Η προστασία και η ενίσχυση της εγκεφαλικής λειτουργίας αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα υγείας καθώς η απώλεια μνήμης, η γνωστική κόπωση και οι εκφυλιστικές ασθένειες, όπως η νόσος Alzheimer, αποτελούν αυξανόμενες προκλήσεις. Τόσο η σύγχρονη επιστήμη όσο και η παραδοσιακή ιατρική συμφωνούν στη σημασία της διατροφής και των φυσικών βοτανικών σκευασμάτων  για τη διατήρηση της εγκεφαλικής υγείας και της μακροζωίας.

Εγκέφαλος & γήρανση
Η φυσιολογική γήρανση συνοδεύεται από μείωση της νευροπλαστικότητας, οξειδωτικό στρες και φλεγμονώδεις διεργασίες που οδηγούν σταδιακά σε φθορά των νευρώνων. Ωστόσο, ολοένα και περισσότερα ερευνητικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι η πορεία αυτή μπορεί να επιβραδυνθεί ή ακόμα και να αναστραφεί σε κάποιο βαθμό, μέσω φυσικών παρεμβάσεων όπως η κατανάλωση φυτικών εκχυλισμάτων και πολυακόρεστων λιπαρών οξέων.

Τα πολύτιμα βότανα της Ayurveda
Η αρχαία ιατρική παράδοση της Ινδίας, η Ayurveda, έχει εδώ και αιώνες αναγνωρίσει τη σημασία της υγείας του εγκεφάλου και έχει αναπτύξει ένα βοτανικών συνταγών που ενισχύουν τη νοητική λειτουργία. Ανάμεσα στα βότανα που χρησιμοποιεί, τα Tulsi, Brahmi και Ashwagandha έχουν κερδίσει σημαντική θέση και στη σύγχρονη επιστημονική βιβλιογραφία.

1. Brahmi (Bacopa monnieri): Το βότανο της μνήμης
   Το Brahmi είναι ίσως το πιο διαδεδομένο φυτό της Ayurveda για τη βελτίωση της μνήμης, της συγκέντρωσης και της ικανότητας της μάθησης. Δρα ενισχύοντας τη σύνδεση μεταξύ των νευρικών κυττάρων, ενώ ταυτόχρονα παρέχει αντιοξειδωτική προστασία. Μελέτες έχουν δείξει ότι η λήψη εκχυλίσματος Brahmi για διάστημα 8-12 εβδομάδων μπορεί να βελτιώσει τη γνωστική απόδοση σε ενήλικες αλλά και σε ηλικιωμένους, μειώνοντας ταυτόχρονα τα επίπεδα άγχους και κόπωσης.

2. Ashwagandha (Withania somnifera): Το ρίζωμα της ανθεκτικότητας
   Η Ashwagandha δρα ως προσαρμογόνο, βοηθώντας τον οργανισμό να προσαρμοστεί στο στρες. Μειώνει τα επίπεδα της κορτιζόλης και προστατεύει τα νευρικά κύτταρα από τη φλεγμονή και την οξειδωτική βλάβη. Η τακτική της χρήση έχει συσχετιστεί με βελτιωμένη μνήμη, συγκέντρωση και ανθεκτικότητα στην ψυχική κόπωση. Κλινικές μελέτες έχουν τεκμηριώσει την αποτελεσματικότητά της σε περιπτώσεις ήπιας γνωστικής έκπτωσης, καθώς και στη γενική βελτίωση της εγκεφαλικής απόδοσης σε αγχώδεις ασθενείς.

3. Tulsi (Ocimum sanctum): Η ιερή βασίλισσα των βοτάνων 
   Το Tulsi, γνωστό και ως "Ιερός Βασιλικός", είναι ένα εξαιρετικό βότανο για την πνευματική διαύγεια και τη συναισθηματική ισορροπία. Οι αντιοξειδωτικές του ιδιότητες, σε συνδυασμό με την αγχολυτική του δράση, βοηθούν στην αποκατάσταση της εγκεφαλικής ομοιόστασης και στη μείωση του στρες που σχετίζεται με την επιτάχυνση της γήρανσης. Μελέτες επιβεβαιώνουν τη θετική επίδραση του Tulsi στην εγρήγορση, στη συγκέντρωση και στη διάθεση, ιδιαίτερα σε άτομα που βιώνουν χρόνια κόπωση ή άγχος.

Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα: Τροφή για τον εγκέφαλο
Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, ειδικά το DHA (δοκοσαεξανοϊκό οξύ) και το EPA (εικοσαπεντανοϊκό οξύ), αποτελούν βασικά δομικά συστατικά των κυτταρικών μεμβρανών στον εγκέφαλο. Παίζουν σημαντικό ρόλο στις νευρικές συνάψεις, την επικοινωνία των νευρώνων, την αντιφλεγμονώδη προστασία και τη νευρογένεση.
Η ανεπαρκής πρόσληψή τους σχετίζεται με γνωστική έκπτωση και αυξημένο κίνδυνο άνοιας. Αντίθετα, η καθημερινή κατανάλωση ωμέγα-3 μέσω λιπαρών ψαριών ή συμπληρωμάτων διατροφής έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει τη μνήμη, μειώνει τη φλεγμονή και προστατεύει τον εγκέφαλο από εκφυλιστικές νόσους.
Μια μετα-ανάλυση του 2020 απέδειξε ότι η λήψη DHA σχετίζεται με καλύτερη γνωστική λειτουργία σε ενήλικες άνω των 60 ετών, ενώ ο συνδυασμός EPA/DHA φαίνεται να μειώνει τα συμπτώματα ήπιας κατάθλιψης.

Ολιστική προσέγγιση στην εγκεφαλική υγεία
Η ενίσχυση της νοητικής λειτουργίας και η επιβράδυνση της γήρανσης του εγκεφάλου δεν είναι μόνο θέμα πρόληψης ασθενειών, είναι ζήτημα ποιότητας ζωής. Η Ayurveda προσφέρει φυσικά, ασφαλή και επιστημονικά τεκμηριωμένα μέσα για την τόνωση της νοητικής απόδοσης, ενώ η σύγχρονη διατροφική επιστήμη αναγνωρίζει τη σημασία των ωμέγα-3 για την πνευματική μακροζωία.
Ο συνδυασμός των δύο προσεγγίσεων μπορεί να αποτελέσει κλειδί για μια ζωή με διαύγεια, ενεργητικότητα και πνευματική ισορροπία, ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. The Relationship of Omega-3 Fatty Acids with Dementia and Cognitive Decline: Evidence from Prospective Cohort Studies of Supplementation, Dietary Intake, and Blood Markers. Am J Clin Nutr. 2023 Jun;117(6):1096-1109.
2. Cognitive efficacy of omega‑3 fatty acids in Alzheimer's disease: A systematic review and meta‑analysis, Biomedical Reports, 2025
3. Efficacy of an Extract of Ocimum tenuiflorum (OciBest) in the Management of General Stress: A Double-Blind, Placebo-Controlled Study, Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2012, 894509, 7 pages, 2012.
4. Efficacy and Safety of Ashwagandha Root Extract in Improving Memory and Cognitive Functions. J Diet Suppl, 14(6):599–612.
5. Effect of Bacopa monnieri Extract on Memory and Cognitive Skills in Adult Humans: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study. J Psychiatry Cogn Behav 8: 168.
6. Ocimum sanctum in the treatment of General Stress Syndrome. Evid Based Complement Alternat Med, 2012:894509.

Χάνετε τα μαλλιά σας;  Φταίει ένα μόριο που μάλλον δεν έχετε ακούσει ποτέ. Το μόριο, MCL-1, συμβάλλει στη διατήρηση των μαλλιών μας. Αλλά αν το χάσετε, χάνετε τα μαλλιά σας, λένε οι επιστήμονες της Ιατρικής Σχολής Duke-NUS στη Σιγκαπούρη.
Σε πειράματα με ποντίκια, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ του MCL-1 και της πρωτεΐνης p53, γνωστής και ως «φύλακα του γονιδιώματος». Οι πρωτεΐνη p53 καταστέλλει την ανάπτυξη του καρκίνου ρυθμίζοντας και πυροδοτώντας την απόπτωση, δηλαδή τον κυτταρικό θάνατο.
Υπάρχει μια κρίσιμη ισορροπία μεταξύ των δύο πρωτεϊνών, και ενώ είναι πολύ νωρίς, οι ερευνητές λένε ότι η μία θα μπορούσε να αναγεννήσει την άλλη: με άλλα λόγια, εκμεταλλευτείτε τις πρωτεΐνες p53 για να ενθαρρύνετε περισσότερες πρωτεΐνες MCL-1, και τα μαλλιά αρχίζουν να ξαναφυτρώνουν.

