Τα τσάγια βοτάνων δεν έχουν μόνο ωραία γεύση - έχουν επίσης σημαντικά οφέλη για την υγεία, ειδικά για τις γυναίκες.
Ερευνητές πραγματοποίησαν τεστ για τρία αφεψήματα βοτάνων για να ανακαλύψουν ότι βοηθούν τις γυναίκες να κοιμούνται καλύτερα μετά τον τοκετό, μειώνουν τους πόνους του προεμμηνοροϊκού συνδρόμου, το στρες και το άγχος και βοηθούν στον έλεγχο του μεταβολισμού, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2. Οι άνδρες με οστεοαρθρίτιδα είχαν επίσης μειωμένο πόνο μετά την κατανάλωση του τσαγιού.
Η ερευνήτρια Gill Jenkins εξέτασε εννέα μελέτες που είχαν εξετάσει τα οφέλη για την υγεία του αφεψήματος γερμανικού χαμομηλιού, καρπών αγριοτριαντάφυλλου (rose hip) και δυόσμου. Το χαμομήλι ήταν το πιο αποτελεσματικό, βοηθώντας τις γυναίκες να κοιμηθούν καλύτερα μετά τον τοκετό- επίσης ανακούφισε τα συμπτώματα του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου και μείωσε τον πόνο της περιόδου, το στρες και το άγχος. Σε μια άλλη μελέτη, στην οποία συμμετείχαν άνδρες και γυναίκες, το τσάι βελτίωσε τον μεταβολισμό, συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου της γλυκόζης και της ινσουλίνης.
Οι καρποί αγριοτριανταφυλλιάς επίσης ανακούφισαν τον πόνο της εμμήνου ρύσεως και το τσάι δυόσμου βελτίωσε τον έλεγχο των ορμονών. Ο δυόσμος βοήθησε επίσης και τα δύο φύλα να διαχειριστούν τον πόνο και τη δυσκαμψία που προκαλεί η οστεοαρθρίτιδα.

(Πηγή: J Nurs Women's Health, 2022; 6: 178)

Τα βότανα και η ολιστική θεραπεία μπορούν να βοηθήσουν με πολλούς τρόπους στην αύξηση της γονιμότητας - και για τα δύο φύλα.

Μπορεί να έχετε ακούσει για ανθρώπους που πήραν ένα βότανο και “έπιασαν παιδί”. Είναι μια συχνή ιστορία στη λαϊκή παράδοση και στα παραμύθια. Και όντως, ίσως ως εκ θαύματος συμβεί, τα βότανα, με τόσο απλό και γρήγορο τρόπο, να βοηθήσουν ένα ζευγάρι να συλλάβει. Μακάρι σε όλες τις περιπτώσεις να γινόταν τόσο εύκολα.

Υπογονιμότητα θεωρείται η αδυναμία σύλληψης, μετά από ενός έτους προσπάθεια. Πρόκειται για ένα σύνθετο θέμα, που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και που απαιτεί διάγνωση και κατάλληλη ιατρική αντιμετώπιση, εάν χρειάζεται. Είναι σημαντικό να διερευνηθούν ιατρικά όλες οι πιθανές αιτίες της υπογονιμότητας, ώστε να αντιμετωπιστούν εγκαίρως παθολογικά προβλήματα που μπορεί να εμποδίζουν τη σύλληψη, αλλά και που σε κάποιες περιπτώσεις ίσως είναι σημαντικά για την υγεία των μελλόντων γονιών.

Δεν θα επεκταθώ στην παθολογία και σε ειδικές αιτίες της υπογονιμότητας. Θα προσπαθήσω όμως, να ρίξω λίγο φως στο πώς μπορεί η βοτανοθεραπεία να συμβάλλει στη γονιμότητα και στο πώς μπορεί να λειτουργούν κάποια βότανα, που προβάλλονται ως τονωτικά της γονιμότητας στην παγκόσμια αγορά βοτάνων και τυποποιημένων φυτικών σκευασμάτων.

Η Δυτική Ολιστική Βοτανοθεραπεία είναι ένα προσωποκεντρικό μοντέλο θεραπείας, όπου λαμβάνονται υπόψη όλοι οι παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του θεραπευόμενου. Συνεπώς, δεν υπάρχει μία συνταγή που να λειτουργεί εξίσου για όλους και που θα έλυνε το πρόβλημα της υπογονιμότητας. Μπορεί, ωστόσο, να προταθεί ένα εξατομικευμένο πλάνο υγείας, που περιλαμβάνει πιθανές αλλαγές στον τρόπο ζωής και στη διατροφή παράλληλα με τη χρήση βοτάνων, επιλεγμένων σύμφωνα με τις προσωπικές του ανάγκες.

