Μπορεί να εκπλήσσει πολλούς, αλλά ο εγκέφαλός σας είναι γεμάτος μαγνητικά μέταλλα. Πράγματι, αυτή τη στιγμή συσσωρεύσεις μαγνητίτη βρίσκονται  θαμμένες στον εγκέφαλό σας, ένα ορυκτό που αποτελείται από οξείδιο του σιδήρου και είναι φυσικά μαγνητικό. Μέχρι τώρα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι αυτό το ελκυστικό φυσικό χαρακτηριστικό ήταν ένα φυσικό φαινόμενο. Αλλά αυτό που φαινόταν να είναι μια φυσιολογική διαδικασία, τώρα μοιάζει περισσότερο με μεταλλικό παράσιτο. Όπως αναφέρει ο Michael Price στο Science, αποδεικνύεται ότι ο μαγνητίτης στον εγκέφαλο θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences, μια διεθνής ομάδα γεωεπιστημόνων και βιολόγων υποστηρίζει ότι τα νανοσωματίδια μαγνητίτη προέρχονται από τα αιωρούμενα σωματίδια, ή αλλιώς την ατμοσφαιρική ρύπανση. Όταν μελέτησαν εγκεφαλικό ιστό από 37 νεκρά άτομα που ζούσαν στην Πόλη του Μεξικού και στο Μάντσεστερ της Αγγλίας (αμφότερες γνωστές για τα υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης), βρήκαν σωματίδια μαγνητίτη που "ταιριάζουν ακριβώς" με τα σωματίδια μαγνητίτη που παράγονται από την καύση και την τριβή σε βιομηχανικές διαδικασίες και απελευθερώνονται στον αέρα. Τα σωματίδια αυτά ήταν περισσότερα από εκείνα που φαίνεται να είναι φυσικής προέλευσης.
Όπως εξηγεί ο Price, οι φυσικές συσσωρεύσεις μαγνητίτη, οι οποίες πιθανότατα σχηματίζονται από τον σίδηρο που χρειάζεται ο εγκέφαλος για να κάνει τη δουλειά του, συνήθως σχηματίζουν κρυσταλλικά σχήματα. Αλλά τα σωματίδια που οι επιστήμονες πιστεύουν ότι προήλθαν από το εξωτερικό του σώματος έμοιαζαν με στρογγυλές σφαίρες. Άλλα μέταλλα βιομηχανικής προέλευσης, όπως κοβάλτιο, πλατίνα και νικέλιο, βρέθηκαν επίσης μέσα στους εγκεφάλους των ατόμων που εξετάστηκαν.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο μαγνητίτης εισπνέεται και εισέρχεται στον εγκέφαλο μέσω του οσφρητικού βολβού, ο οποίος είναι το τμήμα του εγκεφάλου που αναμεταδίδει πληροφορίες μεταξύ της μύτης και του εγκεφάλου. Γράφουν ότι θα μπορούσαν να ευθύνονται πράγματα όπως η έκθεση σε καυσαέρια ντίζελ, βιομηχανικά σωματίδια όπως αυτά που βγαίνουν από καπνοδόχους και πηγές σε εσωτερικούς χώρους, όπως η σκόνη τόνερ εκτυπωτών και οι φωτιές στην ύπαιθρο.
Ο μαγνητίτης είχε εντοπιστεί στην αρχαιότητα, αλλά χρειάστηκε να φτάσουμε στο 1990 -όταν επιτέλους τα ηλεκτρονικά μικροσκόπια υψηλής ανάλυσης ήταν διαθέσιμα στους επιστήμονες- για να τον ανακαλύψουν στον εγκέφαλο. Τουλάχιστον κάποιοι από αυτούς τους μαγνήτες φαίνεται να έχουν βιολογική προέλευση, σχηματιζόμενοι από σίδηρο μέσα στο σώμα. Αλλά ανεξάρτητα από το από πού προέρχονται, ο ρόλος του μαγνητίτη έχει συζητηθεί έντονα. Αποτελούν άραγε τη φυσική βάση για τη μακροχρόνια μνήμη; Ένας τρόπος για τους ανθρώπους και τα ζώα να ανιχνεύουν και να ανταποκρίνονται στο μαγνητικό πεδίο της Γης; Αυτά τα ερωτήματα γίνονται ακόμη πιο περίπλοκα από το γεγονός ότι οι άνθρωποι με νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως η νόσος Αλτσχάιμερ έχουν υψηλότερες συγκεντρώσεις μαγνητίτη στον εγκέφαλο. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν τώρα ότι ο μαγνητίτης καθιστά τα εγκεφαλικά κύτταρα πιο ευαίσθητα στην αποδόμηση.
Ο Joe Kirshvinik, ο επιστήμονας που εντόπισε αρχικά μαγνητίτη στους ανθρώπινους εγκεφάλους τη δεκαετία του 1990, λέει ότι δεν είναι ακόμη σαφές αν ο μαγνητίτης προκαλεί πραγματικά τη νόσο Αλτσχάιμερ ή κάνει τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στη νόσο. Αυτό αναμφίβολα θα γίνει πιο σαφές καθώς τα νέα ευρήματα θα δώσουν ώθηση σε νέες έρευνες.

