Μερικά κέρματα στο μεταλλικό κουτάκι του άστεγου στο κέντρο της πόλης, οι ανώνυμες δωρεές μικρότερης ή μεγαλύτερης αξίας, η προσφορά από το υστέρημά μας σε λογαριασμούς αλληλεγγύης μετά από τεράστιες φυσικές καταστροφές ή για την αντιμετώπιση ασθενειών… Η ανθρωπιά, η φιλανθρωπία, η προσφορά, η αγάπη και η καλοσύνη γίνονται πολλές φορές αυθόρμητα για όλους μας στάση ζωής. Και όταν αυτό γίνει μια συνειδητή πραγματικότητα επηρεάζει θετικά ακόμη και την υγεία μας.

Οι τρεις λέξεις που περιγράφουν την «επιστήμη» της καλοσύνης είναι ο διαλογισμός της αγάπης και της καλοσύνης –Loving Kindness Meditation. Η εκμάθηση και η άσκηση της αγάπης και μιας άνευ όρων καλοσύνης μπορεί να επηρεάσει τη στάση, τις προοπτικές ακόμη και τα επίπεδα της υγείας μας.

Ο συγκεκριμένος τύπος διαλογισμού εστιάζεται στην ανάπτυξη αισθημάτων καλής θέλησης, ευγένειας και ζεστασιάς προς τους άλλους. Η συμπόνια, η καλοσύνη και η ενσυναίσθηση θεωρούνται πολύ βασικά συναισθήματα. Η έρευνα δείχνει ότι ο διαλογισμός της αγάπης και της καλοσύνης προσφέρει πολλά οφέλη τα οποία  κυμαίνονται από την ευημερία και την ανακούφιση από την ασθένεια έως τη βελτίωση της συναισθηματικής νοημοσύνης:

Καλοσύνη και θαλπωρή χωρίς όρια

O διαλογισμός αγάπης και καλοσύνης, έχει σχεδιαστεί ώστε να καλλιεργεί συναισθήματα θαλπωρής και καλοσύνης, χωρίς όρους σε όλους τους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μας. Σε πρόσφατη έρευνα στην οποία συμμετείχαν 38 άτομα  με υψηλά επίπεδα αυτοκριτικής, αποδεδείχθηκε πως μετά από επτά εβδομάδες καθημερινής πρακτικής εξάσκησης τεχνικών διαλογισμού αγάπης και καλοσύνης, μειώθηκε η αυτοκριτική τάση και αυξήθηκε η αυτό-συμπόνια. Η τεχνική που βασίζεται στην καθοδηγούμενη αναφορά ευγενικών λέξεων και θερμών αισθημάτων προς τον εαυτό μας και προς το σύνολο των ανθρώπων, φαίνεται να καθησυχάζει και να φροντίζει εκείνον που την ασκεί, εξισορροπώντας τις αυτοκριτικές/επικριτικές σκέψεις και εκφράσεις.

Η διαλογιστική τεχνική Loving Kindness Meditation, η οποία ασκείται εδώ και χρόνια στην ανατολή,  αποτελεί μια ήρεμη, στοχαστική πρακτική που επικεντρώνει τη σκέψη στην περιοχή της καρδιάς και ενθαρρύνει θερμές, τρυφερές σκέψεις, πιθανώς για ένα αγαπημένο πρόσωπο. Πρωταρχικός στόχος του διαλογισμού της αγάπης  και της καλοσύνης είναι να αποκτά το άτομο μία άνευ όρων καλοσύνη απέναντι στον εαυτό του αλλά και απέναντι στους άλλους,  Ακόμη, το βοηθά να κατανοήσει, να συνειδητοποιήσει  τα συναισθήματά του και να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα αρνητικά συναισθήματα.

Ο διαλογισμός Loving Kindness (LKM) οδηγεί τους ανθρώπους σε διαφορετικά στάδια, συμπεριλαμβανομένης της εστίασης στον εαυτό τους, στη συνέχεια επικεντρώνεται σε έναν καλό φίλο, έπειτα εστιάζει σε ένα ουδέτερο άτομο, ενώ τελειώνει με έμφαση σε ένα δύσκολο και αρνητικό άτομο. Το LKM έχει σχεδιαστεί για να δεχτεί ότι ακόμη και οι αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα αποτελούν ένα φυσικό, και μάλιστα υγιές, μέρος της ζωής.

Σύμφωνα με μελέτη, οι άνθρωποι που ασκούσαν LKM μία ώρα την εβδομάδα ένιωθαν εντονότερα θετικά συναισθήματα, όπως αγάπη, ικανοποίηση και χαρά.

