Evidence based medicine είναι ένας όρος που άρχισε ν’ ακούγεται εδώ και μια εικοσαετία ίσως και πιο παλιά. Στα ιατρικά συνέδρια και κατόπιν στα Πανεπιστήμια άρχισε ν’ ακούγεται αυτού του είδους η Ιατρική, ως η Ιατρική του μέλλοντος.
Σ’ αυτήν την Evidence based medicine ο γιατρός δεν είναι πια υποχρεωμένος να διαμορφώνει για κάθε ασθενή του μια εντελώς προσωπική διάγνωση. Μπορεί να καταχωρήσει σ’ έναν υπολογιστή, σε μια βάση δεδομένων, τα συμπτώματα του ασθενούς και στην συνέχεια ο υπολογιστής του απαντά δίνοντάς του έτοιμη την διάγνωση και την θεραπεία. Μια διαδικασία η οποία, κατά τους προπαγανδιστές της, δεν εμπεριέχει τον κίνδυνο του ανθρωπίνου ιατρικού λάθους και ως εκ τούτου είναι πιο ακριβής και αλάνθαστη.
Άρα για τον γιατρό είναι προς το συμφέρον του ν’ ακολουθήσει την μέθοδο αυτή, αφού έτσι εκμηδενίζει τον κίνδυνο του ιατρικού λάθους. Εδώ έχουμε μια πάλη ανάμεσα στην τεχνολογία και την ανθρώπινη φύση. Τι πρέπει να εμπιστευτεί ο γιατρός, τον υπολογιστή του ή τον ανασφαλή εαυτό του;
Η λογική του σύγχρονου ανθρώπου σ’ αυτό το ερώτημα απαντά προς όφελος της τεχνολογίας, γιατί σαφώς και θα προτιμήσουμε την αντικειμενικότητα ενός υπολογιστή. Όμως η ηθική, η οποία απουσιάζει απ’ την συνείδηση του σύγχρονου γιατρού, λέει ότι ο γιατρός υπηρετεί τον ασθενή και τίποτα που μπορεί να παρεμβληθεί σ’ αυτήν την σχέση δεν είναι προς όφελος ούτε του γιατρού, ούτε του ασθενούς.
Εδώ βλέπουμε το πώς από ένα μικρό ηθικό ρήγμα στην συνείδηση του γιατρού, επιτρέπεται να διεισδύσει ο όλεθρος και για τους δύο, γιατρού και ασθενούς.
Η διαδικασία άσκησης της Ιατρικής τέχνης, απαιτεί την πλήρη εγρήγορση των αισθήσεων του γιατρού, ώστε μέσα απ’ αυτές μαζί με την διαίσθηση και το ένστικτό του, να οδηγηθεί στην διάγνωση και την απαιτούμενη θεραπεία. Δεν μπορούν να απουσιάζουν οι αισθήσεις από την διαδικασία άσκησης της Ιατρικής τέχνης. Αυτές είναι που δένουν, με καταλύτη πάντοτε την αγάπη και την καλοσύνη του γιατρού – θεραπευτή, την σχέση μεταξύ των δύο. Οι εμπνευστές της Evidence based medicine θέλουν όλα αυτά να τα καταργήσουν, θέλουν να γκρεμίσουν την γέφυρα γιατρού-ασθενούς, ώστε να κατευθύνουν ευκολότερα την συνείδηση του γιατρού προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις.
Οι κατευθύνσεις αυτές διαμορφώνονται από την φαρμακοβιομηχανία, η οποία μέσα από τον έλεγχο της τεχνολογίας και τον ρόλο του Μεγάλου Αδελφού, καρπώνεται τα οφέλη απ’ την διάρρηξη της σχέσης γιατρού – ασθενούς. Κατευθύνει τους γιατρούς σε διαγνώσεις βαρέων νοσημάτων και ακριβών φαρμάκων. 
Evidence based medicine είναι το πρωτόκολλο του θανάτου το οποίο εφαρμόζεται παγκοσμίως, σε όλα τα νοσοκομεία για την αντιμετώπιση του επινοημένου COVID 19.
Ακόμα και έμπειροι γιατροί μέσα στα νοσοκομεία σήμερα που καταλαβαίνουν ότι ένας ασθενής που έχει χαμηλό οξυγόνο μπορεί και να μην διασωληνωθεί, είναι υποχρεωμένοι ακολουθώντας το πρωτόκολλο του θανάτου να διασωληνώσουν, ακόμα και εκτός Μ.Ε.Θ. και έτσι να οδηγήσουν τον ασθενή σε βέβαιο θάνατο.
Όταν ξεφύγουμε λίγο απ’ την παραζάλη και τον κυκεώνα της επιστήμης – τεχνολογίας και στραφούμε προς τις πανανθρώπινες αξίες της ηθικής, της ελευθερίας, της πίστης στον Θεό, του σεβασμού στην φύση και την ιερότητα των παραδόσεων, τότε μπορεί και να βρούμε το δρόμο μας στο μέλλον.

