκίζονται στο όνομά του, κατέχει μέρος της σοφίας όποιος όχι μόνο γνωρίζει για την ύπαρξη της ψυχής, αλλά μπορεί να κρίνει τις λειτουργίες της σωστά.
Στην Unani Tibb (Ιατρική των Ιώνων-Ελλήνων) θεωρούμε ότι αυτή η ενέργεια της ψυχής, διέπει την ικανότητά μας να διατηρούμε ισορροπία στο σώμα μας σε φυσικό, συναισθηματικό και νοητικό επίπεδο. Η ενέργεια είναι άυλη σε κάποιο βαθμό στο ότι δεν μπορούμε να τη δούμε, αλλά ξέρουμε ότι υπάρχει και ότι μπορεί να μετρηθεί με σύγχρονα μηχανήματα. Ήδη εδώ και πολλά χρόνια η μέθοδος φωτογράφησης Kirlian, μας δείχνει την αύρα που εκπέμπουν όλα τα όντα και αποτελεί το φως της ψυχής τους.
Η Ζωτική Δύναμη ή η αόρατη αυτή ενέργεια, κατευθύνει όλες τις πτυχές της ζωής μας. Προσαρμόζεται στο περιβάλλον, ζωντανεύει τη συναισθηματική μας ζωή, παρέχει σκέψεις και δημιουργικότητα και διευκολύνει την πνευματική μας έμπνευση.

Αυτή η ενέργεια η Ζωτική Δύναμη είναι ο βασικός παράγοντας της θεραπείας. «Φύσις, νούσων ιητρός» μας λέει ο Ιπποκράτης, δηλαδή η φύσα ή Ζωτική Δύναμη είναι αυτή που θεραπεύει και όχι ο ιατρός και τα φάρμακα.
Το οποιοδήποτε φάρμακο ή η όποια θεραπεία χρειάζεται να στοχεύει στην ενίσχυση της «Ζωτικής Δύναμης» με σκοπό να την βοηθήσει να επιδιορθώσει την όποια ανισορροπία και όχι να καταστείλει τα συμπτώματα που εκείνη προκαλεί, αυτό δηλαδή που κάνουν τα φάρμακα και οι θεραπείες της δυτικής Ιατρικής.
Ας δούμε τώρα μερικές από τις βασικές ιδέες και αρχές της Ζωτικής Δύναμης, όπως εφαρμόζονται στην Unani Tibb. Υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά μεταξύ ενός ζωντανού και ενός μη ζωντανού σώματος. Ο ζωντανός οργανισμός είναι προικισμένος με αισθήσεις και λειτουργίες και τις δυνάμεις αυτοσυντήρησης και αναπαραγωγής.
Σε υγιή κατάσταση ένα άτομο είναι ήρεμο και γαλήνιο όσον αφορά στις αισθήσεις που νιώθει και τις λειτουργίες που εκτελεί σαν σώμα. Οι καρδιακοί παλμοί, οι πνεύμονες διαστέλλονται και ξεφουσκώνουν, τα έντερα κάνουν περισταλτικές κινήσεις, χωρίς να επηρεάζουν τη συνείδηση. Η διαδικασίας της πέψης, της αφομοίωσης των χυμών, της απέκκρισης, της αιμοποίησης και τόσες άλλες, γίνονται με ένα τέλεια συντονισμένο και μαγικό τρόπο.
Για την ακρίβεια για κάθε ένα δευτερόλεπτο που περνά, 1,5 εκατομμύριο σωματικές λειτουργίες γίνονται τέλεια εκτελεσμένες και συντονισμένες μεταξύ τους, για είμαστε σε υγιή κατάσταση. Πραγματικά ασύλληπτο!
Ποιος είναι λοιπόν αυτός ο παράγων, ο μαέστρος, ο οποίος συντονίζει αυτή την μαγική ορχήστρα που λέγεται σώμα και ανθρώπινος οργανισμός και την κρατά σε Ομοιόσταση; Μα φυσικά η Φύσα, Πνεύμα ή Ζωτική Δύναμη.
Σε περίπτωση ασθένειας τώρα, μόλις αισθανθεί κάποιος την ύπαρξη μίας δυσαρμονίας ή μιας δυσλειτουργίας με κάποιο τρόπο, η σωματική ισορροπία της Ομοιόστασης διαταράσσεται και ο άνθρωπος αρχίζει να υποφέρει, μέσω αλλοιωμένων αισθήσεων και λειτουργιών που ονομάζουμε συμπτώματα.
Αυτή είναι ή προσβολή ενός ασυνήθιστου φυσικού στρες, ή μιας κατάστασης ασθένειας. Η Ζωτική Δύναμη που κυβερνά τον οργανισμό, τώρα καλείται για βοήθεια, καθώς μη φυσιολογικές αισθήσεις, πόνοι, αύξηση της θερμοκρασίας, δυσφορία, εμετός κ.ά. συμπτώματα, εμφανίζονται έτσι ώστε να προειδοποιηθεί ο άνθρωπος την αρρώστια που του έχει προκύψει.