Από την ήπια ανησυχία, την ευερεθιστότητα, τη μειωμένη διάθεση και τη δυσκολία στον ύπνο έως τα πιο σοβαρά συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης, αϋπνίας και νευρικής εξάντλησης, οι επιπτώσεις του χρόνιου στρες είναι συχνά σοβαρές, συνεχείς και εξαιρετικά συνηθισμένες.
Εκτιμάται ότι το 29% των ανθρώπων θα υποφέρει κάποια στιγμή από επίμονο άγχος, ένα 18% από σοβαρή κατάθλιψη, ενώ το 25% των ανθρώπων αντιμετωπίζουν σοβαρό άγχος, κόπωση και εξάντληση. Σχεδόν το 20% των ανθρώπων έχουν δυσκολία στον ύπνο, κάτι που σχετίζεται στενά με το χρόνιο στρες.
Το στρες μπορεί να επηρεάσει τη χημεία του εγκεφάλου, δημιουργώντας αίσθημα συνεχούς άγχους, ανησυχίας αλλά και προβλήματα ύπνου. Το χρόνιο στρες μπορεί επίσης να εξελιχθεί σε χρόνια κόπωση, δημιουργώντας απάθεια, κατάθλιψη και συνεχή κόπωση (εξάντληση).
Ευτυχώς, με κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής και με την υποστήριξη φυσικών συμπληρωμάτων διατροφής, μπορεί να επανέρθει η ισορροπία του νευρικού συστήματος και να ανακάμψει από την επίδραση του στρες.
Ο καθημερινός τρόπος ζωής έχει βαθιά επίδραση στην ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε το στρες. Δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο, όταν είμαστε υπό πίεση η διατροφή και ο τρόπος ζωής μας υποφέρουν συχνά, κάνοντας τα πράγματα πολύ χειρότερα. Η έλλειψη άσκησης, η ανθυγιεινή διατροφή και η απουσία χρόνου για χαλάρωση ή η έλλειψη χρόνου με τους αγαπημένους μας μπορεί να μας οδηγήσουν σε ακόμα μεγαλύτερο άγχος και φυσικά στις σοβαρές συνέπειές του, οπότε είναι χρήσιμες οι παρακάτω 3 σημαντικές συμβουλές:

1. Θρέψε τον εγκέφαλο και το νευρικό σου σύστημα.
Η σωστή διατροφή βοηθά στη διασφάλιση ενός υγιούς νου και σώματος. Στην πραγματικότητα, η έρευνα έχει δείξει ότι οι φυσικές, ελάχιστα επεξεργασμένες, φυτικές δίαιτες προστατεύουν από την ανάπτυξη σοβαρών ασθενειών που σχετίζονται με το στρες, όπως η διαρκής ανησυχία και η κατάθλιψη. Καταναλώστε πολλά φρέσκα φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ξηρούς καρπούς, σπόρους, δημητριακά ολικής αλέσεως και άπαχη πρωτεΐνη και παραλείψτε τα υπόλοιπα.

2. Ενεργοποίησε την αίσθησης ευεξίας
Η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι ένα από τα πιο ισχυρά αντικαταθλιπτικά και έχει αποδειχθεί ότι μειώνει το άγχος και βελτιώνει τον ύπνο. Λειτουργεί ενεργοποιώντας χιλιάδες γονίδια που κυριολεκτικά «ενεργοποιούν» την καλή υγεία. Βάλτε στόχο τουλάχιστον 30 λεπτά μέτριας σωματικής άσκησης, όπως π.χ. έναν γρήγορο περίπατο, καθημερινά. Μπορεί να σας εκπλήξει το πόσο υπέροχα θα νιώσετε.

3. Ενεργοποίησε τον εσωτερικό σου χίπη με πρακτικές νου-σώματος.
Στην πραγματικότητα, οι πρακτικές νου-σώματος δεν θεωρούνται πλέον «εναλλακτικές» και χρησιμοποιούνται στην ιατρική για τη θεραπεία ασθενειών που σχετίζονται με το άγχος και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η γιόγκα και ο διαλογισμός ειδικότερα είναι πολύ ισχυρά «φάρμακα» για την ψυχοσωματική υγεία. Είναι σημαντικό να μπορείτε να κάνετε αυτές τις πρακτικές μέρος του τρόπου ζωής σας. Βρείτε μια ομάδα γιόγκα ή διαλογισμού κοντά σας, ή κάνετε μαθήματα από το διαδίκτυο. Μόνο 15-30 λεπτά την ημέρα θα σας βοηθήσουν να μεταμορφώσετε τη ζωή σας.