Θετική επίδραση στην υγεία

Η Mayo Clinc έχει καταγράψει κάποια από τα θετικά οφέλη του LKM στην υγεία μας, τα οποία αφορούν μάλιστα μερικά από τα πιο κοινά προβλήματα της σύγχρονης εποχής.

Πιο συγκεκριμένα, τα τεκμηριωμένα οφέλη για την υγεία από την άσκηση LKM περιλαμβάνουν:

- Μειωμένο πόνο και ένταση από ημικρανίες

-Περιορισμό των  συμπτωμάτων κατάθλιψης

-Ακόμη θεωρείται πολύ πιθανό ο διαλογισμός της αγάπης να διατηρεί τη νεότητα, επιβραδύνοντας τη διαδικασία γήρανσης. Μελέτες διαπιστώνουν  ότι οι γυναίκες που ασκούν LKM έχουν μεγαλύτερα σε μέγεθος τελομερή, τα οποία είναι σαν μικρά τελικά πώματα στο DNA μας. Τα μικρότερου μεγέθους τελομερή έχουν συσχετιστεί με την ταχύτερη γήρανση.

- Και τα καλύτερα έπονται, καθώς οι επιστήμονες εκτιμούν  ότι ακόμη και μικρές δόσεις LKM μπορούν να βοηθήσουν. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι μια 10λεπτη συνεδρία του LKM αύξησε τα συναισθήματα της κοινωνικής σύνδεσης και των θετικών συναισθημάτων προς τους άλλους.

Η καλοσύνη στην πράξη

Από την θεωρία στην πράξη ο δρόμος δεν φαίνεται να είναι πολύ μακρύς. Η καλοσύνη στην πράξη βρίσκεται στα βήματα της καθημερινότητάς μας. Μπορούμε να θέσουμε ως στόχο να είμαστε πιο φιλικοί στις σχέσεις μας με τους άλλους. Μπορούμε να συμπεριφερθούμε με καλοσύνη στον συνάδελφό μας, να έχουμε μια φιλική κουβέντα με τον γείτονα ή να κρατήσουμε την πόρτα του ασανσέρ για την ηλικιωμένη κυρία που έρχεται. Κι ακόμη να αφιερώσουμε χρόνο για ένα αγαπημένο πρόσωπο που μας έχει ανάγκη…

Οι πράξεις με τις οποίες βοηθούμε τους άλλους ενεργοποιούν πραγματικά το μέρος του εγκεφάλου μας που μας κάνει να αισθανθούμε την ευχαρίστηση. Επίσης, απελευθερώνουν μια ορμόνη που ονομάζεται ωκυτοκίνη, η οποία βοηθάει στη διαμόρφωση κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και συναισθημάτων - όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα ωκυτοκίνης μας, τόσο πιο μεγάλη η γενναιοδωρία μας.

Και καθώς η καλοσύνη μας εξαπλώνεται θα διαπιστώσουμε εκείνο που διαπιστώνει και η έρευνα: ότι η γενναιοδωρία  μπορεί να είναι μεταδοτική.

Οι θετικές σκέψεις για τους ανθρώπους που βρίσκονται γύρω μας, ένα ημερολόγιο με τα πράγματα για τα οποία είμαστε ευγνώμονες αυτή την εβδομάδα και δέκα λεπτά διαλογισμού, είναι μια καλή αρχή για να κάνουμε την αγάπη και την ευγένεια  τρόπο ζωής σε κάθε μας σκέψη, σε κάθε μας βήμα…

Πηγές: Ιατρική Σχολή και Τμήμα Ψυχολογίας ΕΚΠΑ 
Philadelphia College of Osteopathic Medicine 
Mayo Clinic Stuff

Η Ντίνα Διονυσοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι επαγγελματίας δημοσιογράφος-μέλος της ΕΣΗΕΑ. Εργάζεται εδώ και 25 χρόνια στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, ως ρεπόρτερ αλλά και ως συντάκτρια ύλης. Πιστεύει ότι η δημοσιογραφία έχει πολλά ακόμη να προσφέρει και πως για τα αδιέξοδα υπάρχουν οι εναλλακτικοί δρόμοι.

Carpe Diem ή αλλιώς «αδράξτε τη μέρα», παρότρυνε ο Ρόμπιν Ουίλιαμς τους μαθητές του συντηρητικού αριστοκρατικού σχολείου όπου δίδασκε, στην ταινία «ο Κύκλος των Χαμένων Ποιητών».

Στην πλήρως αυτοματοποιημένη και απόλυτα… digi εποχή μας, η ενσυνειδητότητα, για διαφορετικούς λόγους από εκείνους της βραβευμένης ταινίας, μας καλεί να αδράξουμε τη στιγμή.