Η διαφορά κατανόησης ενός εναλλακτικού θεραπευτή και ενός δυτικού ιατρού είναι χαοτική. Στην Unani Tibb τα συμπτώματα αυτά τα δημιουργεί η ίδια η Ζωτική Δύναμη, ώστε να δημιουργήσει την λεγόμενη θεραπευτική κρίση. Επομένως ο πυρετός, ο εμετός, η διάρροια, οι πόνοι, το έκζεμα και όποιο άλλο σύμπτωμα, γίνεται για να επανέλθει η Ομοιόσταση.
Η δυτική Ιατρική αντιδρώντας στα συμπτώματα αυτά τα καταστέλλει με κάθε μέσο, φάρμακα, χειρουργείο, ακτίνες κ.ά. Έτσι καταστέλλεται και η Ζωτική Δύναμη. Αντίθετα, στις Εναλλακτικές θεραπείες ο θεραπευτής δεν την καταστέλλει αλλά βοηθά τη Ζωτική Δύναμη, ώστε να επιφέρει βαθιά ίαση και θεραπεία.

Συνοψίζοντας: Η Φύσα, Πνεύμα, ή Ζωτική Δύναμη, είναι η εγγενής θεϊκή ενέργεια της ψυχής μας που κατέχουμε απ' την στιγμή της γέννησής μας, που δρα με απεριόριστη νοημοσύνη και σοφία σε κάθε περίπτωση και μας κρατά σε Ομοιόσταση και Υγεία.

Στο έργο του Διογένη Λαέρτιου «Βίοι Φιλοσόφων», ο παλαιός αυτός Έλληνας ιστορικός και συγγραφέας, μας δίδει τη βιογραφία του κάθε σημαντικού φιλοσόφου, όπου συνοδεύεται από μια περίληψη των φιλοσοφικών αρχών του καθενός εξ’ αυτών.

Στον 3ο τόμο που αναφέρεται στον Πλάτωνα (Γ. 67-80: «Σύνοψη των Πλατωνικών Φιλοσοφικών Θέσεων») αναφέρει για την Ιατρική όπως την ορίζει ο Πλάτων και την διαιρεί σε πέντε βασικούς τομείς κατηγορίες. Αυτές είναι: Η Φαρμακευτική, η Ανατομική, η Διαιτητική, η Διαγνωστική και η Βοηθητική: 

«Η ιατρική διαιρείται σε πέντε είδη που είναι: η φαρμακευτική, η ανατομική, η διαιτητική, η διαγνωστική και η βοηθητική. Η φαρμακευτική γιατρεύει τις ασθένειες με τη χορήγηση φαρμάκων, η ανατομική αποκαθιστά την υγεία με τομές και καυτηριάσεις. Η διαιτητική απαλλάσσει απ’ τις ασθένειες μέσω της κατάλληλης διατροφής και της αλλαγής του τρόπου ζωής, η διαγνωστική με το να αναγνωρίζει τα αίτια που προκαλούν την ασθένεια και η βοηθητική μας απαλλάσσει άμεσα απ’ τον σωματικό και ψυχικό πόνο».

Η τελευταία που αναφέρεται ως "Βοηθητική", σχετίζεται με τους συμβούλους Ψυχικής Υγείας, αυτούς που σήμερα γνωρίζουμε ως Ψυχολόγους ή Ψυχιάτρους. Η μεγάλη διαφορά των τότε ψυχοθεραπευτών με τους τώρα, είναι ότι οι τότε είχαν άλλη θεώρηση για τον άνθρωπο, τον κόσμο και το θείο, καθώς και τη γνώση για την ύπαρξη και την αθανασία της ψυχής, δεδομένα που οι σημερινοί αγνοούν.