Πηγή: Nature Communications, 2025; 16: 2829

Η διαλειμματική νηστεία -όπου τρώτε πολύ λιγότερες θερμίδες μερικές ημέρες την εβδομάδα- μπορεί να οδεύει προς το τέλος. Αντ' αυτού, η νέα σχολή σκέψης για τη διατροφή και την απώλεια βάρους είναι πολύ πιο απλή: απλά μειώστε τους υδατάνθρακες.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ δοκίμασαν τρεις τύπους διατροφής σε μια ομάδα εθελοντών που ήταν παχύσαρκοι ή υπέρβαροι. Είτε έτρωγαν μια κανονική δίαιτα υδατανθράκων, είτε μια δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων με ισορροπημένη πρόσληψη θερμίδων, είτε μια δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων με σημαντικό περιορισμό θερμίδων.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι και οι δύο δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων, ανεξάρτητα από τη μείωση των θερμίδων, οδήγησαν σε βελτιώσεις στους μεταβολικούς δείκτες των συμμετεχόντων οι οποίοι μπορούσαν τώρα να επεξεργαστούν καλύτερα ένα γεύμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, συμπεριλαμβανομένων των μειωμένων επιπέδων τριγλυκεριδίων, ενός τύπου λίπους στο αίμα που μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακές παθήσεις, και της καύσης λίπους για ενέργεια.
Αυτές οι αλλαγές παρατηρήθηκαν σε μία μόνο ημέρα. Παρόλο που οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι ένιωθαν πιο πεινασμένοι τις ημέρες με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, δεν αισθάνθηκαν ότι έπρεπε να τρώνε περισσότερες θερμίδες για να αντισταθμίσουν.

Ο Δρ Άνταμ Κόλινς, ένας από τους ερευνητές, δήλωσε: «Διαπιστώσαμε ότι με τον απλό περιορισμό των υδατανθράκων, χωρίς να υποστούμε ακραίο περιορισμό των θερμίδων, μπορούμε να αποκομίσουμε τις μεταβολικές επιδράσεις που σχετίζονται με τη βραχυπρόθεσμη νηστεία. Αυτό δείχνει ότι η περιοδική μείωση της πρόσληψης υδατανθράκων θα μπορούσε να είναι ένας πιο προσιτός και βιώσιμος τρόπος για τους ανθρώπους να διαχειριστούν και να βελτιώσουν τη μεταβολική τους υγεία».
Θα μπορούσε επίσης να είναι ο καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2, των καρδιακών παθήσεων και της παχυσαρκίας, υποστηρίζουν οι ερευνητές.

Πηγή: European Journal of Nutrition, 2025; 64 (3) DOI: 10.1007/s00394-025-03646-5

Εξετάζουμε τις κυριότερες μορφές μαγνησίου που χρησιμοποιούνται στα συμπληρώματα διατροφής, ξεκινώντας από την λιγότερο απορροφήσιμη και τελειώνοντας με την καλύτερα απορροφήσιμη μορφή.

Οξείδιο του μαγνησίου (Magnesium oxide)
Πρόκειται για ένα άλας που αποτελεί μία από τις πιο συνηθισμένες μορφές μαγνησίου που βρίσκονται στα συμπληρώματα, καθώς είναι φθηνό στην παραγωγή. Ωστόσο, απορροφάται πολύ φτωχά – μόνο το 4% απορροφάται πραγματικά από το σώμα μας.
Παρά τη περιορισμένη απορρόφησή του, το οξείδιο του μαγνησίου είναι αποτελεσματικό στην ανακούφιση από τη δυσκοιλιότητα, την καούρα και τη δυσπεψία και στην αύξηση της περιεκτικότητας των οστών σε ανόργανα άλατα (1).