Μια γενικότερη προσέγγιση της βοτανοθεραπείας σχετικά με την ενίσχυση της γονιμότητας, είναι αντίστοιχη με της σύγχρονης ιατρικής: η συνολική βελτίωση της υγείας των γονέων μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα σύλληψης και επιτυχίας της εγκυμοσύνης. Πώς μπορούμε να φέρουμε τον οργανισμό σε μια κατάσταση βέλτιστης υγείας με τα βότανα; Προσπαθούμε να υποστηρίξουμε κάθε ένα από τα συστήματα του οργανισμού μας, ώστε να εκπληρώνει όσο καλύτερα γίνεται τη λειτουργία του.

Γενικότερα για τα γυναικολογικά προβλήματα που μπορεί να σχετίζονται με ανισορροπία, υπερπαραγωγή ή έλλειψη ορμονών, η προσέγγιση της δυτικής βοτανοθεραπείας είναι σε πρώτο στάδιο ήπια και μη επεμβατική. Προσπαθούμε δηλαδή να επιτρέψουμε στο σώμα να ρυθμίσει τις ορμόνες από μόνο του, αποφεύγοντας τα βότανα που έχουν άμεση ορμονική δράση.

Προτείνονται βότανα με τις παρακάτω δράσεις

• Αποτοξινωτικά του ήπατος (που βοηθούν δηλαδή να αποβληθούν πιο άμεσα οι τοξικές ουσίες που βρίσκονται στο ήπαρ). Το ήπαρ είναι υπεύθυνο για την διατήρηση της ισορροπίας των ορμονών, των υπεύθυνων για την αναπαραγωγή όπως και όλων σχεδόν των ορμονών.
• Λεμφαγωγά (που ενισχύουν την κυκλοφορία της λέμφου). Ένα υγιές λεμφικό σύστημα επιτρέπει τη ροή της προγεστερόνης, η οποία είναι απαραίτητη για την ρύθμιση των οιστρογόνων.

Έτσι, εφόσον εξεταστούν όλες οι προσωπικές ανάγκες, μπορεί να προταθούν βότανα που θα στηρίξουν το νευρικό σύστημα, όπως χαλαρωτικά και προσαρμογόνα, που βοηθούν τον οργανισμό να ανταπεξέλθει και να προσαρμοστεί στο στρες. Πολλά από τα προσαρμογόνα βότανα έχουν φήμη ως τονωτικά της γονιμότητας. Ίσως χρειαστεί να γίνεται αποτελεσματικότερα η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών μέσω της τροφής, οπότε θα βοηθούσαν βότανα τονωτικά της πέψης ή αντιφλεγμονώδη του πεπτικού συστήματος. Αν χρειαστεί υποστήριξη το κυκλοφορικό σύστημα, μπορεί να βοηθήσουν βότανα τονωτικά της κυκλοφορίας, ιδανικά παράλληλα με καθημερινή, ήπια αεροβική άσκηση.

Μια εξατομικευμένη συνταγή με βότανα για την αύξηση της γονιμότητας θα μπορούσε να περιλαμβάνει βότανα με όλες τις παραπάνω δράσεις.

♂ Ειδικά για τους άντρες, επιπλέον των παραπάνω, προτείνονται κυρίως βότανα που ενισχύουν το ανδρικό ουροποιητικό σύστημα, όπως διουρητικά και αντιφλεγμονώδη, και βότανα που ενισχύουν τη λειτουργία του κυκλοφορικού

♀ Ειδικά για τις γυναίκες, προτείνονται βότανα που τονώνουν την κυκλοφορία στην περιοχή της μήτρας, τα οποία έχουν συνήθως και εμμηναγωγό δράση. Τα εμμηναγωγά βότανα βοηθούν στην καλύτερη ροή του αίματος κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσης και κατ’ επέκταση στον καλύτερο “καθαρισμό” της μήτρας. Πολλά από τα εμμηναγωγά βότανα είναι τονωτικά της γονιμότητας και είναι χρήσιμα σε ένα πλάνο προετοιμασίας για εγκυμοσύνη. Χρειάζονται όμως προσοχή από την ωορρηξία και έπειτα, επειδή ίσως προκαλέσουν αποβολή ή αποτρέψουν τη σύλληψη. Παραδοσιακά, ισχυρές δόσεις εμμηναγωγών, όπως οι σπόροι του μαϊντανού και του σέλινου, λαμβάνονταν από την αρχαιότητα ως εκτρωτικά. Οι μικρές δόσεις δεν είναι απαραίτητο ότι θα επηρεάσουν την εγκυμοσύνη, αλλά καλύτερα να διακόπτεται η χρήση τους από την ωορρηξία μέχρι και την επόμενη έμμηνο ρύση, ώστε να αποφευχθούν τυχόν επιπλοκές.