Όπως και ο Ιπποκράτης, όλοι οι φιλόσοφοι Ασκληπιάδες ιατροί της εποχής εκείνης, ακολουθούσαν κατά γράμμα την Πλατωνική και Πυθαγορική θέση για την ύπαρξη και την αθανασία της ψυχής. Ο Ιπποκράτης μάλιστα αναφέρει ότι η ψυχή συμμετέχει σε όλες τις λειτουργίες του οργανισμού και υφίσταται τον αντίκτυπο από τις διαταραχές του: 

«Γιατί όταν το σώμα βρίσκεται σε εγρήγορση, η ψυχή δεν ανήκει στον εαυτόν της, αλλά είναι κατανεμημένη σε όλα τα μέρη του σώματος που τα υπηρετεί για να λειτουργούν την ακοή, την όραση, την αφή, ακόμα στην οδοιπορία και σε όλες τις ενέργειες του σώματος. 

Σε αυτή την περίπτωση η ψυχή δεν ασχολείται με τον εαυτόν της. Όταν όμως το σώμα ηρεμήσει (βρίσκεται σε ύπνο) η ψυχή κινείται και συρομένη εξέρχεται από τα μέρη του σώματος διοικεί τον δικό της οίκο και επιτελεί μόνη της όλες τις πράξεις του σώματος…

Όποιος λοιπόν γνωρίζει να τα κρίνει αυτά σωστά, κατέχει μεγάλο μέρος της σοφίας» (Ιπποκράτης «Περί Διαίτης Α΄, παρ. 28»).

Η Διαγνωστική ήταν η μέθοδος εκείνη που θα έφθανε στα βαθύτερα αίτια της ασθένειας, αναδεικνύοντας την χυμική και στοιχειακή Παθολογία του ασθενούς, καθώς και τις συναισθηματικές και νοητικές νόσους.

Οι Έλληνες ιατροί δεν ασκούσαν την ιατρική τους τέχνη όπως οι σύγχρονοι ιατροί, που έχουν το ιατρείο τους κάπου στην πόλη και οι ασθενείς τους επισκέπτονται εκεί. Εκτός απ' τα νοσοκομεία της εποχής όπως τα Ασκληπιεία και τα Αμφιαράεια, που μπορούσε κάποιος να καταφύγει για θεραπεία, οι ιατροί της εποχής του Ιπποκράτη έβλεπαν ασθενείς στα σπίτια τους, καθώς ήταν περιοδεύοντες ιατροί.

Εδώ ξεκινούσε η "Διαγνωστική" μέθοδος που αναφέρει και ο Πλάτων στον Διογένη. Διάλεγαν την πόλη ή το χωριό που επέλεγαν να επισκεφτούν. Αρχικά εξέταζαν λεπτομερώς το κλίμα και την τοποθεσία της πόλης, στη συνέχεια επισκέπτονταν το σπίτι του ασθενή ώστε να δουν πού είναι χτισμένο, τι κλιματικές συνθήκες επικρατούν εκεί, τη θέση που κοιμάται ο πάσχων, αν είναι ανατολικό ή δυτικό.

Μετά από αυτά τα βασικά στοιχεία έπαιρναν το αναλυτικό ιατρικό ιστορικό. Στο ιστορικό ανέλυαν την κάθε λεπτομέρεια για την προσωπική ζωή του πάσχοντος, την διατροφή του, αν ασκούταν ή όχι, τις καθημερινές συνήθειές του, τις καταχρήσεις του, το κοινωνικό περιβάλλον του, τις συναισθηματικές και νοητικές επιβαρύνσεις του και ό,τι άλλο σχετιζόταν με εκείνον.

Βέβαια, η "Διαγνωστική" μέθοδος περιλάμβανε και την προσωπική εξέταση του ασθενούς. Οι μέθοδοι αυτοί ήταν: Η φυσιογνωμική, η ανάλυση της ίριδας, η ανάλυση της γλώσσας, η διάγνωση των σφυγμών, η ανάλυση νυχιών, η ουροσκοπία κ.ά.

Η συνήθης θεραπεία όπως αναφέρει και ο Ιπποκράτης σε όλα σχεδόν τα έργα του, γινόταν αρχικά με την "Διαιτητική", δηλαδή με την καθιέρωση ενός ενάρετου, υγιεινού και φυσικού τρόπου ζωής, προτείνοντας την Δίαιτα = "αιτούμαι δια, ν' αλλάξω τον τρόπο ζωής". Είναι το γνωστό "Ευ ζειν", το οποίο αν και υπήρχαν κάποιες γενικές κατευθύνσεις, ήταν καθαρά προσωπικό για τον καθένα ξεχωριστά.