Συμπληρώματα διατροφής που βοηθούν
Μελέτες έχουν δείξει ότι κάποια φυσικά συμπληρώματα μπορούν να βοηθήσουν με ασφάλεια στη γρήγορη ανακούφιση των συμπτωμάτων του στρες βελτιώνοντας την ψυχική εστίαση.
Για τη βελτίωση της πνευματικής διαύγειας και για ευδιαθεσία, η Αγιουρβέδα χρησιμοποιεί το brahmi. Το συγκεκριμένο βότανο ενεργεί δυσδιάστατα: καταρχάς, συμβάλλει σε μια πιο συγκροτημένη αντίδραση του εγκεφάλου απέναντι σε στρεσογόνα ερεθίσματα∙ μειώνει την επίδραση του στρες στον εγκέφαλο και βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του. Ταυτόχρονα, ρυθμίζει την ορμόνη ντοπαμίνη, αυξάνοντας τα ευχάριστα συναισθήματα και βελτιώνοντας τη συγκέντρωση και τη μνήμη. Για την καταλληλότερη για σας μορφή πρόσληψης του βοτάνου και τη σωστή δοσολογία, συμβουλεύεστε το γιατρό και το βοτανοθεραπευτή σας.

Η L-Theanine (L-θειανίνη), η οποία απαντάται φυσικά στο πράσινο τσάι και το Lemon Balm (μελισσόχορτο), ένα μαγειρικό βότανο που έχει χρησιμοποιείται παραδοσιακά για χαλάρωση, έχουν αποδειχθεί σε μια σειρά επιστημονικών μελετών ότι μειώνουν γρήγορα τις επιπτώσεις του στρες και φαίνεται να το κάνουν αυτό ηρεμώντας το νου και το νευρικό σύστημα. Για παράδειγμα, 300 mg εκχυλίσματος Lemon Balm δύο φορές ημερησίως παρουσιάστηκε σε μια πρόσφατη μελέτη ότι ανακουφίζουν σημαντικά τα συμπτώματα του άγχους και της αϋπνίας μέσα σε 15 μέρες. Έχει αποδειχθεί επίσης ότι 200mg L-Theanine αυξάνουν τα κύματα άλφα στον εγκέφαλο και μειώνουν τα συναισθήματα του στρες, παρόμοια με την επίδραση του διαλογισμού.

Η Ashwagandha (Withania somnifera) αποτελεί ένα τονωτικό που προάγει τη σωματική και ψυχική υγεία, αναζωογονεί το σώμα σε συνθήκες εξασθένησης και αυξάνει τη μακροζωία. Η σύγχρονη έρευνα υποστηρίζει τη χρήση της ως έναν αποτελεσματικό και ασφαλή τρόπο για τη μείωση της ανησυχίας και του άγχους. Μελέτη διαπίστωσε ότι η καθημερινή λήψη 125mg - 250mg ενός εκχυλίσματος Ashwagandha υψηλής ποιότητας (τυποποιημένη με 8% withanolides) μπόρεσε να μειώσει σημαντικά την ορμόνη του στρες κορτιζόλη και να ανακουφίσει από κόπωση, αϋπνία, κακή μνήμη, ευερεθιστότητα, δυσκολία συγκέντρωσης και άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με το άγχος, μέσα σε μόλις ένα μήνα κανονικής χρήσης.

Η καθημερινή λήψη ενός συμπληρώματος B-Complex (σύμπλεγμα βιταμινών Β) είναι ένας πολύ καλός τρόπος για τόνωση του νευρικού συστήματος, ενέργεια και βελτίωση της διάθεσης. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι μετά από 30 μέρες λήψης συμπληρώματος B-complex, παρατηρήθηκε βελτίωση στη διάθεση, την ενέργεια, τη νοητική λειτουργία και το πνευματικό σθένος.

Η ανεπάρκεια μαγνησίου είναι πολύ συχνή και έχει συσχετιστεί με συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους και αϋπνίας. Είναι δύσκολο να ληφθεί η συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα μόνο από την τροφή και συνήθως υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη σε περιόδους άγχους, οπότε είναι σημαντικό ένα καθημερινό συμπλήρωμα μαγνησίου.

Η αρκτική ρίζα γνωστή ως Rhodiola rosea στο φυσικό της περιβάλλον στη Σιβηρία, είναι ένα σκληρό μικρό φυτό που έχει αποδεδειγμένη και γρήγορη δράση κατά του στρες και της κόπωσης, ενώ βελτιώνει αισθητά τη διάθεση. 