Το ιδανικό θα ήταν να προγραμματιστεί ένα διάστημα προετοιμασίας πριν την εγκυμοσύνη, διάρκειας λίγων μηνών. Σε αυτό το διάστημα, θα χρειαστεί και οι δύο γονείς να υιοθετήσουν συνήθειες που θα συμβάλλουν στη βελτίωση της υγείας τους (πχ. άσκηση, χαλάρωση, ύπνος, πολλά φρούτα και λαχανικά) και να αφήσουν τις συνήθειες που την επιβαρύνουν.(πχ. κάπνισμα, αλκοόλ) Αν επιθυμούν να πάρουν βότανα, καλό θα ήταν να ξεκινήσουν με την ήπια προσέγγιση που ανέφερα παραπάνω. 

Τα Φυτοοιστρογόνα

Για την αύξηση της γυναικείας γονιμότητας, σε μεταγενέστερο χρόνο, θα μπορούσαν να ληφθούν βότανα που περιέχουν φυτοοιστρογόνα. Τα φυτοοιστρογόνα είναι ουσίες που μοιάζουν με τα φυσικά οιστρογόνα και δρουν πολύ πιο ήπια από τα χημικά οιστρογόνα. Η ιδιαιτερότητά τους είναι ότι το σχήμα τους ταιριάζει στους υποδοχείς των οιστρογόνων που βρίσκονται στους ιστούς του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος- μιμούνται δηλαδή τα φυσικά οιστρογόνα, αναπληρώνοντας κατά κάποιον τρόπο τη δράση τους. Έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να λειτουργούν ως ρυθμιστικά ορμονών, παρουσιάζοντας είτε οιστρογονική είτε αντιοιστρογονική δράση. Η χρήση των φυτοοιστρογόνων σε θεραπευτικές δοσολογίες έχει θεωρηθεί επίφοβη για κάποιες περιπτώσεις καρκίνων, επειδή δεν έχουν ολοκληρωθεί οι έρευνες που εξηγούν πλήρως τη λειτουργία τους. Υπάρχουν ωστόσο πολλές έρευνες που υποστηρίζουν ότι όχι μόνο είναι ασφαλή, αλλά ότι προλαμβάνουν πολλές μορφές καρκίνου.

Γνωρίζατε ότι : Μερικές από τις τροφές που περιέχουν Φυτοοιστρογόνα είναι: τα όσπρια (ειδικά η σόγια και τα προϊόντα της), ο λιναρόσπορος, τα αποξηραμένα φρούτα (πχ. χουρμάδες, δαμάσκηνα, βερίκοκα), το σουσάμι, το σκόρδο, τα ροδάκινα, τα μούρα, το πίτουρο του σιταριού, τα κραμβοειδή λαχανικά (πχ. λαχανο, κουνουπίδι, μπρόκολο, σινάπι).

Γνωρίζατε ότι: 
-Οι καρποί της γνωστής μας λυγαριάς (Vitex agnus-castus), που είναι αυτοφυής στην Ελλάδα, περιέχει φυτοοιστρογόνα που σύμφωνα με έρευνες αυξάνουν την παραγωγή προγεστερόνης, ρυθμίζουν τον κύκλο και αυξάνουν τη γονιμότητα.
-Λέγεται πως οι κόρες που συμμετείχαν στη γιορτή της θεάς Δήμητρας, τα Θεσμοφόρια, στολίζονταν με άνθη λυγαριάς για να προστατέψουν την αγνότητά τους.
-Στα μεσαιωνικά μοναστήρια λεγόταν το “πιπέρι του μοναχού” στο οποίο αποδίδονταν αντι-αφροδισιακές αν το χρησιμοποιούσαν άντρες.

* η γλυκόριζα αντενδείκνυται για όσους πάσχουν από υπέρταση.

*** Τα παραπάνω παραδείγματα δεν αποτελούν θεραπευτική πρόταση. Όλα τα βότανα ενδέχεται να έχουν παρενέργειες, αντενδείξεις και αλληλεπιδράσεις και όλα έχουν συγκεκριμένες θεραπευτικές δοσολογίες. Συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό πριν αποφασίσετε να καταναλώσετε βότανα, ειδικά εάν έχετε χρόνια ή σοβαρά προβλήματα υγείας, εάν είστε έγκυος ή θηλάζουσα.