Οι θάνατοι στα νοσοκομεία
Ένα από τα πιο βαριά και σοβαρά αμαρτήματα της σύγχρονης Επιστημονικής Ιατρικής είναι η διαχείριση του θέματος του θανάτου στα νοσοκομεία. Η σύγχρονη Επιστημονική Ιατρική από αλαζονεία δέχεται ότι οι λειτουργοί της, δικαιούνται να διαχειρίζονται το ζήτημα της ζωής και του θανάτου των ανθρώπων. Δυστυχώς ο γιατρός λόγω της φύσης του επαγγέλματός του αναγκαστικά φτάνει κάποια στιγμή στο ζήτημα της ζωής και του θανάτου. Τότε αν δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος και ηθικά εξοπλισμένος κινδυνεύει να διαπράξει την ύβριν του να αναμειχθεί στη διαδικασία του θανάτου ενός ασθενούς. Είναι ηθικά ολέθριο για τον γιατρό να προβεί σε μια τέτοια ανάμειξη και οπωσδήποτε εκτίθεται και ο ίδιος στους ίδιους κινδύνους. Ας δούμε τι λέει η Παραδοσιακή Ελληνική Ιατρική για το θέμα αυτό.
Ο Ασκληπιός, ο Θεός της Ιατρικής, απόγονος του Απόλλωνα και πρόγονος του Ιπποκράτη, έφτασε κάποια στιγμή λόγω της επιτυχημένης πορείας του ως θεραπευτής, στο ζήτημα της ζωής και του θανάτου ενός αδικοχαμένου ασθενούς του, του Ιππόλυτου (γιού του Θησέα). Τότε ο Ασκληπιός παρασύρθηκε στην ύβριν να αναστήσει τον Ιππόλυτο, δίνοντάς του το αίμα της μέδουσας που του είχε προσφέρει η Αθηνά. Ο Άδης άμεσα διαμαρτυρήθηκε στον αδελφό του Δία, ότι ο εγγονός του Ασκληπιός διατάρασσε το ισοζύγιο ένσαρκων και άσαρκων ψυχών ανασταίνοντας νεκρούς. Ο Δίας αντιλαμβανόμενος το μέγεθος της ύβρις δεν δίστασε στο να εξοντώσει τον αγαπημένο του εγγονό Ασκληπιό πλήττοντάς τον με τον κεραυνό. Έτσι ο πρώτος ιατρός, ο Θεός της Ιατρικής και πρόγονος του Ιπποκράτη, ο Ασκληπιός κεραυνοβολήθηκε γιατί τόλμησε, λόγω της ανθρώπινης φύσης του να αναμειχθεί στα ζητήματα της ζωής και του θανάτου.
Είναι ξεκάθαρο το μήνυμα της ιστορίας αυτής, αλλά οι σύγχρονοι ιατροί έχοντας αποκτήσει μια μονομερή επιστημονική γνώση και όντες άοπλοι ηθικά, διαταράσσουν με μεγάλη ευκολία σήμερα το ισοζύγιο ανάμεσα στις ένσαρκες και άσαρκες ψυχές των ανθρώπων. Επίσης στα Ασκληπιεία, στα θαυμαστά νοσοκομεία της αρχαιότητας οι ιερείς έχοντας υπόψη την τύχη του Θεού Ασκληπιού απαγόρευαν το θάνατο των ασθενών, όπως επίσης και τις γεννήσεις. Καμία ανάμειξη των ιερέων της θεραπείας στα ζητήματα της ζωής και θανάτου. Ούτε αυτό βέβαια το γνωρίζουν οι λειτουργοί της σύγχρονης Επιστημονικής Ιατρικής και έτσι συνεχίζουν ανέμελα το ιερόσυλο έργο τους.
Από την άλλη τεράστια είναι η ευθύνη όλων των υπόλοιπων απλών ανθρώπων που πια δεν δέχονται τον θάνατο των γηραιών οικείων τους στα σπίτια. Όταν μυριστούν ότι το ηλικιωμένο άτομο θα πεθάνει, σπεύδουν να καλέσουν το Ε.Κ.Α.Β. ώστε να πεθάνει στο νοσοκομείο. Γιατί αισθάνονται ένοχοι για τον θάνατο του ηλικιωμένου και σπεύδουν να απαλλαγούν απ’ την ενοχή τους με το πιστοποιητικό θανάτου του νοσοκομείου. Έτσι τα νοσοκομεία της σύγχρονης επιστημονικής Ιατρικής μετατρέπονται σε προθαλάμους νεκροταφείων και όχι βέβαια ιδρύματα θεραπείας και γιατρειάς της οδύνης των ανθρώπων. Όταν ο οποιοσδήποτε το φέρει η μοίρα του, να ξαπλώσει σ’ ένα κρεβάτι νοσοκομείου, στο οποίο έχουν πεθάνει τριάντα πριν απ’ αυτόν, πόση πιθανότητα έχει σ’ αυτό το κρεβάτι να γίνει καλά; Με την επιστήμη και την τεχνολογία που ακολουθούμε, φτάσαμε εδώ. Το ξεστράτισμα απ’ τον Θεό και την φύση μας οδήγησε εδώ. Μήπως ήρθε η ώρα ν’ αλλάξουμε πορεία και να δούμε πάλι με περισσότερο σεβασμό το μόνο που μας έχει μείνει, την Παράδοσή μας, την σοφία των προγόνων μας;