Ο βασιλικός πολτός έχει μπει τις τελευταίες δεκαετίες στο μικροσκόπιο επιστημόνων από διάφορες χώρες του κόσμου. Πρόσφατα, η διεθνής έρευνα έχει στραφεί στις θετικές του επιδράσεις σε νευρολογικές παθήσεις.

Στον τομέα αυτό οι Ιάπωνες επιστήμονες έχουν δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα και τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά και πολλά υποσχόμενα. Πρόσφατα δημοσιεύτηκε έρευνα από τον Shoei Furukawa, Ph.D. στο Labolatory of Molecular Biology, Department of Biofunctional Evaluation, Gifu Pharmaceutical University τεκμηρίωσε και εξήγησε τη δράση του βασιλικού πολτού στην κατάθλιψη. 

Ο αριθμός των ατόμων της τρίτης ηλικίας έχει αυξηθεί σε όλο τον κόσμο και έχει παρατηρηθεί μια παράλληλη αύξηση στον αριθμό ασθενών που πάσχουν από την νόσο του Alzheimer ή του Parkinson. Σήμερα η νόσος του Alzheimer έχει επίπτωση σε 600.000 ανθρώπους μόνο στην Ιαπωνία. Επιπλέον, ο αριθμός ασθενών με Parkinson έχει αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Η αιτιολογία αυτών των ασθενειών είναι ακόμη αβέβαιη, ενώ δεν υπάρχει ουσιαστικά 100% αποτελεσματική θεραπευτική αγωγή. Παράλληλα, υπάρχει αύξηση στον αριθμό των ασθενών που πάσχουν από κατάθλιψη λόγω των διάφορων πιέσεων από την παρατεταμένη οικονομική ύφεση, τον έντονο ανταγωνισμό στην σύγχρονη κοινωνία κ.λ.π με άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση των αυτοκτονιών Αν και οι σοβαρές διαταραχές του εγκεφάλου, όπως το Alzheimer, το Parkinson και η κατάθλιψη, προκαλούνται από διαφορετικά αίτια, κοινό χαρακτηριστικό είναι η απώλεια ανώτερων λειτουργιών του εγκεφάλου. Αφού το Alzheimer και το Parkinson επιφέρουν προοδευτικό νευρωνικό θάνατο συγκεκριμένων τμημάτων του εγκεφάλου, συμπεραίνουμε ότι η ανανέωση των νευρικών κυττάρων του ενήλικου εγκεφάλου, θα βοηθήσει στην ανάκτηση των εγκεφαλικών λειτουργιών που είχαν χαθεί εξαιτίας αυτών των ασθενειών. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια είναι ξεκάθαρο ότι η νευρογένεση (η ανάπτυξη νευρικού ιστού) στην οδοντωτή έλικα του ιππόκαμπου σχετίζεται με την αιτία της κατάθλιψης. Δηλαδή, όταν τα συμπτώματα της κατάθλιψης βελτιώνονται από την αντικαταθλιπτική θεραπεία, παρατηρείται αύξηση νευρωνικής παραγωγής στον ιππόκαμπο. Έτσι, η νευρωνική παραγωγή στον ιππόκαμπο θεωρείται το κλειδί για την εξαφάνιση ή μείωση του βαθμού των συμπτωμάτων της κατάθλιψης.

Σε αυτό το άρθρο θα σας περιγράψω τα αποτελέσματα της έρευνας του Shoei Furukawa, Ph.D. στο Labolatory of Molecular Biology, Department of Biofunctional Evaluation, Gifu Pharmaceutical University που δείχνουν ότι ο Βασιλικός Πολτός και τα συστατικά του, προωθούν την παραγωγή νευρικών και νευρογλοιακών κυττάρων από καλλιεργημένα αρχέγονα νευρικά κύτταρα (Neural Stem Cells, NSCs), καταδεικνύοντας έτσι τον Βασιλικό Πολτό ως υγιεινή τροφή που προλαμβάνει ορισμένες νευρολογικές διαταραχές, όπως το Alzheimer, το Parkinson και την κατάθλιψη.