Ο πάσχων χρειαζόταν ν' αλλάξει τον τρόπο ζωής του, καθώς όσα έπραττε μέχρι εκείνη τη στιγμή τον είχαν φέρει σε αυτό το σημείο. Ο ιατρός θα υποδείκνυε τον ιδανικό τρόπο ζωής για το κάθε περιστατικό, επειδή ο κάθε ασθενής αποτελούσε ξεχωριστή περίπτωση. Αυτό που σήμερα αποκαλούν life couching και καλύπτει μερικώς τις ανάγκες καθοδήγησης των ανθρώπων.

«Αν η θεραπεία των αρρώστων γινόταν από την ιατρική και τους γιατρούς μόνο με τη χρήση καθαρτικών και στυπτικών φαρμάκων, τα επιχειρήματά μου θα ήταν ανίσχυρα. Τώρα όμως βλέπουμε ότι και οι πιο φημισμένοι ιατροί, θεραπεύουν είτε ρυθμίζοντας τον γενικότερο τρόπο ζωής των ασθενών τους με τη δίαιτα, είτε με άλλες φυσικές μεθόδους θεραπείας, πράγματα τα οποία κάποιος αν τα άκουγε θα ισχυριζόταν ότι δεν ανήκουν στην ιατρική τέχνη, είτε ήταν ιατρός, είτε ο πιο ανίδεος και άσχετος.» (Ιπποκράτης «Περί Τέχνης» παρ.6).

Μέσα στην "Διαιτητική" ήταν και η Φυσιοθεραπευτική (θερμά λουτρά, λασπόλουτρα, υδροθεραπεία, ηλιοθεραπεία κ.ά.), δηλαδή θεραπεία μέσω της Φύσης. Η "Φαρμακευτική" μέθοδος που αναφέρει ο Πλάτων ήταν τα φυσικά φάρμακα της εποχής, δηλαδή τα βότανα και πολλές άλλες φυσικές ουσίες, είτε ορυκτής, είτε ζωικής προέλευσης. Ο κατάλογος ήταν και είναι ακόμη τεράστιος.

Επίσης η πτισάνη και το οξύμελο ήταν δύο καθημερινά φυσικά φάρμακα, για οξέα κυρίως αλλά και χρόνια περιστατικά, που φτιάχνονταν από αποφλοιωμένο κριθάρι η πρώτη, και μέλι νερό και ξύδι το δεύτερο.

Η "Ανατομική", δηλαδή αυτό που σήμερα λανθασμένα αποκαλούν όλοι Χειρουργική, ασκούταν σε έσχατες περιπτώσεις. Η Χειρουργική ήταν στην πραγματικότητα η θεραπεία μέσω των χειρισμών των χειρών και όχι μέσω των νυστεριών, δηλαδή πρακτικές όπως η μάλαξη, η χειροπρακτική, η μαγνητοθεραπεία, οι βεντούζες κ.ά.

Η "Ανατομική" ήταν αυτή η μέθοδος που έτεμνε ή καυτηρίαζε τον ασθενή, όταν δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθούν πιο ήπιες μέθοδοι θεραπείας, όταν δηλαδή η ασθένεια πλησίαζε σε ανίατα στάδια.

«Η θεραπευτική τέχνη, απαιτεί να σχηματιστεί μία ιδέα για την αρρώστια, με σκοπό να την βοηθήσει κάποιος για να θεραπευτεί, περισσότερο με φρόνηση παρά με τόλμη και με τρόπο ήπιο παρά βίαιο.» (Ιπποκράτης «Περί Τέχνης», παρ. 11).

Βλέπουμε σε αυτή εδώ την μικρή παρουσίαση της Ασκληπιακής Ελληνικής Ιατρικής τέχνης, μία μικρή εκτίμηση για το εύρος και το σκεπτικό των Ασκληπιάδων ιατρών της εποχής εκείνης και τη διαφορά που υφίσταται σε όλα τα επίπεδα με την σύγχρονη Ιατρική.

Γι’ αυτό και η Ιατρική εκείνη ήταν τέχνη και όχι επιστήμη, διότι η κάθε περίπτωση ασθενούς χρειάζεται ιδιαίτερους χειρισμούς απαιτώντας εξατομικευμένη θεραπεία, καθώς δεν υπήρχαν πρωτόκολλα ούτε τα πακέτα μαζικών θεραπειών που προτείνονται σήμερα…