Η Κωνσταντίνα Λίτσα σπούδασε Βοτανοθεραπεία στη Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας του Πανεπιστημίου Napier στο Εδιμβούργο,στη Σκωτία. Έπειτα έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη "Συμβουλευτική Ψυχολογία στη Δημόσια Υγεία" και εκπαιδεύτηκε στη Συμβουλευτική (Solution Focused Counselling και Προσωποκεντρική Συμβουλευτική). Από το 2007 εργάστηκε ως Φυτοθεραπεύτρια στη Βρετανία, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και σε κοινοτικά προγράμματα σχεδιασμένα για ευάλωτες ομάδες, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Για 3 χρόνια ήταν μέλος της ομάδας Αγωγής Υγείας του Δήμου του Εδιμβούργου,όπου εργαζόταν με εφήβους σε Γυμνάσια και έλαβε μέρος σε Βρετανικά προγράμματα εκπαίδευσης που αφορούσαν στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και περιβαλλοντολογικής συνείδησης σε σχολεία. Συμμετείχε για 7 χρόνια στην ομάδα Herbal Scotland, όπου προσέφερε Πρώτες Βοήθειες με Βότανα σε Διεθνή Φεστιβάλ. Από τον Αύγουστο του 2011, ζει στην Ελλάδα, όπου εργάζεται ως Βοτανοθεραπεύτρια και προωθεί τις αρχές της Αειφόρου Καλλιέργειας (Permaculture).Έχει συνεργαστεί με πολλές τοπικές ομάδες και παραδίδει σεμινάρια αυτάρκειας και πρακτικά εργαστήρια με στόχο την εκπαίδευση για την αυτοδιαχείριση της υγείας και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.

Στη δυτική βοτανοθεραπεία η κατάθλιψη αντιμετωπίζεται ολιστικά. Τα βότανα επιλέγονται με βάση τις προσωπικές ανάγκες, ανάλογα δηλαδή με τα διαφορετικά συμπτώματα του θεραπευόμενου και φυσικά ανάλογα με τους παράγοντες που έχουν συμβάλλει στην κατάθλιψη. Η βοτανοθεραπεία μπορεί να χρησιμεύσει στην αντιμετώπιση ειδικά της ήπιας κατάθλιψης, καλύπτοντας τις ανάγκες μεγάλου εύρους κοινού, που θα προτιμούσε μια φυσική, ήπια θεραπευτική αντιμετώπιση.

Έχω συχνά ερωτηθεί αν τα βότανα δρουν με την ίδια ταχύτητα και ισχύ όπως τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν τον οργανισμό, κάνοντας άμεσα διαθέσιμους κάποιους νευροδιαβιβαστές, που επιδρούν στη διάθεση. Παράλληλα με την ψυχιατρική αγωγή προτείνεται ψυχοθεραπεία, εφόσον τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα δεν αντιμετωπίζουν την αιτία του προβλήματος, αλλά βοηθούν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Ομοίως και στη βοτανοθεραπεία, χρειάζεται να γίνεται παράλληλη διαχείριση των προβλημάτων που έχουν οδηγήσει στην κατάθλιψη. Τα βότανα της δυτικής βοτανοθεραπείας μπορεί να δρουν με ηπιότερο τρόπο από τα αντίστοιχα φάρμακα, αλλά σπανίως έχουν παρενέργειες και ανεπιθύμητα συμπτώματα.
Υπάρχουν διαφορετικά είδη και επίπεδα κατάθλιψης, που όλα σχετίζονται τουλάχιστον με κάποια ή όλα από τα παρακάτω συμπτώματα: θλίψη, ανηδονία, αδράνεια, δυσκολία συγκέντρωσης, αφαγία ή υπερφαγία, διαταραχές ύπνου, αισθήσεις δυσφορίας και συναισθήματα απόγνωσης, σκέψεις ή και απόπειρες αυτοκτονίας, που συνήθως επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργικότητα. Υπάρχουν πολλαπλά διαγνωστικά κριτήρια για να είναι εύστοχη η διάγνωση, όπως η συχνότητα, η ένταση και η διάρκεια των επεισοδίων. Η διάγνωση χρειάζεται να γίνει από ειδικό επαγγελματία ψυχικής υγείας, ειδάλλως θεωρείται ανακριβής.
Η κατάθλιψη μπορεί να είναι επικίνδυνη πάθηση που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να αποβεί μέχρι και μοιραία.

Τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά φάρμακα δεν ενδείκνυνται για την ήπια κατάθλιψη, αλλά κυρίως για την μέτρια και τη σοβαρή κατάθλιψη.
Αντιθέτως, τα βότανα μπορεί, ειδικά μακροπρόθεσμα, να έχουν θεαματικά αποτελέσματα για την αντιμετώπιση της ήπιας κατάθλιψης και να φανούν ιδιαίτερα χρήσιμα κατά τη διαδικασία διαχείρισης του πένθους ή κάποιας έντονης αλλαγής που μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση.