Κατάθλιψη και νευρογένεση στον ιππόκαμπο
Τα αρχέγονα νευρικά κύτταρα υπάρχουν στην υποκοκκιώδη ζώνη στην οδοντωτή έλικα του ιππόκαμπου και την προ-κοιλιακή ζώνη που ενώνει τις πλάγιες κοιλίες στον ώριμο εγκέφαλο των θηλαστικών συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, και έχει αποδειχθεί ότι παράγουν τους λειτουργικούς νευρώνες.
Στα τρωκτικά, περίπου 9000 νευρώνες δημιουργούνται σε μια ημέρα, και ο χρόνος ημιζωής τους είναι περίπου 28 ημέρες. Η νευρογένεση στον ιππόκαμπο συμβαίνει σε μικρότερο βαθμό στα γηραιότερα απ’ ότι στα νεαρότερα θηλαστικά, συμπεριλαμβανομένων των πιθήκων. Είναι μια πρόσφατη διαπίστωση ότι η μειωμένη νευρογένεση στον ιππόκαμπο μπορεί να συνδέεται με την κατάθλιψη. Το άγχος προκαλεί την παραγωγή γλυκοκορτικοειδών από τα επινεφρίδια μέσω της υποκίνησης από την φλοιοεπινεφριδοτρόπο ορμόνη (ACTH) από την υπόφυση, και η μακροχρόνια έκθεση σε γλυκοκορτικοειδή μειώνει τη νευρογένεση και προκαλεί τη συρρίκνωση του ιππόκαμπου. Η κατάθλιψη είναι μια νόσος στην οποία η φαρμακευτική θεραπεία φέρνει αποτέλεσμα και η βελτίωση των συμπτωμάτων παρατηρείται συνήθως μετά από τη χορήγηση των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, αν και παίρνει συνήθως έναν μακρό χρονικό διάστημα.
Η βελτίωση των συμπτωμάτων συσχετίζεται με την αποκατάσταση της νευρογένεσης στον ιππόκαμπο.

Ο βασιλικός Πολτός ως διεγερτικός παράγοντας γένεσης των νευρικών κυττάρων
Δύο από τα συστατικά του Βασιλικού πολτού, το μεσαίας αλυσίδας λιπαρό οξύ HDEA και το ΑΜΡ-ανάλογο οξείδιο του ΑΜΡΝ1, έχουν επιπτώσεις στις σειρές των καλλιεργημένων αρχέγονων νευρικών κυττάρων κατά τρόπο διαφορετικό. Το HDEA ενεργοποιεί την παραγωγή των νευρώνων, ενώ το οξείδιο του ΑΜΡΝ1 προωθεί την παραγωγή των αστροκυττάρων από καλλιεργημένα αρχέγονα νευρικά κύτταρα. Το HDEA κρίνοντας από τη χημική του σύνθεση μπορεί να διαπεράσει το αιματοεγκεφαλικό φραγμό και να προωθήσει την παραγωγή νευρώνων στον ιππόκαμπο του ώριμου εγκεφάλου. Επιπλέον, ολόκληρος ο Βασιλικός Πολτός έχει τη σημαντική ιδιότητα να ενεργοποιεί τη δημιουργία και των 3 ειδών κυττάρων του εγκεφάλου από τα αρχέγονα νευρικά κύτταρα. Ο Βασιλικός Πολτός μπορεί να επιταχύνει τη διαφοροποίηση τόσο των πρόδρομων νευρικών κυττάρων όσο και των πρόδρομων νευρογλοιακών κυττάρων από αρχέγονα νευρικά κύτταρα εμποδίζοντας τον πολλαπλασιασμό κυττάρων τους, διότι ο Βασιλικός πολτός θα μπορούσε να διευκολύνει την παραγωγή και των 3 τύπων εγκεφαλικών κυττάρων. Το HDEA προτιμά τη νευρωνική επιλογή των αρχέγονων νευρικών κυττάρων καταστέλλοντας την νευρογλοιακή επιλογή τους. Το οξείδιο του ΑΜΡΝ1 μπορεί να ενισχύσει τη διαφοροποίηση των αστροκυττάρων χωρίς να επηρεάσει την επιλογή μεταξύ αστροκυττάρων και ολιγοδενδροκυττάρων, επειδή το οξείδιο του ΑΜΡΝ1 ενεργοποίησε τον παράγοντα μεταγραφής STAT3, ο οποίος οδηγεί στην διαφοροποίηση σε αστροκύτταρα.
Τα αποτελέσματά αυτά βοηθούν για να κατανοηθούν οι ποικίλες βιολογικές δράσεις του Βασιλικού Πολτού στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα σε μοριακό επίπεδο, και παρέχουν μια νέα στρατηγική για κλινικές εφαρμογές.
Ο Βασιλικός Πολτός είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την προστασία και τη θεραπεία ενάντια σε δύσκολες νευρολογικές διαταραχές.