Μέρος μιας πανάρχαιας μορφής διαλογισμού, η ενσυνειδητότητα, θα μπορούσε να πει κανείς, ότι αποκτά τα τελευταία χρόνια διαστάσεις μόδας. Μόδας, η οποία βασίζεται στις βαθιές ρίζες μiας διαλογιστικής πρακτικής με ευεργετική επίδραση σε σειρά επιβλαβών για την ανθρώπινη υγεία καταστάσεων, μεταξύ των οποίων και η σύγχρονη επιδημία του άγχους.

Τι είναι η ενσυνειδητότητα

Τα οφέλη της στον έλεγχο τους στρες την έχουν κάνει διάσημη τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο σε ιατρικά κέντρα και κλινικές, αλλά και σε σχολεία και χώρους εργασίας σε κάθε γωνιά του πλανήτη, ακόμη και στον αμερικανικό στρατό.

Τι ακριβώς είναι η ενσυνειδητότητα όμως;

Στους ερευνητικούς κύκλους επικρατεί συχνά σύγχυση για το τι σημαίνει ο όρος. Μάλιστα ορισμένοι τον χρησιμοποιούν ως «μπαλαντέρ» για όλα τα είδη του διαλογισμού, ενώ και στην καθημερινότητα μπορεί να αντιμετωπίζεται γενικά ως διαλογισμός. Στην πραγματικότητα αποτελεί μία από τις πολλές και ποικίλες μεθόδους που χρησιμοποιούνται.

Σύμφωνα με τον Τζον Κάμπατ Ζιν, ο οποίος ανέπτυξε για πρώτη φορά πρόγραμμα μείωσης του στρες μέσω της ενσυνειδητότητας, ο ορισμός της συνοψίζεται στην «επίγνωση που αναδύεται μέσα από την εμπρόθετη εστίαση της προσοχής, στην παρούσα στιγμή, και χωρίς κριτική διάθεση προς το ξετύλιγμα της εμπειρίας».

Ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστημιακά ιδρύματα σε ολόκληρο τον κόσμο, το Johns Hopkins, μας δίνει την αξία της ενσυνειδητότητας μέσα από μια απλή περιγραφή, την οποία ακολουθούν επίσης απλά ερωτήματα προς τον κοινό νου:

«Έχετε οδηγήσει ποτέ με το αυτοκίνητό σας και φθάνοντας στον προορισμό σας να συνειδητοποιήσετε ότι δεν θυμάστε απολύτως τίποτα από το ταξίδι σας; Ή, «έχετε φάει όλο το πακέτο με τα μπισκότα όταν το ανοίξατε για να πάρετε μόνο ένα;».

Όλα τα παραπάνω είναι δείγματα έλλειψης προσοχής. Και τελικά όταν ζούμε έτσι ζούμε τη ζωή μας… μισή.

Η ενσυνειδητότητα μάς βοηθά να είμαστε πιο συγκεντρωμένοι στις σκέψεις, στις ενέργειές μας, καθώς και σε όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας, ακόμη και στα συναισθήματά μας.

Για την ιστορία της ενσυνειδητότητας…

Όταν ο Τζον Κάμπατ Ζιν παρουσίασε για πρώτη φορά το πρόγραμμά του με στόχο τη μείωση του στρες μέσω της ενσυνειδητότητας- Mindfulness Based Stress Reduction –MBSR, στο Ιατρικό Κέντρο του Γούστερ στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, ξεκίνησε σιγά-σιγά, απευθυνόμενος προσωπικά σε καθέναν από τους γιατρούς που εργάζονταν εκεί.

Τους ζήτησε να του παραπέμψουν ασθενείς τους, οι οποίοι αντιμετώπιζαν χρόνια νοσήματα και καταστάσεις όπως ο ανίατος πόνος, ασθενείς με νόσους όπως ο διαβήτης ή οι καρδιοπάθειες, που θα πρέπει να αντιμετωπίζονται για μια ζωή, καθώς και περιπτώσεις που χαρακτηρίζονται ως «ιατρικές αποτυχίες», καθώς δεν τις βοηθούν ούτε οι ναρκωτικές ουσίες.

Η πρόσκλησή του αντιμετωπίστηκε, παραδόξως, θετικά, χωρίς, ενδοιασμούς, και σε λίγο καιρό το πρόγραμμά του (Stress Reduction and Relaxation Program) έγινε γνωστό από στόμα σε στόμα, με τους ασθενείς που συμμετείχαν σε αυτό να το εγκωμιάζουν λέγοντας ότι βελτίωσε την ποιότητα ζωής τους.

Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε και το 1995 επεκτάθηκε στο Κέντρο για την ενσυνειδητότητα στην ιατρική, την περίθαλψη και την κοινωνία (Center for Minfulness in Medicine, Health Care and Society) προκειμένου να στεγάσει τα ερευνητικά, κλινικά και επαγγελματικά εκπαιδευτικά προγράμματά του.