Γνωρίζατε ότι

Η προσέγγιση της Βοτανοθεραπείας στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης έγκειται στη χρήση βοτάνων που μπορεί να έχουν μία ή παραπάνω από τις παρακάτω θεραπευτικές δράσεις. Παραδείγματα βοτάνων που αντιστοιχούν στις δράσεις αναγράφονται στον πίνακα.

• Τονωτικά του νευρικού συστήματος
  Πρόκειται για βότανα που έχουν θεραπευτική επίδραση στο κεντρικό νευρικό σύστημα, στηρίζοντας τις λειτουργίες του. Τονώνουν, χωρίς να διεγείρουν το νευρικό σύστημα και ονομάζονται επίσης “θρεπτικά” ή “επουλωτικά” των νευρικών ιστών. Χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του στρες, της αγχώδους διαταραχής, της αϋπνίας και της κατάθλιψης.

• Χαλαρωτικά
  Βότανα με χαλαρωτική δράση, που βοηθούν στην αντιμετώπιση της υπερέντασης και της υπερδιέγερσης, που συχνά σχετίζεται με την κατάθλιψη και το άγχος.

• Διεγερτικά του νευρικού συστήματος
  Γενικά τα διεγερτικά επιταχύνουν και κινητοποιούν τις φυσιολογικές λειτουργίες και το μεταβολισμό. Δεν προτείνονται για την κατάθλιψη που σχετίζεται με την πιθανή εξάντληση του νευρικού συστήματος λόγω έντονου στρες, αλλά μπορεί να φανούν χρήσιμα σε κάποιες περιπτώσεις έντονης κατάπτωσης ή αδράνειας, επειδή δίνουν προσωρινά ενέργεια. Πολλά περιέχουν αλκαλοειδή, που μπορεί να χρειάζονται προσοχή στην κατανάλωση.

• Πικρά
  Τα πικρά συστατικά των φυτών έχουν πολλαπλά οφέλη στο πεπτικό σύστημα και κατά προέκταση επηρεάζουν τη νοητική λειτουργία και τη διάθεση. Χρησιμοποιούνται ειδικά για την κατάθλιψη και τη νευρική ατονία. Έχουν πολλές αντενδείξεις, μεταξύ των οποίων στην εγκυμοσύνη και σε πολλά προβλήματα του πεπτικού.

• Προσαρμογόνα
  Βοηθούν τον οργανισμό να διαχειριστεί αποτελεσματικότερα το στρες, μειώνοντας την αντίδραση στρες του οργανισμού και εμποδίζοντας ή καθυστερώντας την εξάντληση του οργανισμού και του νευρικού συστήματος.

• Αποτοξινωτικά του ήπατος
  Το ήπαρ είναι υπεύθυνο για την αποβολή της περίσσειας αδρεναλίνης που παράγεται κατά την αντίδραση στρες. Όταν παράγονται υπερβολικά μεγάλες ποσότητες αδρεναλίνης συσσωρεύονται, επιβαρύνοντας τη λειτουργία του ήπατος και προκαλώντας συναισθηματική ανισορροπία. Τα αποτοξινωτικά του ήπατος είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για την αντιμετώπιση των παρενεργειών ψυχιατρικών φαρμάκων ή άλλων ουσιών. Υποστηρίζουν γενικά το μεταβολισμό προκαλώντας αίσθηση ευφορίας και ζωντάνιας.

*** όλα τα βότανα ενδέχεται να έχουν παρενέργειες, αντενδείξεις και αλληλεπιδράσεις και όλα έχουν συγκεκριμένες προτάσεις για θεραπευτικές δοσολογίες. Συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό πριν αποφασίσετε να καταναλώσετε βότανα, ειδικά εάν έχετε χρόνια ή σοβαρά προβλήματα υγείας, αν είστε έγκυος ή θηλάζουσα.
* Έμαθα για τις αντικαταθλιπτικές δράσεις της Ακακίας από την αγαπητή φίλη και Ανθοθεραπεύτρια Έλενα Γκόγκου, που την ευχαριστώ.