Στη Δυτική βοτανοθεραπεία οι επιλογές των βοτάνων για τη βελτίωση της λειτουργίας του εγκεφάλου γίνονται με βάση τις διαφορετικές φαρμακολογικές δράσεις που μπορεί να χρειάζονται για κάθε θεραπευόμενο, αναλόγως με τις προσωπικές του ανάγκες υγείας. Η λειτουργία του εγκεφάλου και γενικότερα του νευρικού συστήματος έχει πολλές προεκτάσεις, που εξετάζονται σε κάθε περίσταση ξεχωριστά με ολιστικό τρόπο προσέγγισης. Η κατάλληλη διατροφή, η άσκηση, ο επαρκής ύπνος και άλλες συνήθειες φροντίδας της υγείας, είναι άκρως σημαντικά για έναν υγιή νου. Αναλόγως, λοιπόν, με την πάθηση ή τη σωματική κατάσταση από την οποία προκύπτει η ανάγκη είτε για περισσότερη διαύγεια ή για βελτίωση της μνήμης, όξυνση των αισθήσεων ή κάποια άλλη λειτουργία, στην οποία μπορεί να βοηθήσει η βοτανοθεραπεία, μπορεί να χρειαστούν διαφορετικές δράσεις βοτάνων. Αν, για παράδειγμα, υπάρχει ανάγκη για περισσότερη διαύγεια λόγω έντονου άγχους, επιλέγονται βότανα με χαλαρωτική ή αγχολυτική ή και προσαρμογόνο δράση, που βοηθούν δηλαδή τον οργανισμό να ανταπεξέλθει καλύτερα στο στρες που προέρχεται είτε από το εξωτερικό είτε από το εσωτερικό περιβάλλον, όπως τις έντονες σκέψεις που μπορεί να προκαλούν άγχος. Στην περίπτωση της κατάθλιψης, προτείνονται βότανα με αντικαταθλιπτική δράση. Συχνά, όταν το νευρικό σύστημα είναι εξαντλημένο, προτείνονται βότανα που λειτουργούν με επανορθωτικό τρόπο, που συμβάλλουν στην επούλωση ή “θρέψη” των νευρώνων και στην αποδοτικότερη λειτουργία των εγκεφαλικών συνάψεων.
Πολλά από τα βότανα που είναι ευρέως γνωστά για την θετική επίδρασή τους στον εγκέφαλο, είναι τονωτικά της περιφερικής κυκλοφορίας ή και της μικροκυκλοφορίας του εγκεφάλου, βελτιώνοντας την τροφοδότηση του εγκεφάλου με οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες. 
Υπάρχει μια επιπλέον κατηγορία βοτάνων, τα λεγόμενα “νοοτροπικά”, όρος που εφηύρε ο Ρουμάνος χημικός και ψυχολόγος Κορνήλιος Γκιουρτζέα το 1972, λίγα χρόνια αφού ανακάλυψε το πρώτο φάρμακο βελτίωσης της νοητικής λειτουργίας. Η λέξη “νοοτροπικό” προκύπτει από τις ελληνικές λέξεις “νους” και “τροπή” και αφορά ουσίες που αλλάζουν τη νοητική λειτουργία, προσφέροντας περισσότερη διαύγεια, βελτιώνοντας τη μνήμη και την ταχύτητα της νοητικής και μαθησιακής αποδοτικότητας. Πρόκειται για μια κατηγορία ουσιών που αυξάνουν το επίπεδο της εγκεφαλικής δραστηριότητας χωρίς να προκαλούν νάρκωση ή διέγερση, στηρίζουν τους μηχανισμούς του εγκεφάλου σε συνθήκες μη επαρκούς οξυγόνωσης, προστατεύουν τον εγκέφαλο από φυσικές ή χημικές τοξίνες και δεν είναι οι ίδιες τοξικές. Κάποιες από αυτές τις ουσίες είναι φυσικές, από τις πιο γνωστές είναι η καφεΐνη, η νικοτίνη και το CBD, ενώ υπάρχουν στην αγορά πολλά νοοτροπικά ή αλλιώς “έξυπνα” φάρμακα.
Τα “έξυπνα βότανα” έχουν ερευνηθεί για τη νοοτροπική τους δράση και επιλέγονται υπέρ των αντίστοιχων φαρμάκων λόγω της αποδοτικότητάς τους, αλλά και επειδή είναι συχνά ασφαλέστερα, εφόσον φυσικά λαμβάνονται σε ασφαλή δοσολογία, με την επίβλεψη γιατρού ή ειδικού, ώστε να μην αντενδείκνυνται στις ειδικές συνθήκες υγείας.
Από τα πολλά βότανα που έχουν θετική επίδραση στη λειτουργία του εγκεφάλου, μόνο κάποια έχουν ερευνηθεί και προωθηθεί ειδικά για τη νοοτροπική τους δράση. Τα περισσότερα νοοτροπικά βότανα έχουν γίνει γνωστά λόγω της χρήσης τους σε διαφορετικά παραδοσιακά μοντέλα θεραπείας, όπως η Αγιουρβέδα, η Κινέζικη ιατρική ή άλλες παραδοσιακές πρακτικές ανά τον κόσμο. Σταδιακά, η ζήτηση των νοοτροπικών βοτάνων αυξάνεται όλο και περισσότερο παγκοσμίως.
Από τα πιο οικεία μας, τα βότανα που βρίσκουμε εύκολα στην Ελλάδα, το Δεντρολίβανο, το Φασκόμηλο, ο Κρόκος, το Κάρδαμο, το Μελισσόχορτο, η Λεβάντα και η Άγρια Βρώμη, έχουν νοοτροπικές ιδιότητες. Από τα πιο γνωστά ξένα νοοτροπικά βότανα, πολλά είναι και “προσαρμογόνα”, όπως η Ροντιόλα, το Γκότου- κόλα, η Μάκα, το Αμερικάνικο και το Κινέζικο Τζίνσενγκ, ο Ιερός Βασιλικός και η Ασβαγκάντα. Κάποια από τα πλέον μελετημένα για τις νοοτροπικές τους ιδιότητες βότανα είναι το Γκίνγκο και η Μπακόπα. Νοοτροπικές δράσεις, μεταξύ άλλων, συναντάμε στη Βαλεριάνα, στον Κουρκουμά και στην Παιώνια (τη γαλακτοφόρο).
Τα νοοτροπικά βότανα έχουν, όπως τα περισσότερα βότανα, πολλαπλές δράσεις και ενδείξεις. Οι παρακάτω είναι μόνο μερικοί από τους τρόπους με τους οποίους κάποια από αυτά επιδρούν κυρίως στον εγκέφαλο.

