«Οι τροφές είναι όλες ενός είδους, οι ιδιότητες και οι ποιότητές τους όμως είναι πολλές και διαφορετικές. Οι ιδιότητες και οι ποιότητες της τροφής εξαρτώνται από την υγρότητα και την ξηρότητα, τη ζέστη και το κρύο, που ενυπάρχουν μέσα σε αυτές…» (Ιπποκράτης «Περί Τροφής» παρ.1).
Όπως αναφέρει ο Ιπποκράτης σε πολλά σημεία των έργων του, οι τροφές εκτός από τη σύνθεση των βιοχημικών συστατικών τους, δηλαδή τα μεγάλα θρεπτικά συστατικά (πρωτεΐνες, λίπος, υδατάνθρακες) και τα μικρά (βιταμίνες, μέταλλα, ένζυμα, ιχνοστοιχεία), εμπεριέχουν ποσοστιαία κάποιες άλλες δυνάμεις και ποιότητες, που σχετίζονται με τα τέσσερα στοιχεία (γη, αήρ, ύδωρ, πυρ) και τις τέσσερις ποιότητές τους (ξηρό, κρύο, υγρό, ζεστό). Κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα γεύμα μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει την ζέστη-οξύτητα στο σώμα, ή την υγρασία-φλέγμα, ή την ξηρότητα, ή τον αέρα μέσα στο σώμα.
Στο ήπαρ οι τροφές παράγουν τους Χυμούς, που αυτοί με τη σειρά τους δημιουργούν την «Κακοχυμία» ή την «Ευχυμία» στο σώμα. Η πρώτη σχετίζεται με την ασθένεια και η δεύτερη με την υγεία και την ευρωστία. Αυτό σημαίνει επίσης, αύξηση ή ελάττωση της Παθολογίας ενός ανθρώπου.
Όσο περισσότερη θερμότητα εμπεριέχουν οι τροφές τόσο πιο πολύ ζεσταίνουν το σώμα, αλλά και το αντίθετο, όσο πιο κρύες είναι οι τροφές τόσο πιο πολύ δροσίζουν. Στην Unani Tibb οι τροφές προσαρμόζονται σε μία εξατομικευμένη διατροφή, ανάλογα με τη Φύση της Ιδιοσυστασίας του πάσχοντος και τη Φύση της Παθολογίας του. Επίσης, σχετίζονται με τον τρόπος ζωής του, το επάγγελμά του και την καθημερινότητά του. Οι τροφές χαρακτηρίζονται απ’ τους κλασικούς Έλληνες ιατρούς ως υπακτικές, δυναμωτικές, καθαρκτικές, μαλακτικές, στυπτικές κ.ά. Οι χαρακτηρισμοί αυτοί σχετίζονται με την φύση και τις ιδιότητές τους.
Εδώ ταιριάζει η τόσο γνωστή Ρωμαϊκή και διαχρονική ρήση που όμως δεν την έχει πει ο Ιπποκράτης:, «η τροφή σου, να είναι το φάρμακό σου». Γνωρίζοντας ο θεραπευτής αυτές τις δυνάμεις των τροφών και τα αποτελέσματά τους στο σώμα, τις Ιδιοσυστασίες και την Παθολογία των ανθρώπων και ακολουθώντας των Ιπποκρατικό νόμο «των αντιθέτων δυνάμεων», μπορεί να δώσει κάποια διατροφή που θα ωφελήσει τον πάσχοντα. Εξ ου και η φράση του Ιπποκράτη «ωφελέειν μη βλάπτειν», δηλαδή «ωφέλησε χωρίς να βλάψεις».
Επομένως, κάθε τροφή μπορεί να λειτουργήσει ως φάρμακο εξισορρόπησης και ελάττωσης της Παθολογίας με αποτέλεσμα τη πρόκληση θεραπείας, ή ως προς την επιδείνωση της Παθολογίας με την συσσώρευση υπερβολής κάποιου Χυμού, ή με την Κακοχυμία του, με αποτέλεσμα την ασθένεια.
Ο Ιπποκράτης στο έργο του «Περί Παθών», αναφέρεται στις δυνάμεις και στις ιδιότητες των τροφών. Ξεκινώντας από το ψωμί θεωρεί το σιτάρι (την παλαιά ποικιλία) ως πιο δυναμωτικό από τη βρώμη αλλά λιγότερο υπακτικό, το ψωμί που ψήνεται στον φούρνο περισσότερο θρεπτικό από την σχάρα (παξιμάδια) γιατί καίγεται λιγότερο από την φωτιά, το ψωμί από σιμιγδάλι ολικής δυναμωτικό, αλλά πιο δυναμωτικό από όλα θεωρεί το ψημένο ψωμί από το φυτρωμένο σιτάρι (ψωμί από φύτρα).