Η Κωνσταντίνα Λίτσα σπούδασε Βοτανοθεραπεία στη Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας του Πανεπιστημίου Napier στο Εδιμβούργο,στη Σκωτία. Έπειτα έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη "Συμβουλευτική Ψυχολογία στη Δημόσια Υγεία" και εκπαιδεύτηκε στη Συμβουλευτική (Solution Focused Counselling και Προσωποκεντρική Συμβουλευτική). Από το 2007 εργάστηκε ως Φυτοθεραπεύτρια στη Βρετανία, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και σε κοινοτικά προγράμματα σχεδιασμένα για ευάλωτες ομάδες, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Για 3 χρόνια ήταν μέλος της ομάδας Αγωγής Υγείας του Δήμου του Εδιμβούργου,όπου εργαζόταν με εφήβους σε Γυμνάσια και έλαβε μέρος σε Βρετανικά προγράμματα εκπαίδευσης που αφορούσαν στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και περιβαλλοντολογικής συνείδησης σε σχολεία. Συμμετείχε για 7 χρόνια στην ομάδα Herbal Scotland, όπου προσέφερε Πρώτες Βοήθειες με Βότανα σε Διεθνή Φεστιβάλ. Από τον Αύγουστο του 2011, ζει στην Ελλάδα, όπου εργάζεται ως Βοτανοθεραπεύτρια και προωθεί τις αρχές της Αειφόρου Καλλιέργειας (Permaculture).Έχει συνεργαστεί με πολλές τοπικές ομάδες και παραδίδει σεμινάρια αυτάρκειας και πρακτικά εργαστήρια με στόχο την εκπαίδευση για την αυτοδιαχείριση της υγείας και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.

Στην παγκόσμια αγορά βοτάνων υπάρχουν εκατοντάδες σκευάσματα που πωλούνται ως ενισχυτικά της άμυνας του οργανισμού. Μπορεί να περιέχουν εξωτικά ή και σπάνια φυτά ή κοινά φυτά, που φύονται και στην ελληνική ύπαιθρο. Ίσως έχετε ακούσει ότι η εχινάκεια, το ριγανέλαιο, το βάμμα πρόπολης ή τα φύλλα της ελιάς ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού. Πράγματι, βάσει ερευνών, όλα τα παραπάνω σκευάσματα έχουν δραστικά συστατικά που μπορούν να συμβάλλουν στην αποφυγή μολύνσεων ή λοιμώξεων. Αν ακολουθήσουμε, ωστόσο, το μοντέλο της σύγχρονης ολιστικής βοτανοθεραπείας, υπάρχει μία προτεινόμενη διαδικασία που μπορεί να μας οδηγήσει σε συγκεκριμένη επιλογή βοτάνων, μια διαδικασία βασισμένη στις εξατομικευμένες ανάγκες της υγείας το καθενός.

Στην ολιστική βοτανοθεραπεία προσπαθούμε να στηρίξουμε ολόκληρο τον οργανισμό ώστε να λειτουργήσει καλύτερα και το ανοσοποιητικό σύστημα.

Είναι εξάλλου εξαιρετικά πολύπλοκο και αλληλένδετο με τα υπόλοιπα συστήματα. Τα κυριότερα όργανα και ιστοί που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό είναι το δέρμα, το έντερο, ο μυελός των οστών, ο σπλήνας, οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις (τα κρεατάκια), οι αμυγδαλές, ο θύμος αδένας και οι υπόλοιποι αδένες του λεμφικού συστήματος, ο βλεννογόνος του αναπνευστικού, του πεπτικού, του ουροποιητικού και του αναπαραγωγικού. Διαφορετικά κύτταρα, που κυκλοφορούν μέσω του λεμφικού συστήματος και του αίματος σε ολόκληρο το σώμα, είναι υπεύθυνα για την άμυνα του οργανισμού έναντι εξωγενών και ενδογενών παραγόντων. Ένας από τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα είναι το στρες (σωματικό ή ψυχολογικό). Η επιστήμη της ψυχονευροανοσολογίας, για παράδειγμα, μελετά το συσχετισμό μεταξύ της ψυχολογίας, του νευρικού συστήματος και του ανοσοποιητικού.

Κάποια από τα σημάδια ότι η άμυνα του οργανισμού υπολειτουργεί μπορεί να είναι οι αλλεπάλληλες ή επίμονες λοιμώξεις, οπουδήποτε στο σώμα, όπως οι μολύνσεις στο δέρμα, οι αναπνευστικές λοιμώξεις, η γρίπη και τα κρυολογήματα, τα γαστρεντερικά προβλήματα, οι ουρολοιμώξεις ή οι κυστίτιδες και άλλα συμπτώματα, όπως η έντονη κόπωση, η αργή επούλωση πληγών, οι άφθες και η συχνή επανεμφάνιση έρπη.

Στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της δυτικής βοτανοθεραπείας λαμβάνονται υπόψη όλοι οι παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν την άμυνα του οργανισμού. Εξετάζουμε λοιπόν τα συμπτώματα αλλά και την αιτία των συμπτωμάτων, ώστε να καταλήξουμε στα κατάλληλα βότανα, ανάλογα με τις δράσεις τους.