• Δενδρολίβανο (Rosmarinus officinale)
  Ενισχύει τη μνήμη και τη νοητική διαύγεια, καταπραΰνει τον πονοκέφαλο που σχετίζεται με την τοξικότητα του ήπατος, τη σύγχυση που σχετίζεται με την εμμηνόπαυση και προλαμβάνει την αρτηριοσκλήρυνση. Αντενδείκνυται στους πονοκεφάλους που προκαλούνται από διαστολή των αγγείων. 

• Φασκόμηλο (Salvia officinalis/ fruticosa)
  Βελτιώνει τη μνήμη και τη νοητική διαύγεια ακόμη και σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ, μειώνει τα συμπτώματα της διάσπασης ελλειμματικής προσοχής (ΔΕΠΥ) και της νοητικής κόπωσης. Η μυρωδιά του αιθέριου ελαίου και μόνο ενισχύει τη νοητική λειτουργία.

• Κρόκος (Crocus sativus)
  Έχει αγχολυτική και αντικαταθλιπτική δράση και χρησιμοποιείται ειδικά για την κατάθλιψη του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου και την επιλόχειο κατάθλιψη. Συμβάλλει στην πρόληψη των νευροεκφυλιστικών ασθενειών, όπως το Πάρκινσον και το Αλτσχάιμερ, λόγω της αντιοξειδωτικής του δράσης. Χρησιμοποιείται από αθλητές όχι μόνο για ενέργεια και δύναμη, αλλά και λόγω του ότι βελτιώνει την όραση και συνεπώς μειώνει την ευαισθησία στα φώτα των γηπέδων.

• Κουρκουμάς / κιτρινόριζα (Curcuma longa)
  Η κουρκουμίνη, βασικό δραστικό συστατικό του κουρκουμά, προάγει τη νευρογένεση, τη δημιουργία περισσότερων νευρώνων, στον ιππόκαμπο, ενισχύοντας τη μνήμη και τη μαθησιακή ικανότητα. Αυξάνει τη δράση των νευροδιαβιβαστών που προκαλούν ευεξία, τονώνουν τη λίμπιντο και τη νοητική συγκέντρωση.

• Γκίνγκο (Ginkgo biloba)
  Βελτιώνει τη μικροκυκλοφορία του εγκεφάλου και μειώνει την πιθανότητα εγκεφαλικών επεισοδίων. Έχει αντιοξειδωτική, νευροπροστατευτική αλλά και αντιφλεγμονώδη δράση. Μειώνει την επίδραση του στρες στο νευρικό σύστημα, επιταχύνει την ανάρρωση από εγκεφαλικούς τραυματισμούς και βελτιώνει τις νευρικές συνάψεις που συμβάλλουν στη βελτίωση των κινητικών λειτουργιών. Βελτιώνει τη βραχυπρόθεσμη μνήμη και τη νοητική λειτουργία.

• Μάκα (Lepidium meyenii)
  Μεγαλώνει στα υψίπεδα των Άνδεων, και μερικοί το αποκαλούν Περουβιάνικο Τζίνσενγκ. Αυξάνει τη μαθησιακή ικανότητα και την αθλητική αντοχή και δύναμη. Χρησιμοποιείται ιδιαίτερα και ως διεγερτικό της λίμπιντο .

• Μπακόπα/ Μπράχμι (Bacopa monnieri)
  Προάγει τη μνήμη και τη νοητική εστίαση, βοηθάει στην πρόληψη και στην καθυστέρηση εξέλιξης του Αλτσχάιμερ και μειώνει τις κρίσεις της επιληψίας. Επιταχύνει την επούλωση μετά από εγκεφαλικά τραύματα και αμβλύνει τις αισθήσεις και τις κινητικές λειτουργίες που έχουν αποδυναμωθεί, λόγω νευρικής εξασθένησης. Χρησιμοποιείται επιτυχώς για την διαταραχή ελλειμματικής προσοχής.