Σήμερα πολλά νοσοκομεία και κλινικές σε ολόκληρο τον κόσμο προσφέρουν την MBSR ως μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες μορφές διαλογισμού, με τα ισχυρότερα, μάλιστα, βιωματικά αποδεικτικά στοιχεία αναφορικά με τα οφέλη της.

Η MBSR δεν εφαρμόζεται μόνο για τους σκοπούς της ιατρικής περίθαλψης. Έγινε αφετηρία για το δημοφιλές κίνημα της ενσυνειδητότητας που βρίσκει εφαρμογή και θετικά αποτελέσματα στην ψυχοθεραπεία, στην εκπαίδευση, στους χώρους εργασίας.

Περισσότερες από 600 έρευνες μέχρι σήμερα

Το πρόγραμμα διδάσκεται σήμερα στα περισσότερα ιατρικά κέντρα της βόρειας Αμερικής, καθώς και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της επιστημονικής κοινότητας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι σήμερα έχουν δημοσιευτεί περισσότερες από 600 έρευνες για την συγκεκριμένη μέθοδο, οι οποίες αποκαλύπτουν το ευρύ φάσμα των ευεργετημάτων της.

Για παράδειγμα, όπου η ιατρική και η φαρμακολογία τα… βρίσκουν δύσκολα, όπως για παράδειγμα με την αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου με φαρμακευτική αγωγή, αναλαμβάνει δράση η MBSR και μπορεί να βοηθήσει χωρίς τις αρνητικές συνέπειες της μακροχρόνιας χρήσης φαρμάκων. Μπορεί ακόμη να βοηθήσει και στη διαχείριση χρόνιων καταστάσεων και παθήσεων που συνδέονται με το στρες.

Μία από τις μεγαλύτερες μελέτες διεθνώς, η οποία εκπονήθηκε από ομάδα επιστημόνων του Πανεπιστημίου Johns Hopkins και βασίζεται στα ευρήματα 47 ερευνών για τον διαλογισμό, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο διαλογισμός και ιδίως η ενσυνειδητότητα, μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του άγχους, της κατάθλιψης και του πόνου, περίπου όσο και τα φάρμακα, αλλά χωρίς παρενέργειες. Επίσης, σύμφωνα, με την ίδια επισκόπηση, ο διαλογισμός, μπορεί σε μικρότερο βαθμό να περιορίσει και τις επιπτώσεις του ψυχολογικού στρες.

Η ενσυνειδητότητα στην καθημερινότητά μας

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, οι άνθρωποι που αναγκάζονται να κάνουν δύο και τρία πράγματα ταυτόχρονα «για να τα προλάβουν όλα», οι στρεσογόνες καταστάσεις στη δουλειά αλλά και στα μοντέλα εκπαίδευσης, φέρνουν την ενσυνειδητότητα ως προσέγγιση ζωτικής σημασίας στην καθημερινότητά μας.

Η MSBR, o υπερβατικός διαλογισμός αλλά και γενικές μορφές ενσυνειδητότητας υπάρχουν διαθέσιμες σε εκδοχές με εύκολη πρόσβαση από όλους μας, χωρίς να χρειάζεται να ασπαστεί -ούτε καν να γνωρίζει κανείς- τις ασιατικές ρίζες τους…

Πολλές επιχειρήσεις ανά τον κόσμο έχουν αναγνωρίσει αυτές τις προσεγγίσεις θεωρώντας τις ωφέλιμες για τους υπαλλήλους τους και κατά συνέπεια και για τα κέρδη τους. Έτσι προσφέρουν διαλογιστικές μεθόδους ως μέρος των προγραμμάτων εκπαίδευσης και επαγγελματικής εξέλιξης του προσωπικού τους. Σε κάποιες μάλιστα από αυτές λειτουργούν και αίθουσες διαλογισμού, όπου οι εργαζόμενοι μπορούν να ασκηθούν στην αυτοσυγκέντρωση.

Κατεβάζουμε ταχύτητες, λοιπόν, κλείνουμε τα μάτια, παίρνουμε βαθειά ανάσα και αφήνουμε την ενσυνειδητότητα να «εκπαιδεύσει» το μυαλό μας, να παλέψει με τα άγχη και τις φοβίες μας, να ρίξει περισσότερο φως στη σκέψη μας…

Και αν με την πρώτη σας φανεί δύσκολο μην απογοητευθείτε. Κάθε τι που απαιτεί πειθαρχία δεν είναι εύκολο.

Στην αρχή τουλάχιστον…

Πηγή: «Ο Δρόμος προς τη Μόνιμη Μεταμόρφωση» - David Godeman & Richard J. Davidson

Εκδόσεις Πεδίο