Ο Αλέξανδρος Τηλικίδης γεννήθηκε το 1966 στην Αθήνα. Αποφοίτησε απ' την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών το 1991. Πήρε τον τίτλο Ιατρικής ειδικότητας, ως φυσίατρος το 2001, απ' το Ασκληπιείο της Βούλας. Απ' το 1994 και ενώ βρισκόταν ήδη στην Κίνα με ετήσια κρατική υποτροφία, άρχισε να ασχολείται με τα Κινέζικα Βότανα. Την ίδια χρονιά άρχισε να διαβάζει τα Άπαντα του Ιπποκράτους και να μυείται μέσω της μελέτης αυτής, στην Αρχαία Ελληνική σκέψη. Το 1999 άρχισε να τα διδάσκει στην Ελλάδα, ενώ επίσης εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο: "Η Βασική Θεωρία της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής". Το 2011 εξέδωσε το δεύτερο του βιβλίο: "Ο ελληνικός βελονισμός". Το 2014 εξέδωσε το τέταρτό του βιβλίο: "Η βασική θεωρία της αρχαίας ελληνικής ιατρικής, μέρος Α".

Το νέο τεύχος (103) του Holistic Life κυκλοφόρησε σε μια περίοδο που βλέπουμε τους επόμενους μήνες με αισιοδοξία! Το καλοκαίρι είναι «προ των πυλών» και η επίμονη διάθεση μας να βλέπουμε τα πράγματα με ελπίδα και ανανέωση συνεχίζεται! Σε αυτές τις στιγμές ο ενημερωμένος πολίτης παραμένει στο κέντρο της προσοχής μας και έτσι σε αυτό το τεύχος του Holistic Life μπορείτε να διαβάσετε για τα εξής θέματα:

Εκτεταμένη αρθρογραφία για την ολιστική προσέγγιση στην αντιμετώπιση:

• της κολπικής μαρμαρυγής
• της Ροδόχρου ακμής
• της τερηδόνας με την ομοιοπαθητική 
• των συναισθηματικών αντιδράσεων που σχετίζονται με τον εμβολιασμό με ανθοϊάματα
• του άγχους, της κακής διάθεσης και της κατάθλιψης (από την πανδημία covid 19)
• των προβλημάτων του ουροποιητικού

Πρόσφατες έρευνες :

• Οδηγός για καθαρό και υγιές δέρμα
• Οδηγός για την καλή υγεία του εντέρου (special report)
• Το έντερο: ένα όργανο με πολλά πρόσωπα
• BACOPA MONNIERI BACOPA MONNIERI: Γιατί το βότανο αυτό αποτελεί μία από τις καλύτερες επιλογές για τον εγκέφαλο;
• HYPERICUM PERFORATUM L HYPERICUM PERFORATUM L: Το ομοιοπαθητικό φάρμακο και η μίκρο-νάνο σωματιδιακή του σύνθεση.