Θειικό μαγνήσιο (Magnesium sulfate)
Το θειικό μαγνήσιο είναι ευρύτερα γνωστό ως άλατα Epsom. Το θειικό μαγνήσιο δεν χρησιμοποιείται για συμπλήρωση μαγνησίου, αλλά πιο συχνά σε καθαρτικές προετοιμασίες του εντέρου ή προστίθεται σε ζεστό μπάνιο για πονεμένους μύες και πέλματα. Το ποσοστό απορρόφησής του είναι περίπου 10%. Σε ασθενείς με μέτρια στεφανιαία νόσο, η από του στόματος χορήγηση θειικού μαγνησίου βελτίωσε το λιπιδαιμικό προφίλ και μείωσε τα επίπεδα οξειδωμένης LDL (2).

Χλωριούχο μαγνήσιο (Magnesium chloride) 
Αυτή η μορφή μαγνησίου χρησιμοποιείται τοπικά σε σκευάσματα για το δέρμα και για χρήση σε λουτρά, αλλά και από το στόμα. Το χλωριούχο μαγνήσιο έχει ποσοστό απορρόφησης περίπου 9-11%. Το χλωριούχο μαγνήσιο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη μυϊκή σύσπαση και τη νευρική μετάδοση. Σε μια μελέτη με 126 συμμετέχοντες, οι ερευνητές εξέτασαν πώς το χλωριούχο μαγνήσιο θα μπορούσε να βοηθήσει άτομα με ήπια έως μέτρια κατάθλιψη (3). Σε μια μελέτη με ασθενείς που έπασχαν από ινομυαλγία, οι ασθενείς που έπαιρναν χλωριούχο μαγνήσιο ανέφεραν βελτίωση στα επίπεδα άγχους και λιγότερο πόνο σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν το εικονικό φάρμακο (4).

Οροτικό μαγνήσιο (Magnesium orotate)
Το οροτικό μαγνήσιο είναι μαγνήσιο συνδυασμένο με οροτικό οξύ. Το οροτικό μαγνήσιο προστατεύει την καρδιά και είναι ευεργετικό σε καταστάσεις όπως η καρδιακή ανεπάρκεια και η πρόπτωση μιτροειδούς βαλβίδας, και στην πρόληψη και θεραπεία των καρδιακών αρρυθμιών και στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης (5-6). Επίσης θεωρείται ότι βελτιώνει την αντοχή κατά τη διάρκεια της άσκησης, γι’ αυτό και είναι δημοφιλές συμπλήρωμα μεταξύ αθλητών. Η απορρόφησή του φτάνει περίπου έως και το 15%.

Ταυρικό μαγνήσιο (Magnesium taurate)
Το ταυρικό μαγνήσιο είναι ένας συνδυασμός μαγνησίου με ταυρίνη. Το ταυρικό μαγνήσιο έχει βρεθεί ότι βοηθά στη μείωση της αρτηριακής πίεσης (7), στην πρόληψη των αρρυθμιών και σε μελέτες σε αρουραίους έχει αποδειχθεί η καρδιοπροστατευτική δράση του. Έχει βρεθεί ότι μειώνει το σάκχαρο στο αίμα και ρυθμίζει την ευαισθησία στην ινσουλίνη (8). Έχει ποσοστό απορρόφησης περίπου 20%.

Γαλακτικό μαγνήσιο (Magnesium lactate)
Το γαλακτικό μαγνήσιο έχει ποσοστό απορρόφησης 25% και είναι πιο ήπιο για το γαστρεντερικό σύστημα – δεν έχει τόσο έντονη καθαρτική δράση. Υποστηρίζει την καρδιαγγειακή υγεία (9), μειώνει την αρτηριακή πίεση (10) και μπορεί να βελτιώσει την ενεργειακή απόδοση.

Κιτρικό μαγνήσιο (Magnesium citrate)
Το κιτρικό μαγνήσιο είναι μία από τις πιο συχνές μορφές μαγνησίου που βρίσκονται σε συμπληρώματα. Πρόκειται για μαγνήσιο συνδυασμένο με κιτρικό οξύ. Το κιτρικό μαγνήσιο τραβάει νερό στο έντερο και προκαλεί ήπια καθαρτική επίδραση. Είναι μια πολύ καλή μορφή αν θέλετε να αυξήσετε τα επίπεδα μαγνησίου σας, ειδικά αν ταυτόχρονα υποφέρετε από δυσκοιλιότητα. Το κιτρικό μαγνήσιο έχει ποσοστό απορρόφησης περίπου 30%. Μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των λίθων στα νεφρά. Είναι επίσης ευεργετικό για καρδιαγγειακά προβλήματα (11) και μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και στη βελτίωση του ελέγχου του σακχάρου του αίματος (12).