Όσον αφορά τα λαχανικά-κηπευτικά, θρεπτικά θεωρούνται τα μπιζέλια, οι μπάμιες, τα φρέσκα κουκιά και φασολάκια, οι βολβοί, αυτά δηλαδή που εμείς μαγειρεύουμε ως λαδερά. Επίσης, στην κατηγορία των δυναμωτικών τροφών ανήκει το κεχρί, το κριθάρι και ο λιναρόσπορος.
Το σέλινο αναφέρεται ως διουρητικό όπως και ο δυόσμος, ενώ ο άνηθος ως στυπτικός. Από τα φρούτα, τα ώριμα αχλάδια διευκολύνουν τις κενώσεις και καθαρίζουν τα σπλάχνα, ενώ τα άγουρα είναι στυπτικά. Ο χυμός του ροδιού αναφέρεται ως διουρητικός, στυπτικός και αντιπαρασιτικός, το μήλο στυπτικό, ενώ τα μούρα και οι σταφίδες υπακτικές, που διευκολύνουν το έντερο στην κένωση.
Όμως εκτός απ’ την φύση τους και την στοιχειακή ποιότητα που τις διακρίνει, οι τροφές μπορούν να αλλάξουν και να μεταστοιχειωθούν, σύμφωνα με τον τρόπο παρασκευής τους και τον τρόπο συντήρησής τους. Π.χ. τα λαχανικά ενώ είναι κρύα και υγρά απ’ την φύση τους αν μαγειρευτούν χάνουν ένα μέρος της υγρασίας τους και αποκτούν περισσότερη ζέστη, λόγω της φωτιάς του μαγειρέματος.
Το μαγείρεμα των λαχανικών αποβάλει από μέσα τους την υγρασία και το κρύο, κάνοντάς τα πιο ζεστά και θρεπτικά, ελαττώνοντας και το φυτικό οξύ. Το κρέας είναι στυπτικό και εμπεριέχει πολύ ζέστη μέσα του λόγω του αίματος, μαγειρεύοντάς το όμως αποκτά κι άλλη ζέστη αυτή της φωτιάς που το μαγειρεύει, αλλά χάνει τη στυπτικότητά του και γίνεται πιο γλυκό και εύπεπτο. Αν αυτή η φωτιά το μαγειρεύει για πολλή ώρα ή είναι πολύ δυνατή, τότε δεσμεύει ακόμα περισσότερη θερμότητα μέσα του, όπως συμβαίνει δηλαδή με το τηγάνισμα και τις υψηλές θερμοκρασίες.
Κάποιες Ιδιοσυστασίες χρειάζονται ή ανέχονται αρκετές ωμές και με υγρασία τροφές (ζεστός Αιματώδης, Χολερικός), κάποιοι άλλοι το αντίθετο, δηλαδή χρειάζονται ή ανέχονται τροφές μαγειρεμένες ζεστές και με ωφέλιμη υγρασία (κρύος Αιματώδης, Μελαγχολικός), ενώ κάποιοι χρειάζονται και ανέχονται ξηρές, στυφές και ζεστές τροφές (Φλεγματικός). Η ανθρώπινη διατροφή περιπλέκεται αν λάβουμε υπόψη και τις υπόλοιπες Ιπποκρατικές παραμέτρους:
«Η ανθρώπινη διατροφή δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί με απόλυτη ακρίβεια από κάποιον που δεν γνωρίζει τη γνώση της φιλοσοφίας. Επίσης, υπάρχουν πολλά εμπόδια που πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν. Πρώτα-πρώτα οι ιδιοσυστασίες των ανθρώπων που διαφέρουν μεταξύ τους. Όπως τα ξηρά ισχνά σώματα, ή τα υγρά και πιο γεμάτα, ή τα θερμά και δυνατά. Έπειτα οι ηλικίες δεν έχουν τις ίδιες ανάγκες. Επιπλέον έχουν σημασία οι τοποθεσίες των περιοχών που ζουν κάποιοι, οι αλλαγές των ανέμων, οι μεταβολές των εποχών και των ετών και οι καιρικές συνθήκες…» (Ιπποκράτης «Περί Διαίτης» παρ. 67).
Η ανθρώπινη διατροφή είναι μία τέχνη και μαθηματική μεθοδολογία και αποτελεί ένα τμήμα της Ασκληπιακής Ιατρικής και της Φιλοσοφίας. Όταν χρησιμοποιηθεί απ’ τον θεραπευτή με τις Ιπποκρατικές παραμέτρους θα επιφέρει απόλυτη επιτυχία στην θεραπεία, καθώς η τροφή μπορεί να θεραπεύσει τον πάσχοντα, αλλά αν δεν ληφθούν υπόψη τα παραπάνω, τότε μπορεί και να τον αρρωστήσει. Όμως…
«Να μην έχετε ποτέ αμφιβολίες για την πορεία των πραγμάτων, που έχετε κάνει μεθοδικά και όχι τυχαία…» (Ιπποκράτης «Περί Ευσχημοσύνης» παρ. 17).