Αρθρογραφία σχετικά με:

• Το εξπρές του διαιτολόγου
• Η Φιλοσοφία της Yoga – Prana η δύναμη της ζωής
• Τον ρόλο της πρωτεΐνης στη διατροφή
• Evidence based medicine (ή ο μεγάλος αδερφός της σύγχρονης επιστήμης; )
• Τα οφέλη του μουρουνέλαιου και του ιχθυέλαιού στην υγεία
• Επίλυση οικογενειακών διαφορών
• Τη κρίση την πανδημία ως ευκαιρία προσωπικής μεταμόρφωσης
• Τον μεταβολισμό και τη ρύθμιση βάρους
• Τις ενέργειες που καθορίζουν τον Αγιουρβεδικό μας τύπου.
• Τη φροντίδα της εντερικής χλωρίδας με βότανα

Όλη η παραπάνω αρθρογραφία υποστηρίζεται από προτάσεις συμπληρωμάτων διατροφής και φυσικά ένα επίκαιρο ρεπορτάζ αγοράς. Μέχρι το επόμενο τεύχος να θυμάστε να αναζητάτε πάντα εναλλακτικές λύσεις σε προβλήματα που φαίνονται αδιέξοδα. Explore the Alternative !

ΕΔΩ ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ 103

Facebook: holisticlifegr | You tube: Holistic life TV 

Άνοιγμα PDF

Η κοινωνική απομόνωση που έχει επιβληθεί τους τελευταίους μήνες, ειδικά στους ηλικιωμένους, οδηγεί σε έλλειψη προσωπικής επαφής, η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει σημαντικά τη διάθεση. Αυτό έδειξε μια πρόσφατη μελέτη που επιβεβαίωσε τη σύνδεση μεταξύ των διαφορετικών δεικτών κοινωνικής απομόνωσης και της μοναξιάς με καταθλιπτικά συμπτώματα σε ενήλικες ηλικίας 21 ετών και άνω.¹ Η δεκαετής μελέτη παρακολούθησης περίπου 5.000 ατόμων ηλικίας 25-75 ετών με προσδιορισμένες κοινωνικές σχέσεις αποδεικνύεται σημαντική για του εργαζόμενους στη δημόσια υγεία και τους γιατρούς: φαίνεται ότι το μέγεθος της επίδρασης είναι αρκετά μεγάλο, ο επιπολασμός των κοινωνικών σχέσεων κακής ποιότητας είναι υψηλός και η πληθυσμιακή νοσηρότητα της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής είναι από τις υψηλότερες από οποιαδήποτε πάθηση.² Αυτές οι επιπτώσεις επιβεβαιώθηκαν επίσης σε μια μετα-ανάλυση των συστηματικών ανασκοπήσεων σχετικά με τις συνέπειες στη δημόσια υγεία από την κοινωνική απομόνωση και τη μοναξιά.³
Δυστυχώς, μια άλλη πιθανή απρόβλεπτη συνέπεια της κοινωνικής απομόνωσης και της κακής ψυχολογίας είναι ο αρνητικός αντίκτυπος στο ανοσοποιητικό σύστημα. Και ενώ μπορεί να υπάρχει ο πειρασμός να καταφύγουμε σε συνταγογραφούμενα φάρμακα για την ανακούφιση της κακής διάθεσης, υπάρχουν φυσικά προϊόντα που μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων καθώς και στην παροχή μιας σειράς μικροθρεπτικών συστατικών που έχουν αποδειχθεί ότι βοηθούν στην υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος.