Μπορούμε να υποστηρίξουμε το ανοσοποιητικό σύστημα συνήθως επιλέγοντας βότανα με τις παρακάτω δράσεις (δείτε αναλυτικά στον πίνακα):

• Αντισηπτικά (αντιμικροβιακά και αντιβακτηριακά) αντιμυκητιασικά και αντιικά. Σε περίπτωση προσβολής από κάποιο παθογόνο, μύκητα, ιό ή μικρόβιο, μπορούμε να υποστηρίξουμε το ανοσοποιητικό με βότανα που έχουν αυτές τις δράσεις.
• Αποτοξινωτικά. Στηρίζοντας τη λειτουργία της “αποτοξίνωσης”* με βότανα ανακουφίζουμε τον οργανισμό από το στρες των “τοξινών”* ή περιττών ουσιών, που μπορεί να επιβαρύνει και να επιβραδύνει το ανοσοποιητικό. Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση τα βότανα που δρουν ως αποχρεμπτικά, αποτοξινωτικά του ήπατος, υπακτικά, τονωτικά της κυκλοφορίας και εφιδρωτικά ή διουρητικά, συμβάλλουν στην αποτοξίνωση.
• Χαλαρωτικά, τονωτικά του νευρικού συστήματος και προσαρμογόνα (βότανα που βοηθούν τον οργανισμό να προσαρμοστεί στο στρες). Τα βότανα που επιδρούν στο νευρικό σύστημα, όπως τα επουλωτικά των νευρώνων, τα χαλαρωτικά, τα αγχολυτικά ή αντικαταθλιπτικά, σε συνδυασμό με ένα πλάνο υγείας που συμπεριλαμβάνει τη Διαχείριση Στρες, στηρίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ανακουφίζοντας τον οργανισμό από τους παράγοντες που το εξαντλούν.
• Λεμφαγωγά (τονωτικά της κυκλοφορίας της λέμφου). Είναι η πρώτιστη δράση που αναζητούμε όταν θέλουμε να επιδράσουμε άμεσα, με ήπιο τρόπο στο ανοσοποιητικό σύστημα. Τονώνοντας την κυκλοφορία της λέμφου επιτρέπουμε στις ουσίες που αποβάλλονται δια μέσου της λέμφου να αποβληθούν γρηγορότερα, αλλά και στα λεμφοκύτταρα του ανοσοποιητικού να κυκλοφορήσουν πιο άμεσα στον οργανισμό.

Εξίσου σημαντική στην προσέγγιση της βοτανοθεραπείας είναι η στήριξη του πεπτικού συστήματος. Αναλόγως με τα συμπτώματα και τις ιδιαιτερότητες του κάθε ανθρώπου, είναι σημαντικό να βεβαιωθούμε πως γίνεται η κατάλληλη απορρόφηση ή λήψη πολύτιμων συστατικών, βιταμινών και ιχνοστοιχείων που επιδρούν στο ανοσοποιητικό. Για παράδειγμα, όταν η χλωρίδα του εντέρου δεν είναι σε ισορροπία (π.χ. στους καπνιστές ή σε όσους καταναλώνουν αλκοόλ, ζάχαρη ή καυτερά σε υπερβολή) ή αν υπάρχει φλεγμονή στο έντερο (π.χ. αν υπάρχει διατροφική ευαισθησία ή δυσανεξία) μπορεί να χρειαστούμε βότανα αντιφλεγμονώδη, επουλωτικά ή μαλακτικά και τονωτικά του πεπτικού. Η χρόνια (συχνά ασυμπτωματική) φλεγμονή του πεπτικού συστήματος, που μπορεί να οφείλεται σε υπερευαισθησία σε συγκεκριμένες τροφές, εικάζεται πως σχετίζεται με την εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων.

Μία από τις αρχές της ολιστικής βοτανοθεραπείας είναι πως προσπαθούμε να λειτουργούμε ήπια και μη παρεμβατικά, κυρίως υποστηρίζοντας τον οργανισμό στη διαδικασία της αυτοΐασης. Για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού προτεραιότητα στη θεραπευτική διαδικασία είναι να δουλέψουμε με τις δράσεις που προαναφέρθηκαν, πριν χρειαστεί να καταλήξουμε σε βότανα που επηρεάζουν πιο έντονα το ανοσοποιητικό, αναλόγως, φυσικά, με την περίσταση. Ένας από τους λόγους που επιλέγουμε ήπια βότανα είναι ότι υπάρχει έντονη επιστημονική αντιγνωμία, που ακόμη δεν έχει επιλυθεί, σχετικά με το αν και κατά πόσο κάποια βότανα που επηρεάζουν άμεσα το ανοσοποιητικό σύστημα, μπορεί να περιπλέξουν την εξέλιξη αυτοάνοσων ή άλλων παθήσεων του ανοσοποιητικού.