• Ιερός Βασιλικός (Ocimum sanctum )
  Θεωρείται ιερό φυτό στην Ινδία, όπου και φύεται. Προστατεύει το νευρικό σύστημα από τις αρνητικές επιδράσεις της δυνατής μουσικής και ήχων. Επίσης, προστατεύει από βαρέα μέταλλα που επηρεάζουν την εγκεφαλική λειτουργία, όπως και από την επίδραση της ιονίζουσας ραδιενεργής ακτινοβολιας και έχει διαπιστευμένη αντικαταθλιπτική και αγχολυτική δράση. Έχει κοινές δράσεις με το γνωστό μας Βασιλικό (Ocimum basilicum), εφόσον και τα δύο είδη ενισχύουν την κυκλοφορία του εγκεφάλου και βελτιώνουν τη μνήμη και τη νοητική διαύγεια.

• Γκότου Κόλα (Centella asiatica)
  Λέγεται το “Φυτό του φοιτητή” στο Μπαλί, λόγω της επίδρασής του στη μνήμη. Ενεργοποιεί τη δημιουργία νέων εγκεφαλικών κυττάρων και αυξάνει τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου, δηλαδή την ικανότητά του να προσαρμόζεται και να αλλάζει. Προστατεύει τους νευρώνες από τις τοξίνες που προκαλούν σύγχυση, διαταραχές διάθεσης και ημικρανίες. 

*Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας ή κάποιον ειδικό πριν την θεραπευτική χρήση οποιουδήποτε βοτάνου. Τα περισσότερα έχουν αντενδείξεις και αλληλεπιδρούν με άλλα φάρμακα. Βεβαιωθείτε ότι τηρείτε τις προφυλάξεις για τις χρήσεις  όλων των βοτάνων.

* Η βοτανοθεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει λήψη εκτενούς ιστορικού, ιατρικές εξετάσεις όπου χρειαστεί και συνεργασία με επαγγελματίες υγείας. Η αγωγή που προτείνεται μπορεί να περιλαμβάνει συνδυασμούς βοτάνων και αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής. Οι παραπάνω πληροφορίες δεν αντικαθιστούν την επαγγελματική γνώμη του εκπαιδευμένου ειδικού.

Συνταγή: Ρόφημα... “Μελέτης”
Αν θέλετε να συγκεντρωθείτε όταν μελετάτε για εξετάσεις ή θέλετε να αποδώσετε καλύτερα στην εργασία σας, μπορείτε να φτιάξετε το παρακάτω ρόφημα:
Συστατικά: 1 κουτ. γλυκού μέντα, 1 κουτ. γλυκού φασκόμηλο, 1 κουτ. γλυκού δεντρολίβανο, ½ κουτ. γλυκού βασιλικό.
Προσθέτετε όλα τα συστατικά σε 1-2 κούπες καυτό νερό (αναλόγως με την ένταση της γεύσης που επιθυμείτε). Σκεπάζετε για 10 λεπτά, σουρώνετε και πίνετε ζεστό ή κρύο.

Η Κωνσταντίνα Λίτσα σπούδασε Βοτανοθεραπεία στη Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας του Πανεπιστημίου Napier στο Εδιμβούργο,στη Σκωτία. Έπειτα έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη "Συμβουλευτική Ψυχολογία στη Δημόσια Υγεία" και εκπαιδεύτηκε στη Συμβουλευτική (Solution Focused Counselling και Προσωποκεντρική Συμβουλευτική). Από το 2007 εργάστηκε ως Φυτοθεραπεύτρια στη Βρετανία, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και σε κοινοτικά προγράμματα σχεδιασμένα για ευάλωτες ομάδες, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Για 3 χρόνια ήταν μέλος της ομάδας Αγωγής Υγείας του Δήμου του Εδιμβούργου,όπου εργαζόταν με εφήβους σε Γυμνάσια και έλαβε μέρος σε Βρετανικά προγράμματα εκπαίδευσης που αφορούσαν στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και περιβαλλοντολογικής συνείδησης σε σχολεία. Συμμετείχε για 7 χρόνια στην ομάδα Herbal Scotland, όπου προσέφερε Πρώτες Βοήθειες με Βότανα σε Διεθνή Φεστιβάλ. Από τον Αύγουστο του 2011, ζει στην Ελλάδα, όπου εργάζεται ως Βοτανοθεραπεύτρια και προωθεί τις αρχές της Αειφόρου Καλλιέργειας (Permaculture).Έχει συνεργαστεί με πολλές τοπικές ομάδες και παραδίδει σεμινάρια αυτάρκειας και πρακτικά εργαστήρια με στόχο την εκπαίδευση για την αυτοδιαχείριση της υγείας και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.