Φυσικά ενισχυτικά της διάθεσης
Είναι αναγνωρισμένος ο ρόλος του ψευδαργύρου, του σιδήρου και του ιωδίου, των βιταμινών B6, B12 και του χαλκού στη διατήρηση της γνωστικής λειτουργίας και του υγιούς νευρικού συστήματος. Επιπρόσθετα, αρκετές πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η συμπλήρωση με πολυβιταμίνες και μέταλλα μπορεί να έχει θετική επίδραση στη διάθεση και το στρες^4,5  και έχουν διευκρινιστεί επίσης οι πιθανοί μηχανισμοί με τους οποίους επιτυγχάνουν αυτά τα αποτελέσματα.⁶ Επιπλέον, οι ελλείψεις σε βιταμίνες του συμπλέγματος βιταμινών Β έχουν συνδεθεί με νευρολογικές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης και του άγχους, οι οποίες μπορούν να διορθωθούν μέσω της σωστής διατροφής.⁷ Υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η συμπλήρωση με μέταλλα όπως το μαγνήσιο, ο ψευδάργυρος και το σελήνιο μπορούν επίσης να είναι χρήσιμα σε αυτές τις καταστάσεις.^8,9
Όσον αφορά τα βότανα που μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση διαταραχών της διάθεσης, υπάρχουν αποδεδειγμένα στοιχεία που δείχνουν ότι ο Κρόκος (σαφράν) μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη διατήρηση της θετικής διάθεσης ως μονοθεραπεία, αλλά υπάρχουν επίσης στοιχεία που αποδεικνύουν ότι μπορεί να προσφέρει παρόμοια οφέλη όταν χορηγείται μαζί με κουρκουμίνη, την ουσία που προέρχεται από τον Κουρκουμά.^10,11 Η Ροντιόλα έχει διαπιστωθεί μετά από έρευνα ότι δρα ως ήπιο αντικαταθλιπτικό, ενώ επίσης ανακουφίζει από το άγχος. Το αγιουρβεδικόc βότανο Ασβαγκάντα έχει επίσης χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά για αυτές τις ενδείξεις.^12,13
Η κιτικολίνη είναι μια φυσική ουσία που χρησιμοποιείται συνήθως σε ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια και σε νευρολογικές διαταραχές. Αποτελεί ενδιάμεσο στάδιο στη σύνθεσης της φωσφατιδυλοχολίνης και εμπλέκεται στη διαμόρφωση πολλών μεταβολικών οδών και των επιπέδων των νευροδιαβιβαστών, καθώς επίσης και στη βιοσύνθεση φωσφολιπιδίων σε νευρωνικές μεμβράνες. Η κιτικολίνη που χρησιμοποιείται ευρέως ως γνωστικό ενισχυτικό τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ έχει μελετηθεί επιτυχώς στη θεραπεία της κατάθλιψης, ιδίως όταν εμπλέκεται η κατάχρηση ουσιών.^14,15

Η επίδραση της κακής διάθεσης στην ανοσία
Σε πολλές μελέτες έχουν αναφερθεί ανοσολογικές αλλαγές σε καταθλιπτικά άτομα.^16-18 Μια μετα-ανάλυση μελετών δείχνει ότι η κατάθλιψη φαίνεται να σχετίζεται με φλεγμονή και ότι σε ασθενείς με καταθλιπτικές διαταραχές συμβαίνουν πολλές ανοσολογικές αλλαγές.¹⁹
Μελέτες έχουν αναφέρει ήπιες μειώσεις στον αριθμό ειδικών ανοσοκυττάρων σε άτομα με κατάθλιψη.²⁰ Η θεραπεία με αντικαταθλιπτικά έδειξε ότι οι μετρήσεις αυτών των κυττάρων σε μια ομάδα καταθλιπτικών μετά τη θεραπεία ήταν σημαντικά υψηλότερες από ό, τι πριν τη θεραπεία. Αυτό συμφωνεί με άλλες μελέτες που έχουν δείξει ότι η κατάθλιψη οδηγεί σε καταστολή της κυτταρικής ανοσίας που υποχωρεί με αντικαταθλιπτική θεραπεία.^21,22 Μελέτες έχουν επίσης αποκαλύψει μειωμένο αριθμό άλλων λευκών αιμοσφαιρίων που εμπλέκονται στην ανοσία (κύτταρα CD4) σε άτομα με κατάθλιψη.²³
Ωστόσο, το εύρημα της ανοσοκαταστολής όσον αφορά την κυτταρική ανοσία στην κατάθλιψη υποστηρίζεται από στοιχεία όπου οι ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη έχει παρατηρηθεί ότι έχουν σημαντική μείωση στην ικανότητά τους να δημιουργούν λεμφοκύτταρα που ανταποκρίνονται στον ιό του έρπητα ζωστήρα.²⁴ Αυτό συμφωνεί με άλλες μελέτες που έχουν δείξει ότι η κατάθλιψη είναι μια ανοσοκατασταλτική κατάσταση σε σχέση με την κυτταρική ανοσία, η οποία ομαλοποιείται μετά την υποχώρηση της κατάθλιψης.²⁵ Η αντικαταθλιπτική θεραπεία ασκεί επίσης μια ανοσορυθμιστική δράση μέσω της μείωσης των προ-φλεγμονωδών κυτοκινών και της αύξησης των αντιφλεγμονωδών κυτοκινών.²⁶