Μηλικό μαγνήσιο (Magnesium malate)
Το μηλικό μαγνήσιο είναι ένωση μαγνησίου με μηλικό οξύ. Μπορεί να υποστηρίξει την παραγωγή ενέργειας και τη μυϊκή λειτουργία λόγω της συμμετοχής του στη σύνθεση του ATP. Το μηλικό οξύ παίζει ρόλο στον κύκλο του Krebs, ο οποίος είναι απαραίτητος για την κυτταρική παραγωγή ενέργειας. Αυτός ο συνδυασμός μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση από την κόπωση και τη μυϊκή δυσφορία. Το μηλικό μαγνήσιο είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για καταστάσεις όπως η ινομυαλγία και το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης (13). Αυτή η μορφή μαγνησίου μπορεί να έχει διεγερτική επίδραση, οπότε καλό είναι να μην λαμβάνεται κοντά στην ώρα του ύπνου. Το μηλικό μαγνήσιο έχει ποσοστό απορρόφησης περίπου 40%.

Θρεονικό μαγνήσιο (Magnesium threonate)
Το θρεονικό μαγνήσιο είναι μαγνήσιο συνδυασμένο με θρεονικό οξύ. Απορροφάται καλά και διαφέρει από τις άλλες μορφές μαγνησίου επειδή διαπερνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να εισχωρήσει στα εγκεφαλικά κύτταρα. Αυτή η μορφή μαγνησίου είναι ιδανική για καταστάσεις που σχετίζονται με τον εγκέφαλο, όπως η κατάθλιψη, οι πονοκέφαλοι, οι ημικρανίες, το άγχος, η αϋπνία, η νόσος Alzheimer και η απώλεια μνήμης που σχετίζεται με την ηλικία (14-16). Το θρεονικό μαγνήσιο έχει ποσοστό απορρόφησης περίπου 75%, αλλά δεν έχει ιδιαίτερα καλή συστημική δράση – λειτουργεί κυρίως για τον εγκέφαλο.

Γλυκινικό μαγνήσιο/Δυσγλυκινικό μαγνήσιο (Magnesium glycinate/bisglycinate)
Το γλυκινικό μαγνήσιο είναι μια χηλική μορφή μαγνησίου, που συνδυάζει στοιχειακό μαγνήσιο με το αμινοξύ γλυκίνη. Το γλυκινικό μαγνήσιο είναι η πιο απορροφήσιμη μορφή μαγνησίου, με ποσοστό απορρόφησης που φτάνει το 80%. Είναι καλή επιλογή επειδή δεν προκαλεί καθαρτικές επιδράσεις, είναι ήπιο για το γαστρεντερικό σύστημα. Το γλυκινικό μαγνήσιο μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων άγχους και στην προώθηση καλύτερου ύπνου. Μπορεί επίσης να βοηθήσει στην ανακούφιση από τις ημικρανίες, τις μυϊκές κράμπες, την αθλητική απόδοση και αποκατάσταση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. J Clin Endocrinol Metab. 2006 Dec;91(12):4866-72.
2. J Cardiovasc Pharmacol. 2020 Sep;76(3):321-328.
3. PLoS One. 2017;12(6):e0180067
4. Nutrients. 2022;14(10):2088.
5. Int J Cardiol. 2009 Jan 9;131(2):293-5.
6. Ter Arkh. 2015;87(6):88-97.
7. J Tradit Complement Med. 2018;9(2):119-123.
8. Food Chem (Oxf). 2022;4:100106.
9. Ann Noninvasive Electrocardiol. 2006 Apr;11(2):163-9.
10. Ann Pharmacother. 2009 Apr;43(4):569-76.
11. Trials. 2019 May 28;20(1):295.
12. Magnes Res. 2021;34(3):130-139.
13. J Rheumatol. 1995 May;22(5):953-8.
14. Neuron. 2010 Jan 28;65(2):165-77.
15. Sleep Med X. 2024 Aug 17;8:100121.
16. Neural Regen Res. 2024 Oct 1;19(10):2281-2289.