Υπάρχουν, ωστόσο, βότανα και μύκητες που θεωρούνται προσαρμογόνα, τα οποία χρησιμοποιούνται παραδοσιακά για εκατοντάδες χρόνια και σύμφωνα με έρευνες, επιδρούν απευθείας στο ανοσοποιητικό σύστημα. Πολλά είναι Ασιατικής προέλευσης, και φαίνεται πως έχουν διερευνηθεί περισσότερο σε σχέση με άλλα Ευρωπαϊκά βότανα, ίσως λόγω του ότι η βοτανοθεραπεία, για παράδειγμα, στην Ινδία και στην Κίνα, είναι εδραιωμένη επιστήμη, ενταγμένη στο μοντέλο παραδοσιακής ιατρικής, που ανήκει στο εθνικό σύστημα υγείας. Παραδείγματα αυτών των βοτάνων είναι τα εξής: Astragalus membranaceus, Codonopsis, Ganoderma lucidum (Μανιτάρι Ρέισι), Lentinus edodes (Μανιτάρι Σιτάκε), Ligustrum lucidum, Schisandra chinensis.

Οι παθήσεις που σχετίζονται άμεσα με το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως κάποιες αλλεργίες ή ατοπικές παθήσεις, κάποιες αυτοάνοσες παθήσεις και το AIDS, θέλουν συγκεκριμένη, ειδική μεταχείριση και σε κάποιες περιπτώσεις σε απόλυτη συνεργασία με τους θεράποντες ιατρούς, με πολλή προσοχή, ώστε τα βότανα να μην αλληλεπιδρούν με την φαρμακευτική αγωγή. Αντίστοιχα, ασθενείς με διαφορετικά είδη καρκίνου ή ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση ή/και χρειάζονται ανοσοκατασταλτική αγωγή, χρειάζεται να συμβουλευτούν τον γιατρό τους και επαγγελματία ειδικό, πριν αποφασίσουν να ακολουθήσουν τη βοτανοθεραπεία.**

*Ο τεχνικός ορισμός της λέξης τοξίνη στη βιολογία είναι διαφορετικός από αυτόν που της αποδίδει η ολιστική ιατρική. Στην ολιστική ιατρική τοξίνη θεωρείται οποιαδήποτε περιττή για τον οργανισμό ουσία, που μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα υγείας.

**Οι παραπάνω προτάσεις και το παρόν άρθρο, σκοπό έχουν την ενημέρωση και δεν αντικαθιστούν την θεραπεία. Εφόσον θέλετε να χρησιμοποιήσετε βότανα θεραπευτικά, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας ή ειδικό επαγγελματία Βοτανοθεραπευτή.

Η Κωνσταντίνα Λίτσα σπούδασε Βοτανοθεραπεία στη Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας του Πανεπιστημίου Napier στο Εδιμβούργο,στη Σκωτία. Έπειτα έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη "Συμβουλευτική Ψυχολογία στη Δημόσια Υγεία" και εκπαιδεύτηκε στη Συμβουλευτική (Solution Focused Counselling και Προσωποκεντρική Συμβουλευτική). Από το 2007 εργάστηκε ως Φυτοθεραπεύτρια στη Βρετανία, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς και σε κοινοτικά προγράμματα σχεδιασμένα για ευάλωτες ομάδες, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Για 3 χρόνια ήταν μέλος της ομάδας Αγωγής Υγείας του Δήμου του Εδιμβούργου,όπου εργαζόταν με εφήβους σε Γυμνάσια και έλαβε μέρος σε Βρετανικά προγράμματα εκπαίδευσης που αφορούσαν στην ανάπτυξη αυτοπεποίθησης και περιβαλλοντολογικής συνείδησης σε σχολεία. Συμμετείχε για 7 χρόνια στην ομάδα Herbal Scotland, όπου προσέφερε Πρώτες Βοήθειες με Βότανα σε Διεθνή Φεστιβάλ. Από τον Αύγουστο του 2011, ζει στην Ελλάδα, όπου εργάζεται ως Βοτανοθεραπεύτρια και προωθεί τις αρχές της Αειφόρου Καλλιέργειας (Permaculture).Έχει συνεργαστεί με πολλές τοπικές ομάδες και παραδίδει σεμινάρια αυτάρκειας και πρακτικά εργαστήρια με στόχο την εκπαίδευση για την αυτοδιαχείριση της υγείας και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.