Φυσικά ενισχυτικά ανοσοποιητικού
Τα μικροθρεπτικά συστατικά όπως οι βιταμίνες A, D, E, B6, B12, C και το φολικό οξύ, ο σίδηρος, το σελήνιο, ο χαλκός, το μαγνήσιο και ο ψευδάργυρος παίζουν σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη του επίκτητου και του έμφυτου ανοσοποιητικού συστήματος. Η χαμηλή ή ανεπαρκής πρόσληψη αυτών των μικροθρεπτικών συστατικών μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και να μειώσει την αντίσταση στις λοιμώξεις.^27-29 Είναι τέτοια η σημασία της βέλτιστης πρόσληψης των παραπάνω μικροθρεπτικών συστατικών για την υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος, που στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σε καθένα από τα παραπάνω - με εξαίρεση το μαγνήσιο και τη βιταμίνη Ε - έχει δοθεί συγκεκριμένος ισχυρισμός υγείας για το σκοπό αυτό³⁰ και οι ρόλοι τους είναι καθιερωμένοι στη βιβλιογραφία.^27-29
Όσον αφορά την ενίσχυση της έμφυτης ανοσίας, αυτά τα μικροθρεπτικά συστατικά υποστηρίζουν συλλογικά τη διατήρηση και την ανάπτυξη φυσικών εμποδίων, την ανάπτυξη, διαφοροποίηση και κινητικότητα / χημειοταξία των έμφυτων ανοσοκυττάρων, την παραγωγή και δραστηριότητα αντιμικροβιακών πρωτεϊνών, την καταστροφή και τις φαγοκυτταρικές δράσεις των μακροφάγων και ουδετερόφιλων και την έναρξη και επακόλουθη αποκατάσταση της φλεγμονής. Προωθούν την προσαρμοστική ανοσία, μέσω της παραγωγής κυτοκινών, τον πολλαπλασιασμό λεμφοκυττάρων, τη διαφοροποίηση καθώς και τη δημιουργία κυττάρων μνήμης και παραγωγής αντισωμάτων.
Το σύμπλεγμα βιταμινών Β (Β1, Β2, Β3, Β5, Β6, Β9, Β12) είναι απαραίτητο όχι μόνο για την υγιή ισορροπία του νευρικού συστήματος, αλλά και του ανοσοποιητικού συστήματος. Υπάρχουν περίπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ του νευρικού συστήματος και του ανοσοποιητικού συστήματος και καθίσταται σαφές ότι το ανοσοποιητικό σύστημα παίζει σημαντικό ρόλο στην παθογένεση των διαταραχών ψυχικής υγείας (συμπεριλαμβανομένης της γνωστικής μείωσης, του άγχους, των αλλαγών στη διάθεση και της κατάθλιψης). Οι επιστήμες της διατροφής και της ανοσολογίας συνδέονται στενά με τις επιπτώσεις της κακής διατροφής στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η κακή πρόσληψη μικροθρεπτικών συστατικών μπορεί να οδηγήσει σε απορρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και τροποποιήσεις στη λειτουργία και την παραγωγή νευροδιαβιβαστών.^30,31
Από τα βότανα που αναφέρθηκαν παραπάνω, τα ασβαγκάντα, ροντιόλα, σαφράν και κουρκουμάς έχουν αποδειχθεί ότι βοηθούν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.^32-36

Συμπέρασμα
Η παραπάνω ανασκόπηση προτείνει ένα ολοκληρωμένο συμπλήρωμα πολυβιταμινών και ανόργανων συστατικών που περιέχει βότανα όπως το σαφράν, η ασβαγκάντα, η ροντιόλα και ο κουρκουμάς, όπως το Nubria Shine, το οποίο θα μπορούσε να είναι ευεργετικό όσον αφορά τη διατήρηση τόσο της θετικής διάθεσης και στάσης όσο και την υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος, με την κιτικολίνη να προσφέρει επίσης επιπλέον οφέλη για τη διάθεση.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Ge L, Yap CW, Ong R, Heng BH. Social isolation, loneliness and their relationships with depressive symptoms: a population-based study. PloS one. 2017;12(8).
2. Teo AR, Choi H, Valenstein M. Social relationships and depression: ten-year follow-up from a nationally representative study. PloS one. 2013;8(4).
3. Leigh-Hunt N, Bagguley D, Bash K, Turner V, Turnbull S, Valtorta N, Caan W. An overview of systematic reviews on the public health consequences of social isolation and loneliness. Public Health. 2017 Nov 1;152:157-71.
4. Harris E, Kirk J, Rowsell R, Vitetta L, Sali A, Scholey AB, Pipingas A. The effect of multivitamin supplementation on mood and stress in healthy older men. Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental. 2011 Dec;26(8):560-7.
5. Long SJ, Benton D. Effects of vitamin and mineral supplementation on stress, mild psychiatric symptoms, and mood in nonclinical samples: a meta-analysis. Psychosomatic medicine. 2013 Feb 1;75(2):144-53.
6. Kaplan BJ, Crawford SG, Field CJ, Simpson JS. Vitamins, minerals, and mood. Psychological bulletin. 2007 Sep;133(5):747.
7. The effects of vitamin B on the immune/cytokine network and theirinvolvement in depressionKathleen Mikkelsen, Lily Stojanovska, Monica Prakash, Vasso Apostolopoulos∗Maturitas 96 (2017) 58–71
8. Wang J, Um P Dickerman BA, Liu J. Zinc, magnesium, selenium and depression: a review of the evidence, potential mechanisms and implications. Nutrients. 2018 May;10(5):584.
9. Derom ML, Sayón-Orea C, Martínez-Ortega JM, Martínez-González MA. Magnesium and depression: a systematic review. Nutritional neuroscience. 2013 Sep 1;16(5):191-206.
10. Lopresti AL, Drummond PD. Saffron (Crocus sativus) for depression: a systematic review of clinical studies and examination of underlying antidepressant mechanisms of action. Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental. 2014 Nov;29(6):517-27.
11. Lopresti AL, Drummond PD. Efficacy of curcumin, and a saffron/curcumin combination for the treatment of major depression: A randomised, double-blind, placebo-controlled study. Journal of affective disorders. 2017 Jan 1;207:188-96.
12. Amsterdam JD, Panossian AG. Rhodiola rosea L. as a putative botanical antidepressant. Phytomedicine. 2016 Jun 15;23(7):770-83.
13. Singh N, Bhalla M, de Jager P, Gilca M. An overview on ashwagandha: A Rasayana (Rejuvenator) of Ayurveda. African Journal of Traditional, Complementary and Alternative Medicines. 2011;8(5S).
14. Roohi-Azizi M, Arabzadeh S, Amidfar M, Salimi S, Zarindast MR, Talaei A, Akhondzadeh S. Citicoline combination therapy for major depressive disorder: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Clinical neuropharmacology. 2017 Jan 1;40(1):1-5.
15. Brown ES, Gabrielson B. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial of citicoline for bipolar and unipolar depression and methamphetamine dependence. Journal of affective disorders. 2012 Dec 20;143(1-3):257-60.
16. Weisse CS. Depression and immunocompetence: A review of the literature. Psychol Bull. 1992;111:475–89
17. Schleifer SJ, Keller SE, Bond RN, Cohen J, Stein M. Major depressive disorder and immunity. Role of age, sex, severity, and hospitalization. Arch Gen Psychiatry. 1989;46:81–7
18. Zorrilla EP, Luborsky L, McKay JR, Rosenthal R, Houldin A, Tax A, et al. The relationship of depression and stressors to immunological assays: A meta-analytic review. Brain Behav Immun. 2001;15:199–226
19. Osimo EF, Pillinger T, Rodriguez IM, Khandaker GM, Pariante CM, Howes OD. Inflammatory Markers in Depression: a Meta-Analysis of Mean Differences and Variability in 5,166 Patients and 5,083 Controls. Brain, Behavior, and Immunity. 2020 Feb 27.
20. Irwin M, Daniels M, Smith TL, Bloom E, Weiner H. Impaired natural killer cell activity during bereavement. Brain Behav Immun. 1987;1:98–104
21. Köhler CA, Freitas TH, Stubbs B, Maes M, Solmi M, Veronese N, de Andrade NQ, Morris G, Fernandes BS, Brunoni AR, Herrmann N. Peripheral alterations in cytokine and chemokine levels after antidepressant drug treatment for major depressive disorder: systematic review and meta-analysis. Molecular neurobiology. 2018 May 1;55(5):4195-206.
22. M Schmidt F, C Kirkby K, Lichtblau N. Inflammation and immune regulation as potential drug targets in antidepressant treatment. Current neuropharmacology. 2016 Oct 1;14(7):674-87.
23. Rivera-Rivera Y, Vázquez-Santiago FJ, Albino E, Sánchez MD, Rivera-Amill V. Impact of Depression and Inflammation on the Progression of HIV Disease. Journal of clinical & cellular immunology. 2016 Jun;7(3).
24. Eriksson C. Herpes simplex virus type 1 infection in the central nervous system-Experimental and clinical studies. https://gupea.ub.gu.se/handle/2077/47412
25. Medina-Rodriguez EM, Lowell JA, Worthen RJ, Syed SA, Beurel E. Involvement of innate and adaptive immune systems alterations in the pathophysiology and treatment of depression. Frontiers in neuroscience. 2018 Aug 17;12:547.
26. Eyre HA, Lavretsky H, Kartika J, Qassim A, Baune BT. Modulatory effects of antidepressant classes on the innate and adaptive immune system in depression. Pharmacopsychiatry. 2016 Jun;26(03):85-96.
27. Carr, A.C.; Maggini, S. Vitamin C and immune function. Nutrients 2017, 9, 1211.
28. Martineau, A.R.; Jolliffe, D.A.; Hooper, R.L.; Greenberg, L.; Aloia, J.F.; Bergman, P.; Dubnov-Raz, G.; Esposito, S.; Ganmaa, D.; Ginde, A.A.; et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory tract infections: systematic review and meta-analysis of individual participant data. BMJ 2017, 356, i6583.
29. Gombart, A.F.; Pierre, A.; Maggini, S. A review of micronutrients and the immune system–working in harmony to reduce the risk of infection. Nutrients 2020, 12, 236.
30. European Commission EU register on nutrition and health claims. Available online: https://ec.europa.eu/food/safety/labelling_nutrition/claims/register/public/?event=search

31. S.J. Bull, P. Huezo-Diaz, E.B. Binder, J.F. Cubells, G. Ranjith, C. Maddock, et al.,Functional polymorphisms in the interleukin-6 and serotonin transportergenes, and depression and fatigue induced by interferon-alpha and ribavirintreatment, Mol. Psychiatry 14 (2009) 1095–1104.
32. S. Cunningham-Rundles, D.F. McNeeley, A. Moon, Mechanisms of nutrientmodulation of the immune response, J. Allergy Clin. Immunol. 115 (2005)1119–1128, Tiwari R, Chakraborty S, Saminathan M, Dhama
33. K, Singh SV. Ashwagandha (Withania somnifera): Role in safeguarding health, immunomodulatory effects, combating infections and therapeutic applications: A review. J Biol Sci. 2014 Feb 15;14(2):77-94.
34. Khanna K, Mishra KP, Ganju L, Singh SB. Golden root: A wholesome treat of immunity. Biomedicine & Pharmacotherapy. 2017 Mar 1;87:496-502.
35. Kianbakht S, Ghazavi A. Immunomodulatory effects of saffron: a randomized double‐blind placebo‐controlled clinical trial. Phytotherapy Research. 2011 Dec;25(12):1801-5.
36. Jagetia GC, Aggarwal BB. “Spicing up” of the immune system by curcumin. Journal of clinical immunology. 2007 Jan 1;27(1):19-35.